Ewa Nowak Plan wynikowy do podręcznika Świat w słowach i obrazach dla klasy 3 gimnazjum Rozdział I. Początki świata, początki słowa Lektura i inne Dzieje Utanapisztima Deukalion i Pyrra odtwarza najważniejsze wydarzenia obu tekstów wskazuje przyczyny potopu w jednym z tekstów wie, że obydwa teksty reprezentują mit jako gatunek literacki wymienia w kolejności najważniejsze wydarzenia tekstu przedstawia i krótko charakteryzuje Noego wskazuje realistyczne elementy świata przedstawionego UCZEŃ relacjonuje przebieg wydarzeń z obu tekstów wskazuje przyczyny potopu w obu tekstach przypomina cechy mitu jako gatunku porównuje przebieg wydarzeń w obu wymienia i komentuje podobieństwa tekstach w przebiegu wydarzeń wskazuje przyczyny i wymienia określa symbolikę elementów świata znaki potopu w obu testach przedstawionego w obu tekstach wyjaśnia, dlaczego oba teksty wyjaśnia uniwersalne znaczenia obu reprezentują mit jako gatunek literacki mitów literackiego Stary Testament krótko streszcza przebieg wydarzeń porównuje przebieg wydarzeń wskazuje wydarzenia o charakterze Dzieje Noego. Potop odtwarza polecenia i ostrzeżenia z tekstu biblijnego i tekstów mitów symbolicznym, komentuje je skierowane przez Boga do Noego określa relacje między Bogiem wyjaśnia symboliczny sens wskazuje symboliczne elementy a Noem przymierza zawartego przez Boga świata przedstawionego przypomina definicję motywu, z Noem wylicza istotne motywy z tekstu podaje przykłady utworów literackich, filmowych, w których zostały wykorzystane motywy z tekstu biblijnego, wyjaśnia ich rolę w utworach Anna Świderkówna wie, że tekst należy do literatury określa tematykę tekstu wydobywa z tekstu tezy odtwarza argumenty przedstawione 1
Biblijny i niebiblijny potop naukowej wydobywa z tekstu informacje geograficzne i historyczne wymienia utwory literackie przywoływane w tekście wskazuje fragmenty przedstawiające wskazuje fragmenty zawierające fakty, odtwarza je opinie autorki, ustala, czego dotyczą wymienia wspólne motywy na podstawie tekstu przedstawia występujące w przywołanych różnice między zawartością mitów w tekście utworach a treścią tekstów biblijnych przez autorkę wskazuje fragmenty zawierające wnioski, odtwarza je na podstawie tekstu przedstawia literackie losy motywu potopu Nowy Testament wymienia elementy świata Miłosierny Samarytanin przedstawionego wymienia bohaterów opowieści Jezusa wyjaśnia dwa znaczenia słowa samarytanin (Samarytanin) Platon zbiera informacje na temat postaci Uczta (fragmenty) Erosa, na podstawie tekstu wypisuje cechy Erosa, układa pytania na podstawie rozmowy przedstawionej w tekście Rozdział II. Świat w słowach odbity? odtwarza przebieg wydarzeń przedstawia i krótko charakteryzuje bohaterów przypowieści Jezusa wyjaśnia, czym się cechuje postawa samarytańska porządkuje informacje dotyczące Erosa, zestawia cechy Erosa, dostrzega filozoficzny charakter ułożonych pytań omawia sposób prowadzenia narracji wyjaśnia, dlaczego tekst jest nazywa wartości, reprezentowane przypowieścią przez bohaterów podaje przykłady postawy samarytańskiej wyjaśnia moralny sens przypowieści wyjaśnia, jakie znaczenie dla świata mają ludzie o postawie samarytańskiej na podstawie różnych źródeł przedstawia sposoby prezentowania przedstawia postać Erosa, postaci Erosa w różnych tekstach kojarzy postać Erosa z pojęciem kultury, miłości, charakteryzuje to uczucie na przedstawia różne sposoby podstawie tezy zawartej w tekście, obrazowania motywu miłości wyjaśnia, czym zajmuje się filozofia w znanych tekstach, wyjaśnia, czym zajmują się podstawowe działy filozofii Lektura i inne Pogranicza realizmu odróżnia fikcję literacką od rzeczywistości wyjaśnia pojęcia realny / UCZEŃ wie, że fikcja jest wyznacznikiem literatury pięknej podaje przykłady znanych mu rozumie i wyjaśnia pojęcie fikcji wyjaśnia cechy realizmu jako literackiej konwencji literackiej określa stopień prawdopodobieństwa dostrzega w utworach realistycznych 2
Adam Mickiewicz Reduta Ordona realistyczny utworów realistycznych w znanych mu utworach realistycznych sporządza plan przedstawionych tytułuje wyodrębnione wydarzenia w utworze wydarzeń nazywa środki poetyckie służące wskazuje środki językowe przedstawieniu walczących wojsk przedstawiające walczące wojska zestawia i porównuje elementy wskazuje elementy świata, którym świata, które zostały przedstawione za przypisane zostały barwy pomocą barw nazywa własne uczucia, wywołane wskazuje wersy wywołujące uczucia lekturą tekstu odbiorcy, nazywa te uczucia sprawdza w podanych źródłach przedstawia Ordona jako bohatera informacje o Ordonie jako postaci tekstu literackiego historycznej Sztuka opowiadania, dostrzega cel i intencję wypowiedzi czyli co zrobić, by inni zna i nazywa podstawowe środki nas słuchali retoryczne prezentuje krótkie przemówienie wskazuje w tekście fragmenty, na podstawie których można określić cel i intencję wypowiedzi wskazuje w tekście podstawowe środki retoryczne prezentuje przemówienie, w którym wyraźnie eksponuje intencję, stosuje podstawowe środki retoryczne wskazuje formy, pozwalające określić narratora, krótko go prezentuje rozpoznaje kontrast jako zasadę prezentacji walczących wojsk wyjaśnia symboliczne znaczenie barw nazywa środki poetyckie, za pomocą których eksponowane są emocje i uczucia porównuje Ordona jako postać historyczną i bohatera literackiego, formułuje wnioski wie, jakimi sposobami można wyeksponować cel i intencję wypowiedzi wyjaśnia, na czym polegają i czemu służą podstawowe środki retoryczne prezentuje przemówienie, stosuje znane środki retoryczne, przedstawia argumenty metaforę, alegorię, symbol wyodrębnia z tekstu części narracyjne, opisowe, refleksyjne wyjaśnia funkcję kontrastu w budowaniu znaczeń tekstu wyjaśnia symbolikę występujących w tekście motywów wyjaśnia, z czego wynika dynamika i emocjonalizm tekstu, określa ich wpływ na odbiorcę wyjaśnia cel kreowania poetyckiej legendy formułuje wypowiedź, w której wyraźnie eksponuje cel i intencję stosuje funkcjonalnie środki retoryczne w wypowiedzi prezentuje przemówienie, przedstawia tezę, argumenty, kontrargumenty, stosuje różnorodne figury retoryczne Czesław Miłosz Dolina wskazuje w tekście informacje, Issy (fragment) pozwalające ukonkretnić miejsce i czas opisanych wydarzeń, wypisuje nazwy roślin i zwierząt określa dosłowną tematykę fragmentu, dobiera z tekstu określenia do nazw roślin i zwierząt wskazuje fragmenty o charakterze refleksji, komentuje sposób przedstawienia świata przyrody w tekście ustala tematykę refleksji, określa relacje między bohaterem a światem przyrody Gustaw Herling- Grudziński Pierścień dostrzega dwa ciągi wydarzeń przedstawionych w tekście dostrzega narrację pierwszoosobową wskazuje podobieństwa obu historii zbiera informacje o narratorze na podstawie jego wypowiedzi porównuje obie historie, wskazuje podobieństwa i różnice między nimi określa związki między narratorem określa budowę opowiadania, odtwarza kompozycję tekstu charakteryzuje specyfikę narracji 3
Sławomir Mrożek Szuler Paweł Huelle Weiser Dawidek wie, czym jest dygresja wskazuje w tekście opowiadania a autorem opowiadania dygresje określa tematykę i sposoby językowego wprowadzania dygresji w opowiadaniu formułuje pytania, dotyczące dostrzega związki z przypowieścią elementów świata przedstawionego, cowynikające z nieokreśloności do których brak informacji w tekście opowiadania elementów świata przedstawionego próbuje określić typy osobowości wylicza bohaterów utworu, gromadzi reprezentowane przez bohaterów o nich informacje zawarte w tekście odtwarza najważniejsze informacje układa najważniejsze wydarzenia dotyczące narratora z życia narratora w porządku wymienia etapy życia narratora chronologiczny odtwarza okoliczności zawarcia wymienia i nazywa plany czasowe znajomości z Weiserem Dawidkiem fabuły przez bohaterów przedstawia codzienne życie odtwarza główne informacje bohaterów dotyczące Weisera Dawidka przedstawia stosunek bohaterów do Weisera Dawidka wyjaśnia symboliczne znaczenia motywu gry przedstawia i określa postawy bohaterów utworu umie wprowadzić dygresje do własnej wypowiedzi próbuje odczytać naddane znaczenia utworu wyjaśnia alegoryczne znaczenia postaw bohaterów charakteryzuje narratora określa i uzasadnia swoją opinię łączy etapy życia narratora o narratorze z wydarzeniami historycznymi analizuje konstrukcję fabuły utworu wyjaśnia, na czym polegała przedstawia i komentuje relacje niezwykłość postaci Weisera Dawidka łączące bohaterów wyjaśnia, na czym polega wykorzystując odwołania do utworu i z czego wynika odmienność Weisera przedstawia problem inności Dawidka w świecie i stosunku ludzi do niej Rozdział III. Światy odległe, światy nasze? Lektura i inne UCZEŃ Wyprawa w krainę rozpoznaje w tekstach elementy podaje przykłady utworów, wskazuje przyczyny próbuje wyjaśnić funkcje elementów 4
cudowności fantastyki w których występują elementy fantastyki różnego rodzaju Juliusz Słowacki Balladyna (fragmenty) John Tolkien Władca pierścieni (fragmenty) Józef Mehoffer Dziwny ogród (reprodukcja obrazu). Sztuka patrzenia Aldous Huxley Nowy wspaniały świat (fragmenty) dzieli postacie dramatu na realistyczne i fantastyczne opowiada o postępowaniu wskazanych bohaterów uzasadnia, że utwór jest dramatem wyodrębnia elementy świata prezentuje elementy świata przedstawionego w utworze, wstępnie przedstawionego w utworze je omawia na podstawie informacji wymienia motywy ważne dla z podręcznika wymienia kulturowe znaczeń tekstu znaczenia motywu pierścienia tworzy opis przedmiotu o cechach tworzy rozbudowany opis realistycznych przedmiotu o cechach realistycznych wylicza elementy warstwy przedstawieniowej obrazu krótko opisuje świat przyrody przedstawionej na obrazie, komentuje tytuł dzieła określa czas przedstawionych wydarzeń, uzasadnia swą opinię odwołaniami do tekstu odtwarza proces stwarzania wykorzystywania elementów fantastycznych różnego rodzaju fantastycznych przez twórców różnych dziedzin sztuki dzieli wydarzenia na realistyczne określa czas i miejsce określa konwencję, w jakiej został i fantastyczne przedstawionych wydarzeń, zaprezentowany świat przedstawiony nazywa cechy charakteru potwierdza swe spostrzeżenia cytatamidramatu i osobowości wybranych bohaterów, z tekstu komentuje i ocenia postępowanie popiera je przykładami z tekstu przedstawia motywy postępowania bohaterów dramatu uzasadnia, że utwór jest tragedią wybranych bohaterów wskazuje różnice między dramatem wyjaśnia pojęcie tragizm, wskazuje antycznym a dramatem Słowackiego wskazuje elementy realistyczne i niezwykłe w warstwie przedstawieniowej obrazu opisuje postacie przedstawione na obrazie wstępnie określa nastrój panujący w świecie przedstawionym na obrazie określa miejsce wydarzeń, przytacza i komentuje związane z nim cytaty wskazuje cele, którym ma służyć działalność opisanego laboratorium 5 jego źródła w dramacie Słowackiego wskazuje w tekście elementy podobne do świata przedstawionego baśni wyjaśnia symboliczne znaczenie motywu pierścienia w tekście tworzy opis przedmiotu o cechach magicznych określa relacje przestrzenne między elementami warstwy przedstawieniowej opisuje relacje zachodzące między postaciami przedstawionymi na obrazie wskazuje malarskie środki budujące nastrój obrazu wyodrębnia wypowiedzi bohaterów, na tej podstawie określa ich stosunek do rzeczywistości, w której się znajdują wyjaśnia, na czym polega specyfika świata przedstawionego w utworach fantasy porównuje sposób wykorzystania motywu pierścienia w tekście realistycznym i utworze fantasy tworzy opis przedmiotu, stosuje bogate słownictwo określające jego cechy wskazuje symboliczne znaczenia elementów przedstawionych na obrazie opisuje relacje między postaciami a światem natury zestawia atmosferę i nastrój obrazu z motywami arkadyjskimi na podstawie wypowiedzi narratora określa jego stosunek do opisywanego świata komentuje i ocenia wpływ techniki,
Stanisław Lem Dzienniki gwiazdowe (fragmenty) człowieka przedstawiony we fragmencie próbuje przedstawić własną ocenę przedstawionego w tekście świata wymienia przedmioty, miejsca, zachowania ludzi znane z rzeczywistości odtwarza podstawowe informacje o planecie i jej mieszkańcach nazywa swoje odczucia wywołane przeczytanym tekstem Po co czytamy science wymienia cechy odróżniające fiction? fantastykę naukową od baśni Zestawiam, porównuję, gromadzi wskazany materiał do formułuję wnioski porównania tworzy wypowiedź z zachowaniem trójdzielnej kompozycji przedstawia własną ocenę świata opisanego w utworze przedstawia wpływ techniki na życie ludzi dostrzega ironię jako sposób prezentacji świata wynalazków na życie ludzi w opisanym świecie wskazuje cel wykorzystania ironii w prezentowaniu świata wymienia niezwykłe elementy świata dostrzega motyw wędrówki, określa wyjaśnia przenośne znaczenia przedstawionego jej dosłowny cel motywu wędrówki przedstawionej wskazuje charakterystyczne cechy wymienia zaskakujące umiejętności w tekście mieszkańców planety przedstawia swoje opinie o literaturze science fiction i możliwości mieszkańców planety porównuje literaturę fantasy i literaturę science fiction przedstawia sposób postrzegania człowieka przez mieszkańców planety porównuje teksty reprezentujące różne typy fantastyki, wskazuje podobieństwa i różnice wskazuje tematy podejmowane przez wyjaśnia, czym charakteryzuje się komentuje przyczyny popularności literaturę science fiction literatura science fiction literatury science fiction samodzielnie gromadzi materiał do porównania stosuje trójdzielną kompozycję w wypowiedzi, łączy logicznie części kompozycyjne samodzielnie gromadzi i porządkuje materiał do porównania formułuje w wypowiedzi porównawczej tezę, uzasadnienie, wnioski świadomie, celowo i funkcjonalnie gromadzi i porządkuje materiał do porównania tworzy spójną, logiczną, wyczerpującą wypowiedź, której tematem jest porównanie (osób, zjawisk, tekstów) Rozdział IV. Fotografia naszego świata Lektura i inne 6
Ireneusz Dańko Przeklęta woda Marek Miller Reporterów sposób na życie Ryszard Kapuściński Imperium (fragmenty) UCZEŃ wie, że tekst jest reportażem wymienia cechy reportażu wskazuje cechy reportażu w tekście wyjaśnia, co odróżnia literaturę faktu od literatury pięknej formułuje temat tekstu wyodrębnia w tekście fragmenty wyodrębnia fragmenty o charakterze określa temat i kompozycję tekstu zapoznaje się z definicją reportażu, mówiące o cechach reportażu komentarza autorskiego wyjaśnia, na czym polega specyfika odtwarza ją wyjaśnia, kiedy tekst można nazwać nazywa cechy charakteru przydatne reporterskiego oglądu świata reportażem w pracy reportera odtwarza główne realia wyodrębnia z tekstu informacje przedstawione w tekście o charakterze historycznym wskazuje zwroty, pozwalające gromadzi informacje związane rozpoznać autora-narratora z autorem- narratorem rozróżnia reportaż i reportaż literacki wyjaśnia, czym cechuje się reportaż literacki zestawia i porównuje informacje związane z czasem relacji i czasem historycznym omawia relacje autora z opisywaną przez niego rzeczywistością komentuje język reportażu literackiego określa związki i relacje między wszystkimi informacjami w tekście komentuje refleksje autora na temat opisywanej rzeczywistości uzasadnia, dlaczego tekst jest reportażem literackim Rozdział V. Refleksja o naszym świecie Lektura i inne UCZEŃ Leszek Kołakowski Mini-wykłady o maxi- wypisuje z tekstu pytania sformułowane przez autora porządkuje wypisane pytania według wyszukuje w tekście przykłady zaproponowanej przez siebie zasady antytezy i pytania retorycznego określa funkcję zastosowanych w tekście środków retorycznych 7
sprawach. O podróżach wyodrębnia w tekście wstęp, rozwinięcie i zakończenie cytuje z tekstu fragment będący definicją podróży, odtwarza go własnymi słowami Świat nie jest czarnobiały, czyli hipoteza i kontrargument Joanna Szczepkowska O miłości pięknego do brzydkiej Jerzy Pilch Trzecie przebudzenie? Pierre Lévy Drugi potop wie, czym jest teza, a czym hipoteza formułuje argumenty określa zawartość treściową wstępu, wyodrębnia w tekście problem, rozwinięcia, zakończenia argumenty, wnioski przytacza za tekstem cechy wskazuje przyczyny, dla których charakterystyczne podróży człowiek podejmuje podróże zaznacza w tekście fragmenty komentuje zawartość fragmentów opisowe opisowych cytuje z tekstu wprost sformułowaną odtwarza argumenty przedstawione tezę w tekście wskazuje neologizm, wyjaśnia jego nazywa wartości, które można budowę słowotwórczą i znaczenie skojarzyć z zastosowanym w tekście neologizmem rozpoznaje felieton wśród innych wypowiedzi publicystycznych przypomina najważniejsze elementy świata przedstawionego z biblijnej opowieści o potopie wskazuje w tekście nawiązania do Biblii na podstawie tekstu krótko charakteryzuje rzeczywistość informacyjną zestawia tezę z tezą przeciwną formułuje hipotezy dotyczące zestawia w prosty sposób argumenty wskazanych problemów z kontrargumentami sygnalizuje odpowiednimi zwrotami wprowadzenie kontrargumentów wyjaśnia, czym cechuje się felieton jako gatunek publicystyczny rozróżnia w tekście różne rodzaje opisu, ustala ich funkcje uzupełnia argumenty przedstawiane w tekście własnymi propozycjami formułuje cel i intencje zawarte w tekście charakteryzuje język felietonu wskazuje w biblijnej opowieści wyjaśnia symboliczne znaczenia elementy o charakterze symbolicznym zawarte w biblijnej opowieści wyodrębnia z tekstu komentarze wyjaśnia, czemu służą przywołane autora do fragmentów Biblii fragmenty Biblii i komentarze do nich na podstawie tekstu wymienia szanse wskazuje w tekście tezę autora i zagrożenia w rzeczywistości zawierającą diagnozę współczesnego informacyjnej świata odtwarza kompozycję tekstu jako wykładu popularnonaukowego odtwarza tok myślowy zawarty w tekście świadome stosuje zwroty językowe sygnalizujące hipotetyczność sądów świadomie komponuje w wypowiedzi argumenty i kontrargumenty wyjaśnia, z czego wynika efekt zaskoczenia czytelnika, formułuje problematykę tekstu wyjaśnia, w jaki sposób cel i intencje autora uwidaczniają się w tekście omawia felieton jako gatunek publicystyczny, wskazuje cel i intencje oraz sposoby ich eksponowania w tekście felietonu przedstawia biblijny motyw potopu i jego kulturowe znaczenia formułuje wnioski dotyczące problematyki tekstu rozpoznaje tekst jako artykuł prasowy, określa jego tematykę i problematykę, wyraża własną opinię związaną z przedstawianą przez tekst problematyką 8
Rozdział VI. Świat między wersami Lektura i inne Przepis na interpretację czyta uważnie tekst z podręcznika, wypisuje najważniejsze pytania dotyczące interpretacji utworu lirycznego Wiliam Szekspir Sonety Adam Mickiewicz Stepy akermańskie Adam Mickiewicz Nad wodą wielką i czystą odtwarza podstawowe informacje na temat Szekspira formułuje główną myśl poznanych sonetów wie, że sonet jest gatunkiem lirycznym wydobywa z tekstu informacje, pozwalające zidentyfikować przestrzeń identyfikuje podmiot mówiący, wskazuje ujawniające go formy gramatyczne wyodrębnia część opisową i refleksyjną utworu wymienia elementy opisanego krajobrazu wypisuje czasowniki związane z osobą mówiącą UCZEŃ próbuje wyodrębnić podstawowe działania związane z interpretacją utworu lirycznego odtwarza podstawowe informacje na temat Szekspira i jego twórczości nazywa główne motywy, występujące w poznanych sonetach wymienia główne cechy sonetu jako gatunku lirycznego nazywa cechy przestrzeni nazywa i przedstawia uczucia i emocje osoby mówiącej wskazuje relacje między częściami kompozycyjnymi utworu wskazuje statyczne i dynamiczne elementy krajobrazu ustala znaczenia sugerowane przez czasowniki, łączy je z życiem 9 wymienia główne działania związane wie, na czym polega i jak przebiega z interpretacją utworu lirycznego interpretacja utworu lirycznego na podstawie tekstu wprowadzenia wymienia tytuły dramatów Szekspira, wyjaśnia, na czym polega tragizm w dramatach Szekspira odtwarza refleksje zawarte w poznanych sonetach uzasadnia, dlaczego poznane teksty są sonetami wskazuje i nazywa środki poetyckie opisujące przestrzeń rozpoznaje motyw wędrowca, określa dosłowne i przenośne znaczenie jego wędrówki analizuje budowę wersyfikacyjną tekstu odczytuje symboliczne znaczenia związane z poszczególnymi elementami natury odtwarza i komentuje sytuację wyjaśnia, dlaczego Szekspir jest uznawany za najsłynniejszego dramatopisarza świata analizuje i interpretuje poznane sonety analizuje budowę poznanych utworów, wskazuje w nich cechy sonetu, proponuje tytuły eksponujące zawarte w tekstach znaczenia omawia i komentuje poetycki obraz przestrzeni wskazuje związki między obrazem natury i stanem psychicznym osoby mówiącej wyjaśnia, dlaczego utwór reprezentuje sonet jako gatunek liryczny przedstawia i komentuje poetycki obraz natury w utworze odtwarza refleksje osoby mówiącej; ustala, czego dotyczą
Cyprian Norwid (Daj mi wstążkę błękitną...) Cyprian Norwid Trzy strofki Diego Velázquez Panny dworskie (reprodukcja obrazu). Sztuka patrzenia Bolesław Leśmian Dusiołek próbuje odtworzyć sytuację liryczną przedstawioną w wierszu próbuje ustalić, kim jest nadawca a kim odbiorca wypowiedzi nazywa elementy przedstawione na obrazie układa pytania, które można zadać w związku z sytuacją przedstawioną na obrazie wymienia dwóch głównych bohaterów utworu, rozpoznaje, który jest postacią realistyczną, który fantastyczną, uzasadnia swą opinię wyodrębnia wypowiedzi Bajdały, ustala, do kogo są skierowane wymienia epickie elementy utworu człowieka liryczną przedstawioną w wierszu wskazuje słowa klucze, próbuje określa osobowość osoby mówiącej, uchwycić ich znaczenia naddane określa typ jej wrażliwości próbuje odtworzyć relacje łączące nadawcę i odbiorcę wyodrębnia metaforę, wyjaśnia jej znaczenia i rolę w wierszu analizuje sposób usytuowania omawia kompozycję obrazu, omawia poszczególnych elementów na obrazie rolę światła podaje propozycje wyjaśniające, jaka wyjaśnia, co może intrygować sytuacja została przedstawiona na odbiorcę obrazu obrazie analizuje nazwy bohaterów, wyjaśnia wyodrębnia wypowiedzi narratora, ich budowę słowotwórczą i znaczący analizuje ich słownictwo, na tej charakter podstawie charakteryzuje narratora odtwarza zawartość treściową określa stosunek Bajdały do Boga wypowiedzi Bajdały, na tej podstawie i świata przyrody krótko charakteryzuje tego bohatera wyjaśnia, dlaczego utwór jest balladą wskazuje liryczne cechy utworu, określa nastrój odtwarza hierarchię wartości osoby mówiącej, określa jej stosunek do świata na podstawie wypowiedzi podmiotu lirycznego formułuje refleksje dotyczące sposobu życia wyjaśnia, w jaki sposób kompozycja obrazu podkreśla zawarte w nim znaczenia wyjaśnia, z czego wynika i na czym polega tajemnica dzieła wyjaśnia, z czego wynika i na czym polega specyfika świata przedstawionego w utworze dostrzega humor, ironię w prezentacji bohatera i jego stosunku do świata porównuje utwór z innymi tekstami, reprezentującymi ten sam gatunek; wyjaśnia, na czym polega jego odmienność Bolesław Leśmian (W malinowym chruśniaku ) wymienia elementy scenerii, w jakiej wyodrębnia elementy obrazu osadzona jest sytuacja liryczna utworu poetyckiego zawartego w tekście wymienia wyrazy i ich formy określa relacje między bohaterami gramatyczne, ujawniające bohaterów lirycznymi lirycznych wyjaśnia znaczenia zaskakujących, wymienia zaskakujące wyrazy, niecodziennych wyrazów i zwrotów sformułowania analizuje środki poetyckie, za pomocą których wykreowany został obraz poetycki określa nastrój utworu, wynikający z relacji między bohaterami rozpoznaje neologizmy, wyjaśnia mechanizm ich tworzenia proponuje scenerię i rodzaje planów filmowych do projektowanego wideoklipu proponuję efekty muzyczne do projektowanego wideoklipu podkreślające nastrój wyjaśnia rolę neologizmów w poetyckiej wypowiedzi 10
Bolesław Leśmian Szewczyk wymienia składniki tworzące sytuację liryczną, wyodrębnia z tekstu wypowiedzi bohatera lirycznego, wskazuje ich adresata cytuje powtarzającą się strofę, próbuje wyjaśnić jej rolę w kompozycji utworu wskazuje niezwykłe elementy wymienia elementy symboliczne, sytuacji lirycznej, próbuje komentować wypowiedzi odtwarza treść wypowiedzi bohatera bohatera lirycznego, lirycznego własnymi słowami, nazywa gatunek utworu, wymienia wymienia wszystkie powtarzające jego gatunkowe cechy się elementy kompozycyjne utworu odczytuje znaczenia elementów symbolicznych, na podstawie wypowiedzi bohatera lirycznego formułuje refleksje o charakterze filozoficznym, wyjaśnia znaczeniową i kompozycyjną rolę powtarzających się elementów Krzysztof Kamil Baczyński Przypowieść Krzysztof Kamil Baczyński Biała magia Krzysztof Kamil Baczyński Sur le pont d Avignon Konstanty Ildefons Gałczyński Zaczarowana dorożka (fragmenty) odtwarza etapy procesu powstawania świata w utworze wymienia elementy natury stworzonej przez Boga wydobywa z tekstu podstawowe informacje o bohaterce lirycznej wyodrębnia jeden obraz poetycki, ustala, czego dotyczy próbuje nazwać swoje wrażenia związane z utworem podaje swoje skojarzenia wywołane lekturą tekstu wskazuje realistyczne elementy świata przedstawionego wskazuje elementy zabawne, żartobliwe przekłada tekst na opowiadanie wskazuje i nazywa środki poetyckie służące wywołaniu efektów plastycznych odtwarza sposób, przyczyny i cel stworzenia człowieka proponuje przymiotniki określające bohaterkę wiersza wyodrębnia kilka obrazów poetyckich, próbuje ustalić związki między nimi proponuje głosową interpretację wiersza wymienia motywy obecne w tekście wskazuje fantastyczne elementy utworu, określa rodzaj fantastyki, wskazuje źródła poetyckiego żartu przekłada tekst na opowiadanie z elementami opisu i dialogu 11 wskazuje i nazywa środki poetyckie, służące ukazaniu dynamiki przypomina znaczenie terminu przypowieść; wyjaśnia, jakie refleksje o człowieku przekazuje wiersz proponuje porównania określające bohaterkę wiersza wskazuje metafory, próbuje odczytać ich znaczenia określa nastrój utworu wskazuje terminy i sformułowania związane z muzyką określa sposób łączenia realistycznych i fantastycznych składników świata przedstawionego wskazuje poetyckie sposoby tworzenia niezwykłego żartobliwego, nastroju przekłada tekst na fragment przedstawia świat wykreowany przez Boga, nazywa jego cechy komentuje nawiązania biblijne, wyjaśnia sposób wykorzystania wątków biblijnych komentuje, w jaki sposób osoba mówiąca patrzy na bohaterkę wypowiada się na temat poetyckich sposobów kreowania rzeczywistości ustala, z czego wynika nastrój utworu próbuje formułować hipotezy interpretacyjne związane ze znaczeniami tekstu określa konwencję utworu wyjaśnia wpływ kompozycji utworu na przekazywane emocje przekłada tekst na scenariusz filmowy
Konstanty Ildefons Gałczyński Małe kina Czesław Miłosz Wiara, Miłość Czesław Miłosz Piosenka o końcu świata Stanisław Grochowiak Rozmowa o poezji Stanisław Grochowiak Brueghel (II) Stanisław Grochowiak Pocałunek-krajobraz określa dosłowny temat utworu, wskazuje wersy ujawniające temat wprost wyjaśnia znaczenie słów będących tytułami wierszy wymienia składniki prezentowanego świata wie, że wiersz nawiązuje do motywu biblijnego odtwarza wygląd opisywanego świata nazywa formę wypowiedzi wykorzystaną w wierszu, wskazuje, dla jakiego rodzaju literackiego jest ona charakterystyczna odtwarza w mowie zależnej treść wypowiedzi jednej postaci ustala, kto, do kogo i o czym mówi opisuje warstwę przedstawieniową reprodukcji obrazu Brueghela dostrzega w tekście połączenie dwóch sfer sygnalizowanych tytułem dziennika wskazuje elementy opisowe nazywa i określa atmosferę przedstawianej rzeczywistości odtwarza przykłady podawane przez osobę mówiącą na poparcie swych przekonań wskazuje powiązania między elementami prezentowanego świata wskazuje w tekstach wersy o charakterze sentencji wyjaśnia, jaki porządek panuje w świecie prezentowanym przez osobę mówiącą wskazuje wersy, w których wyjaśnia, jaka wizja końca świata bezpośrednio pojawiają się nawiązaniazostała przedstawiona w wierszu do motywu biblijnego, komentuje ich relacjonuje zachowanie się ludzi, zawartość treściową odtwarza ich sposób myślenia nazywa cechy prezentowanego świata, wskazuje i nazywa poetyckie środki wywołujące efekty plastyczne i dynamiczne odtwarza sądy bohaterki o poezji, proponuje określenia, nazywające te sądy odtwarza w mowie zależnej treść wypowiedzi obu postaci przedstawia okoliczności, w jakich wypowiadane są słowa wiersza zestawia warstwę przedstawieniową obrazu z dosłownymi znaczeniami wiersza przyporządkowuje poszczególne elementy rzeczywistości sferom odczytuje stosunek osoby mówiącej do opisywanej rzeczywistości przedstawia własne rozumienie sentencji z wierszy określa stosunek osoby mówiącej do prezentowanego świata zestawia wiersz z tekstem biblijnym; formułuje wnioski, dotyczące wizji apokalipsy w obu utworach formułuje wnioski interpretacyjne dotyczące znaczeń utworu zestawia porównawczo sądy o poezji uogólnia sądy o poezji obu postaci, obu postaci formułuje wnioski wynikające zapisuje tekst jako scenę z porównania dramatyczną, proponuje didaskalia redaguje tekst, w którym prezentuje własne sądy na temat istoty poezji wskazuje w tekście metafory, próbuje wyjaśniać ich znaczenia formułuje wnioski wynikające z zestawienia warstwy przedstawieniowej obrazu i dosłownych znaczeń wiersza wyodrębnia obrazy poetyckie, wyjaśnia zasadę ich konstrukcji wyjaśnia przesłanie utworu, odczytuje refleksje na temat roli sztuki i artysty zestawia tekst wiersza z reprodukcją obrazu biorąc pod uwagę ich znaczenia naddane komentuje sposób prezentacji przeżyć przez osobę mówiącą 12
Miron Białoszewski Karuzela z madonnami Miron Białoszewski Przesuwa się René Magritte Zamek w Pirenejach (reprodukcja obrazu). Sztuka patrzenia Zbigniew Herbert Sprawozdanie z raju wyjaśnia, z czego wynika niezwykłość graficznego zapisu utworu opisuje sytuację przedstawioną w wierszu wymienia elementy świata przedstawionego w wierszu które zna z własnego doświadczenia wyjaśnia, z czego wynika niezwykłość budowy utworu wymienia elementy krajobrazu przedstawionego na obrazie wyjaśnia związek tytułu obrazu z jego warstwą przedstawieniową przypomina znaczenia związane z biblijnym motywem raju dostrzega sprzeczność zawartą w tytule wiersza; wyjaśnia jej źródło Zbigniew Herbert Dusza wyjaśnia tradycyjne rozumienie Pana Cogito tytułowego pojęcia, wyodrębnia dwie sytuacje, w których zaprezentowany został Pan Cogito jako bohater liryczny sygnalizowanym przez tytuł wskazuje powtarzające się elementy wyodrębnia części przedstawiające tekstu; dostrzega, że są źródłem rytmu kolejne etapy ruchu karuzeli wskazuje słownictwo sygnalizujące podaje przykłady słownictwa sytuację związanego z kulturą wysoką; ustala, czego ono dotyczy określa sytuację, w jakiej znajduje się osoba mówiąca proponuje sposób odczytania wiersza, uwzględniający jego budowę wymienia zdarzenia obserwowane przez osobę mówiącą wyodrębnia obrazy poetyckie sygnalizowane budową wiersza nazywa cechy wyglądu wskazuje centralny element obrazu; poszczególnych elementów krajobrazuwyjaśnia, z czego wynika jego formułuje pytania dotyczące tego, co niezwykłość uznaje za zaskakujące, dziwne, wskazuje elementy, które mogą mieć niezwykłe na obrazie znaczenie symboliczne, próbuje je określa rodzaj opisanego ruchu, wskazuje poetyckie sposoby prezentowania różnych jego faz wyjaśnia cele zestawienia słownictwa potocznego i przenośni w tekście dostrzega nawiązania do biblijnego motywu stwarzania świata, komentuje wykorzystanie tego motyw w wierszu porównuje wiersz z Przypowieścią Baczyńskiego, bierze pod uwagę temat i budowę obu tekstów określa relacje kompozycyjne wszystkich elementów przedstawionych na obrazie wypowiada się na temat swojego rozumienia znaczeń wynikających sformułować z obrazu wydobywa z wiersza informacje zestawia elementy związane formułuje wnioski wnikające dotyczące życia ziemskiego, z dwojakim funkcjonowaniem z zestawienia dwóch rzeczywistości porządkuje je w utworze pojęcia raj rajskiej i ziemskiej dostrzega i nazywa cechy języka wyjaśnia znaczenie metafory dostrzega ironię; ustala, czego utworu zawartej w ostatnim wersie utworu dotyczy ta kategoria estetyczna identyfikuje tytułowego bohatera, dostrzega uosobienie jako poetycki wyjaśnia cel zastosowania wskazuje ujawniające go wersy, sposób przedstawienia abstrakcyjnego uosobienia, prezentuje Pana Cogito jako bohaterapojęcia, wskazuje je w tekście, przedstawia swoją interpretację utworu w obydwu przedstawionych charakteryzuje czasy, w których żyje utworu sytuacjach Pan Cogito Wisława Szymborska wskazuje w tekście wszystkie nazywa środki poetyckie przedstawia obraz nieba porównuje obraz nieba z wizjami 13
Niebo Wisława Szymborska Koniec i początek Czytelnik pomiędzy sprzecznościami o czytaniu wierszy (nie tylko Stanisława Barańczaka) Stanisław Barańczak NN próbuje sobie przypomnieć słowa modlitwy Stanisław Barańczak Pan tu nie stał Stanisław Barańczak Łzy w kinie określenia tytułowego nieba rozpoznaje lirykę bezpośrednią, wskazuje wersy ujawniające obecność osoby mówiącej wymienia czynności wyliczane przez osobę mówiącą wskazuje w tekście potoczne wyrazy i zwroty czyta tekst ze zrozumieniem, wyodrębnia informacje związane ze specyfiką twórczości S. Barańczaka wydobywa z wiersza informacje o realiach opisywanego świata dostrzega nawiązania tekstu do modlitwy, wstępnie sygnalizuje odmienność wymowy wiersza w odniesieniu do modlitwy na podstawie tekstu i słownika frazeologicznego wypisuje zwroty frazeologiczne z czasownikiem stać wyjaśnia, co mogą oznaczać łzy, przez jakie uczucia są wywoływane wykorzystane do przedstawienia zaprezentowany w wierszu zawartymi w innych tekstach motywu nieba, próbuje określić ich przedstawia wizerunek postaci wykorzystujących ten motyw funkcję mówiącej wyłaniający się z jej odtwarza sposób postrzegania świata nazywa cechy osoby mówiącej wypowiedzi przez osobę mówiącą, wskazuje ważne dla niej wartości wyjaśnia, co łączy wymienione komentuje kolejność tytułowych komentuje sposób mówienia w wierszu czynności wyrazów, proponuje uzupełniające je o ludziach, wymienia różnice w ich wytycza granice zdań, zestawia je określenia zachowaniu; wyjaśnia, z czego z ułożeniem wersów w strofach wskazuje w tekście metafory, wynikają próbuje wyjaśnić ich znaczenie określa język poetyckiej wypowiedzi, ocenia jego wpływ na obrazowanie tematu wiersza wyodrębnia z tekstu nazwy środków wyjaśnia, na czym polega w podanych fragmentach odszukuje stylistycznych; wyjaśnia, na czym specyficzność języka poezji S. przykłady zjawisk polega ich stosowanie Barańczaka charakterystycznych dla poezji Barańczaka, próbuje odczytać zawarty w nich sens opisuje własnymi słowami świat wyjaśnia, jak wygląda życie komentuje, jak wygląda zaprezentowany w wierszu mieszkańców opisanego świata rzeczywistość zaprezentowana wskazuje nadawcę modlitwy, przedstawia wizerunek Boga zawartyw wierszu wyjaśnia znaczenia wynikające z jego w wierszu; wyjaśnia, z czyjego punktu formułuje wypowiedź nazwy widzenia jest on tworzony przedstawiającą kto, do kogo, w jakich okolicznościach i dlaczego wygłasza tekst modlitwy określa nadawcę i odbiorcę wypowiedzi, określa dosłownie sytuację, w jakiej się znajdują dostrzega zestawienie ekranu kinowego z konfesjonałem, wskazuje w tekście sygnały tego zestawienia próbuje scharakteryzować nadawcę i odbiorcę, określa relacje między nimi wydobywa znaczenia wynikające z zestawienia wyjaśnia znaczenia wynikające z przekształcenia zwrotów frazeologicznych; komentuje przenośne znaczenia utworu wyjaśnia, w jaki sposób osoba mówiąca ocenia świat uczuć współczesnego człowieka; uzasadnia, 14
Marcin Świetlicki Apokryf Marcin Świetlicki Czwartek Marcin Świetlicki Filandia wskazuje fragmenty przedstawiające bohatera wiersza na podstawie definicji wyjaśnia, czym jest apokryf określa sytuację przedstawioną w wierszu wskazuje w tekście rzeczowniki, nazywające składniki opisywanego świata, łączy je z odpowiednimi dziedzinami życia wskazuje w tekście określenia, na podstawie których można nazwać czas komentuje fragmenty przedstawiające bohatera wiersza wskazuje cechy apokryfu w wierszu komentuje reakcje otoczenia na zachowanie bohatera wyjaśnia, w jaki sposób zostały rozwinięte wątki biblijne w wierszu określa i charakteryzuje osobę określa emocje bohatera, wyjaśnia, mówiącą na podstawie jej wypowiedzi co jest ich źródłem dobiera do rzeczowników określenia, na tej podstawie odtwarza wizje wykreowanego w tekście świata łączy poszczególne elementy wykreowanego świata z poszczególnymi kategoriami czasu określa nastrój utworu; wskazuje, czym został wywołany i z czego wynika łączy znaczenia z poszczególnymi kategoriami czasu z czego wynika ta ocena wyjaśnia, o jakich czasach i sytuacjach jest mowa w utworze wyjaśnia, w jakim celu w wierszu wykorzystane zostały wątki biblijne wyjaśnia, jakie znaczenia odnajduje w tekście nazywa wartości, które można połączyć z wizją prezentowanego świata podaje propozycje wyjaśnienia tytułu, uzasadnia je; wskazuje i komentuje wersy, na podstawie których można sformułować znaczenia związane z tytułową krainą Rozdział VII. Świat na scenie i ekranie Lektura i inne Marek Mikos O sztuce aktorskiej wyodrębnia z tekstu fragmenty przedstawiające poglądy na temat wartości aktorstwa wypisuje z tekstu nazwy kilku konwencji teatralnych, potrafi usytuować je w czasie UCZEŃ porównuje przedstawione poglądy na wyjaśnia, z czego wynikała i na temat wartości sztuki aktorskiej omawia cechy gry aktorskiej związane z wybranymi konwencjami 15 czym polegała ewolucja poglądów na temat wartości sztuki aktorskiej wymienia wszystkie konwencje teatralne przedstawione w tekście, łączy je z odpowiednimi cechami gry aktorskiej wyjaśnia, na czym polega znaczenie aktora jako współtwórcy przedstawienia teatralnego przedstawia wyczerpująco konwencje gry aktorskiej w teatrze współczesnym, łączy je z nazwiskami twórców
Marek Mikos Teatr telewizji czy teatr w telewizji? Marek Hendrykowski Skrzyżowanie mimo wszystko czyli filmowe hybrydy gatunkowe wskazuje podobieństwa i różnice między teatrem telewizji a teatrem żywego planu W głąb filmowego wyodrębnia z tekstu fragment kadru. Symbol wyjaśniający pojęcie filmowej i metafora w filmie. Co metafory, na tej postawie wyjaśnia się stanie z filmem? A z własnymi słowami, na czym polega kinem? filmowa metafora wskazuje podobieństwa i różnice między teatrem telewizji a filmem wyodrębnia z tekstu fragment przypomina pojęcie synkretyzm; zawierający definicję pojęcia hybryda, wyjaśnia, czym różni się ono od na jego podstawie wyjaśnia to pojęcie pojęcia hybryda własnymi słowami wymienia środki języka filmowego wykorzystywane do budowania metafory wyjaśnia, jakie ograniczenia i jakie możliwości wiążą się z teatrem telewizji w odniesieniu do teatru żywego planu i filmu na podstawie fotosów z podręcznika i odpowiednich fragmentów tekstu omawia przykłady filmowych gatunków hybrydowych na podstawie przykładów podanych w tekście wyjaśnia powstawania filmowej metafory przedstawia wyróżniki teatru telewizji; wyjaśnia, co decyduje o specyfice tej formy widowiska formułuje własną opinię na temat wartości lub jej braku filmowych hybryd gatunkowych wskazuje na zamieszczonych przy tekście fotosach sposoby budowania ukrytych znaczeń, omawia te znaczenia Rozdział VIII. Cały świat dla każdego Lektura i inne Małgorzata Rybczyńska omawia radiowe sposoby Z sitkiem w eterze przyciągania i podtrzymywania uwagi słuchacza Małgorzata Derwich W szklanym okienku Świat w mediach realny czy wykreowany? wymienia członków ekipy telewizyjnej, określa role i zadania każdego z nich wymienia środki przekazu charakterystyczne dla kultury masowej UCZEŃ wskazuje źródła tematów radiowego przekazu wymienia podstawowe cechy informacji telewizyjnej wyjaśnia pojęcie globalna wioska omawia cechy języka radiowej informacji wymienia gatunki informacji telewizyjnej; wyjaśnia, czym się cechuje każdy z nich wymienia korzyści i zagrożenia związane ze środkami masowego przekazu na podstawie tekstu wyjaśnia, na czym polega specyfika przekazu radiowego zna podstawowe terminy języka filmowego, potrafi je wyjaśnić przedstawia swój głos w dyskusji na temat korzyści i zagrożeń związanych ze środkami masowego przekazu List otwarty głos w ważnej sprawie pisze list otwarty przez uzupełnianie podanego tekstu z lukami pisze samodzielnie list otwarty, stara się stosować odpowiedni styl pisze list otwarty, używa odpowiednich zwrotów, wykorzystuje odpowiedni styl pisze list otwarty, zachowuje wszystkie wymogi tej formy wypowiedzi 16
Radiowo-telewizyjne wtajemniczenia porządkuje informacje, które mogłyby się znaleźć w różnych rodzajach prasy i programów telewizyjnych proponuje spis ujęć, które składają się na filmową relację telewizyjną ze wskazanego wydarzenia sporządza fragment scenopisu reporterskiej relacji telewizyjnej dobiera i uzasadnia formę relacji reporterskiej na wskazany temat, przedstawia jej plan 17