sug INFORMACJA GOSPODARCZA: REGULACJE POWINNY STYMULOWAĆ WZROST SEKOTORA, A NIE BYĆ BARIERĄ W ROZWOJU
INFORMACJA GOSPODARCZA: REGULACJE POWINNY STYMULOWAĆ WZROST SEKOTORA, A NIE BYĆ BARIERĄ W ROZWOJU R Y N E K F I N A N S O W Y Tomasz Ostrowski 2016 Proponowane przez Ministerstwo Rozwoju w ramach tzw. pakietu wierzycielskiego zmiany w ustawie regulującej działalność BIG stanowią krok we właściwym kierunku, lecz ze względu na ich spóźniony i ograniczony zakres nie stanowią wystarczającej odpowiedzi na aktualne potrzeby i oczekiwania rynku. Nie sposób tym samym mówić o rzeczywistej zmianie jakościowej, przez co rozumiem pełną realizację celów regulacji. Tomasz Ostrowski Adwokat, partner w kancelarii Adwokaci Sobolewski-Hajbert, Ostrowski, Rajczakowski, doradca Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce, współpracuje z Wyższą Szkołą Bankową we Wrocławiu, od prawie 10 lat zajmuje się doradztwem prawnym i regulacyjnym w obszarze obrotu i zarządzania wierzytelnościami, wymiany informacji gospodarczych oraz kredytu konsumenckiego. Zbyt ciasne ramy istniejącej regulacji powodują, iż Biura Informacji Gospodarczej nie mają możliwości dostarczania swoim klientom wielu produktów i usług, które standardowo znajdują się w ofercie porównywalnych instytucji w innych krajach europejskich Kluczowe problemy regulacyjne to: nadmierne ograniczenia dotyczące zakresu, celów i sposobów (metod) przetwarzania danych, kosztowne w realizacji obowiązki informacyjne związane z udostępnianiem danych, nieuzasadnione bariery formalnoprawne w dostępie do danych o konsumentach oraz brak zasady wzajemności w dostępie do danych
2 Biura informacji gospodarczej (BIG) są jedynymi na polskim rynku platformami międzysektorowej wymiany informacji o kontrahentach zarówno negatywnych, jak i pozytywnych które podlegają kompleksowej i szczegółowej regulacji prawnej. W przeciwieństwie do rejestrów tworzonych na podstawie przepisów prawa bankowego, system wymiany informacji za pośrednictwem BIG obejmuje dane o klientach firm praktycznie ze wszystkich sektorów gospodarki. Poza szeroko pojętym sektorem finansowym (banki, instytucje pożyczkowe, zakłady ubezpieczeń, firmy leasingowe) są to również m.in. telekomunikacja, e-commerce, usługi użyteczności publicznej. BIG dostarczają swoim klientom informacji istotnych z punktu widzenia oceny wiarygodności płatniczej i zdolności kredytowej potencjalnego kontrahenta (przedsiębiorcy lub konsumenta), przez co odgrywają niezwykle istotną rolę w ograniczaniu ryzyka kontraktowania, zapobieganiu zatorom płatniczym w gospodarce oraz przeciwdziałaniu nadmiernemu zadłużeniu gospodarstw domowych. W ciągu z górą 12 lat funkcjonowania BIG dowiodły swojej przydatności we wszystkich wymienionych obszarach, starając się zachować równowagę pomiędzy funkcją informacyjną, związaną z oceną ryzyka, oraz funkcją windykacyjną, związaną z motywowaniem dłużników do spłaty wymagalnych zobowiązań. Jednakże to, co stanowi istotny walor systemu BIG z punktu widzenia bezpieczeństwa prawnego wszystkich uczestników procesu wymiany danych, czyli ścisła regulacja ustawowa, równocześnie okazało się istotnym handicapem utrudniającym dalszy racjonalny rozwój tego systemu. Można mówić o przeregulowaniu BIG w tym sensie, że zbyt ciasne ramy istniejącej regulacji powodują, iż BIG nie mają możliwości dostarczania swoim klientom wielu produktów i usług, które standardowo znajdują się w ofercie porównywalnych instytucji w innych krajach europejskich (np. scoring). Z drugiej strony przepisy nakładają na dostawców i odbiorców danych wiele równie kosztownych, co nieuzasadnionych obowiązków, które stanowią istotną barierę z punktu widzenia uczestnictwa w systemie wymiany danych. Dodatkowy problem stanowi pokutujący w odbiorze społecznym wizerunek BIG jako w praktyce szczególnego rodzaju firm windykacyjnych, jakże daleki od ich celu społeczno-gospodarczego oraz rzeczywistego potencjału. Kluczowe problemy regulacyjne obejmują: nadmierne ograniczenia dotyczące zakresu, celów i sposobów (metod) przetwarzania danych przez BIG (brak możliwości przetwarzania danych historycznych, brak możliwości analizy i interpretacji danych), kosztowne w realizacji obowiązki informacyjne związane z udostępnianiem danych za pośrednictwem BIG (list polecony), nieuzasadnione bariery formalnoprawne w dostępie do danych o konsumentach (każdorazowe upoważnienie do wystąpienia z zapytaniem do bazy danych), brak zasady wzajemności w dostępie do danych. Proponowane przez Ministerstwo Rozwoju w ramach tzw. pakietu
3 wierzycielskiego zmiany w ustawie regulującej działalność BIG stanowią krok we właściwym kierunku, lecz ze względu na ich spóźniony i ograniczony zakres nie stanowią wystarczającej odpowiedzi na aktualne potrzeby wynikające m.in. z postępu technologicznego, wymogów społeczeństwa informacyjnego i cyfryzacji obrotu. Nie sposób tym samym mówić o rzeczywistej zmianie jakościowej, przez co rozumiem pełną realizację celów regulacji. W szczególności dotyczy to przetwarzania danych o konsumentach. Niektóre propozycje mogą wywołać wręcz odwrotny skutek, zwłaszcza te dotyczące dodatkowych środków ochrony praw osób, których dotyczą informacje (prawo sprzeciwu). W mojej ocenie w aktualnych warunkach konieczne jest wzmocnienie informacyjnej funkcji BIG, która powinna stać się ich funkcją podstawową. W tym celu należy rekomendować co najmniej: umożliwienie BIG przetwarzania informacji o spłaconych zobowiązaniach konsumentów i przedsiębiorców (informacje archiwalne) w celu oceny wiarygodności płatniczej i zdolności kredytowej, w szczególności zezwolenie BIG na tworzenie modeli statystycznych ułatwiających interpretację udostępnianych danych w oparciu o metody punktowej oceny ryzyka, liberalizację formy wykonania obowiązków informacyjnych wierzycieli związanych z raportowaniem danych do BIG, co powinno polegać w szczególności na umożliwieniu wysyłania informacji drogą elektroniczną, ułatwienie dostępu do danych o konsumentach zgromadzonych w BIG, w szczególności poprzez umożliwienie udzielania upoważnień o charakterze ramowym, umożliwienie BIG pośredniczenia w udostępnianiu danych w celu zapobiegania przestępstwom (antifraud), zachowanie równowagi pomiędzy ochroną praw osób, których dotyczą informacje, oraz realizacją prawa dostępu do danych, co w szczególności wymaga, aby ustanawiane środki ochrony były proporcjonalne do zagrożeń oraz uwzględniały fakt, iż ogromna większość informacji udostępnianych za pośrednictwem BIG ma charakter bezsporny wprowadzenie elementów zasady wzajemności w dostępie do danych, co powinno polegać na stworzeniu mechanizmów zapewniających, że odbiorcy informacji będą zasilać bazy danych BIG informacjami o własnych klientach (reciprocity). Brak tych zmian uniemożliwia pełne wykorzystanie potencjału BIG do zaspokojenia potrzeb rynku związanych z dostępem do informacji o kontrahentach. W dobie gospodarki opartej na informacji może to skutkować wzrostem szarej strefy, do której w mojej ocenie w pewnym sensie przynależą operacje masowej wymiany danych o kontrahentach dokonywane z pominięciem regulowanych platform, w szczególności w systemach opartych na wymianie bezpośredniej (peer-2-peer). W mojej ocenie są to rozwiązania zastępcze, wymuszone brakiem odpowiednich regulacji czy też ich niedostosowaniem do realiów.
W aktualnych warunkach konieczne jest wzmocnienie informacyjnej funkcji BIG, która powinna stać się ich funkcją podstawową. Brak tych zmian uniemożliwia pełne wykorzystanie potencjału BIG do zaspokojenia potrzeb rynku związanych z dostępem do informacji o kontrahentach. 4 Konieczne jest zachowanie równowagi pomiędzy ochroną praw osób, których dotyczą informacje, oraz realizacją prawa dostępu do danych, co w szczególności wymaga, aby ustanawiane środki ochrony były proporcjonalne do zagrożeń oraz uwzględniały fakt, iż ogromna większość informacji udostępnianych za pośrednictwem BIG ma charakter bezsporny.
THINKTANK, ośrodek dialogu i analiz, powstał w 2009 roku. Inspiruje i wzmacnia debatę publiczną w Polsce, tworzy platformę refleksji i wymiany wiedzy między liderami biznesu i administracji. Prowadzi badania, wydaje raporty i analizy, w których opisuje najważniejsze trendy z zakresu zarządzania, przywództwa i polityki państwowej. Działania THINKTANK, obejmują takie sfery jak zwiększanie szans polskich firm w środowisku globalnym, promowanie dobrych praktyk w obszarze administracji czy poprawa kompetencji przywódczych liderów biznesu. THINKTANK spaja sieć ekspertów i wybitne osobistości polskiego i międzynarodowego życia publicznego. W Radzie Strategicznej ośrodka zasiadają m.in.: laureat Pokojowej Nagrody Nobla Muhammad Yunus, wieloletni wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej Günter Verheugen. THINKTANK Society skupia liderów biznesu i administracji publicznej, zainteresowanych dzieleniem się doświadczeniami, rozwijaniem wiedzy oraz umiejętności www.mttp.pl