Edukacja międzykulturowa przewodnik. Pojęcia literatura adresy

Podobne dokumenty
Edukacja międzykulturowa przewodnik. Pojęcia literatura adresy

Edukacja europejska od wielokulturowości ku międzykulturowości

KIERUNEK SOCJOLOGIA. Zagadnienia na egzamin magisterski na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych II stopnia

Wykaz publikacji w serii Edukacja Międzykulturowa

Społeczności młodzieżowe na Pograniczu. Red. T. Lewowicki. Cieszyn, Uniwersytet Śląski Filia.

KIERUNEK SOCJOLOGIA. Zagadnienia na egzamin licencjacki na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych I stopnia

ANKIETA SAMOOCENY OSIĄGNIĘCIA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Psychologia potrzeb. Dr Monika Wróblewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY

OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

KARTA KURSU S2A. Wielokulturowość USA. Kod Punktacja ECTS* 1. Koordynator dr Kinga Orzeł - Dereń Zespół dydaktyczny

KIERUNEK SOCJOLOGIA Pytania na egzamin licencjacki Studia stacjonarne i niestacjonarne I stopnia Obowiązują od roku akad.

CIESZYŃSKA SZKOŁA BADAŃ POGRANICZA KU WSPÓŁCZESNEJ PEDAGOGICE MIĘDZYKULTUROWEJ

KARTA KURSU. Socjologia. Kod Punktacja ECTS* 3. Koordynator Dr hab. Piotr Stawiński, prof. UP Zespół dydaktyczny

Mikroświaty społeczne wyzwaniem dla współczesnej edukacji

Granice. w procesie wychowania. Iwona Janeczek

EDUKACJA INTEGRACYJNA I WŁĄCZAJĄCA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: PEDAGOGIKA. I. Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia wraz z uzasadnieniem

Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział Nauk Społecznych. Efekty kształcenia

Najważniejsze lata czyli jak rozumieć rysunki małych dzieci

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW NAUK O RODZINIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

Komunikowanie grupowe. Grupowe podejmowanie decyzji Sytuacje konfliktowe Różnice kulturowe

SPIS TREŚCI WPROWADZENIE... 15

Załącznik nr 1WZORCOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Wydział Socjologiczno-Historyczny

Anna Dudak SAMOTNE OJCOSTWO

Copyright by Danuta Anna Michałowska. Poznań

SYLABUS KATEDRA POLITOLOGII. Kierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów POLITOLOGIA STUDIA I STOPNIA STACJONARNE DR RADOSŁAW GRABOWSKI

KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 3. Koordynator Dr hab. Jadwiga Mazur Zespół dydaktyczny

EFEKTY KSZTAŁCENIA OBSZAR NAUK HUMANISTYCZNYCH/SPOŁECZNYCH

POLITOLOGIA Studia I stopnia. Profil ogólnoakademicki

Socjologia. Dla rocznika: 2015/2016. Zarządzania, Informatyki i Finansów. Opis przedmiotu

Studia niestacjonarne: Europeistyka Rok akademicki 2007 / Przedmiot: Socjologia Wykładowca: dr Adam DrąŜek. Wykład obligatoryjny

MK_1 OGÓLNOUCZELNIANY. Efekty kształcenia. Wiedza Umiejętności Kompetencje społeczne (symbole) 1 0,5 1 0,5 1. sprawność fizyczną)

MK_1 OGÓLNOUCZELNIANY. WSKAŹNIKI ILOŚCIOWE - Punkty ECTS w ramach zajęć: Efekty kształcenia. Wiedza Umiejętności Kompetencje społeczne (symbole)

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU SOCJOLOGIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

Efekty kształcenia dla kierunku studiów Etyka prowadzonego w Instytucie Filozofii UJ. Studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki

1. Dokumentacja dotycząca opisu efektów kształcenia dla programu kształcenia

RZECZYWISTOŚĆ SPOŁECZNA: DZIAŁANIA SPOŁECZNE, GRUPA SPOŁECZNA, ZACHOWANIA ZBIOROWE, Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka

Efektywno ć gier dydaktycznych w procesie kształcenia

KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOT: Socjologia sportu KOD S/I/st/13

Efekty kształcenia dla kierunku studiów TECHNOLOGIE CYFROWE W ANIMACJI KULTYRY studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki

posiada podstawową wiedzę o instytucjonalnych uwarunkowaniach polityki społecznej.

SYLABUS. MK_42 Studia Kierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów Politologia studia I stopnia stacjonarne Rodzaj przedmiotu

20 i 10. godz. wykład; 10 i 20. godz. - ćwiczenia ECTS: 4

OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

Zainteresowania naukowe:

OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

TOK STUDIÓW WYDZIAŁ FILOLOGICZNO-HISTORYCZNY KIERUNEK STUDIÓW: Politologia

Efekty kształcenia dla kierunku studiów ENGLISH STUDIES (STUDIA ANGLISTYCZNE) studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki

Dorota Dąbrowska WOM Gorzów Wlkp.

Copyright 2013 by Irena Borowik Copyright 2013 by Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o.

MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA kierunek: politologia NAZWA PRZEDMIOTU SYMBOL KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA

CHARAKTERYSTYKA DRUGIEGO STOPNIA POLSKIEJ RAMY KWALIFIKACJI DLA KIERUNKU: NAUKI O RODZINIE

Pedagogika medialna - opis przedmiotu

Copyright by Wydawnictwo Lingo sp. j., Warszawa 2014 ISBN:

POLITOLOGIA Studia II stopnia. Profil ogólnoakademicki WIEDZA

Darmowy fragment

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Edwarda F. Szczepanika w Suwałkach SYLLABUS na rok akademicki 2016/2017

Społeczeństwo późnej nowoczesności zjawiska kulturowe i społeczne. Symptomy ponowoczesności

20 i 10. godz. wykład; 10 i 20. godz. - ćwiczenia ECTS: 4. dr Mikołaj Gębka,

Barbara Dobrowolska Tolerancja wobec odmienności kulturowej Zadania szkoły

SEMINARIA STUDIA NIESTACJONARNE I STOPNIA Rok akademicki 2016/2017 PEDAGOGIKA

Pedagogika autorytarna. Geneza, modele, przemiany

Księgarnia PWN: Ewa Marynowicz-Hetka - Pedagogika społeczna. T. 1. Spis treści

Rządowy Program Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Najważniejsze lata czyli jak rozumieć rysunki małych dzieci

Oferta wywiadówek profilaktycznych oraz warsztatów. Rodzice. lat na rynku. 100% pytanych Klientów poleca nasze usługi

Rola i znaczenie biblioteki szkolnej w systemie oświaty. Sulejówek, 21 marca 2017 r.

WERSJA: C NKIETER: JEŚLI RESPONDENT JEST MĘŻCZYZNĄ, ZADAĆ GF1. JEŚLI RESPONDENT JEST KOBIETĄ, ZADAĆ GF2.

Opis efektów kształcenia dla kierunku Socjologia Absolwent studiów I-ego stopnia na kierunku Socjologia:

Uchwała o zmianach w programie studiów doktoranckich. 1. Plan roku I studiów doktoranckich obejmuje następujące przedmioty:

WOLONTARIAT wyzwaniem dla wychowania XXI wieku. Dr Joanna Michalak-Dawidziuk

Uchwała Senatu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. Nr 88/2017/2018. z dnia 24 kwietnia 2018 r.

co nastolatek i nastolatka o seksualności wiedzieć powinni

dr hab. Ewa Ogrodzka-Mazur prof. UŚ Uniwersytet Śląski Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji w Cieszynie

Symbol EKO S2A_W01 S2A_W02, S2A_W03, S2A_W03 S2A_W04 S2A_W05 S2A_W06 S2A_W07 S2A_W08, S2A_W09 S2A_W10

Opis zakładanych efektów kształcenia

K A R T A P R Z E D M I O T U ( S Y L L A B U S ) W Y D R U K Z S Y S T E M U

Załącznik Nr 1 KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Pojęcia i systemy pedagogiczne. 2. KIERUNEK: Pedagogika

Opis treści. Wstęp 13. Część pierwsza DEFICYT MIŁOŚCI JAKO PROBLEM BADAŃ W PEDAGOGICE 15. Wprowadzenie 17

Edukacja wielokulturowa

Kompetencje informacyjne uczniów w perspektywie zmian szkolnego środowiska uczenia się

Edukacja międzykulturowa - opis przedmiotu

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA STUDIA I STOPNIA W FORMIE STACJONARNEJ I NIESTACJONARNEJ PROFIL PRAKTYCZNY

PROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY - ZAJĘCIA ROZWIJAJĄCE KOMPETENCJE EMOCJONALNO - SPOŁECZNE

OPIS PRZEDMIOTU / MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

Kompetencje komunikacyjne dzieci w okresie późnego dzieciństwa w aspekcie rozwojowym

OPIS PRZEDMIOTU / MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

Zarządzanie emocjami

Jakość życia w perspektywie pedagogicznej

Opis zakładanych efektów kształcenia

EUROPEISTYKA UKSW Program kształcenia na studiach stacjonarnych I i II stopnia, rok akademicki 2012/13

Obecny model edukacji głuchych: plusy i minusy

POCZUCIE TOŻSAMOŚCI W KONTEKŚCIE SPOŁECZNOŚCI NARODOWO - PAŃSTWOWEJ

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PRAWO JEDNOLITE STUDIA MAGISTERSKIE PROFIL PRAKTYCZNY

Załącznik Nr 5 do Zarz. Nr 33/11/12

K_W04 Ma podstawową wiedzę o budowie i funkcjach systemu kultury i/lub mediów w krajach anglojęzycznych

Wykłady: 20 godziny Seminaria: 10 godzin Ćwiczenia: 10 godzin

Pedagogika... (Nazwa kierunku studiów)

M.2.1 PROFIL KSZTAŁCENIA ogólnoakademicki TYP PRZEDMIOTU FAKULTATYWNY Forma studiów

Transkrypt:

Edukacja międzykulturowa przewodnik Pojęcia literatura adresy

Przemysław Paweł Grzybowski Edukacja międzykulturowa przewodnik Pojęcia literatura adresy Kraków 2008

Copyright by Oicyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2008 Recenzent: prof. zw. dr hab. Bogusław Śliwerski Redakcja wydawnicza: Radosław Doboszewski Korekta: Anna Czelakowska Projekt okładki: Anna M. Damasiewicz ISBN 978-83-7308-928-0 Oicyna Wydawnicza Impuls 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (012) 422-41-80, fax (012) 422-59-47 www.impulsoicyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoicyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2008

Spis treści Wstęp... 7 Rozdział 1 Kategorie pojęciowe... 9 1.1. Zróżnicowanie kulturowe... 21 1.1.1. Wielokulturowość... 25 1.1.2. Międzykulturowość... 30 1.1.3. Granice i pogranicza... 39 1.2. Edukacja w warunkach zróżnicowania kulturowego... 48 1.2.1. Edukacja wielokulturowa... 51 1.2.2. Edukacja międzykulturowa... 59 1.2.3. Edukacja regionalna... 74 1.2.4. Edukacja obywatelska... 85 1.2.5. Człowiek pogranicza i tożsamość międzykulturowa... 91 Rozdział 2 Pedagogika międzykulturowa od pedagogii do poddyscypliny pedagogicznej... 101 2.1. Współpraca europejska w dziedzinie pedagogiki międzykulturowej... 110 Bibliograia... 119 Przydatne adresy... 133 Wybór literatury przedmiotu... 139

Wstęp Nie da się uniknąć pogłębiającego się zróżnicowania kulturowego społeczeństw. Aby ułatwić radzenie sobie z nim, podejmuje się m.in. działania edukacyjne, których efektem ma być nie tylko pomoc w rozwiązywaniu bieżących problemów, ale także przygotowanie obecnych i przyszłych pokoleń do życia w rzeczywistości charakteryzującej się coraz częstszymi, świadomymi kontaktami z odmiennością. Perspektywa ta pozwala przypuszczać, że wzrośnie społeczne zapotrzebowanie na opracowania poświęcone zróżnicowaniu kulturowemu zwłaszcza dotyczące edukacji jako mającej na celu m.in. ułatwienie integracji społeczno-kulturowej społeczeństw oraz wspieranie jednostek w radzeniu sobie z odkrywaniem różnic i następstwami tego faktu. Stąd tak duża popularność badań naukowych przeprowadzanych w obszarze pedagogiki międzykulturowej oraz opracowań na temat edukacji międzykulturowej, wykorzystywanych zarówno przez naukowców, nauczycieli, uczniów i studentów, jak i rodziców i inne osoby zainteresowane tą problematyką. Niemałą trudność sprawia im jednak odbiór i posługiwanie się niejednokrotnie zamiennie wykorzystywanymi kategoriami pojęciowymi. Niniejsza publikacja stanowi skromną próbę uporządkowania najczęściej wykorzystywanych kategorii pojęciowych oraz dostarczenia Czytelnikowi pretekstów, podpowiedzi i tropów do pogłębionych studiów na temat edukacji w warunkach zróżnicowania kulturowego. Jest to uaktualniony fragment pracy Edukacja europejska od wielokulturowości ku międzykulturowości, będącej pokłosiem rozprawy doktorskiej Europejskie koncepcje edukacji wielokulturowej i międzykulturowej ze szczególnym uwzględnieniem kręgu kultury francuskiej, powstałej w Katedrze Edukacji Międzykulturowej Uniwersytetu w Białymstoku, pod kierunkiem Prof. dr hab. Jerzego Nikitorowicza. Wraz z wykazami literatury przedmiotu oraz adresami stron internetowych instytucji, organizacji i projektów dotyczących edukacji międzykulturowej, stanowi praktyczny przewodnik po problematyce edukacji i pedagogiki międzykulturowej.

Rozdział 1 Kategorie pojęciowe Spomiędzy rozróżnień i podziałów pozwalających człowiekowi na sytuowanie się w świecie największy wpływ ma dokonywanie różnicowań w kontekście jednostkowym Ja On oraz grupowym My Oni. W sferze społecznej dokonanie tych różnicowań odgrywa istotną rolę w kształtowaniu się tożsamości grupowej, pozwalając na ustalenie, kto jest członkiem grupy, do której dana osoba się zalicza (My), a kto należy do grupy odrębnej (Oni), do której sama z różnych przyczyn należeć nie może lub nie chce. Opozycja między My a Oni pomaga budować własną mapę świata, stanowi zasadę klasyikacji oraz strukturę wyznaczającą miejsce w podzielonej rzeczywistości 1. Wyobrażenia o grupie własnej, grupach innych (obcych) i ich wzajemnych stosunkach oraz związane z tym poczucie swojskości i obcości, bliskości i dystansu, stanowią podstawowy element świadomości społecznej i jedne z najważniejszych aspektów życia zbiorowego. Ukształtowana koncepcja własnej grupy jest niezbędna dla procesów samookreślania się oraz budowy tożsamości, spójności, solidarności i emocjonalnej stabilności grupowej. Odniesienie do osób należących do innych grup pomaga w stworzeniu wizerunku grupy własnej. Nie można bowiem określić tego, co zwykłe, codzienne i normalne, bez przeciwstawienia mu tego, co niezwykłe i wyjątkowe. O jakiejś grupie można myśleć jako o obcej wtedy i tylko wtedy, gdy inną grupę uważa się za swoją: im silniejszy istnieje związek z grupą własną, tym bardziej odczuwa się obcość innych grup tego samego rzędu. Im wyższe jest poczucie swojskości własnej grupy, tym wyższe poczucie obcości tych zewnętrznych i tym bardziej obcy są ich członkowie. Przejawy swojskości i obcości mają charakter emocjonalny (uczuciowe nastawienia wobec obcych, uczucia własne i uczucia przypisy- 1 Patrz: Z. Bauman: Socjologia, Poznań 1996, s. 44 i nn.

10 Edukacja międzykulturowa przewodnik wane obcej grupie, przekonania i wyobrażenia na jej temat) oraz intelektualny (realnie posiadana wiedza o obcej zbiorowości, pragnienie zdobycia takiej wiedzy) 2. Wzajemne zależności między światem Ja a światami innych osób Tzvetan Todorov charakteryzuje następująco: Można odkrywać innych w sobie samym, zdać sobie sprawę z faktu, iż ja sam nie tylko nie jestem substancją jednolitą, ale ponadto zdecydowanie obcą wszystkiemu, co nie jest mną; ja jest kimś innym. Inni jednak są także mną, podmiotami podobnymi do mnie, które tak naprawdę oddziela i odróżnia ode mnie jedynie mój własny punkt widzenia, zgodnie z którym wszyscy są tam, a tylko ja jestem tutaj. Mogę postrzegać tych innych jako abstrakcję, jako pewien element koniguracji psychicznej właściwej dla każdej jednostki, jako Innego, innego, czy też drugiego dla mnie, albo też jako konkretną grupę społeczną, do której my nie należymy. Ta grupa z kolei może stanowić część społeczeństwa: kobiety wobec mężczyzn, bogaci wobec biednych, szaleńcy wobec normalnych. Albo też pozostawać poza nim, a więc tworzyć inną społeczność, bliższą lub dalszą, zależnie od przypadku. Mogą to być istoty bardzo nam bliskie pod względem kulturowym, moralnym czy historycznym albo też istoty nieznane, obce, których języka ani zwyczajów nie rozumiem; na tyle obce, że w końcu mam wątpliwości, czy uznać naszą wspólną przynależność do tego samego gatunku 3. Każdego człowieka charakteryzuje więc przynajmniej jedna lub wiele właściwości pozwalających mu postrzegać siebie i inne osoby w kategoriach różnic (odmienności). Kryteriami umożliwiającymi dokonanie wręcz nieskończonej liczby podziałów na owe kategorie są np. cechy: biologiczne (płeć, wiek, kolor skóry, oczu, włosów, sprawność/ niepełnosprawność izyczna lub umysłowa), społeczne (przynależność do danej grupy narodowościowej lub etnicznej oraz związany z tym status), kulturowe (posiadanie i wyrażanie swej tożsamości kulturowej i religijnej oraz związanych z nią odrębności), polityczne (preferowanie określonego światopoglądu, doktryny, ideologii), ekonomiczne (pozycja majątkowa i jej następstwa) itp. 4 2 Patrz: E. Nowicka: Badanie pogranicza. Kilka propozycji metodologicznych [w:] A. Sadowski (red.): Pogranicze. Studia społeczne, Białystok 1999, t. 8, s. 15; E. Tarkowska: Niepewność kulturowa a stosunek do inności [w:] M. Kempny et al. (red.): U progu wielokulturowości. Nowe oblicza społeczeństwa polskiego, Warszawa 1997, s. 89. 3 T. Todorov: Podbój Ameryki. Problem innego, Warszawa 1996, s. 9. 4 Szerzej: M. Augé: Le sens des autres, Paris 1994, s. 13 88; Z. Benedyktowicz: Portrety obcego, Kraków 2000, s. 15 80; M. Dąbrowski: Swój/obcy/inny. Z problemów in-

Rozdział 1. Kategorie pojęciowe 11 Charakterystyczne normy, wartości i określone uniwersa znaczeniowe wiążą się z jednostkami lub zespołami ludzkimi, które można rozpatrywać jako grupy kulturowe lub podkultury. W ten sposób o zróżnicowaniu kulturowym można mówić nie tylko w odniesieniu do mniejszości narodowych, lecz w stosunku do podkultur regionalnych, zawodowych, wiekowych, sprawnościowych, zwolenników takich czy innych systemów wartości, kodów komunikowania się, zwyczajów, tradycji, rasy, sposobu wychowywania dzieci, orientacji seksualnej, poglądów politycznych, preferencji kulinarnych itp. Różnic kulturowych można i należy poszukiwać również w obszarach tworzenia wspólnej Europy oraz problemów związanych z globalizacją życia codziennego. Taka kategoryzacja pozostaje zawsze otwarta i należy ją dookreślać za każdym razem 5. Aspekt regulacji społecznej między jednostkami uważającymi się za kulturowo odrębne od członków innych grup, z którymi pozostają w przynajmniej regularnej interakcji, to etniczność. Jest to także oparta na odrębności od innych tożsamość społeczna, charakteryzowana za pomocą metaforycznego lub ikcyjnego pokrewieństwa. Relacja społeczna zawiera element etniczny, jeżeli odmienności kulturowe powodują różnice w interakcjach między członkami danych grup, co prowadzi do wynikających z tych interakcji zysków lub strat i wpływa na tworzenie tożsamości 6. Etniczność jako forma organizacji społecznej wynikająca z interakcji między identyikacją grupy i otoczeniem oraz jako tożsamość społeczna oparta na odrębności od innych posiada aspekt polityczny, organizacyjny i symboliczny 7. Poczucie więzi etnicznej rodzi się zawsze w kontakcie międzygrupowym, stanowiąc jego rezultat 8. Dla niego nieistotne są więc właściwości i cechy grupy jako takie, ale rozterferencji i komunikacji międzykulturowej, Izabelin 2001, s. 47 52; J. Kristeva: Etrangers á nous-memes, Paris 1988, s. 9 248; B. Waldenfels: Topograia obcego. Studia z fenomenologii obcego, Warszawa 2002, s. 11 40. 5 Patrz: M. Abdallah-Pretceille: L éducation interculturelle, Paris 1999, s. 45; M. Balicki: Otoczenie kulturowe jako wyzwanie dla zarządzania w erze globalizacji [w:] J. Nikitorowicz et al. (red.): Międzygeneracyjna transmisja dziedzictwa kulturowego. Globalizm versus regionalizm, Białystok 2003, s. 83. 6 Patrz np.: E. Czykwin, D. Misiejuk: Dwujęzyczność i dwukulturowość w perspektywie psychopedagogicznej, Białystok 2002, s. 62 76. 7 Patrz: W. Burszta: Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje, Poznań 1998, s. 136. 8 Szerzej: J. P. Folger et al.: Konlikt i interakcja [w:] J. Stewart (red.): Mosty zamiast murów. Podręcznik komunikacji interpersonalnej, Warszawa 2003, s. 491 501.