SYSTEM KAN-therm OGRZEWANIE POD OGOWE UK ADANE METOD MOKR instrukcja monta u
Przedruk i kopiowanie bez zgody firmy KAN Sp. z o.o. ZABRONIONE!
Spis treœci instrukcji monta u ogrzewania pod³ogowego uk³adanego metod¹ mokr¹. Wstêp... 2 1. Informacje podstawowe... 3 1.1. Komfort cieplny... 3 1.2. Oszczêdnoœæ energii... 4 1.3. Temperatury powierzchni pod³ogi i wydajnoœci ogrzewania pod³ogowego... 4 1.4. Systemy zasilania ogrzewania pod³ogowego i wspó³praca z grzejnikami... 5 1.4.1. Centralne uk³ady mieszaj¹ce... 5 1.4.2. Miejscowe uk³ady mieszaj¹ce... 7 2. Konstrukcja grzejnika pod³ogowego uk³adanego metod¹ mokr¹... 8 2.1. Gruboœæ grzejnika i wymagania dla izolacji cieplnej... 8 2.2. Wylewka betonowa - jastrych... 9 2.3. Izolacja brzegowa i szczeliny dylatacyjne...10 2.4. Wyk³adziny pod³ogowe...11 2.5. Rury przeznaczone do ogrzewania pod³ogowego i typy wê ownic...11 3. Monta i uruchomienie grzejnika pod³ogowego uk³adanego metoda mokr¹...13 3.1. Uk³adanie warstw izolacji, taœmy brzegowej...13 3.2. Monta rozdzielaczy i szafek...14 3.3. Uk³adanie rur...15 3.4. Próby szczelnoœci...16 3.5. Wykonanie wylewki betonowej - jastrychu...16 3.6. Rozruch ogrzewania pod³ogowego i uk³adanie wyk³adzin pod³ogowych...16 3.7. Regulacja ogrzewania pod³ogowego...16 3.8. Regulacja uk³adu mieszaj¹cego zbudowanego na rozdzielaczu serii 73...18 1
Wstêp. System instalacyjny KAN-therm oferuj¹cy miêdzy innymi rury PE-RT, PE-Xc, daje szerokie mo liwoœci zastosowania w ogrzewaniach typu p³aszczyznowego, w których odpowiednio zabudowane rury stanowi¹ bezpoœrednio element grzejny. Do ogrzewañ p³aszczyznowych mo na zaliczyæ: ogrzewania powierzchni stykaj¹cych siê z powietrzem zewnêtrznym (p³yty boisk i stadionów, ci¹gi komunikacyjne, podjazdy do gara y, zewnêtrzne schody i tarasy). ogrzewania wewn¹trz budynków typu pod³ogowego, sufitowego, œciennego. W przypadku ogrzewañ wewn¹trz budynków mo na stosowaæ ró ne konstrukcje grzejników p³aszczyznowych w zale noœci od uwarunkowañ architektonicznych oraz przeznaczenia obiektów np: hale sportowe z ogrzewanymi pod³ogami typu elastycznego, pod³ogi o konstrukcji drewnianej z pustk¹ powietrzn¹, konstrukcje ogrzewañ pod³ogowych wylewanych - wykonywane tzw. metodami mokrymi, konstrukcje ogrzewañ pod³ogowych wykonywane metodami suchymi - szczególnie przydatne w przypadku remontów i adaptacji obiektów. Celem niniejszego opracowania jest zapoznanie inwestora, wykonawcy i projektanta ze specyfik¹ wykonywania ogrzewañ pod³ogowych wewn¹trz budynków uk³adanych metod¹ mokr¹. Mamy nadziejê, e niniejsze opracowanie sprosta ci¹gle rosn¹cemu zainteresowaniu tego typu ogrzewaniami i poszerzy Pañstwa wiedzê w zakresie mo liwoœci stosowania systemu KAN-therm. Firma KAN dostarcza równie program KAN co-graf posiadaj¹cy opcjê projektowania ogrzewañ pod³ogowych, program doboru wydajnoœci ogrzewañ pod³ogowych w konstrukcjach z pustk¹ powietrzn¹ (pod³ogi elastyczne). Dostêpne s¹ programy KAN ozc (obliczanie strat ciep³a budynków) i KAN H2O (instalacji wody ciep³ej, zimnej i cyrkulacji). Programy mozna zainstalowaæ ze strony internetowej www.kan.com.pl. Zasady projektowania, wykonywania i monta u instalacji zosta³y podane w Poradniku Projektanta i Wykonawcy wydanym przez KAN, który stanowi kompendium wiedzy o systemie KAN-therm, a przestrzeganie zasad w nim podanych jest podstawowym warunkiem udzielania gwarancji. 2
1. Informacje podstawowe. Informacje podstawowe Ogrzewanie pod³ogowe uk³adane metod¹ mokr¹ polega na bezpoœrednim zalaniu rur w warstwie jastrychu (wylewki pod³ogi). W ten sposób otrzymuje sie grzejnik, którym jest posadzka pod³ogi. Ogrzewania tego typu s¹ bardzo rozpowszechnione (szczególnie w krajach Europy Zachodniej) i z powodzeniem stosowane w budownictwie jednorodzinnym, jak równie wielorodzinnym o wysokim standardzie. System ogrzewania pod³ogowego okaza³ siê równie optymalnym rozwi¹zaniem dla utrzymania odpowiedniego komfortu cieplnego w budownictwie: sakralnym (koœcio³y), u ytecznoœci publicznej (hale sportowe, sale wystawowe), przemys³owym. Rys. 1. Ogrzewanie pod³ogowe uk³adane metod¹ mokr¹ - rury grzejne zalane jastrychem. 1.1. Komfort cieplny. Ogrzewanie pod³ogowe jest systemem grzewczym w którym przewa aj¹ca iloœæ ciep³a oddawana jest na drodze promieniowania. Strumieñ cieplny przewodzony jest przez rurê, a nastêpnie warstwê betonu stanowi¹c¹ p³ytê grzejn¹ oraz wyk³adzinê pod³ogow¹ i oddawany do otoczenia. Pod³ogê cechuje podwy szona temperatura dziêki czemu nie jest ju przegrod¹ zimn¹ (nie wych³adza stóp), a jednoczeœnie nie wp³ywa ujemnie na tzw. temperaturê odczuwaln¹ (wypadkowa temperatury powietrza, temperatur œcian i pod³óg w pomieszczeniu), która decyduje o poczuciu komfortu cieplnego. Rys. 2. Idealny rozk³ad temperatury. W zwi¹zku z powy szym temperatura powietrza w pomieszczeniu 20 C zapewnia taki sam komfort cieplny jak temperatura 21 C do 22 C, któr¹ uzyskujemy stosuj¹c tradycyjne grzejniki i konwektory, natomiast wahania temperatury wewnêtrznej o 1 C nie s¹ praktycznie odczuwalne przez ludzki organizm. Ogrzewanie pod³ogowe cechuje najbardziej zbli ony do idealnego dla cz³owieka rozk³ad temperatury w pomieszczeniu. Niebagatelne znaczenie przy ogrzewaniu pod³ogowym ma znacznie zredukowany ruch konwekcyjny powietrza w stosunku do ogrzewañ grzejnikowych (konwekcyjnych) mog¹cy powodowaæ unoszonie kurzu itp. Rys. 3. Przyk³adowy rozk³ad temperatury przy ogrzewaniu pod³ogowym. 3
Informacje podstawowe 1.2. Oszczêdnoœæ energii. Ogrzewanie pod³ogowe jest oszczêdnym systemem grzewczym. Dziêki mo liwoœci obni enia temperatury powietrza w pomieszczeniu o 1 2 C w stosunku do ogrzewañ grzejnikowych bez efektu pogorszenia komfortu cieplnego mo na zaoszczêdziæ oko³o 5-10% energii cieplnej (obni enie temperatury powoduje zmniejszenie strat ciep³a pomieszczenia, a zatem energii, któr¹ nale y dostarczyæ). Dodatkow¹ zalet¹ ogrzewania pod³ogowego jest niska temperatura wody zasilaj¹cej (max. 55 C). Pozwala to zastosowaæ oszczêdne niekonwencjonalne Ÿród³a ciep³a typu: kolektory s³oneczne i pompy ciep³a, kot³y kondensacyjne. Ogrzewanie pod³ogowe oddaje ciep³o równomiernie w strefie przebywania ludzi. Cecha ta ma szczególne znaczenie przy ogrzewaniu pomieszczeñ wysokich. W przypadku ogrzewañ konwekcyjnych w pomieszczeniach takich ciep³e powietrze gromadzi siê w ich górnej czêœci i aby utrzymaæ temperaturê w strefie przebywania ludzi nale y dostarczyæ wiêcej energii. Ogrzewanie pod³ogowe wykazuje silne w³aœciwoœci samoregulacyjne. Cecha ta wynika z niskiej ró nicy temperatury (oko³o 9 C) posadzki i powietrza wewnêtrznego przy której nastêpuje wymiana ciep³a. Ka dy wzrost temperatury powietrza wewnêtrznego (spowodowany np. zyskami ciep³a) powoduje spadek wydajnoœci ogrzewania pod³ogowego (mniejsza ró nica temperatur), a zatem reakcjê przeciwdzia³aj¹c¹ wzrostowi temperatury. Przy sta³ym przep³ywie wody w wê ownicach powoduje to wzrost temperatury wody powracaj¹cej i oszczêdnoœæ energii w Ÿródle ciep³a wyposa onym w automatykê steruj¹c¹ temperatur¹ wody zasilaj¹cej. W systemie ogrzewania pod³ogowego stropy s¹ dobrze docieplone, co w naturalny sposób zmniejsza zapotrzebowanie na ciep³o do ogrzania pomieszczeñ. 1.3. Temperatury powierzchni pod³ogi i wydajnoœci ogrzewania pod³ogowego. Ze wzglêdu na komfort cieplny temperatura powierzchni pod³ogi nie powinna przekraczaæ: 29 C w strefach ci¹g³ego przebywania ludzi (pomieszczenia mieszkalne), 35 C w strefach brzegowych (pas szerokoœci 0,5 m wzd³u œcian zewnêtrznych o podwy szonej wydajnoœci, stosowany w przypadkach k³opotów z pokryciem strat ciep³a pomieszczenia), 33 C w strefach okresowego przebywania ludzi - ³azienki, gdzie równie wystêpuje podwy szona temperatura powietrza wewnêtrznego (25 C). Powy sze powoduje ograniczenie maksymalnej wydajnoœci ogrzewania pod³ogowego do: oko³o 100 W/m 2 dla pomieszczeñ mieszkalnych o temperaturze wewnêtrznej 20 C, oko³o 170 W/m 2 dla stref brzegowych w pomieszczeniach mieszkalnych o temperaturze wewnêtrznej 20 C, oko³o 90 W/m 2 dla ³azienek o temperaturze wewnêtrznej 25 C, Warto zwróciæ uwagê, e dodatkowym ograniczeniem jest maksymalna temperatura wody zasilaj¹ca ogrzewanie pod³ogowe na poziomie 55 C, dlatego przytoczone wy ej wartoœci wydajnoœci cieplnych osi¹gane s¹ tylko przy wyk³adzinie pod³ogowej typu ceramika, kamieñ, cienkie tworzywa sztuczne. Opór cieplny wyk³adziny ma istotny wp³yw na wydajnoœæ ogrzewania pod³ogowego i przy tej samej temperaturze wody dla uzyskania podobnych wydajnoœci nale y znacznie zagêszczaæ rozstaw rur w przypadku wyk³adzin o du ym oporze cieplnym. Przy wstêpnym planowaniu ogrzewania pod³ogowego nale y zwróciæ uwagê na efektywn¹ powierzchniê podlogi, któr¹ mo emy wykorzystaæ - nie uwzglednia siê miejsc zabudowanych szafkami, szafami lub w inny sposób ograniczaj¹cy wymianê ciep³a. Rur nie uk³ada siê równie pod wannami, brodzikami - mo liwoœæ wysuszania syfonów. W przypadku pomieszczeñ o du ym wskaÿniku strat ciep³a [W/m 2 ] mog¹ wyst¹piæ problemy z ich pokryciem przy stosowaniu ogrzewania pod³ogowego. W tych przypadkach mo na: wprowadzaæ strefy brzegowe o podwy szonej wydajnoœci cieplnej (zagêszczony rozstaw rur), wprowadzaæ dodatkowe grzejniki pracuj¹ce na parametrach temperaturowych ogrzewania pod³ogowego. 4
Informacje podstawowe 1.4. Systemy zasilania ogrzewania pod³ogowego i wspó³praca z grzejnikami. Ogrzewanie pod³ogowe jest niskoparametrowym systemem grzewczym. Maksymalna temperatura zasilania wody grzewczej wynosi 55 C, a przeciêtny spadek temperatury wody w wê ownicach kszta³tuje siê na poziomie 10 C (dopuszczalny zakres 5 15 C). Parametry wody zasilaj¹cej i powracaj¹cej z wê ownic wynosz¹: 55 C/45 C 50 C/40 C 45 C/35 C W przypadku wspó³pracy z ogrzewaniem grzejnikowym pracuj¹cym na parametrach wy szych stosuje siê uk³ady zmieszania pompowego w celu obni enia temperatury do zasilenia ogrzewania pod³ogowego. Istotnym zagadnieniem jest wybór parametrów temperaturowych dla Ÿród³a ciep³a, gdy ma to zasadniczy wp³yw na: rodzaj Ÿród³a ciep³a, konfiguracjê instalacji, koszty inwestycyjne, koszty eksploatacyjne. Poni ej podamy kilka wskazówek, które przybli ¹ t¹ problematykê. Rys. 4. Przyk³adowe rozwi¹zanie instalacji c.o z ogrzewaniem pod³ogowym i grzejnikami w domku jednorodzinnym. Wybór niskich parametrów temperaturowych dla Ÿródla ciep³a: umo liwia wykorzystanie pomp ciep³a (mo na uzyskaæ oko³o 3 kw energii cieplnej z 1 kw energii elektrycznej), umo liwia wykorzystanie kot³ów kondensacyjnych (odzysk ciep³a z pary zawartej w spalinach), brak koniecznoœci stosowania uk³adów mieszaj¹cych (obni enie kosztów inwestycyjnych), powoduje wzrost wymaganej powierzchni grzejników konwekcyjnych wystêpujacych w instalacji (o oko³o 40% w stosunku do parametrów zasilania Ÿród³a ciep³a 80/60 C), Mo na uzyskaæ znacz¹c¹ redukcjê kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych je eli system ogrzewania pod³ogowego jest dominuj¹cym w budynku (grzejniki konwekcyjne wystêpuj¹ sporadycznie). W przypadku wyboru wysokich parametrów temperaturowych dla Ÿród³a ciep³a zawsze stoimy przed koniecznoœci¹ stosowania uk³adów mieszaj¹cych dla obni enia temperatury do zasilenia ogrzewania pod³ogowego. 1.4.1. Centralne uk³ady mieszaj¹ce. Stosowane s¹ w przypadku, gdy ogrzewanie pod³ogowe planowane jest na ró nych kondygnacjach budynku. Umieszczane s¹ z regu³y przy Ÿródle ciep³a (w kot³owni) i instalacja ogrzewania pod³ogowego posiada w³asny uk³ad doprowadzenia wody grzewczej (piony, zasilenia rozdzielaczy). Mog¹ byæ sterowane automatycznie (np. w funkcji temperatury zewnêtrznej tzw. regulacja pogodowa) lub pó³automatycznie (mieszacze sta³owartoœciowe w których rêcznie ustawia siê temperaturê zasilania ogrzewania pod³ogowego). 5
Informacje podstawowe Przyk³adowe schematy instalacji z centralnymi pó³automatycznymi uk³admi mieszaj¹cymi przedstawia rys. 6. Podstawowy modu³ uk³adu stanowi mieszacz z zaworem czterodrogowym o rêcznie ustawianym stopniu zmieszania. Opcjonalne zamontowanie zaworu termostatycznego wyposa onego w g³owicê z czujnikiem przylgowym, zabezpiecza uk³ad przed przebiciami termicznymi i pozwala na precyzyjne ustawienie i utrzymywanie zadanego na g³owicy poziomu temperatury zasilania (zakres regulacji 50 20 C) ogrzewania pod³ogowego realizuj¹c regulacjê pó³automatyczn¹. Rys. 5. Mieszacz do ogrzewania pod³ogowego wyposa ony dodatkowo w zawór termostatyczny z g³owic¹ z czujnikiem przylgowym realizuje regulacjê pó³automatyczn¹. Rys. 6. Schemta uk³adu mieszaj¹cego z regulacj¹ pó³automatyczn¹: OK - ogrzewanie konwekcyjne OP - ogrzewanie pod³ogowe P - pompa ZT - zawór termostatyczny ZTR - zawór czterodrogowy Przyk³adowe schematy instalacji z centralnymi automatycznymi uk³admi mieszaj¹cymi przedstawia rys. 8. Rys. 7. Mieszacz do ogrzewania pod³ogowego, si³ownik SM4 i regulator pogodowy realizuj¹ regulacjê automatyczn¹. Rys. 8. Uk³ad z regulatorem pogodowym i zaworem czterodrogowym. 6
Informacje podstawowe Centralne automatyczne uk³ady mieszaj¹ce (Rys.7.) nale y wyposa yæ w si³ownik SM4, który powinien byæ sterowany automatyk¹ zamontowan¹ na Ÿródle ciep³a (automatyka steruj¹ca wolnym obiegiem c.o. z mieszaczem). W przypadku braku takiej automatyki system KAN-therm dostarcza regulator pogodowy (steruj¹cy jednym obiegiem z mieszaczem). Regulator w komplecie zawiera czujnik temperatury zewnêtrznej (AFS), przylgowy czujnik temperatury zasilania (VFAS), listwê przy³¹czeniow¹ do regulatora (monta œcienny). Opcjonalnie regulator mo na wyposa yæ w czujnik temperatury pokojowej (FBR1) ze zdaln¹ regulacj¹ i mo liwoœci¹ wyboru trybu pracy. Centralne uk³ady mieszaj¹ce mo na zbudowaæ równie wykorzystuj¹c zawór cztetodrogowy H6 Ms lub grupê Wita-Bloc (Rys. 7a i b). Je eli wymagana jest regulacja automatyczna nale y wyposa yæ je w si³ownik SM4 i regulator opisany powy ej, je eli pó³automatyczna w zawór z g³owic¹ i czujnikiem pokazane na Rys. 5. Rys. 7a. Zawór czterodrogowy. Rys. 7b. Grupa Wita-Bloc. 1.4.2. Miejscowe uk³ady mieszaj¹ce. Stosowane s¹ w przypadku, gdy ogrzewanie pod³ogowe planowane jest w obrêbie jednej kondygnacji. Umieszczane s¹ z regu³y w szafkach instalacyjnych przy rozdzielaczach i zasilane bezpoœrednio z instalacji grzejnikowej. Miejscowe uk³ady mieszaj¹ce sterowane s¹ pó³automatycznie. Rys. 9. Schemat miejscowego uk³adu mieszaj¹cego zbudowanego na rozdzielaczu ogrzewania pod³ogowego: P - pompa W - wê ownica ogrzewania pod³ogowego 1 - rozdzielacz 2 - zawór termostatyczny z czujnikiem temperatury 5 - zawór odcinaj¹co-regulacyjny Rys. 10. Mieszacz zbudowany na rozdzielaczu ogrzewania pod³ogowego serii 73. 7
Konstrukcja grzejnika pod³ogowego uk³adanego metad¹ mokr¹ 2. Konstrukcja grzejnika pod³ogowego uk³adanego metod¹ mokr¹. 1. Konstrukcja stropu. 2. Izolacja cieplna. 3. Taœma brzegowa. 4. Izolacja przeciwwilgociowa (folia PE). 5. Wylewka betonowa- jastrych. 6. Wyk³adzina pod³ogowa. 7. Rura. Rys. 11. Schemat konstrukcji ogrzewania pod³ogowego uk³adanego metod¹ mokr¹. Zasad¹ kostrukcji ogrzewania pod³ogowego jest to, e jastrych stanowi tzw. p³ytê p³ywaj¹c¹ tzn. ma mo liwoœæ swobodnych wyd³u eñ termicznych we wszystkich kierunkach. Od stropu oddzielony jest warstw¹ izolacji cieplnej i przeciwwilgociowej, od œcian budynku i elementów konstrukcyjnych typu filary taœm¹ brzegow¹ zabezpieczon¹ izolacj¹ przeciwwilgociow¹ (foli¹ PE). Izolacja przeciwwilgociowa zbezpiecza izolacjê ciepln¹ (równie taœmê brzegow¹ i szczelinê miêdzy taœm¹ brzegow¹ a izolacj¹ ciepln¹) przed wnikaniem wilgoci. W przypadku gdy strop mo e ulec zawilgoceniu od spodu izolacjê przeciwwilgociow¹ uk³ada siê równie pod izolacj¹ ciepln¹. Je eli izolacja cieplna w postaci p³yt styropianowych ma zostaæ u³o ona na podk³adzie bitumicznym to nale y stosowaæ foliê rozdzielaj¹c¹ z PE pod styropianem. Rury zalewane s¹ bezpoœrednio betonem. 2.1. Gruboœæ grzejnka i wymagania dla izolacji cieplnej. ¹czna gruboœæ wszystkich warstw grzejnika pod³ogowego uwarunkowana jest wymagan¹ gruboœci¹ izolacji cieplnej w zale noœci od usytuowania stropu. W celu ograniczenia strat ciep³a opór izolacji cieplnej powinnien spe³niaæ nastêpuj¹ce wymagania: R min =0,75 m 2 K/W dla stropów nad pomieszczeniami ogrzewanymi, R min =2,0 m 2 K/W dla stropów nad nie ogrzewanymi piwnicami, R min =2,25 m 2 K/W dla stropów na gruncie. Przy za³o eniu minimalnej gruboœci jastrychu 6,5 cm oraz zastosowaniu jako izolacji styropianu (wspó³czynnik przewodzenia 0,04 W/mK ) otrzymamy nastêpuj¹ce gruboœci grzejnika pod³ogowego: oko³o 9,5 cm (3 cm styropianu) dla stropów nad pomieszczeniami ogrzewanymi, oko³o 14,5 cm (8 cm styropianu) dla stropów nad nie ogrzewanymi piwnicami, oko³o 15,5 cm (9 cm styropianu) dla stropów na gruncie. Podane wymagane gruboœci grzejnika pod³ogowego mo na zredukowaæ stosuj¹c izolacjê o mniejszym wspó³czynniku przewodzenia, a gruboœæ izolacji d [m] mo na obliczyæ ze wzoru: d = a x R min [m] gdzie: a R min - wspó³czynnik przewodzenia izolacji [W/mK] - wymagany opor izolacji [m 2 K/W] Na izolacjê ciepln¹ nale y stosowaæ styropian co najmniej klasy PS-E FS M 20. 8
Konstrukcja grzejnika pod³ogowego uk³adanego metad¹ mokr¹ Zawsze przy wyborze rodzaju izolacji nale y zwróciæ uwgê na obci¹ enia pod³ogi (i dopuszczalne dla materia³u izolacji), które przyjmuje siê: dla pomieszczeñ mieszkalnych - 1,5 kn/m 2, dla pomieszczeñ biurowych i lekcyjnych - 2 kn/m 2, dla sal wyk³adowych, restauracji - 3 kn/m 2, dla sal sportowych, dworców i obiektów handlowych - 5 kn/m 2, Ugiêcie izolacji pod wp³ywem obci¹ enia nie mo e przekroczyæ 5 mm. 2.2. Wylewka betonowa - jastrych. Wymagania dla p³yt betonowych: minimalna gruboœæ wylewki nad rur¹ 4,5 cm (6,5 cm gruboœci nad izolacj¹ ciepln¹), wylewane du e powierzchnie nale y dzieliæ na mniejsze szczelinami dylatacyjnymi (min. gruboœæ 0,5 cm - profil dylatacyjny lub taœma brzegowa) tak aby d³ugoœæ jednorodnej p³yty nie przekracza³a 8 m, jej powierzchnia 30 m 2, a stosunek d³ugoœci jej boków nie przekracza³ 1:2, w przypadku wyk³adzin pod³ogowych ceramicznych lub kamiennych, stropów przenosz¹cych du e obci¹ enia zaleca siê zbrojenie p³yt poprzez u³o enie na rurach siatek z drutu stalowego o gruboœci 3 6 mm o oczkach 10 x10 cm. Stosowanie zbrojenia nie ma zasadniczego wp³ywu na wytrzyma³oœæ stropu jednak w przypadku powstania pêkniêæ i rys w p³ycie ogranicza ich wysokoœæ i szerokoœæ. Zbrojenie to musi byæ przerwane w obszarze szczelin dylatacyjnych. Dla stropów przenosz¹cych du e obci¹ enia (wiêksze ni dla budownictwa mieszkalnego) nale y odpowiednio dobraæ wysokoœæ wylewki betonowej i rodzaj izolacji, tak aby jej ugiêcie nie przekracza³o 5 mm. stosowaæ betony klasy B20 z dodatkiem plastyfikatora BETOKAN, p³yta betonowa w wyniku pracy termicznej nie mo e wywieraæ nacisków na elementy konstrukcyjne budynków (stosowaæ dylatacje). Sk³adniki zaprawy cementowej: cement CEMI 32.5 R (wg DIN 1164), kruszywo (60% piasku o ziarnistoœci od 0 do 4mm i 40% wiru o ziarnistoœci od 4 do 8 mm), woda, dodatek do betonu BETOKAN. Proporcje innych sk³adników w stosunku do cementu 4,5 do 1 wartoœci wagowej: 50 kg cementu, 225 kg kruszywa, 16-18 litrów wody, 0,5 l (600 g) dodatku BETOKAN. Œrednie zu ycie dodatku do betonu wynosi 1 kg na 5 m 2 pod³ogi, co daje 3 do 3,5 kg na m 3 betonu. 9
Konstrukcja grzejnika pod³ogowego uk³adanego metad¹ mokr¹ 2.3. Izolacja brzegowa i szczeliny dylatacyjne. Izolacja brzegowa: ogranicza straty ciep³a przez œciany, stanowi dylatacje p³yty betonowej grzejnej od œcian zewnêtrznych, flilarów, innych elementów konstrukcyjnych, uk³adana jest do wysokoœci wylewki betonowej i wyk³adziny pod³ogowej. Materia³y izolacji brzegowej: taœma brzegowa systemu KAN-therm. Izolacjê brzegow¹ uk³ada siê wzd³u œcian zewnêtrznych, filarów i innych elementów kostrukcyjnych budynku, tak aby przejmowa³a wyd³u enia p³yty betonowej i zapobiega³a jej naciskom na te elementy. Rys.12. Taœma brzegowa systemu KAN-therm. Szczeliny dylatacyjne: dziel¹ wylewkê betonow¹ tak, aby d³ugoœæ jednorodnej p³yty nie przekracza³a 8 m, jej powierzchnia 30 m 2, a stosunek d³ugoœci jej boków 1:2, wykonuje siê je tak e w otworach drzwiowych, przez szczeliny dylatacyjne rurami wolno przechodziæ tylko w rurach os³onowych (peszel na d³ugoœci 50 cm), Rys.13. Profil dylatacyjny systemu KAN-therm. 1. Podk³ad. 2. Warstwa izolacji termiczno - akustycznej. 3. Folia ochronna. 4. Jastrych grzejny. 5. Szczelina dylatacyjna. 6. Wyk³adzina miêkka np. dywanowa. Rys.14. Wykonanie szczeliny dylatacyjnej w przypadku posadzki z miêkkiej wyk³adziny. 1. Strop. 2. Warstwa izolacji termiczno - akustycznej. 3. Folia ochronna. 4. Jastrych grzejny. 5. Szczelina dylatacyjna zakoñczona mas¹ eleastyczn¹ do fugowania. 6. Fuga. 7. Zaprawa klej¹ca. 8. P³ytki. Rys.15. Wykonanie szczeliny dylatacyjnej w przypadku posadzki kamiennej. 10
Konstrukcja grzejnika pod³ogowego uk³adanego metad¹ mokr¹ szczeliny dylatacyjne powinny pokrywaæ siê z fugami wyk³adzin ceramicznych i byæ wype³nione materia³em trwale elastycznym, minimalna gruboœæ szczeliny dylatacyjnej wype³nionej materia³em elastycznym powinna wynosiæ 5 mm w celu zapewnienia przejmowania ruchów termicznych wylewki betonowej. stosuje sie profil dylatacyjny systemu KAN-therm. 2.4. Wyk³adziny pod³ogowe. Wyk³adziny pod³ogowe, oraz kleje i zaprawy wi¹ ¹ce powinny posiadaæ atest producenta do stosowania w ogrzewaniu pod³ogowym. Rodzaj wyk³adziny ma istotny wp³yw na wydajnoœæ ogrzewania pod³ogowego, przyjmuje siê nastêpuj¹ce opory cieplne dla wyk³adzin pod³ogowych: ceramika, glazura, kamieñ R= 0,02 m 2 K/W, wyk³adziny z tworzyw sztucznych R= 0,075 m 2 K/W, parkiet, œredni dywan R= 0,1 m 2 K/W, gruby parkiet, gruby dywan R= 0,15 m 2 K/W. Opór cieplny wyk³adziny pod³ogowej nie mo e przekraczaæ R= 0,15 m 2 K/W. W przypadku parkietu lub klepki wilgotnoœæ drewna nie powinna przekraczaæ 9% zaœ temperatura eksploatacyjna powierzchni pod³ogi 28 C. Wyk³adziny nale y uk³adaæ po wygrzaniu jastrychu, które ma na celu pozbawienie go nadmiaru wilgoci. Zawartoœæ wilgoci w jastrychu cementowym nie powinna przekraczaæ 2% (2,5% przy wyk³adzinach typu dywan, PVC) oraz 0,5% w jastrychu anhydrytowym (1% przy wyk³adzinach typu dywan, PVC). 2.5. Rury przeznaczone do ogrzewania pod³ogowego i typy wê ownic. Do ogrzewania pod³ogowego system KAN-therm oferuje rury wysokiej jakoœci, odporne na ciœnienie i temperaturê, gwarantuj¹ce ponad 50-letni¹ bezawaryjn¹ eksploatacjê: PE-RT ( polietylen Dowlex) z os³on¹ antydyfuzyjn¹ wg DIN 4726 o œrednicy 18x2 mm, PE-Xc (polietylen sieciowany strumieniem elektronów) z os³on¹ antydyfuzyjn¹ wg DIN 4726 o œrednicy 18x2 mm, PE-RT/Al/PE-HD (wielowarstwowe) o œrednicy 16x2 mm. Rury dostarczane s¹ w zwojach do 200 mb lub na bêbnach do 600 mb (PE-Xc i PE-RT). Rury mocuje siê do izolacji cieplnej spinkami do mat w formie wê ownic: meandrowych (Rys.16.) - du y gradient rozk³adu temperatury powierzchni posadzki, spiralnych (Rys.17 i 17a.) - równomierny rozk³ad temperatury powierzchni posadzki, spiralnych ze stref¹ brzegow¹ wykonan¹ na oddzielnym obwodzie (Rys.18.), spiralnych ze stref¹ brzegow¹ wykonan¹ na jednym obwodzie (Rys.19.). 11
Konstrukcja grzejnika pod³ogowego uk³adanego metad¹ mokr¹ Rys. 16. Rys. 17. Rys. 17a. Wê ownica spiralna w formie meandru stosowana w przypadku d³ugich i w¹skich pól z licznymi szczelinami dylatacyjnymi. Rys. 18. Rys. 19. Kryteria dla wê ownic: maksymalna d³ugoœæ jednego obwodu 120 m, strata ciœnienia w obwodzie nie wiêksza ni 20 kpa, rozstaw rur zale ny od wymaganej wydajnoœci q [W/m 2 ] (dla ustalonych parametrów zasilania i rodzaju wyk³adziny pod³ogowej oraz temperatury w pomieszczeniu). W trakcie wylewania jastrychu wê ownice nale y pozostawiæ pod ciœnieniem min 3 bar w celu szybkiej lokalizacji ewentualnych mechanicznych uszkodzeñ rur mog¹cych powstaæ w trakcie wykonywania prac budowlanych. 12
Monta i uruchomienie 3. Monta i uruchomienie grzejnika pod³ogowego uk³adanego metod¹ mokr¹. 3.1. Uk³adanie warstw izolacji i taœmy brzegowej. Przed u³o eniem taœmy brzegowej i izolacji nale y odpowiednio wyrównaæ pod³o e noœne. Nale y pamiêtaæ, e je eli izolacja cieplna mo e ulec zawilgoceniu od spodu (np. pod³oga na gruncie) nale y pod izolacj¹ ciepln¹ wykonaæ izolacjê przeciwwilgociow¹. Rys.20. Roz³o yæ podœcienn¹ taœmê brzegow¹. Rys. 21. Roz³o yæ styropian z wierzchni¹ warstw¹ folii PE. Styropian musi byæ oddzielony od podk³adu bitumicznego stanowi¹cego izolacjê przeciwwilgociow¹ np. foli¹ z PE. Monta ogrzewania rozpoczyna siê od u³o enia taœmy brzegowej wzd³u œcian zewnêtrznych i wewnêtrznych pomieszczeñ. Taœma brzegowa powinna byæ u³o ona w taki sposób, aby po wykonaniu wylewki betonowej i wyk³adziny pod³ogowej wystawa³a ponad jej krawêdÿ. Nadmiar taœmy brzegowej obcinany jest po zakoñczeniu prac budowlanych. W przypadku wyk³adzin pod³ogowych ceramicznych i kamiennych obciêty koniec taœmy brzegowej przykrywany jest fug¹ trwale elastyczn¹. W przypadku wyk³adzin typu dywanowego, parkietów maskowany jest przez listwê coko³ow¹. Nastêpnie na przygotowane pod³o e rozk³adane s¹ p³yty styropianowe. W zale noœci od wymaganej gruboœci izolacji p³yty styropianowe mog¹ byæ uk³adane jako jedna lub kilka warstw. Styropian systemowy KAN-therm ma gruboœæ 3 cm, naklejona folia PE pe³ni rolê izolacji przeciwwilgociowej, oraz posiada nadruk u³atwiaj¹cy monta rur z wymaganym rozstawem. Pas folii wystaj¹cy poza obrys p³yty styropianowej nale y wy³o yæ na s¹siedni¹ p³ytê na zak³adkê tak aby uzyskaæ szczeln¹ izolacjê przeciwwilgociow¹ od strony jastrychu. Do uszczelnienia miejsc ³¹czenia p³yt styropianowych mo na wykorzystaæ tworzywow¹ taœmê samoprzylepn¹. Izolacja brzegowa posiada równie fartuch z folii PE, który nale y wywin¹æ na foliê styropianu. Natêpnie rozk³adany jest profil dylatacyjny w otworach drzwiowych oraz zgodnie z podzia³em pól szczelinami dylatacyjnymi wg wykonanego projektu. 13
Monta i uruchomienie 3.2. Monta rozdzielaczy i szafek. Zgodnie z projektem instalacji nale y przewidzieæ rozmieszczenie szafek instalacyjnych wraz z rozdzielaczami. Szafki instalacyjne wystêpuj¹ w wersjach do zabudowy natynkowej (modele SWN i SWNE) oraz podtynkowej (modele SWPS i SWPSE). Modele podtynkowe posiadaj¹ regulowan¹ g³êbokoœæ, dlatego mo na w nich instalowaæ rozdzielacze zblokowane z uk³adem mieszaj¹cym serii 73. W przypadku koniecznoœci monta u rozdzielacza zblokowanego z uk³adem mieszaj¹cym w szafkach Rys. 22. Modele SWN i SWNE szafek. natynkowych nale y stosowaæ model SWNU o powiêkszonej g³ebokoœci. Do wykoñczenia p³ytkami ceramicznymi przystosowany jest model SWPG szafki podtynkowej. Nale y odpowiednio dobraæ wielkoœæ szafki w zale noœci od iloœci obwodów rozdzielacza wed³ug danych podanych w katalogu systemu KAN-therm. Szafki podtynkowe instaluje siê we wczeœniej przygotowanych bruzdach œciennych. Utwierdzenie Rys. 23. Modele SWPS i SWPG szafek. szafki do œciany mo na uzyskaæ stosuj¹c ko³ki rozporowe lub poprzez wype³nienie piank¹ poliuretanow¹ szczeliny miêdzy krawêdzi¹ bruzdy i bocznej œcianki szafki. Szafki nale y montowaæ na odpowiedniej wysokoœci uwzglêdniaj¹c przewidywan¹ wysokoœæ grzejnika ³¹cznie z wyk³adzin¹ pod³ogow¹ tak, aby zapewniæ odpowiednie maskowanie wyjœæ rur z posadzki (model SWPS szafki posiada regulowan¹ doln¹ listwê maskuj¹c¹). Szafki wyposa one s¹ w regulowane Rys. 24. Rozdzielacz i œrubunek przy³¹czny. prowadnice wraz ze œrubami s³u ¹ce do mocowania rozdzielaczy. Rys. 25. Trójnik odpowietrzaj¹co-spustowy. Rys. 26. Wykorzystanie ³uków tworzywowych profiluj¹cych wyjœcia rur z posadzki. Rozdzielacze posiadaj¹ obejmy, które przesuwaj¹ oœ pionow¹ belki górnej i dolnej pozwalaj¹c na ³atwe przy³¹czanie rur za pomoc¹ œrubunków przy³¹cznych (rury PE-Xc i PE-RT) oraz przy³¹czek (rury PE-RT/Al/PE-HD) poprzez skrêcenie kluczem p³askim. Rozdzielacze nale y wyposa yæ w odpowietrzniki automatyczne i zawory spustowo-nape³niaj¹ce. Po wykrêceniu korka G1 mo na rozdzielacz uzbroiæ w trójnik odpowietrzaj¹co-spustowy. Zalecane jest na wejœciu rozdzielaczy (gwint wewnêtrzny G1 ) zainstalowanie zaworów odcinaj¹cych. W przypadku monta u si³owników elektrycznych na zaworach górnej belki rozdzielacza nale y umieœciæ rozdzielacz w szafce na odpowiedniej wysokoœci aby pozostawiæ odpowiedni¹ przestrzeñ. W celu poprawienia pracy odpowietrzników rozdzielacz mo na zamontowaæ w szafce z lekkim spadkiem (odpowietrzniki wy ej). Rozdzielaczy nie mo na montowaæ zbyt nisko, nale y uwzglêdniæ koniecznoœæ wygiêcia rur przy ich wejœciu do szafki z posadzki. Do profilowania wyjœæ rur nale y u ywaæ tworzywowych ³uków. Na rury wprowadzane do szafki nale y za³o yæ rurê os³onow¹ peszel na d³ugoœci oko³o 1m, co z jednej strony zabezpiecza rury, z drugiej pozwala unikn¹æ strefy silnego przegrzewania posadzki w obrêbie szafki instalacyjnej z uwagi na zagêszczenie rur (mo na równie stosowaæ izolacjê ze spienionego polietylenu). 14
Monta i uruchomienie 3.3. Uk³adanie rur. Uk³adanie rur powinno byæ wykonywane przez dwie osoby, jedna rozwija rury ze zwoju, druga mocuje je do styropianu. Rury powinny byæ uk³adane z rozstawem (odstêp miêdzy osiami rur) zgodnym z dokumentacj¹ projektow¹. Rozstaw rur powinien zawieraæ siê w przedziale 10-30 cm, przy czym stosuje siê wartoœci rozstawu 10, 15, 20, 25, 30 cm (tzn. zmieniaj¹ce siê stopniowo co 5 cm). Stosowanie rozstawów wiêkszych ni 30 cm powoduje znaczne zró nicowanie rozk³adu temperatury posadzki, co mo e byæ wyczuwalne jako miejsca ciep³e i zimne. Folia na styropianie systemowym posiada nadrukowan¹ siatkê o oczkach 5 x 5 cm, Rys.27. Spinka do mocowania rur. Rys.28. Taker do wbijania spinek. co u³atwia uk³adanie rur z ¹danym rozstawem. Rury mocowane s¹ za pomoc¹ spinek wbijanych w styropian. W celu usprawnienia monta u rur do wbijania spinek mo na stosowaæ specjalne narzêdzie - taker, posiadaj¹ce magazynek na spinki. Istotne jest, aby przy uk³adaniu rur nie skrêcaæ ich wokó³ osi, gdy powoduje to tendencje do ich odstawania od styropianu, co wymusza gêste rozmieszczenie spinek. Œrednia odleg³oœæ mocowania spinek wynosi oko³o 0,75 m przy czym na odcinkach prostych rur odleg³oœæ ta ulega wyd³u eniu i skróceniu na ³ukach. Istotne jest aby rura dobrze przylega³a do styropianu i nie by³o miejsc jej wyraÿnego odstawania. Mo e to spowodowaæ problem przy zalewaniu rur betonem i koniecznoœæ zastosowania wiêkszej jego gruboœci. Najczêœciej stosowanym typem u³o enia rur jest wê ownica spiralna. Jej wykonanie polega na naprzemiennym u³o eniu odcinków pocz¹tkowych wê ownicy transportuj¹cych wodê o najwy szej temperaturze tzw. rura dop³ywowa (woda ulega sch³odzeniu wzd³u wê ownicy) i odcinków koñcowych z wod¹ o najni szej temperaturze tzw. rura odp³ywowa. Taki sposób uk³adania rur pozwala na osi¹gniêcie równomiernego rozk³adu temperatury posadzki. W praktyce wykonanie tego typu wê ownicy polega na rozpoczêciu uk³adania rur wzd³u œcian (po obwodzie pomieszczenia) w kierunku œrodka pomieszczenia z zachowaniem podwójnego rozstawu. W momencie dojœcia rurami do œrodka pomieszczenia wykonuje siê ³uk zawracaj¹c o 180 i uk³adaj¹c rury miêdzy wszeœniej zamocowanymi w kierunku od œrodka do œcian pomieszczenia. Odmian¹ wê ownicy spiralnej jest wê ownica spiralna w formie meandru (Rys.17a). Stosuje siê j¹ w przypadku d³ugich i w¹skich pól gêsto podzielonych szczelinami dylatacyjnymi. Pozwala ona uzyskaæ równomierny rozk³ad temperatury posadzki i jednoczeœnie zredukowaæ iloœæ przejœæ rur przez szczeliny dylatacyjne. W obrêbie przejœæ przez szczeliny dylatacyjne na rury nale y na³o yæ rurê os³onow¹ peszel na d³ugoœci oko³o 50 cm (przeciêty wzd³u nie kawa³ek rury peszel). W przypadku uszkodzenia rur do napraw nale y stosowaæ z³¹czki z pierœcieniem nasuwanym prask¹ systemu KAN-therm. Rys. 29. Rurê dop³ywow¹ pod³¹czyæ do rozdzielacza, uk³adaæ z wymagan¹ gêstoœci¹ (podwójny rozstaw), a spinki mocuj¹ce przymocowaæ w odpowiednich miejscach do rur. Rys.30. Rurê odp³ywow¹ uk³adaæ z powrotem miêdzy zwojami rury dop³ywowej. 15
Monta i uruchomienie 3.4. Próby szczelnoœci. Próbê ciœnieniow¹ przeprowadza siê na ciœnienie 1,5 raza ciœnienia roboczego (ciœnienie nie wiêksze ni dopuszczalne dla najs³abszego punktu instalacji) przy odkrytych przewodach (nie zabetonowanych): wytworzyæ trzykrotnie w odstêpach co 10 minut ciœnienie próbne, po ostatnim osi¹gniêciu ciœnienia próbnego w ci¹gu 30 minut ciœnienie nie powinno obni yæ siê o wiêcej ni 0,6 bara, po dalszych dwóch godzinach ciœnienie nie powinno obni yæ siê wiêcej ni o 0,2 bara od wartoœci odczytanej po 30 minutach, podczas próby szczelnoœci nale y wizualnie sprawdziæ szczelnoœæ z³¹cz. 3.5. Wykonywanie wylewki betonowej - jastrychu. Uk³adanie jastrychu mo e nast¹piæ po wykonaniu prób szczelnoœci. W fazie wylewania posadzek na których roz³o ono rury nale y utrzymywaæ w rurach ciœnienie min 3 bary (zalecane 6 bar). Rury powinny zostaæ zabezpieczone przed mechanicznym uszkodzeniem w fazie robót budowlanych. Nale y wyznaczyæ ci¹gi komunikacyjne np. przez roz³o enie desek. Nale y zwróciæ uwagê na prawid³owe u³o enie profilu dylatacyjnego w fazie wype³niania pozczególnych pól betonem. W przypadkach koniecznych (jednostronny nacisk p³ynnej masy betonu na profil dylatacyjny) nale y go odpowiednio zabezpieczyæ np.: przez dodatkowe podparcie (szalunek). Sposób przygotowania masy betonowej oraz dozowania plastyfikatora BETOKAN opisano w rozdziale 2.2. Jastrych po wylaniu nale y pielêgnowaæ. 3.6. Rozruch ogrzewania pod³ogowego i uk³adanie wyk³adzin pod³ogowych. Okres wi¹zania jastrychu cementowego wynosi 21 28 dni, dopiero po tym okresie mo na uruchomiæ ogrzewanie. Uruchomienie instalacji wykonuje siê z pocz¹tkow¹ temperatur¹ wody 20 C zwiêkszan¹ ka dego nastêpnego dnia o 5 C a do osi¹gniêcia wartoœci projektowanej. Po okresie rozruchu jastrych powinien zostaæ odpowiednio wygrzany - min przez 4 dni przy wartoœci maksymalnej (zaprojektowanej) temperatury wody w celu usuniêcia nadmiaru wilgoci. Wyk³adziny pod³ogowe powinny byæ uk³adane przy temperaturze posadzki 18 20 C po wykonaniu uruchomienia instalacji i wygrzaniu jastrychu. Nale y zwróciæ uwagê na odpowiednie wykonanie fug przy wyk³adzinach ceramicznych (powinny pokrywaæ siê ze szczelinami dylatacyjnymi). Wszelkie zaprawy, kleje powinny byæ trwale elastyczne w temperaturze 55 C (posiadaæ atesty producentów do stosowania w ogrzewaniu pod³ogowym). 3.7. Regulacja ogrzewañ pod³ogowych. Rys. 31. Rozdzielacz 71. Podstawowa regulacja ogrzewania pod³ogowego polega na wyrównaniu oporów przep³ywu przez poszczególne wê ownice w celu osi¹gniêcia wymaganego rozp³ywu wody. Regulacjê t¹ wykonuje siê na zaworach dolnych wbudowanych w rozdzielacz serii 71 systemu KAN-therm. Rozdzielacz wyposa ony jest na zasilaniu i powrocie w gwint wewnêtrzny 1, natomiast wyjœcia z rozdzielacza na wê ownice grzewcze wyposa one s¹ w gwint zewnêtrzny 3 / 4". Pêtle ogrzewania pod³ogowego pod³¹czane s¹ do rozdzielacza za pomoc¹ œrubunków przy³¹cznych stosowanych do rur PE-Xc, PE-RT, lub przy³aczek do rur PE-RT/Al/PE-HD. Po³¹czenia tego typu s¹ samouszczelniaj¹ce, nie wymagaj¹ stosowania dodatkowego uszczelnienia w postaci paku³, pasty, czy taœmy teflonowej. 16
Monta i uruchomienie Dolna belka rozdzielacza ogrzewania pod³ogowego posiada wbudowane zawory regulacyjne. S³u ¹ one do zrównowa enia hydraulicznego poszczególnych pêtli ogrzewania pod³ogowego (wyregulowania poszczególnych wê ownic do konkretnego zapotrzebowania ciep³a pomieszczeñ, w których wê ownice oddaj¹ ciep³o - dane okreœlone w projekcie centralnego ogrzewania). Rys.32. Regulacja wstêpna na zaworach dolnych rozdzielacza serii 71 i 51. Rys. 33 Monta si³owników elektrycznych na zaworach górnych rozdzielacza 71. Regulacjê wstêpn¹ na rozdzielaczu powrotnym nale y przeprowadziæ nastêpuj¹co: 1. Odkrêciæ pokrêt³o zaworu regulacyjnego kluczem imbusowym 6 mm (Rys. 32. - zdjêcie górne), 2. Dokonaæ regulacji (nastawy) po³o enia grzybka d³awi¹cego w gnieÿdzie zaworu kluczem imbusowym 5 mm. Dokrêciæ maksymalnie (6 Nm) œrubê nastawcz¹ do gniazda zaworu (brak przep³ywu), a nastêpnie cofn¹æ okreœlon¹ iloœæ obrotów równ¹ nastawie podanej w projekcie (iloœæ obrotów w kierunku twarcia zaworu powinna odpowiadaæ nastawie). (Rys 32. - zdjêcie dolne). 3. Po ustawieniu odpowiedniej nastawy (charakterystyki podano na Rys. 41.) za³o yæ pokrêt³o zabezpieczaj¹ce. Rozdzielacz serii 71. umo liwia sterowanie temperatur¹ w pomieszczeniach poprzez termostaty i si³owniki elektryczne montowane na zaworach górnych. Górna belka rozdzielacza wyposa ona jest w zawory odcinaj¹ce, przystosowane do monta u si³owników elektrycznych (Rys. 33.). Si³ownik elektryczny wspó³pracuje z termostatem kod 0.6106, który powinien byæ zamontowanym w pomieszczeniu, w którym wê ownica (lub wê ownice) oddaje ciep³o. Regulator temperatury (termostat) nale y zamontowaæ w miejscu najlepiej odzwierciedlaj¹cym warunki termiczne panuj¹ce w pomieszczeniu (œciana wewnêtrzna). Do jednego termostatu (ze wzglêdów elektrycznych) mo na pod³¹czyæ nawet do 10 si³owników. Regulacja temperatury polega na zamykaniu zaworu na rozdzielaczu w momencie przekroczenia zadanej temperatury w pomieszczeniu ogrzewanym - brak przep³ywu w wê ownicy. Si³ownik elektryczny jest w stanie bezpr¹dowym zamkniêtym. Oznacza to, e przy przekroczeniu temperatury zadanej na termostacie, termostat rozwiera styki, powoduj¹c w ten sposób zamykanie zaworu znajduj¹cego siê na górnej belce rozdzielacza. Ideowy schemat elektryczny po³¹czenia regulatora temperatury (termostatu) z si³ownikiem steruj¹cym zamieszczony jest pod obudow¹ termostatu. Przewody elekryczne musz¹ byæ prowadzone w rurkach ochronnych, je eli s¹ prowadzone przy rurach grzewczych w posadzkach musz¹ byæ odporne na temperaturê 55 C. Schemat elektryczny pod³¹czenia si³ownika, termostatu i listwy Z regu³y wszystkie przewody elektryczne wyprowadza siê do listwy elektrycznej umieszczanej w szafce instalacyjnej lub jej pobli u i do listwy doprowadzane jest zasilanie. Wszystkie prace zwi¹zane z wykonywaniem instalacji elektrycznych musi wykonywaæ osoba wykwalifikowana, posiadaj¹ca odpowiednie uprawnienia. 17
Monta i uruchomienie 3.8. Regulacja uk³adu mieszaj¹cego zbudowanego na rozdzielaczu seri 73. Rozk³ad ciœnienia i jego spadki w rozdzielaczu z uk³adem miesz¹jacym. P 4 P 1 P 3 P 1 dp z1 dp dys P 2 P 3 dp pompy m z dp z2 P 2 P 4 m w m p wê ownice Rys. 34. Schemat ideowy uk³adu mieszaj¹cego zbudowanego na rozdzielaczu serii 73. dp pompy - wysokoœæ podnoszenia pompy, równa spadkowi ciœnienia w najniekorzystniejszej wê ownicy (miêdzy punktami P 4 i P 3 ), dp dys - ciœnienie dyspozycyjne w miejscu przy³¹czenia uk³adu (miêdzy punktami P 1 i P 2 ), dp z1 - spadek ciœnienia na zaworze zasilaj¹cym (2) z g³owic¹ i czujnikiem (miêdzy punktami P 2 i P 3 ). dp z2 - spadek ciœnienia na zaworze regulacyjnym (5), powrotnym (miêdzy punktami P 4 i P 2 ), m w - suma masy wody p³yn¹cej w wê ownicach, m z - masa wody wp³ywaj¹cej do uk³adu, m p - masa wody t³oczonej przez pompê. Zachodz¹ zale noœci: dp pompy + dp dys = dp z1 + dp z2 m p = m w + m z Schemat ideowy uk³adu mieszaj¹cego zbudowanego na rozdzielaczu wraz z rozk³adem ciœnienia podaje Rys.34. Regulacja tego uk³adu polega na: wyrównaniu oporów przep³ywu przez wê ownice poszczególnych obiegów, któr¹ przeprowadza siê na zaworach wbudowanych w rozdzielacz w sposób opisany w punkcie 3.7., wyregulowaniu zaworu powrotnego zamontowanego na wyjœciu z uk³adu (spadek ciœnienia dp z2 ), tak aby uzyskaæ wymagany stopieñ zmieszania wody zasilaj¹cej mz i powracaj¹cej z wê ownic m w dla osi¹gniêcia zaprojektowanych temperatur zasilania i powrotu dla wê ownic ogrzewania pod³ogowego, ustaleniu parametrów pracy pompy i wybraniu odpowiedniego po³o enia prze³¹cznika biegów (ewentualne doregulowanie zaworami wbudowanymi w rozdzielacz wg pkt 3.7. w celu wyboru punktu pracy zgodnie z charakterystyk¹ pompy). Zawór zasilaj¹cy z zamontowan¹ g³owic¹ termostatyczn¹ z czujnikiem pe³ni jedynie rolê zabezpieczenia przed przekroczeniem zaprojektowanej temperatury zasilania ogrzewania pod³ogowego (umo liwia tak e jej obni enie poprzez zmianê ustawienia g³owicy). Wymagany stopieñ zmieszania X zale y od poziomu temperatur wody wchodz¹cej do uk³adu T z, zaprojektowanej temperatury zasilania i powrotu ogrzewania pod³ogowego (t wz i t wp ) i mo e byæ okreœlony z zale noœci: X = (t wz - t wp ) /( T z - t wz ) gdzie: t wz - temperatura zasilania ogrzewnia pod³ogowego [ C] t wp - temperatura powrotu ogrzewnia pod³ogowego [ C] T z - temperatura zasilania uk³adu (zasilenia instalacji grzejnikowej - wody wychodz¹cej ze Ÿród³a ciep³a) [ C] 18
Monta i uruchomienie Wymagany strumieñ masy wody p³yn¹cej przez wê ownice ogrzewania pod³ogowego mo e byæ okreœlony z zale noœci: m w = Q / 4190 / (t wz - t wp ) [kg/s] gdzie: Q - sumaryczna moc cieplna oddawana przez poszczególne wê ownice [W], Wymagany strumieñ masy wody wp³ywaj¹cej do uk³adu m z, miarodajny do okreœlenia nastawy zaworu powrotnego (dp z2 ) mo e byæ okreœlony z zale noœci: m z = m w x X [kg/s] Wymagany strumieñ masy wody wp³ywaj¹cej przez pompê mp, miarodajny do okreœlenia punktu jej pracy mo e byæ okreœlony z zale noœci: m p = m w x (X +1) [kg/s] W celu prawid³owego doboru nastawy zaworu powrotnego, nale y okreœliæ wymagany spadek ciœnienia dp z2 z zale noœci: dp z2 = dp dys + dp pompy - dp z1 [Pa] gdzie: dp dys - ciœnienie dyspozycyjne w miejscu przy³¹czenia uk³adu mieszaj¹cego (pomiêdzy punktami P 1 i P 2 - Rys.34.) [Pa], dp z1 - spadek ciœnienia na zaworze z g³owic¹ termostatyczn¹ (pomiêdzy punktami P 1 i P 3 - Rys. 34, wartoœæ t¹ nale y odczytaæ z nomogramu na Rys. 35. dla wartoœci przep³ywu m z ) [Pa], dp pompy - wymagana wysokoœæ podnoszenia pompy (pomiêdzy punktami P 3 i P 4 - Rys.34., wartoœæ ta jest równa spadkowi ciœnienie w najniekorzystniejszym obiegu wê ownicy i powinna byæ ustalona jako rzeczywisty punkt pracy pompy z nomogramu na Rys. 38. dla przep³ywu m p ) Pa. Rys. 35. Nomogram okreœlania dp z1 dla wartoœci przep³ywu m z. Rys. 36. Nomogram okreœlania nastawy zaworu powrotnego dla dp z2 i przep³ywu m z. 19
Monta i uruchomienie Dla wartoœci dp z 2 i mz z nomogramu na Rys. 35. mo na okreœliæ nastawê zaworu powrotnego. Nastawê t¹ nale y wykonaæ nastêpuj¹co (Rys. 37.): 1. Odkrêciæ gwintowan¹ zaœlepkê kluczem p³askim 24 mm. 2. Wielofunkcyjnym kluczem (kod 6625) zawór zamkn¹æ obracaj¹c w prawo. Moment obrotowy 4-6 Nm. 3. Œrubê wstêpnej regulacji obróciæ w prawo œrubokrêtem do oporu. Poczynaj¹c od tego po³o enia obracaj¹c w lewo nastawiæ ¹dany stopieñ wstêpnej nastawy (stopieñ nastawy odpowiada iloœci obrotów). 4. Wielofunkcyjnym kluczem (kod 6625) zawór otworzyæ do oporu obracaj¹c w lewo. 5. Nakrêciæ gwintowan¹ zaœlepkê. Rys.37. Wykonanie nastawy na zaworze powrotnym. Aby wybraæ bieg pracy pompy nale y dla wartoœci dp pompy i m p (przeliczonej na m 3 /h) odczytaæ go z nomogramu na Rys. 38. Rys. 38. Nomogram okreœlania biegu pompy dla wartoœci dp pompy i przep³ywu m p. Rys. 39. Obs³uga zaworów spustowo-odpowietrzaj¹cych. Na rozdzielaczu zamontowano zawory spustowo-odpowietrzaj¹ce. Do obs³ugi zaworów spustowo-odpowie-trzaj¹cych s³u y klucz wielofunkcyjny kod 6625 (Rys. 39.). Czujnik przylgowy po³¹czony kapilar¹ z g³owic¹ nale y zamontowaæ na dolnej belce rozdzielacza (Rys. 40.). Po ustawieniu zaworu powrotnego i pompy, pod³¹czeniu wê ownic i nape³nieniu wod¹, ustawieniu g³owicy termostatycznej na okreœlony poziom temperatury mo na uruchomiæ uk³ad. Rys.40. Uk³ad mieszaj¹cy zbudowany na rozdzielaczu serii 73. Wbudowany w rozdzielacz termometr umo liwia kontrolê temperatury zasilania ogrzewania pod³ogowego. Je eli na zawory w górnej belce rozdzielacza zostan¹ zamontowane si³owniki elektryczne na wszystkich wê ownicach istnieje potencjalne ryzyko pracy pompy przy zamkniêtych wszystkich drogach przep³ywu. W takiej sytuacji nale y dobraæ rozdzielacz o jeden obwód wiêkszy ni iloœæ wê ownic, a wolny obwód wykorzystaæ do zamontowania zaworu nadmiarowo-upustowego, którego ciœnienie otwarcia powinno zostaæ ustawione nieco powy ej wartoœci ciœnienia podnoszenia pompy dp pompy. 20
Monta i uruchomienie Uk³ad mieszaj¹cy zbudowany na rozdzielaczu do ogrzewania pod³ogowego mo e zasilaæ wê ownice o maksymalnej sumarycznej mocy oko³o 20 kw dla du ych ró nic temperatur zasilania instalacji grzejnikowej i instalacji ogrzewania pod³ogowego i oko³o 15 kw dla ma³ych ró nic temperatur. Nale y pamiêtaæ, e opór najniekorzystniejszej wê ownicy (z uwzglêdnieniem oporów zaworów w górnej i dolnej belce rozdzielacza) powinien byæ równy wysokoœci podnoszenia pompy. Dla najniekorzystniejszego obiegu wê ownicy zawór regulacyjny w dolnej belce rozdzielacza powinien byæ ustawiony na najwiêksz¹ nastawê (niekiedy nastawa tego zaworu mo e wynikaæ z koniecznoœci doregulowania straty ciœnienia tego obiegu do rzeczywistej wysokoœci podnoszenia pompy przy przep³ywie m p i wybranym biegu pompy). W celu wyrównania oporów przep³ywu poszczególnych wê ownic do oporu najniekorzystniejszego obiegu nale y dokonaæ regulacji zaworów w dolnej belce rozdzielacza wg punktu 3.7. Poni ej na Rys.41. podano charakterystyki zaworów wbudowanych w rozdzielacz. Charakterystyka zaworu odcinaj¹cego w rozdzielaczu do ogrzewania pod³ogowego (w belce górnej) firmy KAN. Charakterystyka zaworu regulacyjno-odcinaj¹cego w rozdzielaczu do ogrzewania pod³ogowego (w belce dolnej) firmy KAN. Rys. 41. Charakterystyki zaworów wbudowanych w rozdzielacz. 21