WYMIANA INFORMACJI O WIERZYTELNOŚCIACH SPRZEDANYCH

Transkrypt

1 WYMIANA INFORMACJI O WIERZYTELNOŚCIACH SPRZEDANYCH

2 Spis Treści 1. Istota zagadnienia Cel dokumentu Sprzedaż portfela wierzytelności innemu bankowi Sprzedaż wierzytelności firmie windykacyjnej lub funduszowi sekurytyzacyjnemu Warunki efektywnej wymiany informacji Efekty wymiany informacji o wierzytelnościach sprzedanych Zagadnienia dodatkowe

3 ISTOTA ZAGADNIENIA Handel wierzytelnościami, będący najmłodszym segmentem rynku zarządzania wierzytelnościami w Polsce, rozwija się na dużą skalę od 2005 roku, przy czym w ostatnich latach rozwój ten jest bardzo dynamiczny. Według szacunków Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową 1 : w Polsce wystawianych jest na sprzedaż rocznie ok portfeli wierzytelności, z czego największy segment stanowią portfele bankowe; skłonność banków do zlecania windykacji należności lub sprzedaży portfeli wierzytelności będzie rosła; zjawisko to będzie determinowane głównie poprzez rosnące zadłużenie gospodarstw domowych oraz stosunkowo wysoką szkodowość portfeli. Przeprowadzone przez BIK analizy w oparciu o dane zawarte w bazie SI BIK Klient Indywidualny wskazują z dużym prawdopodobieństwem, że sprzedaż wierzytelności nie została odzwierciedlona w bazie w 40% przypadków. Z punktu widzenia Banku / SKOKu oznacza to brak pełnych informacji dla właściwej oceny ryzyka kredytowego. Ponadto szacujemy, że historia blisko 30% wierzytelności sprzedanych nie może być prezentowana na raportach kredytowych w związku z nieprzekazaniem do BIK informacji o przesłankach uprawniających do przetwarzania danych po wygaśnięciu zobowiązania. Warto zaznaczyć, że około 65% tych wierzytelności wykazywało opóźnienia w spłacie trwające dłużej niż 60 dni, w tym ponad 60% posiadało zaległości w wysokości przekraczającej 200 zł. SPRZEDAŻ WIERZYTELNOŚCI FIRMIE WINDYKACYJNEJ LUB FUNDUSZOWI SEKURYTYZACYJNEMU W przypadku sprzedaży wierzytelności firmie windykacyjnej, głównym celem Banku jest zwykle uwolnienie od tzw. złych długów - kredytów będących w sytuacji nieregularnej. Podobny cel może być realizowany poprzez sprzedaż wierzytelności funduszowi sekurytyzacyjnemu, przy czym należy wspomnieć, iż w tym przypadku transakcja może dotyczyć także kredytów spłacanych terminowo. Warto mieć jednak na uwadze, że nawet jeżeli bieżąca obsługa zadłużenia nie budzi zastrzeżeń, to nie stanowi to gwarancji terminowej spłaty zobowiązania w przyszłości. Istotne jest zatem stworzenie warunków umożliwiających kontynuowanie wymiany informacji o sprzedanych wierzytelnościach i dbałość o to, by informacje o niesolidnych dłużnikach i ich zobowiązaniach podlegały wymianie między wierzycielami. Możliwy, pożądany obieg informacji o wierzytelnościach sprzedawanych zaprezentowany został w postaci poniższego modelu. Firma windykacyjna / Fundusz Sekurytyzacyjny BIG CEL DOKUMENTU Celem niniejszego dokumentu jest zaprezentowanie oraz upowszechnienie wśród Banków dobrych praktyk w zakresie wymiany informacji o wierzytelnościach sprzedanych. Opisane rozwiązania obejmują przypadki sprzedaży wierzytelności: innemu bankowi, firmie windykacyjnej, funduszowi sekurytyzacyjnemu. Zaprezentowane zostały mechanizmy dostępne obecnie, jak również planowane do wdrożenia w przyszłości. W materiale poruszono dodatkowo kwestię przekazywania do BIK informacji o wierzytelnościach przeniesionych do ewidencji pozabilansowej. BIG InfoMonitor BANK Model zakłada wymianę danych zarówno w ramach systemu bankowego, jak i poza nim. Warte podkreślenia jest, że to BANK, którego wierzytelności podlegają sprzedaży, jest inicjatorem tej wymiany. Funkcjonowanie modelu opiera się na założeniu, że podjęte zostały stosowne działania umożliwiające wymianę informacji (WARUNKI EFEKTYWNEJ WYMIANY INFORMACJI). SPRZEDAŻ PORTFELA WIERZYTELNOŚCI INNEMU BANKOWI BIK Jeżeli nabywcą wierzytelności jest inny Bank, zalecany jest każdorazowo kontakt z Biurem Informacji Kredytowej celem uzgodnienia trybu przekazania informacji o wierzytelnościach będących przedmiotem transakcji. Zależnie od indywidualnej sytuacji, BIK zaproponuje taki sposób przekazania informacji o sprzedanych wierzytelnościach, który zapewni kontynuację historii kredytowej sprzedanych wierzytelności oraz dalszy obieg informacji. 1 Na podstawie: Rynek zarządzania wierzytelnościami w Polsce oraz perspektywy jego rozwoju do 2014 roku, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Warszawa, Październik 2010! Sprzedaż wierzytelności powoduje wygaśnięcie zobowiązania dłużnika wobec dotychczasowego wierzyciela, jednak dzięki dostępnemu systemowi wymiany informacji oraz obowiązującym rozwiązaniom prawnym, nie musi to oznaczać utraty informacji o historii płatności tej wierzytelności i dalszych jej losach. 4 5

4 WARUNKI EFEKTYWNEJ WYMIANY INFORMACJI KROK 1 KROK 2 KROK 3 - bez zgody Klienta, zgodnie z art. 105a ust. 3 ustawy Prawo bankowe Instytucje, o których mowa w ust. 1, mogą przetwarzać informacje stanowiące tajemnicę bankową dotyczące osób fizycznych po wygaśnięciu zobowiązania wynikającego z umowy zawartej z bankiem lub inną instytucją ustawowo upoważnioną do udzielania kredytów, bez zgody osoby, której informacje dotyczą, gdy osoba ta nie wykonała zobowiązania lub dopuściła się zwłoki powyżej 60 dni w spełnieniu świadczenia wynikającego z umowy zawartej z bankiem lub inną instytucją ustawowo upoważnioną do udzielania kredytów, a po zaistnieniu tych okoliczności upłynęło co najmniej 30 dni od poinformowania tej osoby przez bank lub inną instytucję ustawowo upoważnioną do udzielania kredytów o zamiarze przetwarzania dotyczących jej informacji stanowiących tajemnicę bankową, bez jej zgody. Dopełnienie warunku informacyjnego Udostępnienie informacji o sprzedaży wierzytelności uczestnikom systemu wymiany informacji Podejmowanie działań zapewniających wymianę informacji o niesolidnych dłużnikach Bank powinien przekazać do BIK / zaktualizować informację w polach: Przekazanie do BIK informacji o wystąpieniu przesłanek określonych w art. 105a ust. 3 prawa bankowego pole Wskaźnik na Udostępnianie Danych po Wygaśnięciu Zobowiązania wartość 00 (Warunki spełnione) Mechanizmy obecnie dostępne w BIK pole Szczególny Status Rachunku wartość 06 (Dług odsprzedany) Zwiększanie wrażliwości nabywców wierzytelności na potrzebę wymiany danych o nierzetelnych dłużnikach Gdy to możliwe, stosowanie w umowach z nabywcami wierzytelności klauzul zobowiązujących ich do przekazywania danych do biur informacji gospodarczej Wskaźnik na Udostępnianie Danych po Wygaśnięciu Zobowiązania wartość 00 oznacza, że spełnione zostały przesłanki do przetwarzania danych po wygaśnięciu zobowiązania bez zgody Klienta Zgoda Klienta na Udostępnianie Danych po Wygaśnięciu Zobowiązania wartość 00 oznacza, że zgoda została udzielona Zgoda Ogólna Klienta na Przetwarzanie i Udostępnianie Danych Przekazanie do BIK informacji o zgodzie Klienta na przetwarzanie danych pole Zgoda Klienta na Udostępnianie Danych po Wygaśnięciu Zobowiązania wartość 00 (Zgoda udzielona) Rozwiązania planowane do wdrożenia w BIK Wprowadzenie nowego statusu płatności 0S oznaczającego sprzedaż wierzytelności Szczególnie pożądanym jest przekazywanie danych do BIG InfoMonitor z uwagi na współpracę tego biura z BIK i możliwość przekazania przez BIK Bankom wyników z przeszukania BIG InfoMonitor w raporcie kredytowym wartość 00 oznacza, że zgoda została udzielona W rezultacie przekazania wskazanych wartości w powyższych polach, dane o zobowiązaniu po jego wygaśnięciu będą prezentowane na Raportach BIK w celu oceny zdolności kredytowej i analizy ryzyka kredytowego. Należy przy tym podkreślić, że szczególnie istotny dla zapewnienia przetwarzania informacji o rachunku jest Wskaźnik na Udostępnianie Danych po Wygaśnięciu Zobowiązania. Wypełnienie tego pola daje możliwość przetwarzania informacji o rachunku nawet w sytuacji odwołania zgody na przetwarzanie danych przez Klienta. pole Zgoda Ogólna Klienta na Przetwarzanie i Udostępnianie Danych wartość 00 (Zgoda udzielona) Warto pamiętać, że w przypadku braku powyższych przesłanek, dane o zobowiązaniach wygasłych mogą być przetwarzane wyłącznie w celach stosowania metod statystycznych.! KROK 1 Dopełnienie warunku informacyjnego jest pierwszym, koniecznym warunkiem efektywnej wymiany informacji. Oznacza przekazanie informacji do BIK o możliwości przetwarzania danych po wygaśnięciu zobowiązania. Zgodnie z obowiązującymi uregulowaniami w tym zakresie, przetwarzanie danych po wygaśnięciu zobowiązania jest możliwe: Wystąpienie przez Bank do BIK z żądaniem usunięcia danych dotyczących rachunków, które zostały sprzedane na rzecz innego podmiotu powoduje, że zostają one na trwale utracone i nie będą prezentowane na Raportach BIK. Co więcej, po usunięciu danych dotyczących wierzytelności sprzedanych nie mogą być one przetwarzane również w celu stosowania metod statystycznych. - za zgodą Klienta, stosownie do art. 105a ust. 2 ustawy Prawo bankowe 2 Instytucje, o których mowa w ust. 1, mogą, z zastrzeżeniem ust. 3, przetwarzać informacje stanowiące tajemnicę bankową w zakresie dotyczącym osób fizycznych po wygaśnięciu zobowiązania wynikającego z umowy zawartej z bankiem lub inną instytucją ustawowo upoważnioną do udzielania kredytów, pod warunkiem uzyskania pisemnej zgody osoby, której informacje te dotyczą. Zgoda ta może być w każdym czasie odwołana. 2 ustawa Prawo bankowe oznacza ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, z późn.zm.) 6 7

5 KROK 2 Udostępnienie informacji o sprzedaży wierzytelności uczestnikom wymiany informacji jest drugim koniecznym krokiem efektywnej wymiany informacji dotyczących sprzedanych wierzytelności w ramach sektora bankowego. Wystąpienie w Raporcie BIK informacji o sprzedaży wierzytelności powinno oznaczać, że ocena zdolności kredytowej i analiza ryzyka kredytowego Kredytobiorcy powinna być bardziej wnikliwa. Przekazanie przez Bank danych o sprzedaży wierzytelności powinno być dokonane z wykorzystaniem niżej opisanych zasad. EFEKTY WYMIANY INFORMACJI O WIERZYTELNOŚCIACH SPRZEDANYCH Postępowanie zgodnie z opisanymi krokami zapewnia dostęp do informacji wszystkim uczestnikom rynku i każdy z nich może czerpać wymierne korzyści biznesowe wynikające z wymiany przedmiotowych danych. Rozwiązania dostępne obecnie Pole Szczególny Status Rachunku Przekazanie wartości 06 w tym polu oznacza, że dług został odsprzedany. Rachunek powinien zostać zamknięty w statusie: - 00, gdy wierzytelność spłacana była bez opóźnień lub - 0U, gdy sprzedaż dotyczyła wierzytelności obsługiwanej nieterminowo, z saldem należności równym kwocie niespłaconej przez Klienta na dzień sprzedaży wierzytelności. Rozwiązania planowane do wdrożenia Pole Status Płatności Rachunku Przekazanie wartości 0S w tym polu oznacza, że wierzytelność została sprzedana. Status 0S będzie mógł występować po każdym statusie płatności rachunku, co sprawi, że w ten sposób będzie można oznaczyć sprzedaż każdej wierzytelności, także wierzytelności obsługiwanej terminowo. Status ten będzie statusem zamykającym. Zapewnienie ciągłości historii kredytowej Umożliwienie Klientom budowania pozytywnej historii kredytowej Prawidłowa ocena wiarygodności płatniczej klienta Dostęp do informacji o klientach niesolidnych Poprawa jakości i wzrost wiarygodności danych pozyskiwanych w formie raportów KROK 3 Podjęcie działań umożliwiających kontynuację wymiany informacji o niesolidnych dłużnikach jest trzecim pożądanym warunkiem efektywnej wymiany informacji o wierzytelnościach sprzedanych. Spełnienie tego warunku oznacza wymianę danych o wierzytelnościach sprzedanych pomiędzy wierzycielami wtórnymi (nabywcami wierzytelności), wierzycielami spoza sektora bankowego i Bankami za pośrednictwem biur informacji gospodarczej (BIG). Należy podkreślić, że przedmiotem przetwarzania w BIG będą tzw. informacje negatywne, dotyczące dłużników, którzy dopuścili się zwłoki w spłacie zobowiązań. Pozyskanie tych informacji przed podjęciem decyzji o udzieleniu finansowania, może uchronić wierzyciela przed potencjalną stratą finansową. Ograniczanie ryzyka działalności Podejmowanie trafnych decyzji biznesowych Zmniejszanie strat kredytowych Wykorzystanie dostępnych rozwiązań prawnych, umożliwiających nabywcom wierzytelności firmom windykacyjnym i funduszom sekurytyzacyjnym - przekazywanie informacji o nierzetelnych płatnikach do biur informacji gospodarczej, zapewni dostęp do tych danych szerokiemu kręgowi wierzycieli, w tym także Bankom. Ważne jest zatem, aby Bank podkreślał istotę dostępu do przedmiotowych informacji podczas rozmów prowadzonych z potencjalnymi nabywcami wierzytelności. Uzasadnione jest, aby klauzule umowne zapewniające obieg informacji o niesolidnych dłużnikach stanowiły element negocjowania warunków sprzedaży wierzytelności przez Banki firmom windykacyjnym czy funduszom sekurytyzacyjnym. Należy zwrócić uwagę na korzyści wynikające z przekazywania danych o niesolidnych dłużnikach przez wierzycieli wtórnych do BIG InfoMonitor należącego do Grupy BIK. Współpraca w ramach Grupy BIK umożliwia udostępnienie Bankowi wyniku z przeszukania baz BIG InfoMonitor bezpośrednio w raporcie kredytowym Biura Informacji Kredytowej. Warto podkreślić także, że przekazując informacje o niesolidnych dłużnikach do biur informacji gospodarczej firma windykacyjna / fundusz sekurytyzacyjny, zwiększa swoje szanse na odzyskanie nabytych wierzytelności. Dłużnik, którego dane figurują w BIG, może napotkać na utrudnienia w korzystaniu z różnego rodzaju usług, przez co wykazuje wyższą motywację do spłaty zadłużenia. 8 9

6 ZAGADNIENIA DODATKOWE WIERZYTELNOŚCI PRZENIESIONE DO EWIDENCJI POZABILANSOWEJ W związku z sygnałami z sektora bankowego dotyczącymi wątpliwości w zakresie wymiany informacji o wierzytelnościach przenoszonych do ewidencji pozabilansowej oraz występowaniem przypadków zamykania takich rachunków, przedstawiamy dobre praktyki i zasady przekazywania do BIK informacji o tego typu wierzytelnościach.! Przeniesienie wierzytelności do ewidencji pozabilansowej nie oznacza wygaśnięcia zobowiązania dłużnika wobec wierzyciela. W celu odzwierciedlenia w BIK rzeczywistego statusu takiej wierzytelności: rachunek powinien być raportowany jako zobowiązanie aktywne, informacja o stanie rachunku powinna być cyklicznie przekazywana we wsadach informacyjnych, po spłacie, przedawnieniu lub umorzeniu zobowiązania rachunek powinien zostać zamknięty w statusie odpowiednio 0O (Odzyskany) lub 0U (Umorzony). Rozwiązanie planowane do wdrożenia - W polu Szczególny Status Rachunku dotychczasowa nazwa wartości kodu 08 zostanie zmieniona z Wniosek o upadłość na Zobowiązanie przeniesione na konto pozabilansowe. Głównym powodem wdrożenia powyższego rozwiązania jest umożliwienie oznaczania wierzytelności przeniesionych do ewidencji pozabilansowej w celu prezentowania tej informacji na Raportach BIK. Udostępnienie dodatkowej informacji o szczególnym statusie rachunku pozwoli odbiorcom Raportów BIK na prawidłową interpretację historii takich zobowiązań i właściwą ocenę wiarygodności kredytowej Klientów. Dla zapewnienia pełnej funkcjonalności nowego rozwiązania konieczne jest pozostawienie rachunku w statusie otwartym do czasu spłaty, przedawnienia lub umorzenia wierzytelności oraz cykliczna aktualizacja informacji o rachunku. W przypadku tych Banków i SKOKów, które z przyczyn technologicznych nie mogą przekazywać do BIK informacji o aktualnym stanie rachunków przeniesionych do obsługi pozabilansowej we wsadach informacyjnych, użycie nowej wartości kodu będzie uzasadniało brak aktualizacji danych. 10

7 WSZELKIE PYTANIA PROSIMY KIEROWAĆ NA ADRES: