Dział Edukacji Stowarzyszenie Nowe Horyzonty www.nhef.pl facebook.com/nowehoryzontyedukacjifilmowej CYKL FILMOWE LEKCJE KLASA 4. GRUPA WIEKOWA SZKOŁA PODSTAWOWA 4 6 PRZEDMIOT JĘZYK POLSKI MATERIAŁY DYDAKTYCZNE DLA NAUCZYCIELA SCENARIUSZ LEKCJI opracowanie: Mariusz Widawski FILM WICHER Ostwind Zusammen sind wir frei, Niemcy 2013, 101 min reżyseria: Katja von Garnier scenariusz: Kristina Magdalena Henn, Lea Schmidbauer obsada: Hanna Binke, Cornelia Froboess, Marvin Linke, Tilo Prückner Czternastoletnia Mika z powodu problemów w szkole zostaje wysłana na wakacje do surowej babci byłej mistrzyni jazdy konnej, która prowadzi stadninę i zajmuje się nauką jeździectwa. Dziewczyna zaprzyjaźnia się z Wichrem koniem, który podobnie jak ona wydaje się zagubiony i nie ufa ludziom. W ciągu kilku tygodni Mika okrywa wielki talent i pasję do jazdy konnej, z czasem również jej relacje z babcią nabierają innego charakteru mimo wielu nieporozumień babcia i wnuczka łączą siły, by podjąć walkę o konia, któremu grozi niebezpieczeństwo. Widzowie, którzy utożsamiają się z główną bohaterką, odczuwają wraz z nią wiele emocji: złość (gdy rodzice wysyłają Mikę do babci), rozczarowanie i smutek (gdy Mika odkrywa, że Wicher został oddany Węgrowi), zagubienie (gdy Wicher dziwnie zachowuje się podczas zawodów), radość i spełnienie (gdy Mika odkrywa kontakt z koniem). Film porusza m.in. tematy odwagi, wiary w siebie, wytrwałości, odnajdywania pasji oraz podążania swoją drogą wbrew oczekiwaniom bliskich i związane z tym trudne relacje między pokoleniami. Obraz buduje poczucie, że zaangażowanie, determinacja i konsekwencja pozwalają pokonać przeciwności losu i obrócić niekorzystne sytuacje na naszą korzyść.
MIKA I WICHER. O RELACJACH CZŁOWIEKA I ZWIERZĘCIA OPARTYCH NA ZAUFANIU I SZACUNKU Temat lekcji Mika i Wicher. O relacjach człowieka i zwierzęcia opartych na zaufaniu i szacunku. Czas trwania lekcji 2 45 min Cele lekcji Podczas lekcji uczeń: nabywa i doskonali kompetencje pracy z tekstem filmowym; kształci umiejętności ukierunkowanej analizy i interpretacji filmu; dostrzega w filmie wartości moralno-etyczne, społeczne, filozoficzne i artystyczne; identyfikuje i porównuje problemy podejmowane w filmie z własnymi doświadczeniami; formułuje tezy, wyraża opinie, refleksje i oceny poparte argumentami; jest aktywnym uczestnikiem dyskusji. Metody i formy pracy Podczas lekcji nauczyciel wykorzystuje następujące metody i formy pracy z uczniem: karta pracy; ukierunkowana dyskusja; pogadanka; burza mózgów; ukierunkowana analiza i interpretacja tekstu filmowego; praca z klasą, w parach i w grupach. Środki dydaktyczne Podczas lekcji nauczyciel wykorzystuje następujące środki dydaktyczne: film Wicher ; karta pracy; powieść Erica Knighta Lassie, wróć!, Nasza Księgarnia 1991 (opcjonalnie). Przygotowanie do lekcji Lekcje powinny się odbyć po obejrzeniu filmu Wicher. Przed zajęciami nauczyciel drukuje karty pracy (patrz s. 5) i jeśli zamierza rozpocząć i zakończyć temat czytaniem fragmentów Lassie, wróć! (patrz s. 3, 4) przygotowuje książkę lub odpowiednio skserowane strony. PRZEBIEG LEKCJI Wprowadzenie Lekcję warto rozpocząć głośną lekturą rozdziału Kryjówka wśród wrzosowisk z powieści Erica Knighta Lassie, wróć! (s. 31 34). 2
Nauczyciel informuje uczniów, że podczas dwóch godzin zajęć będą podejmować działania i wykonywać zadania związane z filmem Wicher. Zapisuje na tablicy hasło: O FILMIE PO FILMIE WICHER. Realizacja tematu Nauczyciel zachęca klasę do rozmowy o uczuciach i emocjach wywołanych przez doświadczenie filmu. Prosi uczniów, aby nazwali emocje (uczucia), jakich doświadczali podczas projekcji filmu i jakie mają w sobie teraz, po obejrzeniu filmu. Zapisuje na tablicy udzielone odpowiedzi (burza mózgów), po czym poleca uczniom, aby dokonali wartościowania tych emocji (uczuć), grupując je na pozytywne oraz negatywne, a w dalszej kolejności wskazali te, które wymieniano najczęściej. Następnie prosi uczniów, aby pracując w parach, podali przykłady filmowych zdarzeń, które wywołały trzy najpopularniejsze pozytywne lub/i negatywne emocje (uczucia). Uczniowie prezentują wyniki swojej pracy na forum klasy. Nauczyciel podsumowuje tę część lekcji, wskazując zarówno na uczuciowy, jak i emocjonalny wymiar filmu w ogóle, a filmu Wicher szczególnie. Drugi segment lekcji służy przyjrzeniu się w sposób odtwórczy i twórczy światu przedstawionemu w filmie. Nauczyciel, przypominając uczniom, że obraz filmowy, podobnie jak literatura, jest nośnikiem wiedzy o świecie, pyta ich, jakich informacji dostarcza Wicher i do jakich obszarów filmowego świata wiedza ta się odnosi. W wypowiedziach uczniów powinny się pojawić elementy świata przedstawionego filmu dotyczące czasoprzestrzeni, bohaterów, głównych zdarzeń oraz kompozycji filmu. Przewidywane odpowiedzi Czasoprzestrzeń: czas współczesny (teraźniejszy), Niemcy (Frankfurt, Holzhausen) Bohaterowie: Mika, rodzice Miki, przyjaciółka, nauczyciel (część szkolna filmu); Sam, pan Kaan, babcia Miki, grupa dzieci, dżokejka (część wakacyjna filmu) Kompozycja: budowa dwudzielna; pierwsza część, szkolna, to preludium, które ma na celu wprowadzenie do tematyki i problematyki filmu; część druga wakacyjna stanowi clou. Nauczyciel rozdaje karty pracy i prosi uczniów, aby w parach wskazali zdarzenia, które tworzą ramy kompozycje filmu (zadanie 1). Uczniowie przedstawiają na forum klasy wyniki swojej pracy. Trzeci segment zajęć poświęcony jest stworzeniu filmowego portretu Miki. Na potrzeby zadania 2 z karty pracy nauczyciel dzieli klasę na grupy i poleca każdemu zespołowi opracowanie charakterystyki głównej bohaterki filmu odpowiednio w czasoprzestrzeni szkolnej lub wakacyjnej. Po wykonaniu zadania dzieci prezentują wyniki swojej pracy. Podczas kolejnej części lekcji uczniowie analizują wzajemne relacje dziewczynki i konia. Nauczyciel pyta podopiecznych o ich stosunek do zwierząt i doświadczenia w kontaktach ze zwierzętami. Wypowiedzi uczniów powinny być swobodne, ale ukierunkowane. Po wyczerpaniu tematu prowadzący rysuje na tablicy oś filmowych zdarzeń. oś filmowych zdarzeń Nauczyciel prosi uczniów, aby wymienili pięć wydarzeń, które ich zdaniem najpełniej obrazują wzajemne relacje Miki i Wichra. Należy zadbać o to, by dzieci koncentrowały się na zdarzeniach, które stanowią egzemplifikację etapów relacji łączącej dziewczynkę oraz konia, a zatem: poznanie się i poznawanie się, rozumienie i zrozumienie, współistnienie i współzależność, perypetie i problemy. 3
Po zakończeniu ćwiczenia nauczyciel zapisuje na tablicy fragment tematu lekcji: MIKA I WICHER. O RELACJACH CZŁOWIEKA I ZWIERZĘCIA OPARTYCH NA i prosi uczniów o uzupełnienie tematu (burza mózgów). Uczniowie wspólnie wybierają najtrafniejsze dokończenia frazy. Podsumowując tę część lekcji, warto przytoczyć wyimki wypowiedzi filmowych bohaterów definiujące i opisujące relacje dziewczynki i konia: pan Kaan o Mice: Norsoth Śpiący. Tak Mongołowie nazywają ludzi obdarzonych darem rozumienia końskiej mowy. Jedna na milion ; pan Kaan o Mice: Mika czuje konie. Rozumie ich myśli. Bardzo niewiele osób to potrafi ; pan Kaan o Wichrze: Jego imię nie jest przypadkowe. W pismach czytamy: ze wschodu nadciągał straszny wicher, potężny podmuch. Nieposkromiona siła, której nic poskromić nie mogło ; pan Kaan o Mice i Wichrze: Dla jeźdźca i konia najważniejsza jest ich relacja. Równowaga między zaufaniem i szacunkiem ; Pan Kaan o Mice i Wichrze: Jesteście stadem. Dwuosobowe stado, a ty jesteś jego przewodnikiem. Podsumowanie tematu Nauczyciel zaprasza uczniów do dyskusji o tym, co w filmie jest ważne i bardzo ważne. Film Wicher jest tekstem kultury niezwykle bogatym aksjologicznie, a tym samym pozwalającym na podejmowanie wielu zróżnicowanych merytorycznie i metodycznie działań edukacyjnych i wychowawczych. Może stać się przyczynkiem do konstruowania przez uczniów analiz kontekstualnych wyzwalających w nich twórcze i odkrywcze percypowanie filmu jako tekstu kultury, tekstu kulturowego oraz filmu jako dzieła sztuki. Tę część lekcji dobrze zakończyć rozmową zainspirowaną dwoma cytatami z filmu: Nic nie jest tak zniszczone, żeby nie można było tego naprawić (pan Kaan); Jesteś w stanie zrobić wszystko, jeśli się temu poświęcisz (matka Miki). Całe zajęcia warto podsumować głośną lekturą kolejnego fragmentu książki Erica Knighta Lassie, wróć! tym razem rozdziału Początek wielkiej wędrówki (s. 60 62). Praca domowa Napisz opowiadanie twórcze, list lub kartkę z pamiętnika. Swoją pracę zatytułuj Ja i mój zwierzak. 4
KARTA PRACY Zadanie 1 Uzupełnijcie tabelę, wskazując przykłady zdarzeń ilustrujących podane elementy fabuły filmu Wicher. ELEMENTY FABUŁY Przedakcja PRZYKŁAD ZDARZENIA Rozpoczęcie akcji Rozwinięcie akcji Punkt kulminacyjny Perypetie Zakończenie akcji Epilog Zadanie 2 Opracujcie portret bohaterki filmu Wicher w danej czasoprzestrzeni. Zgromadźcie i uporządkujcie odpowiednie informacje, a następnie stwórzcie wizytówkę zawierającą pięć najważniejszych, Waszym zdaniem, informacji o Mice. GRUPA A czasoprzestrzeń szkolna Potrzebne informacje: wiek i wygląd; cechy charakteru, usposobienie; sytuacja rodzinna (relacje z rodzicami); problemy w szkole; przyjaźnie. GRUPA B czasoprzestrzeń wakacyjna Potrzebne informacje: relacje z innymi; relacje z koniem (podejścia do zwierzęcia); zainteresowania, predyspozycje, uzdolnienia; cechy charakteru. 5