1 S t r o n a
Raport powstał w ramach projektu Małopolskie Obserwatorium Gospodarki. Publikację przygotowała: Agnieszka Górniak Pełen tekst raportu: WWW.MOG.MALOPOLSKA.PL Małopolskie Obserwatorium Gospodarki Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Polityki Regionalnej ul. Basztowa 22, 31-156 Kraków Adres do korespondencji: 30-552 Kraków, ul. Wielicka 72 (012) 63 03 368, (012) 63 03 558 e-mail: gospodarka@umwm.pl www.mog.malopolska.pl Copyright Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków 2012. Kopiowanie i rozpowszechnianie może być dokonane z podaniem źródła. Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie. 2 S t r o n a
Handel zagraniczny w Polsce i Małopolsce w 2011 roku Po silnym spadku wymiany handlowej w 2009 roku lata 2010 2011 to okres ponownego wzrostu zarówno eksportu, jak i importu. Rok 2011, w porównaniu z 2010, charakteryzował się delikatnie niższą dynamiką wzrostów, jednak w ujęciu wartościowym był najlepszym okresem tak dla polskiej, jak i małopolskiej wymiany handlowej. W 2011 roku w: eksporcie dynamika rok do roku na poziomie kraju wyniosła 14,2%, a wartość wywozu osiągnęła poziom 135,2 mld euro. Tendencja wzrostowa na poziomie Małopolski była wyższa niż średnia dla kraju rok 2011 zamknął się dla województwa wynikiem 6,8 mld euro i wzrósł w porównaniu z 2010 rokiem o 20,5% oraz przekroczył wartość z 2008 roku o 8%; imporcie dynamika rok do roku na poziomie kraju wyniosła 14,5%, a wartość przywozu wyniosła 150,3 mld euro. W 2011 roku wartość importu do województwa małopolskiego wyniosła 7,8 mld euro wzrost o 20,2% względem 2010 oraz o 3,7% względem 2008 roku. Rysunek 1. Wartość eksportu i importu w Polsce i Małopolsce w latach 2008 2011 (w mld euro) 160 140 140,1 131,2 150,3 135,2 120 100 114,4 105,8 96,7 118,3 import Polska eksport Polska 80 import Małopolska 60 eksport Małopolska 40 20 0 7,6 5,2 6,5 7,8 6,4 4,6 5,7 6,8 2008 2009 2010 2011 Najwyższy udział w krajowym eksporcie mają niezmiennie od kilku lat województwa śląskie, mazowieckie, dolnośląskie i wielkopolskie w każdym z nich wartość eksportu w 2011 roku przekroczyła 13 mld euro, w dwóch z nich śląskie i mazowieckie wartość 20 mld euro. Obok nich istnieje grupa województw o średniej sile eksportowej pomorskie i małopolskie oraz regiony bardzo słabe pod tym względem (przede wszystkim podlaskie, świętokrzyskie, lubelskie). W najwyższym stopniu kontrybucję do krajowego eksportu w latach 2010 i 2011 zwiększyły województwa pomorskie (0,7%) oraz małopolskie (0,3%). Najwyższe spadki odnotowały województwa kujawsko-pomorskie (0,4%) oraz dolnośląskie (0,3%). W 2011 roku udział Małopolski w krajowym eksporcie i imporcie zaczął po 4 latach spadków ponownie wzrastać, a województwo zaczęło umacniać swoją pozycję względem pozostałych regionów. Eksport osiągnął 5,1% udziału w krajowym wywozie, a import 5,2% udziału w krajowym przywozie. 3 S t r o n a
Tempo wychodzenia z osłabienia gospodarczego jest zróżnicowane na poziomie województw. W okresie 2008 2011 piętnastu polskim regionom udało się zwiększyć wartość eksportu, tylko w województwie świętokrzyskim jego wartość nadal pozostała poniżej wypracowanej w 2008 roku. Rysunek 2. Dynamika wartości eksportu Polski oraz województw w latach 2008 2011 70% 58,4% 50% 30% 10% 26,4% 1,2% 17,7% 20,8% 23,9% 7,6% 31,5% 24,4% 13,9% 18,2% 15,3% 5,5% 29,3% 18,2% 11,2% 12,1% -10% -1,4% Małopolski eksport w największym stopniu opiera się na wywozie produktów przetwórstwa przemysłowego; odpowiada on za 79% ogólnej wartości wywozu towarów za granicę. 18,5% stanowi wywóz firm działających w sektorze handlu hurtowego i detalicznego. Pozostałe branże mają marginalne znaczenie (w sumie 2,63%). Pierwszy z wymienionych sektorów w 2011 roku generował eksport o wartości blisko 5,4 mld euro i była to wartość o 20,7% wyższa niż we wcześniejszym roku. Handel tworzył wartość przeszło 1,26 mld euro, co oznacza wzrost rok do roku rzędu 20,5%. Źródeł przewagi regionu można obecnie poszukiwać w sektorach: broń i amunicja, wyroby z kamienia, ceramika, szkło, skóry i wyroby z nich, metale nieszlachetne i wyrobów z nich, tworzywa sztuczne i wyroby z nich. Nieco powyżej przeciętnej kształtuje się także udział w strukturze wartościowej eksportu towarów należących do grup przetworów spożywczych oraz maszyn i urządzeń, sprzętu elektrycznego i elektrotechnicznego. Największym importerem w Polsce są podmioty z województwa mazowieckiego (30% krajowego przywozu). W Małopolsce do 2008 roku import dóbr rósł w tempie większym niż eksport. W 2011 roku wartość eksportu wyniosła 6,8 mld euro, a importu 7,8 mld euro saldo wymiany handlowej osiągnęło wartość prawie 1 mld euro. Warto zauważyć, że saldo w 2011 roku było o 200 mln euro niższe niż w 2008 roku (drugi najlepszy po 2011 małopolski rok w handlu zagranicznym), co wskazuje na silniejszy przyrost eksportu niż importu w 2011 roku. Małopolska wymiana zagraniczna od dwóch lat oscyluje w granicy 6% salda na poziomie kraju, w 2010 roku osiągnęła 6,4% krajowego deficytu, w 2011 nieznacznie spadła do 6,3%. 4 S t r o n a
Rysunek 3. Dynamika handlu zagranicznego Małopolski w latach 2007 2011 (w mld euro) 10 8 6 4 2 0 6,73 7,56 5,95 6,36 eksport import saldo -2-0,78-1,19-0,57-0,83-0,99-4 2007 2008 2009 2010 2011 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych pochodzących z Izby Celnej w Warszawie. Małopolska sprowadza z zagranicy przede wszystkim wyroby przemysłu przetwórczego oraz produkty oferowane przez handel detaliczny i hurtowy łącznie ich wartość stanowiła prawie 97% całego importu. W 2011 roku wartość zaimportowanych dóbr w przetwórstwie przemysłowym i handlu przekroczyła 3,7 mld euro. Zdecydowanie większe znaczenie w Małopolsce niż w Polsce miał w 2011 roku import związany z obsługą rynku nieruchomości oraz pozostałą działalnością usługową. Charakterystyczne dla Małopolski jest także zdecydowanie mniejsze niż przeciętnie w kraju zainteresowanie importem dóbr i usług związanych z transportem i gospodarką magazynową i przede wszystkim z działalnością finansową i ubezpieczeniową. Trzy najważniejsze produkty importowane do Małopolski to oleje ciężkie napędowe, benzyna samochodowa oraz blachy i taśmy. Wartościowo wzrósł import propanu skroplonego (58%), nadwozi do pojazdów mechanicznych (42%), silników (38%), stopów aluminium wtórnego w postaci wlewków lub w stanie ciekłym (26%) oraz etylobenzenu (17%). Małopolska notuje dodatnie saldo obrotów handlowych w produktach przetwórstwa przemysłowego nadwyżka eksportu nad importem w 2011 roku przekroczyła 1,5 mld euro. Dodatnie saldo obrotów handlowych wystąpiło w obszarach dostaw wody i gospodarki odpadami, rolnictwa oraz w działalnościach: związanych z kulturą, rozrywką i rekreacją; finansowej i ubezpieczeniowej oraz związanej z obsługą rynku nieruchomości. Małopolską wymianę handlową z zagranicą cechuje silny stopień koncentracji towarowej co jest jej cechą specyficzną oraz koncentracji przestrzennej (ze względu na odbiorców eksportu lub źródła importu) co jest także właściwością ogólnopolskich obrotów z zagranicą. W strukturze wartościowej małopolskiego eksportu, podobnie jak dla całej Polski, przeważająca większość wywozu trafia do krajów europejskich w 2011 roku stanowił on 90% całościowego wywozu z Małopolski. Eksport na rynki starej Unii w 2011 roku w wartościach bezwzględnych wzrósł względem 2010 roku (3,95 mld vs. 3,42 mld euro), natomiast udziałowo zmniejszył się o 2,5%. Podobnie jak w przypadku Polski, ponad 40% tego wywozu trafia na rynek niemiecki. Do nowych członków UE trafia około 22% eksportu. Udział krajów zaklasyfikowanych jako Europa Środkowo- Wschodnia w 2011 roku w małopolskim wywozie wzrósł do 8,3%. Południowi sąsiedzi Czechy, Słowacja, Węgry przyjmują 16% małopolskiego eksportu. Jeśli chodzi o wywóz na rynki Dalekiego Wschodu, w 2011 roku nastąpił ponowny wzrost, procentowo rok do roku aż o 69%; w wartościach bezwzględnych wyniósł on 95,6 mln euro. 5,18 4,61 6,51 5,68 7,83 6,84 5 S t r o n a
68,77 51,99 51,50 49,77 47,96 46,58 39,57 25,63 23,46 22,65 21,22 19,43 18,67 14,88 14,36 14,26 12,10 11,93 181,6 W kategorii krajów, w których wzrost małopolskiego eksportu w ujęciu wartościowym był powyżej 10 mln euro, znalazło się 19 krajów. Najwyższy wzrost małopolskiego eksportu z krajów pozaeuropejskich zanotowały Indie 6. lokata w rankingu. W kategorii krajów, w których wzrost eksportu w ujęciu wartościowym był powyżej 1 mln euro, znalazły się 22 kraje, w tym 7 krajów europejskich. Dwa pierwsze miejsca w rankingu zajęły kraje ze wzrostem powyżej 7,5 mln euro. Pierwsza lokata to Łotwa (wzrost o 7,9 mln euro), a na drugim miejscu z wynikiem 7,5 mln euro znalazła się Brazylia. Pozycja numer 3 rankingu Australia zanotowała wzrost o niecałe 3,5 mln euro. Rysunek 4. Kraje, do których małopolski eksport w 2011 roku wzrósł powyżej 10 mln euro względem 2010 roku (w mln euro) 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 W 2011 roku ponadprzeciętnie zwiększył się małopolski eksport do krajów starej Unii z wyłączeniem Niemiec, do których małopolski wywóz wzrósł poniżej przeciętnej krajowej. W porównaniu do krajowej struktury eksportu charakterystyczne dla Małopolski jest zintensyfikowanie kontaktów handlowych z Czechami, Słowacją i Węgrami, a także z krajami Europy Środkowo-Wschodniej. W 2011 roku, w porównaniu z 2010 rokiem, Małopolska ponadprzeciętnie zwiększyła eksport krajów Dalekiego Wschodu; zintensyfikował się także wywóz towarów na rynki innych krajów świata (51,5%). Rysunek 5. Dynamika wartości polskiego i małopolskiego eksportu do grup odbiorców w latach 2010 2011 60% 50% Polska Małopolska 51,5% 40% 30% 20% 10% 18,9% 16,6% 14,1% 15,8% 12,5% 28,5% 17,4% 18,7% 12,7% 9,2% 17,6% 31,1% 30,7% 28,2% 23,9% 0% Oznaczenia: UE15 stare kraje członkowskie UE bez Niemiec, UE11 nowe kraje członkowskie UE bez Czech, Słowacji i Węgier, Europa Środkowo-Wschodnia Rosja, Albania, Chorwacja, Ukraina, Białoruś, Południowi Sąsiedzi Czechy, Słowacja i Węgry, Daleki Wschód Chiny, Japonia, Korea Południowa, Korea Północna i Tajwan. 6 S t r o n a
7 S t r o n a