Załącznik nr 4 INSTYTUCJA ZARZĄDZAJĄCA REGIONALNYM PROGRAMEM OPERACYJNYM WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO NA LATA 2007-2013 ZARZĄD WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO PROJEKT WYTYCZNE W ZAKRESIE PRZYGOTOWANIA LOKALNYCH PROGRAMÓW REWITALIZACJI
Spis treści 1. WPROWADZENIE 3 2. KLUCZOWE REGULACJE PRAWNE 4 3. PROCEDURA PRZYGOTOWANIA LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI OBSZARÓW MIEJSKICH/ZDEGRADOWANYCH 5 4. STRUKTURA DOKUMENTU LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI 7 5. KRYTERIA WYBORU OBSZARÓW 10 2
1. Wprowadzenie Zgodnie z zapisami Szczegółowego opisu osi priorytetowych Regionalnego Programu operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013, w zakresie rewitalizacji miast (działanie 7.1) oraz rewitalizacji obszarów zdegradowanych (działanie 7.2), wspierane mogą być jedynie takie projekty, które uwzględnione zostaną w Lokalnym Programie Rewitalizacji. Niniejsze wytyczne zawierają wskazówki dotyczące procedury przygotowania lokalnych programów rewitalizacji, a także zawierają informacje na temat pożądanej struktury tego dokumentu. Dla potrzeb niniejszego opracowania za rewitalizację uznaje się kompleksowy, skoordynowany, wieloletni, prowadzony na określonym obszarze proces przemian przestrzennych, technicznych, społecznych i ekonomicznych, inicjowany przez samorząd lokalny w celu wyprowadzenia tego obszaru ze stanu kryzysowego, poprzez nadanie mu nowej jakości funkcjonalnej i stworzenie warunków do jego rozwoju, w oparciu o charakterystyczne uwarunkowania endogeniczne. Obszar, na którym należy podjąć działania rewitalizacyjne powinien być wyodrębniony w oparciu o kryteria, o których mowa w art. 47 ust. 1 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności oraz rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Lokalny Program Rewitalizacji oznacza opracowany, przyjęty i koordynowany przez samorząd lokalny wieloletni program działań w sferze przestrzeni, urządzeń technicznych, społeczeństwa i gospodarki, zmierzający do wyprowadzenia danego obszaru z sytuacji kryzysowej oraz stworzenie warunków do jego dalszego rozwoju. Przykładem takich programów były sporządzane na potrzeby ZPORR Lokalne Programy Rewitalizacji. Lokalny program Rewitalizacji powinien być tworzony przy współudziale partnerów społeczno-gospodarczych i stanowić istotny wkład w budowę społeczeństwa obywatelskiego, a także przyczyniać się do realizacji najistotniejszych celów Gminy/Powiatu. Dokument ten powinien także przyczyniać się do tego, iż środki finansowe będą wydawane na zaplanowane wcześniej inwestycje, według ustalonej w programie kolejności. 3
2. Kluczowe regulacje prawne Niniejsze wytyczne zostały przygotowane w oparciu o następujące akty prawne: Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999, Rozporządzenie (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1783/1999, Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności oraz rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2006r. nr 227, poz. 1658 z póź. zm.), Krajowe Wytyczne dotyczące kwalifikowania wydatków w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w okresie programowania 2007-2013, Projekt wytycznych Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 11 lipca 2007 r. w zakresie programowania działań dotyczących mieszkalnictwa, Projekt rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 6 sierpnia 2007 r. w sprawie udzielania pomocy na rewitalizację w ramach regionalnych programów operacyjnych. 4
3. Procedura przygotowania Lokalnego Programu Rewitalizacji Obszarów Miejskich/Zdegradowanych W ramach działania 7.1 Rewitalizacja miast oraz 7.2 Rewitalizacja obszarów zdegradowanych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego obligatoryjnym załącznikiem do wniosku będzie Lokalny Program Rewitalizacji. Powinien on zostać przesłany do Urzędu Marszałkowskiego wraz z zatwierdzającą go uchwałą Rady Gminy/Powiatu. Poniżej przedstawiona została przykładowa procedura przygotowania wspomnianego dokumentu. Przykładowa procedura przygotowania Lokalnego Programu Rewitalizacji Obszarów Miejskich/Zdegradowanych 1. Zarządzeniem Prezydenta, Starosty, Wójta, Burmistrza wyznaczona zostaje osoba, dalej zwana pełnomocnikiem oraz horyzontalny zespół zadaniowy ds. rewitalizacji. 2. Pełnomocnik ds. rewitalizacji pełni funkcję koordynatora zespołu zadaniowego przygotowującego program rewitalizacji i jest odpowiedzialny za zbieranie wniosków, przygotowanie danych i wyznaczenie obszaru wymagającego rewitalizacji. 3. Horyzontalny zespół zadaniowy ds. rewitalizacji składa się z pracowników Urzędu Gminy/Powiatu z różnych wydziałów/komórek niezbędnych do przygotowania Programu Rewitalizacji (w tym osób odpowiedzialnych za budżet gminy/powiatu) lub instytucji współpracujących (przedstawiciele jednostek organizacyjnych gminy/powiatu, organizacji pozarządowych). 4. Burmistrz, Wójt, Starosta, Prezydent może wnioskować do Rady Gminy/Powiatu o powołanie w ramach Rady Gminy/Powiatu specjalnej komisji ds. rewitalizacji. 5. Rada Gminy/Powiatu powołuje Komisję uchwałą. 6. Komisja składa się z wyznaczonych przez Radę Gminy/Powiatu radnych Gminy/Powiatu oraz kluczowych dla rozwoju Gminy/Powiatu partnerów społecznogospodarczych. 7. Komisja wybiera uchwałą (ze swojego składu) przewodniczącego kierującego jej pracami i ją reprezentującego. 8. W posiedzeniach Komisji udział mogą brać członkowie zespołu zadaniowego oraz niezależni eksperci. 9. Do zadań Komisji należy opiniowanie Programu Rewitalizacji przygotowanego przez zespół zadaniowy i rekomendowanie go Radzie Gminy/Powiatu do przyjęcia uchwałą. Do zadań komisji należeć będzie również prowadzenie monitoringu wdrażania programu oraz dokonanie jego oceny 10. Zaleca się dodatkowo przeprowadzenie konsultacji z mieszkańcami obszaru objętego Programem w celu zdiagnozowania najważniejszych problemów występujących na terenie planowanym do rewitalizacji oraz ustalenia najbardziej pożądanych inwestycji. 11. Do zadań Komisji należy również prowadzenie monitoringu wdrażania programu oraz ocena. 12. Przewodniczący Komisji wnosi pod obrady Rady Gminy/Powiatu Program Rewitalizacji. 13. Rada Gminy/Powiatu przyjmuje uchwałą Program Rewitalizacji. 14. Rada Gminy/Powiatu może podjąć uchwałę o przyjęciu dowolnej formy prawnej zarządzającego realizacją Programu Rewitalizacji (operatora) w zgodnie ze stosownymi aktami prawnymi w tym zakresie. 15. W przypadku wystąpienia o wsparcie ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju 5
Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego Program Rewitalizacji zostanie przekazany do Urzędu Marszałkowskiego wraz z wnioskiem aplikacyjnym. 6
4. Struktura dokumentu Lokalny Program Rewitalizacji Gminy/Powiaty na terenie, których znajdują się obszary wymagające rewitalizacji, powinny przygotować kilkuletnie Lokalne Programy Rewitalizacji. Programy te powinny zawierać m.in. opis niezbędnych działań potrzebnych dla rozwoju gospodarczego rewitalizowanych terenów, sposoby rozwiązywania problemów społecznych, a także kilkuletnie plany finansowe gminy/powiatu dotyczące rewitalizacji. Od uwarunkowań społecznogospodarczych danej jednostki samorządu terytorialnego zależeć będzie, jakie elementy będą znajdować się w takim programie. Przykładowy wzór programu rewitalizacji został umieszczony poniżej. Przykładowa struktura dokumentu I. Charakterystyka obecnej sytuacji na terenie Gminy/Powiatu Obszary problemowe: 1) Zagospodarowanie przestrzenne Granice stref ochrony konserwatorskiej Uwarunkowania ochrony środowiska Własność gruntów i budynków Infrastruktura techniczna Identyfikacja problemów 2) Gospodarka Główni pracodawcy struktura i trendy Struktura podstawowych branż gospodarki znajdującej się na terenie Gminy/Powiatu trendy Ilość podmiotów gospodarczych i osób zatrudnionych w danych sektorach trendy Identyfikacja problemów 3) Sfera społeczna Struktura demograficzna i społeczna trendy Określenie grup społecznych wymagających wsparcia w ramach programu rewitalizacji Stan i zróżnicowanie dochodowości gospodarstw domowych Struktura organizacji pozarządowych Identyfikacja problemów 4) Tabela z podstawowymi danymi statystycznymi dotyczącymi ww. sektorów 5) Analiza SWOT II. Nawiązanie do strategicznych dokumentów dotyczących rozwoju przestrzennospołeczno-gospodarczego terenu, który ma zostać poddany rewitalizacji: 1) Strategia Rozwoju Województwa oraz Regionalny Program Operacyjny, 2) Strategia Rozwoju Gospodarczego Gminy/Powiatu (jeśli istnieje), 3) Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego właściwej (właściwych) jednostek samorządu terytorialnego (jeśli istnieje), 4) Dokumenty dotyczące polityk w różnych sektorach społeczno-gospodarczych (o ile istnieją): Mieszkalnictwo, Infrastruktura i usługi komunalne, Gospodarowanie gruntami, Ochrona dziedzictwa kulturowego, 7
Polityka komunikacji społecznej, Polityka transportu, Polityka społeczna związana z przeciwdziałaniem patologiom społecznym 5) Plan kilkuletniego zagospodarowania przestrzennego III. Założenia Programu Rewitalizacji 1) Okres programowania 2007-2013 i lata następne, 2) Zasięg terytorialny rewitalizowanego obszaru (wyznaczenie granic) i uzasadnienie (obligatoryjnie), 3) Podział na projekty i zadania inwestycyjne, 4) Kryteria wyboru pilotażu i kolejność realizacji, 5) Oczekiwane wskaźniki osiągnięć. IVa. Plan działań przestrzennych (techniczno-materialnych) w okresie 2007-2013 (obligatoryjnie) i w latach następnych (fakultatywnie) na obszarze rewitalizowanym w układzie: nazwa planowanego działania, etapy działania wraz z czasem realizacji, oczekiwane rezultaty, instytucje i podmioty uczestniczące we wdrażaniu, nakłady do poniesienia. Cele szczegółowe rewitalizacji wybór priorytetów, w tym np.: 1) Działania dotyczące rozwoju infrastruktury technicznej, 2) Działania dotyczące rozwoju transportu, 3) Działania dotyczące restrukturyzacji przemysłu, 4) Działania dotyczące remontu i renowacji istniejących zasobów mieszkaniowych, 5) Działania dotyczące budowy nowych mieszkań, 6) Działania dotyczące rozwoju infrastruktury społecznej, kulturalnej, turystycznej, 7) Zabezpieczenie puli mieszkań rotacyjnych i zamiennych IVb. Plan działań gospodarczych w okresie 2007-2013 (obligatoryjnie) i w latach następnych (fakultatywnie) na obszarze rewitalizowanym w układzie: nazwa planowanego działania, etapy działania wraz z czasem realizacji, oczekiwane rezultaty, instytucje i podmioty uczestniczące we wdrażaniu, nakłady do poniesienia. Cele szczegółowe rewitalizacji wybór priorytetów, w tym np.: 1) Działania dotyczące wspierania przedsiębiorczości, 2) Działania dotyczące rozwoju turystyki bądź innych sektorów gospodarki lokalnej, 3) Działania dotyczące uruchamiania finansowych mechanizmów wsparcia (np. lokalny fundusz poręczeń 4) Inne działania wynikające z programów pomocowych dotyczące rozwoju MŚP. IVc. Plan działań społecznych w okresie 2007-2013 (obligatoryjnie) i w latach następnych (fakultatywnie) na obszarze rewitalizowanym w układzie: nazwa planowanego działania, etapy działania wraz z czasem realizacji, oczekiwane rezultaty, instytucje i podmioty uczestniczące we wdrażaniu, nakłady do poniesienia. Cele szczegółowe rewitalizacji wybór priorytetów, w tym np.: 1) Działania dotyczące rozwoju zasobów ludzkich 2) Działania dotyczące przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu, 3) Działania dotyczące walki z patologiami społecznymi, 4) Działania dotyczące tworzenia równych szans, 5) Działania dotyczące zapobieganiu zjawisku bezrobocia, 6) Działania dotyczące zapobieganiu zjawisku bezdomności, 8
7) Działania na rzecz aktywizacji środowisk dziecięcych i młodzieżowych, 8) Działania dotyczące przekwaterowania mieszkańców rewitalizowanych terenów 9) Działania dotyczące uruchamiania systemów grantów dla organizacji pozarządowych V. Plan finansowy realizacji rewitalizacji na lata 2007-2013 (obligatoryjnie) i następne (fakultatywnie) Źródła finansowania programu rewitalizacji obszarów miejskich/zdegradowanych w okresie 2007-2013: Budżet JST Budżet państwa Środki prywatne Środki UE Inne VI. VII. System wdrażania wybór prawnej formy zarządzającego programem Sposoby monitorowania, oceny i komunikacji społecznej 1) System monitoringu programu rewitalizacji, 2) Sposoby oceny programu rewitalizacji 3) Sposoby inicjowania współpracy pomiędzy sektorem publicznym, prywatnym i organizacjami pozarządowymi, 4) Public Relations programu rewitalizacji 9
5. Kryteria wyboru obszarów a. Kryteria ogólne Inwestycje w zakresie rewitalizacji obszarów miejskich (działanie 7.1) i zdegradowanych (działanie 7.2), mogą być realizowane wyłącznie na określonych w Lokalnym Programie Rewitalizacji obszarach. Samorząd lokalny podczas wyznaczania obszarów wymagających rewitalizacji powinien kierować się kryteriami określonymi w art. 47 ust. 1 Rozporządzenia Komisji (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 r. tj.: a. wysokim poziomem ubóstwa i wykluczenia, b. wysoką stopą długotrwałego bezrobocia, c. niekorzystnymi trendami demograficznymi, d. niskim poziomem wykształcenia, wyraźnym deficytem kwalifikacji i wysokim wskaźnikiem przerywania kształcenia, e. wysokim poziomem przestępczości i wykroczeń, f. szczególnie wysokim stopniem degradacji środowiska g. niskim wskaźnikiem prowadzenia działalności gospodarczej, h. wysoką liczbą imigrantów, grup etnicznych i mniejszościowych lub uchodźców, i. porównywalnie niskim poziomem wartości zasobu mieszkaniowego, j. niskim poziomem wydajności energetycznej budynków. b. Kryteria wyboru obszarów wsparcia w zakresie mieszkalnictwa Kryteria wyboru obszarów wsparcia w zakresie mieszkalnictwa zostaną określone po uzgodnieniu stosownych wskaźników przez Rząd RP z Komisją Europejską. 10