Oceany na sprzedaż Ranking detalistów 2012 Odpowiedź detalistów na problem przetrzebienia łowisk IV edycja
Kiedy zostanie wycięte ostatnie drzewo, ostatnia rzeka zostanie zatruta i zginie ostatnia ryba, odkryjemy, że nie można jeść pieniędzy... Z mitologii rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej 1 Złe przepisy - puste łowiska Lata niewłaściwego zarządzania rybołówstwem w ramach Wspólnej Polityki Rybołówstwa Unii Europejskiej doprowadziły do załamania się wielu populacji ryb i znacznego zniszczenia morskich ekosystemów. Jednocześnie fundusze przyznawane przez Unię Europejską przyczyniły się do nadmiernego rozbudowania ogromnych flot rybackich, które po przetrzebieniu europejskich łowisk przeniosły się na inne akweny. Doprowadzono do absurdalnej sytuacji, kiedy na powierzchni mórz jest zbyt dużo statków, a pod wodą za mało ryb. Możliwości połowowe flot unijnych stale rosną, choć szacuje się, że od 1993 roku połowy maleją ze względu na znaczne przełowienie stad. Jednocześnie spożycie ryb z roku na rok wzrasta. Obecnie Europejczycy konsumują rocznie więcej ryb, niż europejskie morza są w stanie dostarczyć. Mimo pozornie dużej ilości ryb i produktów rybnych na półkach sklepów, kryzys łowisk zaczyna być widoczny również na lądzie. Asortyment ryb dostępnych w sklepach zmienia się. Miejsce tych pochodzących z europejskich łowisk zajmują gatunki poławiane daleko poza granicami Europy lub pozyskiwane z akwakultur. W rezultacie: 5 z 7 znanych stad takich gatunków jak szprot, śledź czy dorsz w Bałtyku jest przełowionych. Tylko dorsz we wschodniej części Morza Bałtyckiego i śledź w wodach Zatoki Botnickiej mają szansę na odbudowanie swoich stad. Floty krajów UE są w stanie wyłowić 2 do 3 razy więcej ryb, niż są w stanie dostarczyć morza. Prawie 2/3 ryb i owoców morza konsumowanych w Europie pochodzi z importu. Roczne straty w skali świata z powodu przełowienia sięgają 32 miliardów euro. W większości krajów europejskich subsydia i koszty związane z zarządzaniem rybołówstwem są wyższe niż wartość złowionych ryb. Akwakultura czyli hodowla lub tucz różnych organizmów morskich. Ta forma pozyskiwania żywności jest często przedstawiana jako alternatywa dla rybołówstwa i odpowiedź na problem przełowienia mórz i oceanów. Tymczasem znaczna część akwakultur przyczynia się do degradacji środowiska naturalnego i zwiększenia połowów drobnych ryb, które przetwarzane są na olej lub mączkę rybną wykorzystywaną w produkcji pasz. Dla przykładu, by uzyskać 1 kg łososia z hodowli, należy przerobić na paszę kilka kilogramów innych ryb. Większość subsydiów otrzymują wielkie korporacje rybackie, a nie rybacy przybrzeżni, których jest najwięcej. Wielki trawler (gigantyczny statek rybacki), jednorazowo zarzucając sieć może złowić tyle ryb, ile przybrzeżny rybak przez rok. Na skutek przemysłowych połowów populacja tuńczyka błękitnopłetwego w Morzu Śródziemnym zmniejszyła się o ponad 80%.
2 Rozwiązanie - reforma Wspólnej Polityki Rybołówstwa Jedynie właściwe zapisy w nowej Wspólnej Polityce Rybołówstwa UE mogą zapewnić stabilne dostawy najwyższej jakości ryb i owoców morza pochodzących ze zrównoważonych połowów. Wspólna Polityka Rybołówstwa jest reformowana tylko raz na 10 lat. Prace nad nią właśnie trwają i mają zakończyć się w 2013 r. W ramach reformy należy: Do 2015 roku odbudować stada ryb do poziomu, który zapewni maksymalny zrównoważony połów Wyeliminować destrukcyjne techniki połowowe Dopasować wielkość floty europejskiej do istniejących żywych zasobów mórz. Stworzyć morskie obszary chronione. 4 Odpowiedzialność w handlu Mimo, że to nie detaliści są odpowiedzialni za wprowadzanie odpowiednich przepisów, odbudowę stad ryb i zrównoważone połowy, jako odbiorcy produktów rybołówstwa mają ogromny wpływ na jego funkcjonowanie. 3 Wspólna Polityka Rybołówstwa Unii Europejskiej zawiera przepisy, które regulują wszystko, co jest związane z rybołówstwem, m.in.: co, ile, gdzie i jak łowić. Zgodnie z założeniami powinna zagwarantować zrównoważone wykorzystanie żywych zasobów mórz i oceanów. Innymi słowy, powinna na długie lata zapewnić przyszłym pokoleniom możliwość połowów bez zagrożenia dla eksploatowanego stada. Destrukcyjne techniki połowowe powodują znaczne zniszczenia w ekosystemach morskich. Do takich technik zalicza się m.in. trałowanie denne, które polega na ciągnięciu po dnie obciążonych sieci, które niszczą wszystko, co napotkają na swojej drodze. Dobra ryba to luksus Ryby pozyskiwane w środowisku naturalnym mogą być źródłem pożywienia najwyższej jakości. Jednak stałe niszczenie tego środowiska i trzebienie stad ryb oraz innych organizmów morskich sukcesywnie pozbawia nas tego drogocennego źródła pokarmu. To właśnie Wspólna Polityka Rybołówstwa powinna zapewnić trwały dostęp do żywych zasobów mórz i oceanów oraz ich prawidłową ochronę. Do tego jednak potrzeba woli polityków. Aby zapewnić konsumentom dostęp do ryb i produktów rybnych najwyższej jakości pochodzących ze zrównoważonych połowów i hodowli, Greenpeace apeluje do detalistów, by wprowadzili zrównoważone zasady pozyskiwania ryb, owoców morza i produktów rybnych. Tym samym przyczynią się oni również do promowania właściwego zarządzania rybołówstwem oraz do ochrony przetrzebionych lub zagrożonych wyginięciem gatunków. Oto jakie działania powinien podjąć detalista w ramach swojej zrównoważonej polityki pozyskiwania ryb, owoców morza i produktów rybnych: Usunąć najgorszych czyli wycofać ze sprzedaży te gatunki, które są zagrożone wyginięciem lub ich stada są silnie przełowione oraz takie, których połów bądź hodowla są destrukcyjne dla środowiska. Wspierać najlepszych czyli poszerzać i promować asortyment owoców morza, ryb i produktów rybnych, które pochodzą z nieprzetrzebionych łowisk i zostały pozyskane w sposób zrównoważony. Zmienić pozostałych czyli współpracować z dostawcami, rybakami, organizacjami zarządzającymi rybołówstwem i instytutami naukowymi na rzecz promowania zrównoważonego pozyskiwania ryb i owoców morza. Upublicznić swoje zasady. Wprowadzić prawidłowe oznakowanie gatunków, szczególnie w odniesieniu do produktów przetworzonych.
Miejsce w rankingu Firma Punkty (max 100) Praktyka Polityka zakupu Identyfikowalność Dostęp do informacji 1 69 2 65 3 65 4 63 5 Ocena działań detalistów 5 62 6 36 7 8 9 Brak odpowiedzi Ocena została przygotowana na bazie zestawu szczegółowych pytań, na które odpowiedzieli detaliści. W przypadku braku odpowiedzi, informacje na temat zasad pozyskiwania ryb, produktów rybnych i owoców morza były zbierane bezpośrednio w sklepach, na stronach internetowych i w innych dostępnych publikacjach. Ocenie zostali poddani następujący detaliści: Alma, Auchan, Biedronka (po raz pierwszy w rankingu), Carrefour, Lidl, Kaufland, Piotr i Paweł, Real oraz Tesco. W rankingu nie figurują w tym roku delikatesy Bomi z powodu zgłoszonego w lipcu bieżącego roku wniosku o upadłość. Na ankietę Greenpeace nie odpowiedzieli: Alma, Biedronka oraz Tesco. W przypadku tych trzech firm trudno było ustalić jakimi zasadami kierują się przy wyborze swojego asortymentu. Jedynie na stronach internetowych Tesco można znaleźć informacje o rybach hodowlanych i poławianych dziko oraz o obszarach połowu. Polityka zakupu określa jakość wdrożonych zasad zrównoważonej polityki pozyskiwania ryb, produktów rybnych i owoców morza. Praktyka określa zakres i sposób wprowadzania w życie zasad zrównoważonej polityki pozyskiwania ryb, produktów rybnych i owoców morza. Identyfikowalność mówi o ilości i jakości informacji na temat ryb, produktów rybnych i owoców morza, jakie są dostępne w sklepach oraz o tym na ile detalista jest w stanie prześledzić wstecz cały łańcuch produkcyjny danego produktu. Dostęp do informacji dotyczy sposobu informowania konsumentów o wdrażanych działaniach. Punktacja : 70 100 Wynik dobry. Detalista kieruje się zasadami odpowiedzialnego pozyskiwania ryb, produktów rybnych i owoców morza. Niezbędny jest jednak ciągły monitoring, by utrzymać wysoki poziom. 70 40 Wynik zadawalający. Detalista ma opracowane zrównoważone zasady pozyskiwania ryb, produktów rybnych i owoców morza i są one wdrażane. Istnieją jednak pewne braki. Należy wprowadzić jak najszybciej odpowiednie zmiany. 40 0 Wynik negatywny. Detalista nie opracował zrównoważonych zasad pozyskiwania ryb, produktów rybnych i owoców morza. Powinien wprowadzić je jak najszybciej.
Polityka zakupu: Lidl, Kaufland oraz Real mają spisaną i opublikowaną na swoich stronach internetowych zrównoważoną politykę pozyskiwania ryb, owoców morza i produktów rybnych. Treść tej polityki została znacznie ulepszona w przypadku Kauflanda i Reala. Auchan i Carrefour również posiadają takie zasady. Nie są one jednak dostępne w języku polskim. Tesco na swoich stronach internetowych zamieściło informacje dotyczące niektórych aspektów polityki, np. pozyskiwania ryb z hodowli. U Almy i Biedronki na próżno szukać takich danych. Praktyka: 6 Dla chcącego nic trudnego Mimo, że żaden z detalistów nie przekroczył granicy 70 punktów, ostatni rok pokazał, że wprowadzanie pozytywnych zmian jest możliwe. Większość detalistów uznała problem przełowienia mórz i oceanów oraz wykorzystywania destrukcyjnych technik połowowych za istotny i postanowiła odpowiednio zmienić swoje podejście do zaopatrywania się w produkty pochodzące z rybołówstwa lub z akwakultur. Część detalistów opracowała, wprowadziła i opublikowała swoje zasady i wycofała ze sprzedaży niektóre gatunki zagrożone wyginięciem lub takie, których połowy bądź hodowle niszczą środowisko naturalne. Poprawiło się również oznakowanie produktów rybnych w sklepach, jak i ilość informacji dostępnych na stronach internetowych. Jest to początek pozytywnych zmian oraz jasny znak, że detaliści zauważyli potrzeby nastawionych proekologicznie konsumentów. Dotyczy to jednak w głównej mierze produktów niskoprzetworzonych, takich jak np. ryby świeże. Niestety nadal trudno jest dowiedzieć się co tak naprawdę zawierają np. paluszki rybne. W ramach swoich zasad detaliści rezygnują za sprzedaży gatunków zagrożonych lub takich, których hodowla bądź połowy są szkodliwe dla środowiska. Preferują ryby pochodzące z łowisk, które nie są przełowione, lub wybierają takie, które są złowione w sposób zrównoważony. Obejmuje to na przykład połowy dokonywane za pomocą sieci stawnych zamiast destrukcyjnego trałowania dennego. Zwiększa się również ilość informacji dostępnych w sklepach, gazetkach, czy na stronach internetowych. Rosną też wymagania względem dostawców, tak aby respektowali zasady zawarte w zrównoważonych zasadach zakupu ryb, owoców morza i produktów rybnych. We wprowadzanych zmianach prym wiodą Lidl i Kaufland. Lidl deklaruje, że nie wprowadzi do sprzedaży żadnych nowych gatunków z czerwonej Listy Greenpeace, a Kaufland ograniczył swoją sprzedaż do czterech figurujących na niej gatunków. W sklepach Auchan i Real natomiast znacznie poprawiła się dostępność informacji na temat sprzedawanych produktów. Identyfikowalność: Większość detalistów gwarantuje, że jest w stanie dokładnie ustalić skąd pochodzą sprzedawane ryby. Jest to dużo prostsze w przypadku produktów niskoprzetworzonych. Sytuacja zmienia się jednak, kiedy mówimy o puszkach, sałatkach czy innych produktach składających się z więcej niż jednego składnika. Dostęp do informacji: Z roku na rok na półkach sklepów można zauważyć coraz więcej produktów certyfikowanych. Ponadto Lidl, Kaufland oraz Real informują na swoich stronach internetowych o problemie przełowienia. Brakuje jednak szerszej informacji o krokach podejmowanych przez detalistów w celu poprawy polityki pozyskiwania ryb oraz produktów rybnych.
Gdzie nadal sprzedawane są gatunki z Czerwonej Listy Greenpeace Sklep / Gatunek z czerwonej listy * * Dorsz (Gadus morhua) Halibut atlantycki biały (Hippoglossus hippoglossus) Halibut grenlandzki niebieski (Reinhardtius hippoglossoides) Karmazyn pospolity (Sebastes marines) * 7 Konsumentko, konsumencie wymagaj! Decyzje podejmowane przy wyborze kupowanych produktów jasno pokazują detalistom czego oczekują konsumenci. Powinniśmy wymagać od sprzedawców nie tylko najniższych cen, ale też produktów o najwyższej jakości, które zostały pozyskane lub wytworzone z poszanowaniem środowiska. Kupując ryby pytaj skąd pochodzą i jak zostały złowione. Staraj się nabywać ryby pochodzące z lokalnych połowów. Unikaj ryb z Czerwonej Listy Greenpeace. Potraktuj ryby i owoce morza jako coś specjalnego, czego nie jada się na co dzień. Karmazyn montela (Sebastes mentella) Krewetki tropikalne (różne gatunki) Łosoś atlantycki (Salmo salar) Miruna (Macruronus novaezelandiae) Morszczuk (Merluccius merluccius, Merluccius Australis, Merluccius hubbsi) Rekin (wszystkie gatunki) Ryby płaskie (gładzica, stornia/ flądra, turbot) Sola (Solea solea/vulgaris) Tuńczyk błękitnopłetwy Tuńczyk żółtopłetwy Tuńczyk wielkooki (opastun) Węgorz europejski (Anguilla anguilla) * informacje o dostępnych produktach zostały uzyskane bezpośrednio w sklepach i na stronach internetowych detalistów.
Greenpeace to niezależna, międzynarodowa organizacja pozarządowa działająca od 1971 r. na rzecz środowiska naturalnego i pokoju na świecie. Organizacja koncentruje swoje działania na najważniejszych zagrożeniach dla różnorodności biologicznej i ekosystemów. Kampanie prowadzone przez Greenpeace obejmują sześć głównych obszarów ochrony środowiska - ochronę lasów, ochronę oceanów i mórz, ochronę przed substancjami toksycznymi, działania na rzecz klimatu, promocję odnawialnych źródeł energii oraz przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu w środowisku genetycznie modyfikowanych organizmów. Biura Greenpeace znajdują się w ponad 40-stu krajach świata. Polskie biuro istnieje od 2004 r. W celu zachowania niezależności, Greenpeace nie przyjmuje pieniędzy ani dotacji od rządów, partii politycznych i biznesu. Działania Greenpeace finansowane są dzięki wsparciu indywidualnych darczyńców i starannie wyselekcjonowanych fundacji. Fundacja Greenpeace Polska ul. Lirowa 13 02-387 Warszawa www.greenpeace.pl Wydrukowano na papierze ekologicznym - Cyclus 200g Zdjęcia Greenpeace