INICJATYWA e-sudovia 2010 ROZWÓJ INFRASTRUKTURY SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO GMINA KRASNOPOL OPRACOWANIE PILOTAŻOWE autor: Stanisław W. Ceran współpracujące instytucje: Politechnika Białostocka, Stowarzyszenie Euroregion Niemen Urząd Gminy w Krasnopolu Suwałki, listopad 2007 r.
Treść I. Wstęp 3 II. Diagnoza. 9 1. Analiza społeczno-gospodarcza 9 1.1. Położenie geograficzne i charakterystyka gminy.. 9 1.2. Infrastruktura techniczna i społeczna... 12 1.3. Struktura gospodarki. 15 1.4. Potencjał społeczny 19 1.5. Sytuacja finansowa gminy 26 2. Społeczeństwo informacyjne w gminie 30 2.1. Stan obecny 30 2.2. Popyt na usługi szerokopasmowe i ICT.. 40 3. Wnioski do koncepcji i programu rozwoju społeczeństwa informacyjnego.. 46 III. Literatura.. 49 IV. Załączniki... 50 1. Słownik terminów i określeń 50 2
I. WSTĘP Dokument przygotowano w ramach Inicjatywy esudovia 2010 zaproponowanej w lutym 2007 r. przez Stowarzyszenie Euroregion Niemen przy współudziale organizacji wspierających działania w kierunku wdrażania mechanizmów społeczno-gospodarczych opartych na wiedzy 1. Inicjatywa powstała w wyniku realizacji projektu Potencjał innowacyjny subregionu suwalskiego, współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego, w którym partnerami były samorządy terytorialne z obszaru subregionu oraz Park Naukowo Technologiczny Polska Wschód. Samorządy w naszym kraju przekonują się coraz bardziej, że o konkurencyjności danego miejsca w coraz większym zakresie decyduje również infrastruktura dostępowa do Internetu. Wiele gmin i regionów w Polsce decyduje się wykorzystać szansę, jaką dają im fundusze strukturalne i angażuje się w budowę lub rozbudowę lokalnej i regionalnej infrastruktury teleinformatycznej. Tak zresztą było i jest również w wielu innych krajach Unii Europejskiej, takich jak Dania, Szwecja, Holandia czy Irlandia 2. Celem programu jest określenie możliwości rozwoju społeczeństwa informacyjnego gminy Krasnopol i popularyzacji nowoczesnych technologii i narzędzi informacyjno-komunikacyjnych w środowisku społeczności lokalnej. Planowane działania skierowane są do samorządu, przedsiębiorców, młodzieży i organizacji pozarządowych funkcjonujących w gminie. Korzyści osiągane w wyniku realizacji programu będą inspirowały pełniejsze wykorzystanie nowych technologii w codziennym życiu społeczności lokalnych oraz działalności instytucji publicznych i przedsiębiorców. Szczególne zadanie w tym względzie spoczywa na samorządzie lokalnym. 1 spotkanie 24 lutego 2007 r. odbyło się z udziałem przedstawicieli Fundacji Rozwoju Przedsiębiorczości oraz gmin Krasnopol, Bakałarzewo i Nowinka, firmy Cisco Systems, ARW Mediana i Stowarzyszenia Euroregion Niemen. 2 Andrzej Gontarz 2007; Unia da na Internet. [http://www.publicstandard.pl/news/131853/unia.da.na.internet.html] 3
Znajomość potrzeb mieszkańców i możliwość kontaktu przeciętnego człowieka z władzą odgrywa więc istotną rolę w stymulowaniu rozwoju społeczno-gospodarczego. Podstawowym warunkiem uznania społeczeństwa jako społeczeństwa informacyjnego jest wyposażenie go w nowoczesną i bezpieczną sieć teleinformatyczną, obejmującą swym zasięgiem wszystkich obywateli oraz dostępne publicznie zasoby informacyjne. Istotnym aspektem jest stałe uświadamianie i kształcenie obywateli, tak by wszyscy potrafili w pełni korzystać z możliwości narzędzi i środków komunikacji elektronicznej. Proces ten wpływa na mobilność społeczną i zawodową wielu grup społecznych jak też wymusza zmiany w prawie, technologii, administracji i gospodarce. Wpływa na szeroko rozumiane zmiany w świadomości, zachowaniach i kulturze, dlatego powinny one stać się przyjazne i zrozumiałe dla wszystkich korzystających z technologii informacyjnych. W ten sposób można skutecznie zapobiec wykluczeniu informacyjnemu społeczeństwa gminy. Proces budowy społeczeństwa informacyjnego, w dużym uproszczeniu można podzielić na trzy elementy składowe: 1. rozwój infrastruktury teleinformatycznej i telekomunikacyjnej jako podstawowego narzędzia transmisji i przetwarzania informacji, 2. rozwój treści i usług udostępnianych poprzez tę infrastrukturę, 3. wiedza i umiejętności pozwalające na tworzenie, udostępnianie oraz wykorzystywanie informacji i usług elektronicznych w szerokich kręgach społecznych. Program rozwoju infrastruktury społeczeństwa informacyjnego w gminie Krasnopol składa się z dwóch części diagnozy i programu właściwego. Jest autorskim dokumentem określającym stan aktualny, misje, cele i kierunki informatyzacji, dającym podstawę do określenia konkretnych zadań do realizacji w latach 2007-2013, uzgodnionych z władzami i urealnionych budżetowo. Jest wynikiem konsultacji przeprowadzonych z przedstawicielami wielu środowisk w gminie, społeczności, przedsiębiorców oraz władz samorządowych. Wyznacza kierunek długofalowych 4
działań i powinien wpisywać się w działania podmiotów szczebla powiatu i województwa, przede wszystkim zaś być zgodnym z celami Strategii i Planu Informatyzacji Państwa. Program rozwoju infrastruktury społeczeństwa informacyjnego i narzędzi internetowych w postaci szerokiej gamy usług powinien być kompatybilny z celami i działaniami programów operacyjnych we wszystkich priorytetach dotyczących rozwoju Internetu i technologii informacyjnych. Chodzi również o potrzeby wszystkich podmiotów zainteresowanych rozwojem społeczeństwa opartego na wiedzy. Uwzględnienie specyfiki obszarów wiejskich, warunków geograficznych w tym układu i rozproszenia zabudowy, rzeźby terenu staje się ważnym czynnikiem, który w znacznym stopniu może ułatwić lub przeszkodzić realizacji celów strategicznych. Może też wpływać na dobór środków technicznych, koszty, montaż finansowy oraz przyszłą ewaluację programu. Program jest pracą o charakterze pilotażowym realizowanym w okresie od września do listopada 2007 roku, wykorzystującym efekty projektu esudovia. Problematyka społeczeństwa informacyjnego przedstawiona została w sposób wzorcowy dla pozostałych jednostek samorządowych przystępujących do Inicjatywy esudovia 2010. Pracę konsultował zespół praktyków i teoretyków z Politechniki Białostockiej, Wydziału Ekonomicznego Uniwersytetu w Białymstoku i Europejskiego Centrum Badań Lokalnych i Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego. Posiadanie przez gminę dokumentu o charakterze strategii poświęconej rozwoju społecznogospodarczego opartego na wiedzy nie jest w Polsce prawnie sankcjonowane. Niemniej jednak opracowywanie i uchwalanie programów gospodarczych i sektorowych leży we właściwościach Rady Gminy jako organu nadającego główne kierunki rozwoju lokalnego. Program rozwoju infrastruktury społeczeństwa informacyjnego należy traktować jako uszczegółowienie programu rozwoju lokalnego, pozostające w ścisłym związku z dokumentami określającymi cele i zadania rozwoju gospodarczego powiatu i regionu. Przepisy dotyczące funduszy strukturalnych w okresie 5
planowania 2007-2013 idą w kierunku wymagań posiadania strategii informatyzacji gmin dla uzyskania wsparcia finansowego z Unii Europejskiej, są też odpowiednio wyżej punktowane w gremiach oceniających wnioski w konkursowych zmaganiach w kierunku skutecznego pozyskiwania funduszy strukturalnych w krajach Unii Europejskiej. 6
Informacje o dokumencie: Autor Stanisław W. Ceran Odbiorca Józef Stankiewicz dokumentu Koncepcja techn. Cezary Citko Konsultant Recenzent Liczba stron 61 Wersja 1.3 Liczba załączników 15 Data rozpoczęcia 15.09.2007 Data zakończenia 30.11.2007 Status koncepcja i program Projekt Inicjatywa esudovia 2010 Dane źródłowe (wskaźniki) wykorzystane w dokumencie: rodzaj informacji źródło informacji postać informacji Użytkowanie terenu w gminie Urząd Gminy program rozwoju lokalnego Wykaz miejscowości w gminie Urząd Gminy tabela Wskaźnik zwartości zabudowy Projekt esudovia ekspertyza, tabela Sieć telefonii stacjonarnej Projekt esudovia ekspertyza, tabela Dostępność łącza szerokopasmowego Projekt esudovia ekspertyza, tabela Popyt na usługi szerokopasmowe Projekt esudovia ekspertyza, tabela Struktura ludnościowa gminy Urząd Gminy tabela Podmioty gospodarki w/g sekcji PKD Urząd Gminy program rozwoju lokalnego Gospodarstwa wysokotowarowe Urząd Gminy wykaz, zestawienie Gospodarstwa agroturystyczne Urząd Gminy wykaz, zestawienie 7
Wykorzystanie technologii ICT Projekt esudovia ankieta Wykorzystanie Internetu w gminie Urząd Gminy, sołtysi ankieta Projekty inwestycyjne 2008-2010 Urząd Gminy program rozwoju lokalnego Dane budżetowe Urząd Gminy sprawozdanie 8
ROZWÓJ INFRASTRUKTURY SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO GMINA KRASNOPOL II. 1. Analiza społeczno-gospodarcza 1.1. Charakterystyka gminy Gmina Krasnopol położona jest w województwie podlaskim, w zachodniej części powiatu sejneńskiego i jest jedną z 5-u jednostek administracyjnych tego powiatu. Od północy graniczy z gminami Szypliszki i Puńsk, od południa z Gminami Giby i Nowinka, od wschodu z gminą Sejny, natomiast od zachodu z gminą Suwałki. Rysunek 1. Położenie gminy Krasnopol w subregionie suwalskim (opracowanie własne). 9
W skład gminy wchodzi 37 miejscowości sołeckich, z których największe to: Krasnopol, Maćkowa Ruda, Mikołajewo, Remieńkiń. Na obszarze gminy, wynoszącym 171,6 km 2 (0,85% powierzchni województwa i 20% powierzchni powiatu sejneńskiego), mieszka 4029 osób (2007 r.), co daje 23,2 mieszkańców na 1km 2, przy średniej gęstości zaludnienia w województwie 60,5 i 25,7 w powiecie sejneńskim. Z ogólnej liczby ludności, która wykazuje tendencję malejącą, gdzie 51,3% stanowią mężczyźni. Gmina Krasnopol położona jest na pograniczu Pagórków Sejneńskich, Pojezierza Wigierskiego, Równiny Frąckowskiej. Charakteryzuje się znacznie urozmaiconą rzeźbą terenu, gdzie obok falistej równiny z obszarami łąkowymi występują pagórkowate wzniesienia morenowe. Środowisko naturalne posiada wysoką wartość z uwagi na czystość wód jezior i rzek oraz liczne obszary i obiekty objęte ochroną prawną. Część południowo-zachodnią gminy zajmuje obszar Wigierskiego Parku Narodowego (9,4 %). Liczne jeziora to Gremzdy, Długie, Żubrowo, Gremzdel, Bocznie, Pogorzelec, Płaskie, Miałkie, Dowcień, Dmitrowo i Sumowo. Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych to 81,9% ogólnej powierzchni gminy. Na obszarze gminy znajdującego się w sąsiedztwie Wigierskiego Parku Narodowego znajduje się faunistyczny rezerwat Marycha (z ostoją bobrów), 8 pomników przyrody i użytki ekologiczne (Jezioro Długie oraz wyspy na jeziorach: Dowcień, Gremzdel, Szejpiszki). Teren gminy Krasnopol ma doskonałe warunki dla rekreacji wędrownej, stacjonarnej i wodnej. Jeziora i wody otwarte to ok. 6%, natomiast lasy zajmują ponad 21% powierzchni gminy. W zakresie dziedzictwa kulturowego na uwagę zasługują ślady dawnego osadnictwa plemion bałtyckich (grodzisko Różańcowa Góra), kościół parafii rzymsko-katolickiej (dawna cerkiew) z I poł. XIX wieku w Karolinie, zabytkowe budownictwo drewniane we wsiach Aleksandrowo, Remienkinie, Pogorzelec, zespół kościoła parafialnego i cmentarze w siedzibie gminy. Krasnopol założył w 1770 roku Maciej Ejsmont, prawa miejskie nadano mu w 1782 roku. Miejscowość 10
ROZWÓJ INFRASTRUKTURY SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO GMINA KRASNOPOL stanowi jednak do dziś osadę wiejską o charakterze typowo rolniczym podobnie jak reszta gminy. Brak tu większych zakładów przemysłowych także tych związanych z rolnictwem. Nie występują tu znaczące zasoby surowców mineralnych; są tu jedynie złoża torfu, których udokumentowane zasoby zajmują obszar ponad 1000 hektarów. Rysunek 2. Użytkowanie powierzchni gminy Krasnopol (opracowanie własne). Teren gminy z zachodu na wschód przecina droga klasy IV nr 653 Suwałki-Sejny. Droga pełni ważną rolę na międzynarodowym szlaku turystyki samochodowej w kierunku Sejny-Ogrodniki- 11
granica z Republiką Litwy na wschodzie i w kierunku Suwałk-Bakałarzewa-Olsztyna na zachód. Przez Karolin, Pogorzelec, Białogóry i Daniłowce na kierunku Suwałki-Sejny przebiega szlak rowerowy o znaczeniu międzynarodowym (Suwałki-Sejny III Szlak Tysiąca Jezior). Wykorzystanie powierzchni przedstawia się następująco: rolnicza przestrzeń produkcyjna stanowi 59,7 % ogólnej powierzchni, na której dominują gleby czwartej i piątej klasy bonitacyjnej, lasy zajmują 21,5 % ogólnej powierzchni, pozostałe grunty to 18,7 % 1.2. Infrastruktura techniczna i społeczna System komunikacyjny Istniejąca na terenie gminy Krasnopol sieć dróg różnych kategorii zapewnia połączenia z głównymi ośrodkami w regionie. Główną drogą jest odcinek drogi wojewódzkiej nr 653 Sejny - Suwałki i 651 Szypliszki - Sejny. Brak na terenie gminy linii kolejowych. System wodociągowo - kanalizacyjny Gmina Krasnopol charakteryzuje się niskim stopniem zwodociągowania, który wynosi ok. 31% gospodarstw domowych i jest najniższy w powiecie sejneńskim (średnia w regionie ok. 70%). Całkowita długość istniejącej sieci wodociągowej w gminie to zaledwie 36 km, co w przeliczeniu na 1 mieszkańca daje tylko 9 m (wskaźnik dla powiatu - ok. 20 m). Sieć ta występuje w zasadzie 12
tylko w okolicach Krasnopola. Zaopatrzenie mieszkańców w wodę zapewnia tylko jedno ujęcie gminne oraz współpracująca z nim stacja uzdatniania, która obsługują miejscowości Krasnopol, Żłobin, Pawłówka i Głuszyn. Ponadto funkcjonuje tu 11 ujęć zakładowych pobierających wodę ze studni kopanych. Bardzo duże opóźnienia inwestycyjne występują także w zakresie gospodarki ściekowej. Gmina nie posiada komunalnej oczyszczalni ścieków ani kanalizacji sanitarnej. Odpady składowane są na jednym gminnym wysypisku śmieci w okolicy Krasnopola. Ze względu na niezadowalającą sytuację w tych dziedzinach konieczne są działania zmierzające do rozwoju infrastruktury wodno - kanalizacyjnej w celu podniesienia jakości życia mieszkańców i zwiększenia możliwości rozwoju przedsiębiorczości na terenie gminy. Sieć telekomunikacyjna i energetyczna Według danych uzyskanych w ramach działań w projekcie Potencjał innowacyjny subregionu suwalskiego na obszarze gminy funkcjonuje 6 węzłów komutacyjnych (central, koncentratorów) Telekomunikacji Polskiej; Krasnopol, Jegliniec, Romanowce, Żłobin, Maćkowa Ruda i Mikołajewo. Jeden z nich wyposażony w urządzenie DSLAM (Krasnopol) pozwalające na koncentrację ruchu i udostępnianie Internetu (ADSL - usługa Neostrada) na bazie łączy miedzianych. Abonenci telefonii stacjonarnej indywidualni - 600, stanowiąc ok. 50% nasycenia telefonicznego gospodarstw i 15 linii na jednego mieszkańca oraz około 180 abonentów zbiorowych. Nie jest znany stan infrastruktury technicznej i tras przebiegu traktów światłowodowych operatora TP. W środkowej części z kierunku wschód zachód przebiega linia wysokiego napięcia wyposażona we włókna światłowodowe, których właścicielem jest Telenergo (GTS Energis), trwają prace przy realizacji rurociągu światłowodowego gdzie właścicielem tej infrastruktury będzie konsorcjum Pionier i Przedsiębiorstwo Hawe w Legnicy. Energia elektryczna dla potrzeb odbiorców w gminie dostarczana jest ze stacji 110/20 kv Piaskowa w Suwałkach i GPZ w Sejnach zasilanych liniami napowietrznymi 110 kv z państwowej sieci 13
wysokich napięć. Napowietrzne linie średniego napięcia doprowadzone są do stacji transformatorowych SN/NN 20/04 kv, z których liniami napowietrznymi niskiego napięcia napowietrznymi i kablowymi bezpośrednio zasilani są odbiorcy. Ochrona zdrowia i opieka społeczna W gminie Krasnopol znajduje się 1 ośrodek zdrowia i 1 apteka. Ze specjalistycznej opieki medycznej i bazy szpitalnej mieszkańcy gminy korzystają z placówek w ośrodkach miejskich i regionalnych. W Urzędzie Gminy funkcjonuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, który zajmuje się przeprowadzaniem wywiadów środowiskowych, pracą socjalną na rzecz podopiecznych (wypłacaniem zasiłków i rent socjalnych). Niezbędne jest określenie dla potrzeb programu ilości osób niepełnosprawnych i wymagających specjalnej opieki medycznej wraz z lokalizacją w poszczególnych częściach obszaru gminy w celu stwierdzenia jaka jest ich dostępność w aspekcie ewentualnego monitoringu telemedycznego. Kultura Wyposażenie gminy w obiekty kultury jest stosunkowo niskie (co jest typowe dla obszarów wiejskich). Funkcjonuje tu tylko 1 Gminny Ośrodek Kultury i 1 biblioteka posiadająca 14,1 tys. woluminów. Mieszkańcy mogą jednak korzystać z ofert instytucji kulturalnych zlokalizowanych w najbliższych miastach. Można liczyć na to, że wraz z rozwojem i zasięgiem dostępu do elektronicznych form komunikacji sytuacja ta ulegnie radykalnej poprawie. Edukacja i wychowanie Na terenie gminy funkcjonuje 5 szkół podstawowych (o jedną mniej niż w 2000 roku) z 18 oddziałami, w której uczy się 350 dzieci i jedno gimnazjum, gdzie naukę pobiera 174 osób. Szkoły Podstawowe w: Krasnopolu - (203), Mikołajewie (32), w Maćkowej Rudzie (30) oraz 14
w Jeglińcu (8). Od kilku lat obserwuje się spadek liczby uczniów, co powoduje wzrost kosztów związanych z funkcjonowaniem szkół. Uczniowie dowożeni są do szkół posiadanym przez gminę autobusem. W przypadku likwidacji niektórych placówek szkolnych należałoby rozważyć wykorzystanie narzędzi zdalnego nauczania w gminie z wykorzystaniem sieci teleinformatycznej. 1.3. Struktura gospodarki Rolnictwo Gmina Krasnopol jest wybitnie rolniczym obszarem. Powierzchnia użytków rolnych wynosi 10 237 ha. W strukturze użytków rolnych dominują grunty orne, które stanowią 70% i prawie 30% zajmują łąki i pastwiska; tylko na 24 ha zlokalizowane są sady. Na takie wykorzystanie użytków rolnych wpływa klimat i niski wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż podstawowych (żyto, pszenżyto, jęczmień), których zasiewy stanowią prawie połowę ogólnej powierzchni użytków, na 400 ha uprawia się ziemniaki i na ponad 800 ha rośliny pastewne. W produkcji zwierzęcej występuje hodowla bydła (5,4 tys. szt.), trzody chlewnej (ponad 10 tys. szt.) i drobiu (75,4 tys. - najwięcej w powiecie sejneńskim). Na terenie gminy w 2002 r. było 1021 gospodarstw rolnych, które w większości prowadzą mieszany kierunek produkcji. Do analiz popytowych wykorzystano zestawienia gospodarstw rolnych pod kątem ich towarowości zależnej od warunków rolniczej przestrzeni produkcyjnej (klasy bonitacyjnej) w kategorii powyżej 5 ha przeliczeniowych. Tego typu podmiotów jest 76 na obszarze gminy i traktowane są jako potencjalni odbiorcy usług szerokopasmowych w perspektywie 5 i 10 letniej. 15
Turystyka Urozmaicona rzeźba terenu gminy z licznymi jeziorami (Jegliniec, Gremzdel, Długie, Szejpiszki, Płaskie, Białe, Żubrowo, Głuche, Klejwy, Dowcień, Bocznel) oraz rzekami (Czarna, Marycha, Czarna Hańcza, Żubrówka i Pawłówka) sprawiają, że jest to doskonały teren do uprawiania turystyki, zwłaszcza wodnej a także do rozwoju rybactwa i wędkarstwa. Szczególnie atrakcyjny przyrodniczo jest położony wśród morenowego krajobrazu Las Krasnopolski, w którym występuje wiele gatunków roślin i zwierząt (jedno z kilku w Polsce, stanowisko reliktowej rośliny z okresu polodowcowego chamedafne). Gmina nie posiada znaczących obiektów zabytkowych, poza kościołem z 1862 roku, zagrodami z początku XX wieku Żubrówce, Krasnem, Nowej Żubrówce i Romanowcach oraz zespołem dworskim z XIX wieku w Szejpiszkach. Słabo rozwinięta jest baza turystyczna. Zlokalizowane są tu tylko pola namiotowe o dość niskim standardzie. Poszukiwanie nowych źródeł dochodów przez miejscowych rolników sprawia, iż na terenie gminy obserwuje się rozwój agroturystyki. Istnieje już kilka gospodarstw agroturystycznych, które oferują swoje usługi miłośnikom wypoczynku pod gruszą. Na terenie gminy funkcjonuje zaledwie 5 obiektów noclegowych o 130 miejscach i stan ten nie uległ większej zmianie od 1999 r. Obszar predysponowany jest do rozwoju różnych form rekreacji, głównie wypoczynku pobytowego oraz codziennego i świątecznego (kwatery sezonowe i całoroczne). Aktualne zagospodarowanie rekreacyjne tworzą zespoły zabudowy letniskowej w Białogórze i Pogorzelu, pole namiotowe w Jeziorkach oraz kwatery prywatne w Sumowie. Chłonność rekreacyjną oceniono na 1320 osób. Planowanych miejsc noclegowych docelowo przewiduje się około 620. 16
Podmioty funkcjonujące na obszarze gminy Krasnopol w branży -agroturystyka Na terenie gminy Krasnopol funkcjonują niżej wymienione podmioty o charakterze gospodarstw agroturystycznych (wg danych Urzędu Gminy w Krasnopolu, stan na październik 2007 r.) - Ciepielewski Jerzy "Ju-Relax" - agroturystyka, Krasnopol I, tel 087 516-43-08, kom. 0607622627, www.wakacje.agro.pl Wyposażenie: 5 pokoi (pokoje 2 i 4 osobowe) z pełnym węzłem sanitarnym, sala kominkowa, imprezy okolicznościowe - 60 osób, jezioro ok. 200m, ogniska, grill. - Grochowska Alicja - Głuszyn 25, woj.podlaskie tel.0-87 5164307 Wyposażenie: 5 pokoi ( 3 i 2 osobowe) z pełnym węzłem sanitarnym, jezioro 200 m. łódka, kajaki, rowery, możliwość postawienia namiotów, przyczepy kempingowej. - Milewski Jerzy, Jeziorki, 16-509 Pogorzelec, tel. 0-87 5164408 Wyposażenie: 10 pokoi (dwuosobowe) z pełnym węzłem sanitarnym, 9 domków letniskowych (bez węzła sanitarnego), jezioro - 15 m, kiosk spożywczy w miejscu, sauna. - Malinowska Krystyna i Mieczysław posiadają "Domek do wynajęcia", Smolany Dąb pow. Sejny, woj. Podlaskie, tel. 0-87 5164071, kom: 0605915903, 0607852055. Wyposażenie: 3 pokoje (8 miejsc noclegowych z węzłem sanitarnym), jezioro 20m, łódka, rowery wodne, grillognisko, plac zabaw, możliwość rozbicia namiotów. - Barbara i Jan Cichocki Maćkowa Ruda 18 A, pow. Sejny, woj. Podlaskie, tel. 0-87 5164627.Wyposażenie: 5 pokoi (2,3,4 osobowe) na 12 osób z pełnym węzłem sanitarnym, sauna, ognisko, 200 m od rzeki.] - Gołębiewski Mieczysław, Jeziorki, pow. Sejny, woj. Podlaskie tel. 0-87 5164325Wyposażenie: 5 pokoi (na 12 osób) z pełnym węzłem sanitarnym, las 10 m., przejażdżki 17
konne bryczką, ogniska, zimą kuligi. -Nowel Jan Rosochaty Róg, pow. Sejny, woj.podlaskie, tel. 0-87 5164182. Wyposażenie: 5 pokoi (na 12 osób) z pełnym węzłem sanitarnym, jezioro 100 m, łódka, kajaki, łowienie ryb w stawie, przejażdżki konne w siodle lub bryczką. - Anna- Maria Fries Czarna Buchta, pow. Sejny, woj. Podlaskie, tel. 0-87 5164564 Wyposażenie: 5 pokoi (16 osób) z pełnym węzłem sanitarnym, dostęp do jeziora - 55 m, do lasu - 300 m, sala kominkowa. - Tarlecki Zbigniew Buda Ruska 2, tel. 0-87 5164546, pole namiotowe - 10-15 namiotów - przyzagrodowe.schronisko Młodzieżowe w Maćkowej Rudzie,16-503 Krasnopol, tel,sezonowe na 25 osób. Pozostałe gałęzie gospodarki narodowej w gminie Z uwagi na rolniczy charakter gminy poziom przedsiębiorczości jest tu niski, wynoszący 45,2 podmioty gospodarcze na 1000 mieszkańców (wskaźnik dla województwa - 80,2). Z ogólnej liczby jednostek gospodarczych - 171 (95%) działa w sektorze prywatnym. Spośród firm sektora prywatnego ponad 91% to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Najwięcej podmiotów zarejestrowanych jest w sekcji handel i naprawy, gdzie większość to placówki handlowe i usługowe. Dynamika rozwoju firm jest niewielka i wynika z niskiej atrakcyjności inwestycyjnej, o której decyduje stan infrastruktury technicznej (zwłaszcza komunikacyjnej), brak zaplecza przemysłowego, jakość zasobów ludzkich oraz nierozwinięta sieć otoczenia biznesu. Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw przyczyniłby się do restrukturyzacji gminy i stanowiłby podstawę do zmniejszenia poziomu bezrobocia. 18
Tabela 1. Podmioty gospodarki narodowej według wybranych sekcji PKD sektor gospodarczy 2003 2002 ogółem 180 175 rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 14 16 Przetwórstwo przemysłowe 20 19 budownictwo 25 22 Handel i naprawy 50 50 Hotele i restauracje 4 3 transport, gospodarka magazynowa i łączność 10 10 Pośrednictwo finansowe 9 8 Obsługa nieruchomości i firm 17 17 edukacja 5 5 Ochrona zdrowia i opieka społeczna 10 10 Pozostała działalność 13 12 źródło: Program rozwoju lokalnego gminy Krasnopol. 1.4. Potencjał społeczny Ludność Według aktualnych danych gmina Krasnopol liczy 4029 osób (w tym 1983 kobiety i 2046 mężczyzn) wskazując na niewielki wzrost w stosunku do 2002 r., (stan na koniec 2002 r. - 3978 osób), co stanowi blisko 18% mieszkańców powiatu i 0,3% ludności województwa. W strukturze płci uwidacznia się przewaga mężczyzn nad kobietami. W porównaniu z 1998 r. liczba ludności nieznacznie zmniejszyła się. Wpłynęło na to zarówno saldo migracji, które wynosi minus 21, jak i stale malejący przyrost naturalny osiągający wartość ujemną 1,5 promila (wskaźnik dla powiatu wynosi + 0,2). Procesy charakterystyczne dla całego powiatu powodują tworzenie się obszarów 19
depopulacji. Najliczniejszą grupę mieszkańców stanowi ludność w wieku produkcyjnym 3, natomiast maleje liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym (z uwagi na ujemny przyrost naturalny). W strukturze wiekowej 62% stanowi ludność w wieku 15-64 lata, 19% w wieku 0-14 lat i 18% pow. 65 lat. Tabela 2. Ludność gminy Krasnopol w latach 1999-2002 Wyszczególnienie 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r Ludność ogółem 4175 4142 4126 3978 - mężczyźni 2207 2188 2174 2039 - kobiety 1968 1954 1952 1939 Wiek 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r - przedprodukcyjny 1116 1080 1039 967 - produkcyjny 2218 2222 2245 2190 - poprodukcyjny 841 840 842 821 źródło: Program rozwoju lokalnego gminy Krasnopol. Z uwarunkowań demograficznych i prognoz na najbliższe lata wynika potrzeba rozwiązywania problemów ludzi starych oraz potrzeba dokonania zmian w oświacie. Niezadowalający jest też poziom wykształcenia mieszkańców gminy. Wykształceniem wyższym legitymuje się zaledwie 4%, policealnym 2,3%, połowa zaś ludności posiada zaledwie wykształcenie podstawowe. Potencjał społeczny opisuje struktura demograficzna według wieku oraz jej przestrzenne zróżnicowanie w obrębie gminy. Wg grup wiekowych osoby dorosłe stanowią 3141 osoby, nieletni (wiek przedprodukcyjny - poniżej 20 lat) 888 osób. 3 w porównaniu z 2001 r. zanotowano nieznaczny spadek 20
Struktura wiekowa ludności w gminie Krasnopol wg GUS 2004 r. 350 300 250 200 150 100 50 0 0-4 lat 10-14 20-24 30-34 40-44 50-54 60-64 70-74 80-84 ilość osób razem mężczyźni kobiety grupy wieku Rys. 3. Ludność gminy Krasnopol według grup wieku. Opracowanie własne. Interesujące jest przestrzenne zróżnicowanie ludności według grup wiekowych. Przedstawia go syntetyczna mapka gminy z której wynika, że dla większości wsi grupy wiekowe są z reguły liczebnie dość wyrównane. Wyróżniono wsie z dominantą wiekową osób młodych i starszych. Osoby w wieku przedprodukcyjnym licznie reprezentowane są we wsiach Orlinek, Stabieńszczyzna, Piotrowa Dąbrowa, Smolany Dąb, Mikołajewo Rosochaty Róg i Gremzdel, osoby w wieku poprodukcyjnym przeważają w Czarnej Buchcie Rudawce, Łopuchowie, Gremzdach Polskich i Jeziorkach. Znaczna liczebność populacji w obu kategoriach z jednoczesną wyraźną nadreprezentacją osób w wieku poprodukcyjnym to: Krucieniszki, Krasne i Królówek. Siedziba gminy zachowuje tak jak większość miejscowości równowagę pod względem liczby 21
osób w kategoriach wiekowych. Krańcowe sytuacje demograficzne zauważa się w miejscowościach Gremzdy Polskie z 45 % osób powyżej 60 lat oraz Żubrówka Stara 12 % osób w podobnej grupie wiekowej. Osadnictwo Na obszarze gminy Krasnopol jest 37 miejscowości sołeckich a ogólna liczba jednostek osadniczych obejmujących również odosobnione, kolonijne zgrupowania zabudowań przynależnych do sołectw (tabela nr 4). Największe pod względem zaludnienia miejscowości to Krasnopol 1205, Maćkowa Ruda 249 i Mikołajewo 237 osób. Krasnopol jest osadą o charakterze skupionej zabudowy, część wsi posiada charakter osadniczy charakteryzujący się zabudową wzdłuż głównych traktów i dróg przebiegających na obszarze gminy. Typowym obszarem rozproszonej zabudowy kolonijnej są wsie zlokalizowane w północnej części gminy Krasnopol. 22
Tabela 3. Ludność gminy Krasnopol wg kategoriach wiekowych w 2007 r. 23
Określenie wskaźnika zwartości zabudowy (koncentracji) Istotnym wskaźnikiem charakteryzującym przestrzenny układ obszaru zabudowanego miejscowości wiejskich jest zwartość (koncentracja) zabudowy. Przeprowadzona w ramach projektu esudovia analiza ekspercka 4 pozwoliła na wydzielenie pięciu kategorii pod tym względem a więc: Z1 zabudowa silnie zwarta (100 % budynków i siedlisk występuje na obszarze zainwestowanym i posiada układ ulic wewnętrznych lub wzdłuż nieodległych od siebie linii przebiegających promieniście lub równolegle do siebie (układ gwiazdy lub kraty), dopuszczalne do 5 % ogólnej liczby zabudowań poza tym obszarem; Z2 zabudowa zwarta z 5-15% domostw poza obszarem miejscowości; Z3 zabudowa luźna 15-50 % zabudowy wzdłuż linii dróg/ulic w znacznej od siebie odległości 50-100 metrów, liczne kolonie luźnej zabudowy; Z4 zabudowa rozproszona ponad 50 % zabudowy w znacznej od siebie odległości, bez uporządkowania wzdłuż linii dróg, ulic wiejskich Z5 zabudowa wyłącznie kolonijna w 80-100 %, znaczne odległości zabudowań względem siebie (ponad 100 m) 4 R.Grygutis, St.W. Ceran, Dostępność technologii informacyjnych i komunikacyjnych w aspekcie rynkowym rozwoju środowiska innowacyjnego subregionu suwalskiego. Ekspertyza do projektu esudovia. ZPORR 2.6. Suwałki 2007 r. 24
Dla obszaru gminy Krasnopol średni wskaźnik zwartości zabudowy (ZW) wyniósł 3,7. Najniższy dla wsi: Jegliniec, Jeglówek, Królówek, Krucieniszki, Linówek, Murowany Most i Orlinek, zw=5, najwyższy: Krasnopol gdzie zw=2. Przykłady ilustrują zdjęcia satelitarne zamieszczone w II części opracowania w dziale Załączniki. Rynek pracy W gminie Krasnopol największą grupę zawodową stanowią rolnicy. W 2002 r. pracowało tu ponad 1500 osób, z czego zaledwie 151 poza rolnictwem. Większość lokalnie zatrudnionych stanowią pracownicy szkół, administracji i handlu. Zaledwie 11 osób pracowało w budownictwie i 12 w usługach nierynkowych. W porównaniu z 1999 r. zanotowano spadek zatrudnienia o 7,4%. Z uwagi na brak większych zakładów pracy na terenie gminy notuje się wzrost liczby bezrobotnych. 25
ROZWÓJ INFRASTRUKTURY SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO GMINA KRASNOPOL Rysunek 4. Wskaźnik zwartości zabudowy (koncentracji) w gminie Krasnopol.(opracowanie własne) Na koniec 2003 r. bez pracy pozostawało 366 osób, co stanowi 15,5% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie sejneńskim. Najliczniejszą grupę pozostających bez pracy - 80% stanowią osoby młode w wieku 18-44 lata, w tym absolwenci szkół policealnych i średnich zawodowych. Poważnym problemem jest rosnące długotrwałe bezrobocie, gdzie bez pracy powyżej 12 miesięcy pozostaje ponad 62% osób. 26
1.5. Sytuacja finansowa gminy Sytuacja budżetu gminy ulega stałej poprawie na przestrzeni lat 2000-2006, co potwierdzają dane podane przez urząd gminy w Krasnopolu. Wykazuje on dużą dynamikę zarówno po stronie dochodów (137 % do roku 2000) jaki i wydatków (163 % w stosunku do 2000 r), nastąpił wzrost w granicach 100% i posiada charakter zrównoważony. Wydatki związane z informatyzacją (urzędu, podległych jednostek-szkoły, biblioteki, ośr. kultury) znajdują się zarówno w dziale administracja jak i edukacja. Udział w projekcie wdrażanie elektronicznych dla ludności województwa podlaskiego ograniczył się do kwoty udziału własnego w ramach umowy z Urzędem Marszałkowskim. Tabela 4. Dochody i wydatki gminy Krasnopol w latach 2000-2006 Lata Dochody Dynamika 2000r. = 100% Wydatki Dynamika 2000 4 488 431 100,0 4 697 527 100,0 2001 4 851 126 108,9 4 746 852 101,1 2002 5 128 294 114,2 5 203 467 110,8 2003 5 086 075 113,3 4 946 250 105,3 2004 5.998.330 117,94 5.552.119 112,25 2005 6.846.587 114,14 6.299.986 113,47 2006 9.379.938 137,00 10.331.584 163,99 źródło: Urząd Gminy w Krasnopolu Z zestawienia dochodów wg klasyfikacji budżetowej za okres po 2000 roku wynika, iż gmina ma stosunkowo małe dochody własne - 24,1%, lecz obserwuje się stopniowy ich wzrost, głównie z wpływów podatku rolnego, których udział wynosi ponad 20%. Tabela 5. Dochody i wydatki budżetu gminy Krasnopol na 1 mieszkańca (w zł) Lata DOCHODY Ogółem WYDATKI w tym Ogółem 27
dochody własne 2001 1175,7 276,0 1150,5 121,7 2002 1289,2 312,4 1308,1 202,9 2003 1 266,0 307,3 1243,4 66,0 źródło: Urząd Gminy w Krasnopolu Niepokojącym zjawiskiem jest natomiast bardzo niski (o,1%) i wykazujący tendencję malejącą podatek od działalności gospodarczej osób fizycznych, co świadczy o ograniczaniu działalności tych podmiotów i o spadku rentowności. Największy udział w dochodach stanowią subwencje i dotacje z Budżetu Państwa, w tym: 63,4% subwencje i 12,5% dotacje. Struktura wydatków w latach 2004-2006, przedstawiona w tabeli 6 wykazuje bardzo wysoki udział w dziale oświata i wychowanie i pomoc społeczna. Odpowiednio jest to 45,5% i 17,2%. Kolejno to administracja publiczna ( ok. 12%) oraz transport i łączność ( prawie 11%). Tabela 6: Wydatki budżetowe gminy Krasnopol w latach 2004 2006. Dział Wyszczególnienie 2004r. 2005r. 2006r. Razem wydatki w latach 2004-2006 010 Rolnictwo i łowiectwo 4.890 4.662 42.459 52.011 0,23 Struktura wydatków w latach 2004-2006 600 Transport i łączność 588.811 595.514 1.247.688 2.432.013 10,96 700 Gospodarka mieszkaniowa 4.436 718 6.715 11.869 0,05 710 Działalność usługowa 51.132 23.262 17.080 91.474 0,41 750 Administracja publiczna 841.157 864.984 949.823 2655.964 11,97 751 Urzędy naczelnych organów 6.427 20.676 15.831 429.34 0,19 władzy państwowej kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa 754 Bezpieczeństwo Publiczne i ochrona przeciwpożarowa 91.836 120.352 161.334 373.522 1,68 756 Dochody od osób prawnych, 18.985 20.405 19.804 59.194 0,27 od osób fizycznych i od 28
Dział Wyszczególnienie 2004r. 2005r. 2006r. Razem wydatki w latach 2004-2006 innych jednostek nie posiadających osobowości prawnej oraz wydatki związane z ich poborem 757 Obsługa długu publicznego 14.134 8.504 2.931 25.569 0,12 758 Rozliczenia różne 3.197-3.197 0,01 Struktura wydatków w latach 2004-2006 801 Oświata i wychowanie 2.604.139 2.791.469 4.691.828 10.087.436 45,48 851 Ochrona Zdrowia 29.566 34.840 27.952 92.358 0,42 852 Pomoc społeczna 696.350 1.133.820 1.982.706 3.812.876 17,19 853 Opieka Społeczna - - 361.608 361.608 1,63 854 Edukacyjna opieka wychowawcza 900 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 921 Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 224.480 309.821 339.017 873.318 3,94 218.591 210.011 281.258 709.860 3,20 152.005 159.078 181.634 492.717 2,22 926 Kultura fizyczna i sport 1.983 1.870 1.916 5.769 0,03 Ogółem 5552.119 6.299.986 10.331584 22.183.689 100% źródło: Urząd Gminy w Krasnopolu Te cztery działy łącznie pochłaniają 4/5 budżetu gminnego. Zwraca przy tym uwagę fakt, że są to działy w których dominują wydatki związane z utrzymaniem infrastruktury gminnej (szkoły, dom kultury, urząd), czyli te elementy w których władze lokalne korzystają z usług zewnętrznych podmiotów komercyjnych przy dostawie podstawowych mediów m.in. takich jak energia elektryczna, telefony, przesyłki pocztowe, transport. W obrębie oświaty poważną pozycją wydatków są oczywiście płace kadr pedagogicznych. Pomoc społeczna i edukacyjna opieka społeczna wiąże się z również kosztami transportu, dowozu osób niepełnosprawnych i starszych na badania i zabiegi, dowozem specjalistów, etc. 29
Działania w sferze e-rozwoju nie pozostaną bez wpływu na stan i wykorzystanie budżetu w wielu, dzisiaj istotnych pozycjach dla finansów gminy. W programie rozwoju infrastruktury społeczeństwa informacyjnego należy zwrócić uwagę na możliwość wyeliminowania wielu kosztów i pozycje wydatków budżetowych dzięki wykorzystaniu zdalnych możliwości sieci dla edukacji, nadzoru i monitorowania np. postępu w rehabilitacji i leczeniu osób zagrożonych lub marginalizowanych. 2. Społeczeństwo informacyjne w gminie Diagnoza stanu społeczeństwa informacyjnego w gminie Krasnopol obejmuje 3 podstawowe elementy: rynek usług informacyjnych rozumiany jako aktualną podaż usług telekomunikacyjnych, publicznych usług elektronicznych, techniczna ich dostępność; ekonomiczna dostępność infrastruktury niezbędnej do funkcjonowania tego rynku, kształtująca ogólny popyt; oraz stan świadomości, zachowań społecznych, wiedzy informatycznej oraz przygotowanie do wykorzystywania technologii informacyjnych i komunikacyjnych w gminie. 30
2.1. Stan obecny Rynek usług informacyjnych Problem rozwoju rynku nowoczesnych usług informacyjnych w coraz większym stopniu dotyczy także obszarów wiejskich, gdzie występują potrzeby doskonalenia działalności gospodarczej, rozwijania przedsiębiorczości różnej od działalności rolniczej, a także wyrównywania - w stosunku do miasta - tych czynników warunków bytowania, na które istotny wpływ mają odległości geograficzne i odmienności mentalne. Do warunków tych, oprócz udogodnień działalności gospodarczej, należą takie czynniki cywilizacyjne jak nowoczesna edukacja i dokształcanie, dostęp do jakościowo dobrej opieki zdrowotnej, dostęp do zasobów kultury, dostęp do interesującej rozrywki. Podobnie zwiększenie sprawności działania lokalnej administracji i instytucji użyteczności publicznej wymaga stosowania nowoczesnych środków komunikacji i efektywnej wymiany informacji. Zapewnienie takiego cywilizacyjnego wsparcia wsi jest uwarunkowane racjonalnym rozwojem infrastruktury technicznej i oferty usługowej. Usługi telefonii stacjonarnej i mobilnej Gmina Krasnopol należy do obszarów o średnich w skali regionu i kraju wskaźników korzystania z usług telekomunikacyjnych. Abonentów telefonii stacjonarnej według danych pozyskanych z wielu źródeł jest 600 co daje 15 telefonów na 100 mieszkańców gminy, jeśli chodzi o gospodarstwa domowe to nasycenie telefonicznymi liniami osiąga wartość nieco poniżej 50 %. 31
Na tle powiatu sejneńskiego są to najniższe wskaźniki w stosunku do pozostałych gmin (tabela 7). Tabela 7. Sieć telefonii stacjonarnej TP w powiecie sejneńskim gmina gospodarstwa domowe mieszkańcy liczba abonentów abonenci telefonii stacjonarnej odsetek gospodarstw z telefonem (tel/gd) Giby 814 3022 620 76,2 20,5 Krasnopol 1222 4041 606 49,0 15,0 Puńsk 1141 4581 693 60,7 15,1 Sejny 1029 4246 672 65,3 15,8 powiat sejneński 4206 15890 2591 61,6 16,3 źródło: opracowanie własne na podstawie książki telefonicznej TP 2006 r. stopa telefonizacji (tel/m) Wszystkie telefony stacjonarne odbiorców indywidualnych i zbiorowych zainstalowane na terenie gminy Krasnopol pracują wyłącznie w sieci Telekomunikacji Polskiej. Centrale i urządzenia komutacyjne rozmieszczone są w sześciu punktach na terenie gminy. Są to miejscowości: Krasnopol, Jegliniec, Romanowce, Żłobin, Maćkowa Ruda i Mikołajewo. Lokalizacja stacji bazowych sieci bezprzewodowych wszystkich działających w Polsce operatorów i zasięgi ich oddziaływania pozwalają na korzystanie z telefonii mobilnej na obszarze całej gminy. Lokalizację stacji bazowych przedstawia mapka w części II opracowania w dziale Załączniki. Dokładny jednak stan abonentów telefonów komórkowych jest trudny do ustalenia. Z badań ankietowych wynika, że posiada je co czwarty dorosły mieszkaniec wsi w wieku produkcyjnym. Przy liczbie 2100 takich osób, przypuszczać można, że w gminie będzie to około 500 korzystających z telefonów komórkowych. 32
Usługi dostępu do Internetu Usługi dostępu ludności do sieci internetowej świadczy niepodzielnie jedyny operator sieci grupa Telekomunikacja Polska. Dostępność łączy szerokopasmowego Internetu została oszacowana na podstawie badań prowadzonych w projekcie esudovia oraz ankietowania prowadzonego przez sołtysów w ponad 80% miejscowości w gminie. Dla gminy Krasnopol zasięg ten ograniczony jest do strefy oddziaływania węzła ADSL (DSLAM) zlokalizowanego w siedzibie gminy. Na mapce gminy (rysunek 4) pokazano rozmieszczenie odbiorców pod koniec 2007 roku. Jeden punkt w przybliżeniu określa 5 gospodarstw domowych z Internetem. Analizując wyniki badania stanu korzystania z Internetu w gminie należy zwrócić uwagę na kilka istotnych faktów: ankietowano 27 na 38 miejscowości w gminie (80%), na 1457 gospodarstw domowych z Internetu korzysta 149 gospodarstw (10,2%), na 27 wsi 13 sołtysów korzysta z komputera, z czego podłączonych do Internetu jest 6 użytkowników, w Krasnopolu na 250 gospodarstw Internet jest obecny w 70 czyli w ponad 1/3 domostw. aktualnie z dostępu do Internetu (stałego) korzystają jedynie mieszkańcy zamieszkujący południową część gminy tj na południe od drogi Suwałki Sejny. Poza Krasnopolem jest ich ok. 80. Według danych operatora TP (tabela 8) gmina Krasnopol charakteryzuje się najsłabszymi w powiecie sejneńskim warunkami dostępności Internetu. Stanowi to dla szybkości 128 kb/s w granicach 31% gospodarstw domowych, 6 Mb/s jedynie 8,2% przy wielkości 18% dla całego powiatu. 33
Tabela 8. Dostępność łącza szerokopasmowego do Internetu w powiecie sejneńskim gmina gospodarstwa domowe mieszkańcy gospodarstwa domowe z dostępem do węzła ADSL 128 kb/s 6 Mb/s liczba % liczba % Giby 814 3022 349 42,9 129 15,8 Krasnopol 1222 4041 376 30,9 100 8,2 Puńsk 1141 4581 656 57,5 338 29,6 Sejny 1029 4246 416 40,4 192 18,7 powiat sejneński 4206 15890 1797 42,7 759 18,0 źródło: Ekspertyza: Dostępność technologii informacyjnych i komunikacyjnych w aspekcie rynkowym rozwoju środowiska innowacyjnego subregionu suwalskiego. Projekt esudovia Suwałki 2007 r. Mapa rozmieszczenia punktów węzłowych i procentowego udziału gospodarstw domowych z dostępem do usług ADSL neostrada TP została zamieszczona w II części opracowania w dziale Załączniki. Infrastruktura teleinformatyczna Operatorem telekomunikacyjnym i sieci szerokopasmowego dostępu do Internetu w gminie Krasnopol jest Telekomunikacja Polska 5. Wszelkie prace projektowe dla zgodności z zaleceniami Unii Europejskiej powinny uwzględniać istniejące elementy sieci, czyli zostać poprzedzone szczegółową inwentaryzacją. Niektóre informacje zostały więc pozyskane w Urzędzie Gminy. 5 ze względu na poufność informacji t.zw Tajemnica TP brak dokładnych danych o jakości, parametrach i lokalizacji elementów tej infrastruktury 34
ROZWÓJ INFRASTRUKTURY SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO GMINA KRASNOPOL Rysunek 5. Dostęp do Internetu w gminie Krasnopol w 2007 r.( opracowanie własne na podstawie ankiet sołtysów i danych inwentaryzacyjnych własnych i Urzędu Gminy). Węzeł dostawczy usług internetowych Neostrada TP w gminie znajduje się w Krasnopolu. Jest on włączony do systemu usług łączem światłowodowym (z centralami w Suwałkach i Sejnach). Pozostałe węzły komutacyjne w gminie (Jegliniec, Romanowce, Żłobin, Maćkowa Ruda i Mikołajewo) nie są wyposażone w porty dostępowe. Część miejscowości znajduje się w zasięgu oddziaływania węzła w Gibach (Jeziorki) i w Sejnach (Łopuchowo, Skustele). W zasięgu węzła Krasnopol znajdują się Pawłówka i Żłobin. Jedyną instytucją posiadającą sprzęt informatyczny jest Urząd Gminy. W siedzibie gminy znajduje się router brzegowy CISCO łączący sieć 35
wewnętrzną LAN poprzez łącze szyfrowane VPN z Centrum zarządzania siecią w Urzędzie Marszałkowskim w Białymstoku (ul. Wyszyńskiego 1). Na wyposażenie składa się również serwer oraz koncentrator sieci LAN. Urząd korzysta z 19 stanowisk komputerowych na 16 pracowników merytorycznych, co daje w przybliżeniu 1,2 stanowiska na jednego pracownika. Dostęp do Internetu odbywa się za pomocą DSL-500. Dostawcą łącza jest TP. Roczny koszt dzierżawy wraz z łączem VPN kształtuje się w granicach 12-15 tys. zł. Pracownicy Urzędu gminy zostali przeszkoleni w zakresie korzystania z podstaw korzystania z komputera i urządzeń peryferyjnych, podstawowych narzędzi informatycznych oraz elektronicznego obiegu dokumentów, nie posiada natomiast na stałe zatrudnionej osoby wyspecjalizowanej w zakresie obsługi informatycznej urządzeń i oprogramowania. W pracownie komputerowe wyposażone są 4 szkoły (po 11 stanowisk komputerowych każda) są to: Gimnazjum w Krasnopolu, Szkoła Podstawowa w Krasnopolu, Szkoła Podstawowa w Mikołajewie i Szkoła Podstawowa w Maćkowej Rudzie. Ponadto w bibliotece Szkoły Podstawowej w Krasnopolu w tym roku planowane jest uruchomienie Informatycznego Centrum Multimedialnego wyposażonego w 7 stanowisk komputerowych z dostępem do Internetu w Krasnopolu DSL-4000. Pozostałe szkoły mają dostęp modemowy. W Ośrodku Kultury Sportu i Rekreacji są cztery stanowiska komputerowe a w Gminnej Bibliotece Publicznej 2. Dostęp do Internetu- DSL-500. Koszty dzierżawy łącza od TP zgodnie z obowiązującym cennikiem. Stan wyposażenia gospodarstw domowych w sprzęt komputerowy oceniono na podstawie ankietowania przeprowadzonego za pośrednictwem sołtysów. Stwierdzono, że w gminie stan użytkowanego sprzętu komputerowego waha się w granicach 320-350 zestawów, z czego do Internetu podłączonych jest ok. 150 (poniżej 40 %). Jest to wskaźnik bardzo niski w porównaniu do średniej wartości krajowej i wojewódzkiej. 36
Gmina nie posiada własnej domeny i strony internetowej. Informacja w Internecie opiera się na dwóch dostawcach treści i informacji: Biuletyn Informacji Publicznej (serwer Politechniki Białostockiej) i Stowarzyszenia Euroregion Niemen (serwer w hostingu z VeraComp). W opracowaniu stanu zasobów informacyjnych gmina Krasnopol uplasowała się na jednym z ostatnich miejsc w rankingu województwa Podlaskiego. 6 Wiedza i świadomość w zakresie ICT Mieszkańcy gminy Krasnopol poza jej młodsza generacją - w niewielkim stopniu korzystają z komputerów i Internetu. Przede wszystkim w domu, w małym stopniu w pracy. Chętnie korzystają ze sprzętu w punkcie dostępu Ikonk@ w Gminnej Bibliotece Publicznej i Ośrodka Sportu i Rekreacji, gdzie funkcjonuje kilka stanowisk komputerowych z dostępem do Internetu (Neostrada TP). Internet służył badanym przede wszystkim do czerpania aktualnych informacji (90%), komunikowania się z innymi (75,6%), ściągania muzyki (50,8%) i filmów (40,3%). Zwraca także uwagę liczna grupa (47%) osób robiących zakupy przez Internet i także liczna, choć mniejsza 28,7% korzystająca z usług bankowych. Ta kategoria w całej badanej próbie stanowi 13,1%. Osoby komunikujące się przez Internet (42,4% całej badanej populacji) robią to najczęściej przez e-mail (82,6%) oraz przez komunikatory (Skype, Gadu-gadu) 70,6%, ponad jedna trzecia czatuje, co piąty wypowiada się na forach a mniej więcej co ósmy pisze blogi. Główną przeszkodą, zdaniem badanych, w korzystaniu z zakupów przez Internet jest brak pewności odnośnie do jakości otrzymanego towaru (59,3%) i obawa o bezpieczeństwo pieniędzy (46,6%). Natomiast ponad 82% deklaruje, ze woli robić zakupy w sklepach. 6 Stanisław W. Ceran, Michał Sidoruk 2006; Ocena sieciowych zasobów informacyjnych administracji samorządowej na obszarze województwa... Studia regionalne i Lokalne 3 (25) 2006 37
Korzystanie z usług bankowych przez Internet ograniczone jest brakiem zaufania do tego typu transakcji (58,2%) oraz, co na jedno wychodzi, obawa o bezpieczeństwo pieniędzy (51%). Załatwianie spraw w bankowych okienkach woli 77% ankietowanych. Dane powyższe dotyczą głównie ludności obszaru miast. Przy bardzo dużym rozpowszechnieniu telefonów komórkowych, nieco częściej ich posiadaczami są przedstawiciele młodszych kategorii wiekowych. Pozostałe zmienne w minimalnym stopniu różnicują posiadanie telefonów komórkowych. Mniej więcej połowa badanych uważa, że zastosowanie technologii informatycznych będzie najbardziej niezbędne w zakresie załatwiania spraw codziennych. Około 1/3 wskazuje na multimedia i rozrywkę, naukę (e-learning), usługi publiczne i bankowe, tyleż wymienia usługi bankowe, a 1/5 wymienia zdalną kontrolę stanu zdrowia. Ponad dwie piąte ankietowanych słyszało o inicjatywach samorządowych dotyczących podnoszenia kwalifikacji w zakresie korzystania z komputera i posługiwania się Internetem. W kursach takich brało udział 99 osób (22,8%). 7 Według badań prowadzonych w ramach projektu esudovia jedną z barier korzystania z technologii informacyjnych jest brak świadomości i wiedzy informatycznej w społeczeństwie. Szacuje się, że podstawową znajomość technologii informacyjnych i komunikacyjnych na obszarze gminy posiada około 3-4% co daje liczbę 100-120 osób i sprowadza się zasadniczo do grupy dzieci i młodzieży uczącej się w szkole (program podstaw informatyki) i grupy osób zatrudnionych w urzędzie gminy i podległych placówkach 8. W ramach szkolenia Praktyczne wykorzystanie nowoczesnych systemów teleinformatycznych (ICT) w zakresie zarządzania 7 dr Agnieszka Olechnicka, prof. dr Bohdan Jałowiecki; Analiza środowiska innowacyjnego oraz wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych w subregionie suwalskim. Część 1. Wyniki badań ankietowych. Suwałki 2006 r. 8 w ramach zadania realizowanego przez Urząd Marszałkowski ze ZPORR 2.1 w 2006/2007 roku (Projekt Z/2.20/II/2.1/75-2/05) 38
dokumentami i sprawami w urzędzie, przedsiębiorstwie i instytucji EOD01-G1) przeszkolono we wrześniu 2 grupy po 10 osób urzędników gminy Krasnopol. (Konsorcjum ZETO). Uzyskali oni certyfikaty i zdali pomyślnie egzamin z zakresu przekazanej wiedzy teoretycznej i praktycznej. Niezależnie od tego szkoleniom informatycznym podlagali także nauczyciele prowadzący zajęcia w szkolnych pracowniach komputerowych w ramach umów zleceń realizowanych na zamówienie Kuratorium Okręgu Szkolnego w Białymstoku. Potrzeby minimalne w zakresie szkoleń z podstaw korzystania z komputera i Internetu w przyszłym okresie wyniosą szacunkowo 400-450 osób w gminie (10% populacji). W grupie tej powinni znaleźć się młodzi rolnicy, mali i średni przedsiębiorcy, niektóre osoby z grupy seniorów (powyżej 50 lat). System szkoleń mógłby być oparty o współfinansowanie z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Komponent regionalny, priorytet 8.1. Szkolenia powinny być skierowane w szczególności do osób początkujących. Program zakłada naukę od podstaw i obejmuje: obsługa oprzyrządowania komputerowego, oswojenie się z techniką, obsługa systemu operacyjnego Windows, obsługa edytora tekstu, podstawy poruszania się po Internecie, obsługa poczty internetowej, obsługa komunikatorów internetowych Szkolenia powinny odbywać będą się w gminie z wykorzystaniem bazy komputerowej pracowni szkolnych, Gminnej Biblioteki i Ośrodka Sportu i Rekreacji. Szkolenia dla beneficjentów będą bezpłatne. Po ukończeniu kursu uczestnicy otrzymają zaświadczenia o odbytym szkoleniu. Optymalna wielkość grupy szkoleniowej to 10-12 osób. W trakcie kursu każdy z uczestników otrzyma bezpłatne materiały szkoleniowe. 39
2.2. Popyt na usługi szerokopasmowe i ICT Dla przedsięwzięć telekomunikacyjnych kluczowym czynnikiem jest przestrzenna gęstość popytu. Będzie ona mała w obszarach wiejskich dopóki nie pojawią się tam istotni klienci, a nie pojawią się, jak długo nie będą posiadali dostatecznej świadomości, wiedzy oraz mieli dostatecznie rozwinięty dostęp do sieci teleinformatycznej i oferowanych za jej pośrednictwem nowoczesnych usług informacyjnych. Częstym zjawiskiem jest to, że mieszkańcy gminy nie zdają sobie sprawy z możliwości jakie niosą za sobą nowe technologie i możliwości sieci. Systemy telekomunikacyjne i informatyczne umożliwiają obecnie świadczenie wielu różnorodnych usług informacyjnych, w tym coraz bardziej obecnie powszechnych usług multimedialnych (szerokopasmowych), szczególnie wartościowych dla rozwoju społecznogospodarczego. W ogólnym ujęciu telekomunikacyjne usługi multimedialne to kategoria usług teleinformatycznych umożliwiających przekazywanie wiadomości za pomocą co najmniej dwóch mediów przekazu, takich jak np. mowa, ruchomy obraz, tekst, grafika, itp. W ramach pojedynczej sesji komunikacyjnej może być łączonych ze sobą zarówno wielu uczestników komunikacji, jak i realizowane wiele połączeń telekomunikacyjnych. Mogą być dodawane i/lub usuwane źródła informacji, a także dołączani kolejni uczestnicy sesji, jak i odłączani dotychczasowi. Usługi multimedialne są kojarzone z takimi pojęciami, jak: biblioteka wideo, programy edukacyjne, telezakupy, usługi bankowe, wideotelefonia, wideokonferencja, poczta elektroniczna, gry komputerowe, wideo na żądanie, serwis informacyjny i reklamowy itd. Tabela 9. Usługi publiczne on-line Dla osób indywidualnych Rozliczanie podatków od dochodów Poszukiwanie pracy Usługi zabezpieczenia socjalnego Rejestracja pojazdów Uzyskiwanie osobistych dokumentów Dla przedsiębiorstw Świadczenia socjalne na rzecz zatrudnionych Rozliczanie podatków Rozliczanie VAT Rejestracja nowych przedsiębiorstw Przekazywanie danych statystycznych 40