Prawo zamówień publicznych dr Marcin Smaga OPIS SYSTEMU ZAMÓWIENIA PUBLICZNE art. 2 UMOWY odpłatne, ich stronami są tylko osoby określone w ustawie zamawiający i wykonawca: wykonawca - osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadającą osobowości prawnej, która ubiega się o udzielenie zamówienia publicznego, złożyła ofertę lub zawarła umowę w sprawie zamówienia publicznego; zamawiający - osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej obowiązaną do stosowania ustawy; ich przedmiotem są dostawy, usługi lub roboty budowlane. PRZEDMIOT ZAMÓWIENIA dostawy - nabywanie rzeczy oraz innych dóbr, w szczególności na podstawie umowy sprzedaży, dostawy, najmu, dzierżawy oraz leasingu z opcją lub bez opcji zakupu, które może obejmować dodatkowo rozmieszczenie lub instalację usługi - wszelkie świadczenia, których przedmiotem nie są roboty budowlane lub dostawy roboty budowlane: wykonanie albo zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 2c lub obiektu budowlanego, a także realizację obiektu budowlanego, za pomocą dowolnych środków, zgodnie z wymaganiami określonymi przez zamawiającego obiekt budowlany - wynik całości robót budowlanych w zakresie budownictwa lub inżynierii lądowej i wodnej, który może samoistnie spełniać funkcję gospodarczą lub techniczną TROCHĘ DANYCH 35.641 zamawiających (z tego 14.152 zamawiających stosowało ustawę), udzielono 142 262 zamówienia (ok. 87% krajowych) o wartości 116,3 mld zł (w roku 2014 133,2 mld zł), z czego: dostawy 35% ogólnej kwoty zamówień, roboty budowlane - 33% wartości a usługi 32%. art. 3 1) jednostki sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych; 2) inne, niż określone w pkt 1, państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej; 3a) związki podmiotów, o których mowa w pkt 1 i 2, lub podmiotów, o których mowa w pkt 3; 7) podmioty, z którymi zawarto umowę koncesji na roboty budowlane na podstawie ustawy z dnia 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz. U. z 2015 r. poz. 113), w zakresie, w jakim udzielają zamówienia w celu jej wykonania. 1
art. 3 3) inne, niż określone w pkt 1, osoby prawne, utworzone w szczególnym celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym niemających charakteru przemysłowego ani handlowego, jeżeli podmioty, o których mowa w tym przepisie oraz w pkt 1 i 2, pojedynczo lub wspólnie, bezpośrednio lub pośrednio przez inny podmiot: a) finansują je w ponad 50% lub b) posiadają ponad połowę udziałów albo akcji, lub c) sprawują nadzór nad organem zarządzającym, lub d) mają prawo do powoływania ponad połowy składu organu nadzorczego lub zarządzającego - o ile osoba prawna nie działa w zwykłych warunkach rynkowych, jej celem nie jest wypracowanie zysku i nie ponosi strat wynikających z prowadzenia działalności; ZAMAWIAJĄCY SEKTOROWY art. 3 4) inne niż określone w pkt 1-3a podmioty, jeżeli zamówienie jest udzielane w celu wykonywania jednego z rodzajów działalności, o której mowa w art. 132, a działalność ta jest wykonywana na podstawie praw szczególnych lub wyłącznych albo jeżeli podmioty, o których mowa w pkt 1-3a, pojedynczo lub wspólnie, bezpośrednio lub pośrednio przez inny podmiot wywierają na nie dominujący wpływ, w szczególności: posiadają ponad połowę udziałów albo akcji lub, posiadają ponad połowę głosów wynikających z udziałów albo akcji, lub mają prawo do powoływania ponad połowy składu organu nadzorczego lub zarządzającego; 5) inne niż określone w pkt 1-4 podmioty, jeżeli zachodzą następujące okoliczności: a) ponad 50% wartości udzielanego przez nie zamówienia jest finansowane ze środków publicznych lub przez podmioty, o których mowa w pkt 1-3a, b) wartość zamówienia jest równa lub przekracza kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8, c) przedmiotem zamówienia są roboty budowlane w zakresie inżynierii lądowej lub wodnej określone w załączniku II do dyrektywy 2014/24/UE, budowy szpitali, obiektów sportowych, rekreacyjnych lub wypoczynkowych, budynków szkolnych, budynków szkół wyższych lub budynków wykorzystywanych przez administrację publiczną lub usługi związane z takimi robotami budowlanymi; DZIAŁALNOŚĆ SEKTOROWA art. 132 Działalność polegająca na wydobycia ropy naftowej lub gazu i ich naturalnych pochodnych oraz poszukiwania lub wydobycia węgla brunatnego, węgla kamiennego lub innych paliw stałych; zarządzania lotniskami, portami morskimi lub śródlądowymi oraz ich udostępniania przewoźnikom powietrznym, morskim i śródlądowym; tworzenia sieci przeznaczonych do świadczenia publicznych usług związanych z produkcją, przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej, gazu lub ciepła lub dostarczania energii elektrycznej, gazu albo ciepła do takich sieci lub kierowania takimi sieciami; tworzenia sieci przeznaczonych do świadczenia publicznych usług związanych z produkcją lub dystrybucją wody pitnej lub dostarczania wody pitnej do takich sieci lub kierowania takimi sieciami; obsługi sieci świadczących publiczne usługi w zakresie transportu kolejowego, tramwajowego, trolejbusowego, koleją linową lub przy użyciu systemów automatycznych; obsługi sieci świadczących publiczne usługi w zakresie transportu autobusowego; usługi przyjmowania, sortowania, przemieszczania lub doręczania przesyłek pocztowych FUNKCJE ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH racjonalizacja wydawania środków publicznych porządkująca ochrony wolnej konkurencji przeciwdziałanie korupcji realizacja polityki gospodarczej państwa RACJONALIZACJA WYDATKOWANIA ŚRODKÓW PUBLICZNYCH zwiększenie potencjalnego rynku przez obowiązki informacyjne, możliwość uzyskania najkorzystniejszej ceny ze względu na przewagę podaży nad popytem, usunięcie nierówności broni wynikającej ze specjalizacji wykonawcy road map Ustawa o finansach publicznych Art. 44. 3. Wydatki publiczne powinny być dokonywane: 1) w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad: a) uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów, b) optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów; 2) w sposób umożliwiający terminową realizację zadań; 3) w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań. 2
WARTOŚĆ ZAMÓWIENIA 18.10.2016 ŹRÓDŁA PRAWA ustawa z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych, uchylająca dyrektywę 2004/18/WE (Dz. Urz. UE L 94 z 28.03.2014, str. 65, z późn. zm.), zwana dalej dyrektywą klasyczną 2014/24/UE, Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/25/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych, uchylająca dyrektywę 2004/17/WE (Dz. Urz. UE L 94 z 28.03.2014, str. 243, z późn. zm.), dalej dyrektywą sektorową 2014/25/UE BUDOWA POLSKIEGO SYSTEMU ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH wartość przedmiotu zamówienia netto 3 progi: próg stosowania ustawy, tzw. progi unijne, próg postępowania zaostrzonego, progi wyrażone w euro, urzędowy kurs euro, ustalany przez ministra właściwego do spraw gospodarki (1 euro od 1 stycznia 2016r. 4,1749 zł). SYSTEM ZAMÓWIEŃ WYŁĄCZENIA STOSOWANIA PZP art. 4, w tym: POSTĘPOWANIA UNIJNE ZAOSTRZONE próg postępowania zaostrzonego ZAMAWIAJĄCY SEKTOROWY POSTĘPOWANIA UNIJNE ZAOSTRZONE próg postępowania zaostrzonego nabycie własności lub innych praw do istniejących budynków lub nieruchomości umowy z zakresu prawa pracy; POSTĘPOWANIE UNIJNE (PEŁNE) progi unijne POSTĘPOWANIE KRAJOWE (UPROSZCZONE) próg stosowania ustawy POSTĘPOWANIE PODPROGOWE POSTĘPOWANIE UNIJNE (PEŁNE) progi unijne/próg stosowania ustawy POSTĘPOWANIE PODPROGOWE zamówień i konkursów, których wartość nie przekracza progu stosowania ustawy (bagatelności) W części wyłączenie stosowania zamówienia obronne, zamówienia na usługi społeczne PROGI STOSOWANIA USTAWY zamawiający klasyczni - 30.000 euro zamawiający sektorowi, zamówienia szczególne : 418.000 euro - dla dostaw lub usług, 5.225.000 euro - dla robót budowlanych szczególne obronne, prace badawcze, eksperymentalne, z dziedziny kultury PROGI UNIJNE roboty budowlane zawsze 5.225.000 euro usługi lub dostawy: zamawiający z sektora finansów publicznych, z wyłączeniem uczelni publicznych, jednostek badawczo-rozwojowych, państwowych instytucji kultury oraz podsektora samorządowego zamawiający będący innymi państwowymi jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej: 135.000 euro zamawiający inni niż określeni wyżej 209.000 euro 3
Postępowanie krajowe uproszczenia sposób zamieszczania ogłoszeń o zamówieniu - strona internetowa zamawiającego, jego siedziba oraz Biuletynie Zamówień Publicznym krótsze minimalne terminy do składania ofert i wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, krótszy termin związania ofertą, fakultatywność kolegialnego prowadzenia postępowania możliwość wykazania przesłanek udziału w postępowaniu przy pomocy oświadczeń uproszczony SIWZ fakultatywne wadium uproszczone tryby (trybem podstawowym są też negocjacje z ogłoszeniem) Procedura zaostrzona wartość zamówienia: 10 mln euro dla dostaw i usług, 20 min euro dla robot budowlanych. współfinansowanie ze środków UE kontrola uprzednia Prezesa UZP TRYBY UDZIELANIA ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH przetarg nieograniczony przetarg ograniczony. negocjacje z ogłoszeniem, dialog konkurencyjny, negocjacje bez ogłoszenia, zamówienie z wolnej ręki, zapytanie o cenę, partnerstwo innowacyjne licytacja elektroniczna Ekonomiczny wymiar Prawa zamówień publicznych Tryby: przetarg nieograniczony 83,39% zamówienie z wolnej ręki - 11,75% zapytanie o cenę 3,55% Przeciętny czas trwania postępowania krajowego - 35 dni, unijnego - 85 dni Średnia liczba ofert w postępowaniu krajowym - 2,90, unijnym - 2,65 W 39% postępowań krajowych i 43% unijnych złożono jedną ofertę ZASADA UCZCIWEJ KONKURENCJI I RÓWNEGO TRAKTOWANIA WYKONAWCÓW Zamawiający przygotowuje i przeprowadza postępowanie o udzielenie zamówienia w sposób zapewniający zachowanie uczciwej konkurencji oraz zgodnie z zasadami proporcjonalności i przejrzystości Zamawiający traktuje na równych prawach wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia: zakaz różnicowania wykonawców z uwagi na formę prawną lub miejsce prowadzenia działalności, zakaz stawiania wymagań preferujących określonych wykonawców (np. doświadczenia w realizacji zamówień na rzecz konkretnego zamawiającego lub określonego rodzaju zamawiających) wszelkie wymagania(merytoryczne i formalne) stawiane wykonawcom muszą być jednakowe dla wszystkich ubiegających się o zamówienie. dostęp do informacji musi być dla każdego taki sam, równoczesny ZASADA BEZSTRONNOŚCI I OBIEKTYWIZMU art.7 ust.2 i 17 czynności związane z przygotowaniem oraz przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia wykonują osoby zapewniające bezstronność i obiektywizm. osoby wykonujące czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia podlegają wyłączeniu, jeżeli: ubiegają się o udzielenie tego zamówienia; pozostają w związku małżeńskim, w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewieństwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia lub są związane z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli z wykonawcą, jego zastępcą prawnym lub członkami organów zarządzających lub organów nadzorczych wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia; 4
ZASADA BEZSTRONNOŚCI I OBIEKTYWIZMU przed upływem 3 lat od dnia wszczęcia postępowania o udzielenie zamówienia pozostawały w stosunku pracy lub zlecenia z wykonawcą lub były członkami organów zarządzających lub organów nadzorczych wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia; pozostają z wykonawcą w takim stosunku prawnym lub faktycznym, że może to budzić uzasadnione wątpliwości co do bezstronności tych osób; zostały prawomocnie skazane za przestępstwo popełnione w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia, przestępstwo przekupstwa, przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu lub inne przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowych ZASADA BEZSTRONNOŚCI I OBIEKTYWIZMU Osoby wykonujące czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia składają, pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, w formie pisemnej oświadczenie o braku lub istnieniu okoliczności skutkujące wyłączeniem Kierownik zamawiającego w razie uzasadnionego podejrzenia, że pomiędzy pracownikami zamawiającego lub innymi osobami zatrudnionymi przez zamawiającego, które mają bezpośredni lub pośredni wpływ na wynik postępowania, a wykonawcami zachodzi relacja określona w art. 17 odbiera od tych osób, pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, oświadczenie w formie pisemnej w przedmiocie tych okoliczności czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia podjęte przez osobę podlegającą wyłączeniu po powzięciu przez nią wiadomości o okolicznościach, powtarza się, z wyjątkiem otwarcia ofert oraz innych czynności faktycznych niewpływających na wynik postępowania. ZASADA LEGALIZMU Zamówienia udziela się wyłącznie wykonawcy wybranemu zgodnie z przepisami ustawy. Zakaz dokonywania cesji praw lub przeniesienia obowiązków na rzecz podmiotów lub przez podmioty nieuczestniczące w postępowaniu (z wyjątkiem art. 144 ust. 1 pkt 4). Narusza zasadę legalizmu udzielenie zamówienia w określonym trybie bez zaistnienia przesłanek tego trybu. Nieprzestrzeganie zasady legalizmu może skutkować nieważnością umowy w sprawie zamówienia publicznego. Postępowanie o udzielenie zamówienia jest jawne. Jawność dotyczy czynności dokonywanych w postępowaniu. Jawność dotyczy dokumentacji konkretnego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Jawne jest: otwarcie ofert, rozprawa przed Krajową Izbą Odwoławczą, postępowanie sądowe ze skargi wnoszonej na orzeczenie KIO. Zamawiający ma obowiązek publikacji: ogłoszenia o zamówieniu (na początek) ogłoszenia o udzieleniu zamówienia (na koniec, po zawarciu umowy) Zamawiający może ograniczyć dostęp do informacji związanych z postępowaniem tylko w przypadkach określonych w ustawie. Zamawiający może określić w specyfikacji istotnych warunków zamówienia wymogi dotyczące zachowania poufnego charakteru informacji przekazanych wykonawcy w toku postępowania. Nie ujawnia się informacji: stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli wykonawca, nie później niż w terminie składania ofert, zastrzegł, że nie mogą być one udostępniane. Tajemnica przedsiębiorstwa: 1. nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje 2. posiadające wartość gospodarczą, 3. co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności 5
Wykonawca nie może zastrzec jako tajemnicy przedsiębiorstwa: nazwy (firmy) oraz adresu wykonawców, informacji dotyczących ceny, terminu wykonania zamówienia, okresu gwarancji warunków płatności zawartych w ofertach. W trybach negocjacyjnych prowadzone negocjacje mają charakter poufny. Żadna ze stron nie może bez zgody drugiej strony ujawnić informacji technicznych i handlowych związanych z negocjacjami. Jeżeli jest to uzasadnione ochroną prywatności lub interesem publicznym, zamawiający może nie ujawniać: 1) danych osobowych, w przypadku zamówienia udzielonego na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. b (związanych z ochroną praw wyłącznych wynikających z odrębnych przepisów), 2) wysokości wynagrodzenia, w przypadku zamówienia udzielonego na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 1a) - w zakresie dostaw lub usług z zakresu działalności kulturalnej związanej z organizacją wystaw, koncertów, konkursów, festiwali, widowisk, spektakli teatralnych, przedsięwzięć z zakresu edukacji kulturalnej lub z gromadzeniem materiałów bibliotecznych przez biblioteki lub muzealiów, jeżeli zamówienia te nie służą wyposażaniu zamawiającego w środki trwałe przeznaczone do bieżącej obsługi jego działalności, o ile wykonawca, przed podpisaniem umowy w sprawie zamówienia publicznego zastrzegł, że dane te nie mogą być udostępniane. ZASADA PISEMNOŚCI Postępowanie prowadzi się z zachowaniem formy pisemnej. Za dwa lata zamówienia powinny być udzielane w formie elektronicznej. Do tego czasu oświadczenia, wnioski, zawiadomienia oraz informacje zamawiający i wykonawcy przekazują, zgodnie z wyborem zamawiającego: pisemnie, faksem, drogą elektroniczną; Wybrany sposób komunikowania nie może ograniczać konkurencji. Zawsze dopuszczalna jest forma pisemna, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie. Ofertę składa się, pod rygorem nieważności, w formie pisemnej albo, za zgodą zamawiającego, w postaci elektronicznej, opatrzoną bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu Przebieg postępowania utrwala się w formie pisemnego protokołu z przebiegu postępowania. ZASADA PISEMNOŚCI WYJĄTKI forma elektroniczna dynamiczny system zakupów, aukcja elektroniczna, licytacja elektroniczna, przekazywanie ogłoszeń do publikacji drogą elektroniczną, faksem, ZASADA PROWADZENIA POSTĘPOWANIA W JĘZYKU POLSKIM W szczególnie uzasadnionych przypadkach zamawiający może: wyrazić zgodę na złożenie wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia, oświadczeń, oferty oraz innych dokumentów również w jednym z języków powszechnie używanych w handlu międzynarodowym lub języku kraju, w którym zamówienie jest udzielane. sporządzać dokumenty oraz dokonywać niektórych czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia, w szczególności prowadzić dialog, dodatkowo również w jednym z języków powszechnie używanych w handlu międzynarodowym lub języku kraju, w którym zamówienie jest udzielane. W innych przypadkach wymagane jest tłumaczenie dokumentów przedkładanych przez wykonawcę(nie musi być przysięgłe). ZASADA PRYMATU PRZETARGU Podstawowymi trybami udzielania zamówienia są przetarg nieograniczony oraz przetarg ograniczony. Zamawiający może udzielić zamówienia w trybie negocjacji z ogłoszeniem, dialogu konkurencyjnego, negocjacji bez ogłoszenia, zamówienia z wolnej ręki, zapytania o cenę albo licytacji elektronicznej tylko w przypadkach określonych w ustawie. Zamawiający może udzielić zamówienia sektorowego w trybie przetargu nieograniczonego, przetargu ograniczonego oraz negocjacji z ogłoszeniem. 6
ZASADA DECENTRALIZACJI Postępowanie przygotowuje i przeprowadza zamawiający, Zamawiający może powierzyć przygotowanie lub przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia własnej jednostce organizacyjnej lub osobie trzeciej. 7