2 DGBposition stanowisko Uczciwa mobilność i bezpieczeństwo socjalne na pograniczu Saksonia Północne Czechy Dolny Śląsk DGB Bezirk Sachsen Europäische Regionalpolitik Juni 2010 position 1 DGB Region Saksonia Europejska Polityka Regionalna czerwiec 2010 Stanowisko 1
Impressum Wydawca: DGB Region Saksonia Schützenplatz 14 01067 Dresden www.dgb-sachsen.de Opracowanie: Anna Bernstorf Redakcja: Markus Schlimbach Stan: czerwiec 2010 Cena: wydawnictwo bezpłatne 2 DGBposition
Spis treści Warunki ramowe uczciwej mobilności i bezpieczeństwa socjalnego w Europie... strona 4 Integracja rynków pracy na pograniczu trzech państw... strona 5 Analizy transgraniczne i planowanie rozwoju regionalnego... strona 6 Rozwój zasobów kadrowych na pograniczu trzech państw... strona 6 Zwalczanie dumpingu płacowego i socjalnego... strona 7 Unijne instrumenty wspierające służące przygotowaniu swobodnego przepływu pracowników... strona 8 Uczciwa mobilność i bezpieczeństwo socjalne na pograniczu Saksonia Północne Czechy Dolny Śląsk 3
Uczciwa mobilność i bezpieczeństwo socjalne na pograniczu Saksonia Północne Czechy Dolny Śląsk 1 maja 2011 na pograniczu trzech regionów: Saksonia Północne Czechy Dolny Śląsk zostanie wprowadzona pełna swoboda przepływu pracowników i świadczenia usług. Ostatecznie dobiegną w ten sposób końca okresy przejściowe, wynikające z tak zwanych regulacji 2+3+2, przyjętych przez Niemcy w stosunku do tych państw członkowskich Unii Europejskiej, które przystąpiły do niej w roku 2004. DGB Saksonia opowiada się od początku lat 90. za trwałą integracją nowych państw członkowskich, zwłaszcza swych bezpośrednich sąsiadów Czech i Polski z europejskim rynkiem pracy, a zarazem również za szybkim ustanowieniem swobodnego przepływu pracowników. Już w roku 2004, kiedy UE została rozszerzona na wschód, Międzyregionalna Rada Związkowa Łaba Nysa, w której współpracują północnoczeskie związki zawodowe ČMKOS, NSZZ Solidarność Region Jelenia Góra i saksońskie związki zawodowe DGB, postulowała w ramach swej Zwyczajnej Konferencji Delegatów w Karpaczu szybkie ustanowienie całkowicie swobodnego przepływu pracowników. Delegaci przestrzegli jednak zarazem, że patrząc z ponadgranicznej perspektywy trzeba przeciwdziałać zarówno wyścigowi o lokalizacje z najniższymi wynagrodzeniami, jak i niekontrolowanemu werbunkowi pracowników. Szczególną uwagę trzeba skupić na edukacji i kształceniu oraz na tworzeniu miejsc pracy i miejsc praktycznej nauki zawodu. 1 Postulowano również, by fazę okresów przejściowych wykorzystać do przygotowań i nawiązać szeroki dialog. Postulat ten został ponowiony w roku 2007 w ramach stanowiska sformułowanego wobec Rządu Saksonii i poparty konkretnymi propozycjami, takimi np. jak stworzenie monitoringu rynku pracy na pograniczu. Na rok przed ustanowieniem swobodnego przepływu pracowników i swobody świadczenia usług dokonujemy teraz bilansu i formułujemy z punktu widzenia związków zawodowych niezbędne działania służące integracji rynków pracy na pograniczu trzech państw na uczciwych warunkach. Warunki ramowe uczciwej mobilności i bezpieczeństwa socjalnego w Europie Postęp społeczny w Unii Europejskiej w minionych latach nie dotrzymywał kroku rozwojowi jednolitego rynku wewnętrznego. Unia Europejska naraża się w ten sposób na niebezpieczeństwo, że będzie postrzegana raczej jako zagrożenie dla postępu niż jego siła napędowa. W ostatnich latach nadal dochodziło do coraz większego uelastyczniania rynku pracy, prywatyzacji usług i dóbr publicznych oraz osłabiania praw pracowniczych i związkowych. Na pograniczu Saksonia Północne Czechy Dolny Śląsk nie udało się zrealizować sformułowanych w Strategii Lizbońskiej celów zwiększenia do 2010 roku wskaźnika zatrudnienia do 70% wśród wszystkich osób zdolnych do pracy, 60% wśród kobiet i 50% wśród osób starszych. W tych trzech krajach nasiliła się natomiast tendencja do powstawania niepewnych i źle wynagradzanych stosunków pracy. Przybrały na sile zjawiska pracy tymczasowej i niepewnych form zatrudnienia. Kryzys finansowy i gospodarczy ujawnił bezbronność pewnych grup zatrudnionych, takich jak pracownicy tymczasowi i pracownicy mobilni. To oni pierwsi tracili pracę, co uruchomiło ich wędrówkę z powrotem przez Europę. Szereg decyzji Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości doprowadził do pogorszenia się ochrony pracowników przekraczających granice, ograniczając prawa pracownicze i związkowe oraz odwracając sens dyrektywy o delegowaniu pracowników. 1 DGB Region Saksonia (red.) (2004): dokumentacja 4. Zwyczajnej Konferencji MRZ Łaba Nysa. 4 DGBposition
Z tego powodu związki zawodowe domagają się skutecznego zobowiązania UE do dbania o postęp społeczny, aby w razie konfliktu podstawowe prawa socjalne miały pierwszeństwo przed swobodami gospodarczymi. Ponadto dyrektywa o delegowaniu pracowników musi zgodnie ze swymi pierwotnymi założeniami ponownie stać się standardem minimalnym, respektującym krajowe systemy układów zbiorowych. W odniesieniu do europeizacji rynków pracy strategia Europa 2020 wymaga wyraźnego ukierunkowania społecznego na Europę o sprawiedliwych standardach pracy, zwiększenia bezpieczeństwa pracowników oraz wyznawania zasady pracy dobrej i godnej człowieka. Związki zawodowe wysuwają na pierwszy plan zasadę miejsca świadczenia pracy zgodnie z zasadą to samo wynagrodzenie za tę samą pracę w tym samym miejscu oraz koncepcję Dobrej Pracy i Uczciwej Mobilności w odniesieniu do swobody przepływu pracowników i świadczenia usług. Konkurencja pomiędzy regionami i przedsiębiorstwami nie może się odbywać kosztem pracowników, powodując spiralę pogarszania się standardów pracy, standardów socjalnych i płacowych. Istniejące standardy muszą dotyczyć wszystkich pracowników, niezależnie od ich pochodzenia. Na szczeblu europejskim i krajowym domagamy się: - skutecznego zobowiązania UE do dbania o postęp społeczny, aby w razie konfliktu podstawowe prawa socjalne miały pierwszeństwo przed swobodami gospodarczymi - gruntownej zmiany dyrektywy o delegowaniu pracowników, służącej ochronie pracowników mobilnych - rozszerzenia ustawy o delegowaniu pracowników na wszystkie branże w Niemczech oraz wprowadzenia w Niemczech ustawowej płacy minimalnej na poziomie 8,50 euro (w chwili obecnej) - skutecznych kontroli przestrzegania standardów pracy i standardów socjalnych oraz zwalczania nielegalnego zatrudnienia przez 4.800 dodatkowych kontrolerów pracujących w kontroli finansowej nielegalnego zatrudnienia - rozbudowy sieci informacji, doradztwa i pomocy dla pracowników mobilnych Integracja rynków pracy na pograniczu trzech państw Po ustanowieniu pełnej swobody przepływu pracowników i świadczenia usług 1 maja 2011 znacznie zwiększy się zainteresowanie zatrudnieniem transgranicznym na styku trzech państw. Na pograniczu Saksonia Północne Czechy Dolny Śląsk, gdzie bezpośrednio zderzają się ze sobą różnice wynagrodzeń, standardów pracy i standardów socjalnych, kluczowym wyzwaniem jest rozwijanie mobilności pracowników na uczciwych warunkach, tak aby była ona wykorzystywana przez ludzi jako szansa, a nie uważana za zagrożenie. Niestety jesteśmy zmuszeni stwierdzić, że Rząd Saksonii nie podjął jeszcze żadnych widocznych działań na rzecz przygotowania integracji rynków pracy na pograniczu Saksonia Północne Czechy Dolny Śląsk. Obecnie pozostaje jeszcze 11 miesięcy na przedsięwzięcie środków zapewniających postęp integracji rynków pracy na pograniczu i służących przygotowaniu zarówno pracowników, jak i przedsiębiorstw. Zdaniem DGB Region Saksonia należy podjąć działania w następujących dziedzinach: - analizy transgraniczne i planowanie rozwoju regionalnego - transgraniczny rozwój zasobów kadrowych - zwalczanie dumpingu płacowego i socjalnego Uczciwa mobilność i bezpieczeństwo socjalne na pograniczu Saksonia Północne Czechy Dolny Śląsk 5
Analizy transgraniczne i planowanie rozwoju regionalnego Związki zawodowe w Saksonii aktywnie działają na rzecz zrastania się pogranicza trzech państw Saksonia Północne Czechy Dolny Śląsk. W celu zmniejszenia istniejących różnic gospodarczych i przezwyciężenia bezrobocia opowiadają się one za ścisłym powiązaniem działań z zakresu polityki gospodarczej i polityki rynku pracy z poszanowaniem istniejących standardów pracy i standardów socjalnych. 2 Dalszy rozwój jednolitego rynku wewnętrznego oraz zwiększenie mobilności pracowników sprawia, że strategie regionalne nie mogą już się kończyć na granicach państw. Na pograniczach trzeba opracowywać i realizować wspólne strategie międzyregionalne, służące celowi zrównoważonego rozwoju. W przeciwnym razie istnieje niebezpieczeństwo, że postępy rozwoju w jednym podregionie doprowadzą do regresu lub problemów w podregionie sąsiednim. Przykładem tego jest transgraniczny rozwój zasobów kadrowych (patrz niżej). Jako podstawę międzyregionalnej polityki strukturalnej trzeba opracować obszerne transgraniczne koncepcje rozwoju regionalnego dla pogranicza trzech państw, obejmujące miedzy innymi rozwój poszczególnych branż gospodarki, rynku pracy i edukacji, rozwój demograficzny oraz niektóre aspekty planowania przestrzeni społecznej. W pierwszej kolejności należy koniecznie uzupełnić brak danych na poziomie pogranicza w odniesieniu do transgranicznej mobilności pracowników (pracownicy transgraniczni, pracownicy delegowani, pracownicy sezonowi itp.), prognoz demograficznych, liczby absolwentów, zapotrzebowania przedsiębiorstw na pracowników itp. Powszechne błądzenie we mgle należy zastąpić solidnymi analizami i ciągłym monitoringiem rynku pracy. Ponadto koncepcje rozwoju regionalnego powinny doprowadzić do powstania strategii dla pogranicza trzech państw do roku 2020. W celu ciągłego omawiania transgranicznych wyzwań i perspektyw rozwoju, ustalania konkretnych celów, ewaluacji rezultatów i modyfikowania strategii należy powołać trójstronną komisję społeczno-gospodarczą, złożoną z przedstawicieli rządów, związków zawodowych i pracodawców. Można by w ten sposób usunąć istotny niedobór Strategii Lizbońskiej, czyli brak partycypacji (ownership) szczebla regionalnego i partnerów społecznych, a pogranicze Saksonia Północne Czechy Dolny Śląsk mogłoby wysunąć się na czołowe miejsce w Europie, przyczyniając się na szczeblu lokalnym, na zasadzie partnerstwa społecznego i w wymiarze transgranicznym do konkretnej realizacji strategii Europa 2020. Postulowane działania w zakresie analizy i planowania rozwoju regionalnego: - powołanie trójstronnej komisji społeczno-gospodarczej w celu prowadzenia dyskusji nad problemami transgranicznymi i wymogami rozwojowymi (np. rozwój demograficzny, skutki kryzysu gospodarczego i finansowego, likwidacja przeszkód dla mobilności) - opracowanie obszernych transgranicznych koncepcji rozwoju regionalnego oraz strategii dla pogranicza trzech państw do roku 2020 - stworzenie transgranicznego monitoringu rynku pracy w celu analizy rynku pracy na pograniczu Saksonia Północne Czechy Dolny Śląsk (osoby pracujące, rozwój branż, wolne miejsca pracy, rozwój demograficzny, niedobory i nadwyżki w odniesieniu do kwalifikacji i zawodów itp.) - analiza oddziaływania transgranicznej mobilności na regiony wyjściowe i docelowe Rozwój zasobów kadrowych na pograniczu trzech państw Rozwój zasobów kadrowych powinien z punktu widzenia związków zawodowych uwzględniać zasadę transgraniczności i trwałości. Aby zapewnić zatrudnienie na pograniczu, trzeba odrobić własne krajowe zadania w 2 Por. DGB Region Saksonia: Uchwała 2.1 Piątej Zwyczajnej Konferencji Regionu Saksonia oraz Strategia i Plan Działania Międzyregionalnej Rady Związkowej Łaba-Nysa 2008-2011, uchwalone przez 5. Zwyczajną Konferencję MRZ Łaba Nysa 17.11.2007. 6 DGBposition
zakresie wstępnego kształcenia zawodowego, doskonalenia zawodowego w zakładach pracy i szkolenia bezrobotnych, nie zaś po prostu werbować wykwalifikowanych pracowników z obszarów sąsiednich, co w dłuższej perspektywie prowadzi do problemów w tychże regionach, ponieważ ze względu na to, że główne branże są tam takie same, istnieje podobne zapotrzebowanie na wykwalifikowanych pracowników. Już od pewnego czasu eksperci z Polski i Czech wskazują na istniejący już dziś brak wykwalifikowanych pracowników w określonych branżach. Obawiają się, że liczba inwestycji w regionie spadnie, ponieważ zależą one w coraz większym stopniu od istnienia wykwalifikowanych kadr. Niedobory wykwalifikowanych pracowników w Polsce i Czechach występują już w dziedzinie ochrony zdrowia i pielęgniarstwa. W odniesieniu do zatrudniania zagranicznych pracowników wykwalifikowanych w Saksonii wychodzimy z założenia, że mogą oni wprawdzie w niektórych wypadkach uzupełnić niedobory kadrowe, jednak zasadniczo należy zrezygnować z podkupywania wykwalifikowanych pracowników z krajów sąsiednich na rzecz skutecznego rozwoju zasobów ludzkich we własnym kraju. Ze względu na rozwój demograficzny na całym pograniczu Saksonia Północne Czechy Dolny Śląsk należy wypracowywać transgraniczne sposoby służące zatrzymaniu młodych ludzi w regionie. Istotne aspekty stanowi tu zwalczanie bezrobocia wśród młodzieży, poprawa warunków kształcenia, pracy i życia dla młodych ludzi na pograniczu trzech państw itp. Ważną rolę może tu odegrać partnerstwo rynku pracy EURES-TriRegio, pokazując regionalne perspektywy na pograniczu trzech krajów i w przeciwieństwie do ogólnokrajowych działań EURES - nie zajmując się pośrednictwem pracy w skali ogólnoeuropejskiej. Działania na rzecz transgranicznego rozwoju zasobów kadrowych - regularne badanie zapotrzebowania na personel i kształcenie z perspektywy pracodawców i przedstawicieli pracowników - opracowanie i wdrożenie odpowiedniej dla wieku orientacji zawodowej dla młodych ludzi na pograniczu, - opracowanie i realizacja modelowych projektów w zakresie transgranicznego kształcenia i doskonalenia zawodowego, - promowanie transgranicznych hospitacji i praktyk - informowanie młodzieży o możliwościach transgranicznego zatrudnienia na pograniczu trzech państw. - promowanie transgranicznych sieci kształcenia i doskonalenia zawodowego - promowanie międzykulturowych kompetencji uczniów szkół, uczniów pobierających naukę zawodu, nauczycieli i pracowników - promowanie nabywania znajomości języków sąsiednich wśród uczniów szkół, uczniów pobierających naukę zawodu oraz pracowników na pograniczu Zwalczanie dumpingu płacowego i socjalnego Na pograniczu Saksonia Północne Czechy Dolny Śląsk istnieją nadal duże różnice pod względem wynagrodzeń oraz standardów pracy i standardów socjalnych. Niebezpieczeństwo, że konkurencja będzie prowadzona poprzez dążenie do jak najniższych wynagrodzeń i standardów socjalnych, jest z tego względu szczególnie wysokie. Aby zwalczyć tę groźbę, trzeba w pełni stosować zasadę miejsca świadczenia pracy. Oznacza to, że niezależnie od pochodzenia pracownika trzeba przestrzegać standardów pracy i standardów socjalnych obowiązujących w miejscu świadczenia pracy. W miejscu wykonywania pracy trzeba zapewnić efektywną kontrolę przestrzegania tych standardów. Przed pobytem za granicą, w jego trakcie i po jego zakończeniu trzeba szeroko i konkretnie informować pracowników, uczniów zawodu i poszukujących pracy o ich prawach w miejscu świadczenia pracy, aby nie ponosili Uczciwa mobilność i bezpieczeństwo socjalne na pograniczu Saksonia Północne Czechy Dolny Śląsk 7
oni strat dotyczących wynagrodzenia, opodatkowania, ubezpieczenia społecznego itp. Należy przy tym zwrócić uwagę na rozmaite formy mobilności, jak np. delegowanie, dojeżdżanie do pracy za granicą czy praca sezonowa. Wzywamy Komisję Europejską i Parlament Europejski do silniejszego wspierania ofert informacyjnych i doradczych związków zawodowych w partnerstwach transgranicznych EURES i tu w EURES-TriRegio oraz zwiększenia budżetu na partnerstwa transgraniczne w latach budżetowych 2011, 2012 i 2013. Wzywamy władze Saksonii, by w ramach wdrażania dyrektywy usługowej same przygotowały lub wspomogły finansowo szczegółowe oferty informacyjne i doradcze. W celu ochrony pracowników mobilnych i przedsiębiorstw przed dumpingiem i nieuczciwą konkurencją, pilnie potrzebne jest rozszerzenie ustawy o delegowaniu pracowników na wszystkie branże oraz wprowadzenie ustawowej płacy minimalnej w wysokości 8,50 euro. Efektywne kontrole muszą zapewnić przestrzeganie standardów pracy i standardów socjalnych w miejscu świadczenia pracy w odniesieniu do wszystkich pracowników, niezależnie od ich pochodzenia. Na szczeblu landów należy uzupełnić ustawę o zamówieniach publicznych o klauzule dotyczące przestrzegania układów zbiorowych, płac minimalnych i norm Międzynarodowej Organizacji Pracy. Szczególnie wysokie niebezpieczeństwo dumpingu socjalnego istnieje w wypadku transgranicznego zatrudniania pracowników tymczasowych i użyczanych. W celu ochrony takich pracowników i stałych załóg zakładów pracy przed dumpingiem w zakresie warunków pracy i dumpingiem socjalnym, konieczne jest przynajmniej włączenie minimalnych układów zbiorowych w sprawie wynagrodzeń, zawartych przez związki zawodowe zrzeszone w DGB, do ustawy o delegowaniu pracowników, kontrola ich przestrzegania w kraju docelowym oraz wzmocnienie praw rad zakładowych do współdecydowania w zakładach użyczających pracowników i korzystających z ich pracy. Służby zatrudnienia, kierujące do pracy za granicą, powinny w przypadku pośrednictwa transgranicznego zwrócić szczególną uwagę na przestrzeganie standardów pracy i standardów socjalnych w przedsiębiorstwach docelowych. Kierowanie do pracy, za którą otrzymuje się wynagrodzenie niezgodne z przyjętymi zwyczajami, musi być oczywiście wykluczone. Działania na rzecz zwalczania dumpingu płacowego i socjalnego - efektywna kontrola przestrzegania obowiązujących standardów pracy i standardów socjalnych w miejscu świadczenia pracy - przygotowanie obszernych wielojęzycznych informacji na temat obowiązujących standardów pracy i standardów socjalnych w miejscu świadczenia pracy dla pracowników mobilnych (pracownicy transgraniczni, delegowani, sezonowi itp.), przedsiębiorstw, rad zakładowych i służb zatrudnienia - informowanie pracowników, uczniów zawodu itp. o możliwościach mobilności transgranicznej - włączenie klauzul o przestrzeganiu układów zbiorowych i o płacy minimalnej do ustawy o zamówieniach publicznych - zwiększenie budżetu UE na działalność informacyjną i doradczą związków zawodowych w EURES- TriRegio. Unijne instrumenty wspierające służące przygotowaniu swobodnego przepływu pracowników W celu przygotowania swobodnego przepływu pracowników i integracji rynków pracy, należy w większym stopniu korzystać z dostępnych środków wsparcia. Dotyczy to zwłaszcza wspierania współpracy transgranicznej w ramach CELU 3, Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) i EURES. 8 DGBposition
- Programy celu 3 dotyczące współpracy transgranicznej pomiędzy Saksonią i Republiką Czeską oraz pomiędzy Saksonią i Rzeczpospolitą Polską DGB Region Saksonia jako członek Komitetu Monitorującego wielokrotnie postulował włączenie do tych programów przygotowania swobodnego przepływu pracowników i działań służących integracji rynków pracy. Chociaż rozwój transgranicznych działań służących integracji rynków pracy został w jasny sposób zawarty jako propozycja w strategicznych wytycznych UE w dziedzinie spójności 3, to w programie Saksonia Czechy postulat ten nie został spełniony. Zapisano tam, że przedsięwzięcia służące rozwojowi wspólnego rynku pracy mają ograniczenia wynikające z istniejących jeszcze regulacji przejściowych dotyczących swobodnego przepływu pracowników i swobody przedsiębiorczości. Dlatego w momencie usunięcia wymienionych ograniczeń trzeba będzie dokonać strategicznego przedefiniowania tego obszaru. 4 To przedefiniowanie powinno nastąpić bezzwłocznie. Także w programie Saksonia Polska po usunięciu ograniczeń ma nastąpić strategiczne przedefiniowanie. Możliwe są jednak działania przygotowawcze: W celu przygotowania się do tego procesu szczególne znaczenie ma opracowanie studiów i koncepcji przyszłego podejmowania pracy po drugiej stronie granicy oraz nadanie dokładnego kształtu wspólnym działaniom edukacyjnym i dotyczącym rynku pracy z poszanowaniem ramowych warunków prawnych. 5 Ze względu na opóźnienia w realizacji programu i znaczne przeszkody w składaniu wniosków liczba projektów w tym obszarze jest na razie niższa od przeciętnej. - Europejski Fundusz Społeczny (EFS) EFS w Saksonii oferuje w okresie 2007 2013 możliwości wspierania działań o orientacji międzynarodowej. Dofinansowanie obejmuje m.in. praktyki zagraniczne dla uczniów szkół zawodowych i nabywanie kompetencji międzykulturowych i językowych we wstępnym kształceniu zawodowym. W tym ostatnim przypadku postępy realizacji są jednak znikome. Zawarty w dokumencie programowym temat swobodnego przepływu pracowników nie odgrywał dotąd w realizacji żadnej roli. Okresy przejściowe tylko w niewielkim stopniu były wykorzystywane do planowego przygotowywania przedsiębiorstw i pracowników. Zgodnie ze strategią Europa 2020 EFS ma być w przyszłości ważnym instrumentem wspierania mobilności na uczciwych warunkach i służyć np. informowaniu pracowników i doradzaniu im. Saksonia powinna jak najszybciej dostosować EFS do tych postulatów. - EURES EURES w zdecydowany sposób realizuje cel polegający na integracji rynków pracy, informowaniu pracowników, doradzaniu im i znajdowaniu im pracy w Europie. Na szczeblu krajowym członkami sieci EURES są służby zatrudnienia. Na pograniczach można tworzyć partnerstwa transgraniczne EURES, opracowujące i podejmujące działania na rzecz integracji rynków pracy na pograniczu. Na pograniczu Saksonii, Północnych Czech i Dolnego Śląska działa EURES-TriRegio, składający się ze służb zatrudnienia, związków zawodowych i organizacji pracodawców. Problemem jest to, że dostępny budżet jest dla partnerstw niewystarczający. Zwiększenie środków na partnerstwa jest pilnie potrzebne. Ponadto projekty inicjowane przez partnerstwo powinny być traktowane priorytetowo w razie ich zatwierdzenia w ramach CELU 3 i EFS. 3 Decyzja Rady z 06.10.2006 o strategicznych wytycznych Wspólnoty w dziedzinie spójności, s. 22. 4 Dokument programowy Ziel 3 / Cíl 3 w sprawie wspierania współpracy transgranicznej 2007-2013 pomiędzy Saksonią i Republiką Czeską w ramach celu Europejska współpraca terytorialna", kod CCI: 2007CB163PO017, wersja z 26.08.2008, s. 37 5 Dokument programowy Ziel 3 / Cel 3 w sprawie wspierania współpracy transgranicznej 2007-2013 pomiędzy Saksonią i Rzeczpospolitą Polską w ramach celu Europejska współpraca terytorialna", kod CCI: 2007CB163PO018, wersja z 05.09.2008, s. 45 Uczciwa mobilność i bezpieczeństwo socjalne na pograniczu Saksonia Północne Czechy Dolny Śląsk 9
2 DGBposition