Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku 18-402 Łomża, ul. Akademicka 20 tel. (0 prefix 86) 218-21-69; fax: 218-28-93; e-mail:lomza@wios.bialystok.pl Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego za rok 2009 Łomża, czerwiec 2010r.
Spis treści: Wstęp...3 1. Stan czystości i ochrona wód...7 1.1. Presje Źródła zanieczyszczenia wód...7 1.2. Stan Ocena jakości wód powierzchniowych...14 1.3. Przeciwdziałania Działalność kontrolna...18 1.4. Wody podziemne...22 2. Powietrze...23 2.1. Presje Emisja zanieczyszczeń do powietrza........23 2.2. Stan Monitoring imisji...25 2.3. Przeciwdziałania Działalność kontrolna...25 3. Gospodarka odpadami...29 3.1. Presje Ilość wytworzonych odpadów.........29 3.2. Stan Składowiska odpadów.........30 3.3. Stan Odpady niebezpieczne....... 38 3.4. Przeciwdziałania....... 40 4. Promieniowanie elektromagnetyczne /PEM/......... 41 4.1. Presje Źródła emisji PEM..... 41 4.2. Stan Pomiary kontrolne PEM... 42 4.3. Przeciwdziałania... 42 5. Hałas...43 5.1. Hałas przemysłowy...43 5.2. Hałas komunikacyjny...44 6. Ochrona środowiska przed poważnymi awariami...46 7. Działania kontrolne WIOŚ...48 2
Wstęp charakterystyka powiatu Powiat wysokomazowiecki geograficznie położony jest pomiędzy doliną górnego biegu Narwi a rzeką Bug na południu. Jest to obszar nizinny zwany Wysoczyzną Wysokomazowiecką, wchodzącą w skład północnej części Niziny Podlaskiej. Od zachodu ogranicza ją linia Czerwonego Boru związana z Międzyrzeczem Łomżyńskim przechodząc w pradolinę rzeki Narew otaczającą wysoczyznę od strony północnej i wschodniej. W bliskim sąsiedztwie położona jest Kotlina Biebrzańska na północy i Wysoczyzna Białostocka na północnym wschodzie. Południe mezoregionu graniczy poprzez starorzecze Nurca z Wysoczyzną Drohicką i Równiną Bielską. Jednostajny lekko pofałdowany krajobraz jest typowy dla obszarów nizinnych. Silniej urozmaicona jest pod tym względem część północno wschodnia powiatu, gdzie niewielkie morenowe wzgórza są liczniejsze i wznoszą się do 160 m n.p.m. Wysoczyzna stanowi dział wodny Bugu i Narwi. Powierzchnia całkowita powiatu wynosi 1289 km2, co stanowi 6,4% powierzchni woj. podlaskiego. Liczba mieszkańców wynosi 59 413 tj. ok. 5% ludności województwa. Struktura administracyjna i ludność Według danych GUS z 2008 roku powiat wysokomazowiecki zamieszkiwany był przez 59,4 tys. mieszkańców w tym 29 644 kobiet i 29 769 mężczyzn. Sieć osadniczą tworzą: 1 gmina miejska, 1 gmina miejsko wiejska i 8 gmin wiejskich z 379 miejscowościami. Ludność powiatu wysokomazowieckiego tylko w 23,9 % zamieszkuje w miastach, a w 76,1 % na wsi. W strukturze ludności powiatu stwierdza się duży udział ludności w wieku produkcyjnym (60%) i zdecydowanie mniejszą liczbę ludności w wieku przed (21,3%) i poprodukcyjnym (18,7%). Dominującą formą mieszkalnictwa na terenie powiatu jest zabudowa jednorodzinna i zagrodowa. Podział administracyjny wg GUS, 2008 Jednostki terytorialne Powierzchnia w km 2 Ludność w os. Powiat wysokomazowiecki 1 289 59 413 Wysokie Mazowieckie (1) miasto 15 9 278 Ciechanowiec (3) gm. miejsko wiejska 201 9 323 Ciechanowiec (4) miasto w gm. wiejsko miejskiej 26 4 902 Ciechanowiec obszar wiejski (5) 36 jednostek osadniczych 175 4 421 Czyżew Osada (2) gmina 48 jednostek osadniczych 130 6 639 Klukowo (2) gmina 37 jednostek osadniczych 124 4 609 Kobylin Borzymy (2) gmina 40 jednostek osadniczych 119 3 522 Kulesze Kościelne (2) gmina 32 jednostki osadnicze 115 3 365 Nowe Piekuty (2) gmina 35 jednostek osadniczych 110 4 071 Sokoły (2) gmina 49 jednostek osadniczych 156 5 902 Szepietowo (2) gmina 48 jednostek osadniczych 152 7 467 Wysokie Mazowieckie (2) gmina 54 jednostki osadnicze 167 5 237 3
Użytkowanie terenu i gospodarka Użytkowanie terenu- powiat wysokomazowiecki Powierzchnia administracyjna powiatu wynosi 128,9 tys. ha, w tym przeważającą część, ponad 7% 74%, stanowią użytki rolne zajmujące 95 911 ha. 19% Stanowią one 74 % powierzchni fizycznej, dystansując zarówno wskaźnik wojewódzki (59 % ) jak i ogólnokrajowy (58,9%). Większość, bo ponad 74% 72% użytków rolnych stanowią grunty orne. Lasy zajmują 23918 ha, a wskaźnik lesistości powiatu użytki rolne lasy pozostałe wynosi 19 % i jest to wskaźnik znacznie niższy od wskaźnika dla województwa podlaskiego wynoszącego 30,2 %. Największe powierzchnie leśne w powiecie posiada gmina Ciechanowiec 5092 ha. Ze względu na rolniczy charakter powiatu głównymi skupiskami naturalnej roślinności są lasy zagregowane w małe kompleksy indywidualnie funkcjonujące na terenach nieprzydatnych do uprawy. Zazwyczaj są to tereny nadmiernie uwilgotnione lub okresowo zalewane tzw. lasy łęgowe. Miejsca o niskiej użyteczności są pokryte wielogatunkowymi lasami o charakterze liściastym tzw. grądami lub lasami iglastymi. Większe skupiska leśne spotykamy w północnej części powiatu. Cechą szczególną Wysoczyzny Wysokomazowieckiej na tle Niziny Podlaskiej jest stosunkowo dobra jakość gleb skupionych w części środkowej i południowej. Jest to zazwyczaj mozaika gleb brunatnych oraz czarnoziemów, ukształtowana z glin lekkich i organicznego humusu. Korzystne warunki glebowe stopniowo zanikają w Północnej części powiatu ustępując przewadze gleb lekkich i żwirów. Gminy: Czyżew, Szepietowo, Klukowo, Wysokie Mazowieckie i Nowe Piekuty posiadają gleby o najkorzystniejszych właściwościach agrotechnicznych w skali powiatu i całego województwa podlaskiego. W powiecie wysokomazowieckim jest niewiele gleb nieprzydatnych do produkcji rolniczej. Udział gleb marginalnych w ogólnej powierzchni użytków rolnych waha się od 0,3% w Wysokiem Mazowieckiem do 6,2%, w gminie Kobylin Borzymy oraz 14,3%, w gminie Kulesze Kościelne i 16,9% w gminie miejskiej Ciechanowiec. Średni wskaźnik dla województwa podlaskiego wynosi 7,4%. Największy udział gruntów ornych w ogólnej strukturze użytkowania posiadają gminy Czyżew, Klukowo, Nowe Piekuty i Szepietowo. Spośród gmin o najwyższym udziale użytków zielonych należy wymienić gminę Kulesze Kościelne i Ciechanowiec. W uprawach dominują zboża paszowe jęczmień, owies, żyto, i mieszanki, uprawy towarowe pszenica konsumpcyjna, buraki cukrowe, ziemniaki, trawy nasienne; oraz rośliny pastewne mieszanki traw i motylkowe. Coraz powszechniej uprawia się kukurydzę, poplony wtóre i ścierniskowe, intensyfikując w ten sposób wydajność zielonej masy z ha. W strukturze zasiewów przeważają rośliny pastewne oraz zboża paszowe. Ich znaczenie wciąż rośnie proporcjonalnie do wzrostu pogłowia i intensyfikacji produkcji zwierzęcej. Rośliny towarowe ze względów rynkowych utraciły swoje znaczenie i zazwyczaj stanowią tylko uzupełnienie płodozmianu. Niska opłacalność produkcji roślinnej nie pozwala, bowiem na jednostronne wykorzystanie przestrzeni produkcyjnej w gospodarstwie. Niekorzystnym zjawiskiem ostatniej dekady jest zanikanie uprawy roślin motylkowych, których istnienie w sposób naturalny i wielostronny poprawia właściwości gleb. Cechą charakterystyczną podlaskiego rolnictwa jest bowiem czynnik ekologiczny wynikający 4
z czystości środowiska naturalnego oraz niskiego poziomu zużycia chemicznych środków służących do ochrony i nawożenia roślin uprawnych. Średnia ilość nawozów sztucznych zastosowanych w kg czystego składnika na 1 ha użytków rolnych wynosi 78,5 podczas gdy w kraju 87,0. Ma to również olbrzymi wpływ na produkcję, przetwórstwo a przede wszystkim na eksport. Struktura przemysłu powiatu zdominowana jest przez produkcję i przetwórstwo artykułów spożywczych (przemysł mleczarski, mięsny, owocowo-warzywny i młynarski). Ważne znaczenie ma również produkcja maszyn i urządzeń oraz drewna i wyrobów z drewna. Okres transformacji przyniósł znaczny wzrost sektora prywatnego. Według stanu na koniec 2007 r. zarejestrowanych w powiecie wysokomazowieckim było ponad 3428 podmiotów gospodarczych, z czego 3247 to jednostki prywatne. Wśród podmiotów prywatnych przeważa własność osób fizycznych 2754 podmiotów, które jako małe i średnie przedsiębiorstwa tworzą potencjał rozwojowy regionu. Największe w powiecie przedsiębiorstwa zajmujące się przetwórstwem rolno spożywczym to: SOKOŁÓW S.A., Przedsiębiorstwo Zakłady Mięsne FARM FOOD Oddział Czyżew-Osada, Zakłady Mięsne NETTER w Czyżewie-Osadzie oraz sieć nowoczesnych młynów. Zorganizowana baza surowcowa stymuluje produkcję żywca trzody chlewnej i bydła mięsnego. Dużą rolę w przemyśle spożywczym odgrywa przetwórstwo mleka. Spółdzielnia Mleczarska MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem jest liderem ilościowym i jakościowym w produkcji wyrobów mleczarskich. Skala produkcji oraz zaawansowanie technologiczne stawia ten zakład w czołówce kraju i Europy. Dla mieszkańców to przede wszystkim źródło dochodów, popyt na usługi i rynek dla całej gamy urządzeń towarzyszących procesowi pozyskiwania mleka. Dzięki jej istnieniu dynamicznie rozwinęły się gospodarstwa hodowlane. Sektor przetwórstwa rolno spożywczego obsługuje w około 70 % powiatowy rynek produktów rolnych. Jest również dziedziną generującą ponad 31 % dochodu osiąganego przez wszystkie działalności zarejestrowane na terenie powiatu. Uwarunkowania infrastrukturalne W okresie ostatnich lat zauważalne jest zjawisko dynamicznego rozwoju infrastruktury komunikacyjnej, energetycznej, sanitarno-wodociągowej na terenie powiatu wysokomazowieckiego. Nasilenie zjawisk wynika z postępu technologicznego jaki się obecnie dokonuje, obecnej sytuacji na rynku tego typu usług oraz korzystnej lokalizacji powiatu. Teren Powiatu Wysokomazowieckiego przecina jedna z najstarszych w kraju linii kolejowych tzw. kolej Warszawsko-Petersburska. Jest to obecnie jeden z głównych węzłów komunikacji kolejowej łączący kraje Europy Wschodniej i Północno Wschodniej z pozostałą częścią Kontynentu. Strategiczne położenie tak ważnej linii przebiegającej w bezpośrednim sąsiedztwie miasta Wysokie Mazowieckie i Szepietowa ma bardzo duże znaczenie dla wymiany towarowej i komunikacji osobowej z większymi miastami naszego kraju i zagranicy. Uzupełniającym ciągiem kolejowym o marginalnym już znaczeniu jest jednotorowa linia Ostrołęka-Łapy przebiegająca przez teren gminy Kulesze Kościelne i Sokoły. Transport drogowy powiatu opiera się na ciągu drogi krajowej nr E-689 Zambrów - Wysokie Mazowieckie- Szepietowo Brańsk umożliwiając ponadregionalne połączenie środkowej i południowej część powiatu, z drogą krajową E-8 a w konsekwencji ze stolicą i pozostałymi regionami kraju. Dzięki takiej lokalizacji Wysokie Mazowieckie, jest też miastem tranzytu dla komunikacji południowej części województwa podlaskiego z Warszawą. Droga wojewódzka nr E-678 stanowi uzupełnienie tego trzonu łącząc bezpośrednio Miasto Wysokie 5
Mazowieckie z Białymstokiem. Północny skraj powiatu styka się z drogą międzynarodową E-8 jednakże dla struktury komunikacyjnej powiatu ma to niewielkie, lokalne znaczenie obejmujące teren gmin Kobylin Borzymy i częściowo Kulesze Kościelne i Sokoły. Lokalny transport gminny i międzygminny obsługuje sieć dróg gminnych i powiatowych. Gęstość i lokalizacja sieci transportowo komunikacyjnej niemal całkowicie zaspokaja potrzeby mieszkańców, stawiając Powiat Wysokomazowiecki w korzystnej sytuacji na mapie województwa podlaskiego. Odmienny jest charakter infrastruktury energetycznej, na który składają się istniejące gazociągi i elektroenergetyczne linie przesyłowe. Najbardziej rozpowszechnionym nośnikiem energii, jest elektryczność. Teren powiatu wysokomazowieckiego obsługiwany jest przez Rejon Energetyczny Białystok Oddział w Wysokiem Mazowieckiem. Tutaj znajduje się główna rozdzielnia prądu elektrycznego, dostarczanego z ogólnokrajowej sieci energetycznej za pośrednictwem linii przesyłowej o napięciu 110 kv. Sieć gazownicza jest w początkowym etapie rozwoju. Zasilanie przy obecnym stanie potrzeb realizowane jest przez gazociąg doprowadzający gaz z ogólnokrajowej sieci z Białegostoku poprzez Łomżę i Zambrów. Aktualnie z gazu ziemnego korzysta zaledwie 2 % mieszkańców powiatu, mieszkających głównie w Wysokiem Mazowieckiem bądź jego okolicach. Atrakcje przyrodnicze Tereny chronione w powiecie wysokomazowieckim zajmują powierzchnię 3 121,5 ha (dane GUS,2008). Ważnym elementem ochrony przyrody jest Narwiański Park Narodowy, otaczający pradolinę Narwi w północno-wschodniej części powiatu wysokomazowieckiego. Teren parku zajmuje 1052 ha powierzchni powiatu. Park obejmuje malowniczy odcinek Doliny Górnej Narwi z licznymi zakolami, starorzeczami, rozlewiskami i obszarami bagiennymi. Mozaika różnorodnych zbiorowisk roślinnych (lasy łęgowe, trzcinowiska, turzycowiska, podmokłe łąki) stanowi ostoję dla wielu gatunków zwierząt, a szczególnie ptactwa wodnego m.in. zagrożonego wyginięciem derkacza i wodniczki. Pozostałe 2069,6 ha to obszar chronionego krajobrazu Doliny Bugu i Nurca. Utworzony został w 1982 roku i zajmuje powierzchnię 2921,2 ha. W jej skład wchodzą lasy 635,4 ha, użytki rolne 1751 ha oraz wody 594 ha. Utworzenie obszaru chronionego krajobrazu na tym obszarze miało na celu ochronę i zachowanie doliny Bugu i Nurca o naturalnym charakterze oraz fragmentu Wysoczyzny Drohickiej odznaczających się wysokimi walorami przyrodniczymi, krajobrazowymi, kulturowymi i wypoczynkowymi. Tereny chronione, w tym rozlewiska Narwi jak również wiele innych, nie posiadających statusu obszarów chronionych, winny być chronione przynajmniej na poziomie planowania przestrzennego, zabezpieczając je przed zakusami przekształcenia i dewastacji. Zadaniem władz samorządowych jest kreowanie polityki czystych technologii, przyjaznych środowisku. Winno dotyczyć to inwestycji nowych, jak też zakładów już funkcjonujących. 6
1. Stan czystości i ochrona wód 1.1. Presje Źródła zanieczyszczeń wód Zagadnienia związane z zaopatrzeniem w wodę realizowane są indywidualnie przez poszczególne Długość sieci wodociągowej w pow. wysokomazowieckim - dane GUS km 1100 1050 1000 950 900 850 800 750 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 w odociągi jednostki samorządu lokalnego, z głębinowych ujęć wody poprzez lokalną, najczęściej gminną sieć wodociągową. Istniejące potrzeby wodociągowe zrealizowane są na terenie powiatu w prawie 100%. Łączna długość czynnej rozdzielczej sieci wodociągowej w powiecie wysokomazowieckim w kolejnych latach systematycznie wzrastała i w 2008r. wynosiła 1 060,8 km. Najdłuższą sieć posiadają gminy: Klukowo, Czyżew Osada i Wysokie Mazowieckie. Jednostka terytorialna Wodociągi długość czynnej sieci rozdzielczej w km dane GUS 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Powiat wysokomazowiecki 884,3 895,6 919,4 957,0 961,4 967,5 1 060,8 Wysokie Mazowieckiemiasto (1) 24,3 24,4 25,2 25,4 25,5 25,8 26,5 Wysokie Mazowieckiegmina (2) 127,9 132,2 135,1 135,1 135,1 135,7 135,8 Ciechanowiec miasto i gmina (3) 93,6 99,6 99,6 133,1 134,0 134,0 134,0 Ciechanowiec miasto(4) 25,2 25,9 25,9 27,8 28,5 28,5 28,5 Ciechanowiec obszar wiejski (5) 68,4 73,7 73,7 105,3 105,5 105,5 105,5 Czyżew Osada gmina (2) 129,1 129,9 137,3 137,5 137,5 137,5 137,8 Klukowo gmina (2) 78,5 78,5 85,2 88,9 90,2 90,2 180,4 Kobylin Borzymy (2) 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8 Kulesze Kościelne (2) 69,0 69,0 69,0 69,0 69,0 69,0 70,5 Nowe Piekuty gmina (2) 65,7 65,8 66,1 66,1 66,1 66,1 66,1 Sokoły gmina (2) 103,0 103,0 108,5 108,5 110,6 112,7 113,2 Szepietowo gmina (2) 112,4 112,4 112,6 112,6 112,6 115,7 115,7 PODLASKIE ogółem 9 655,7 10 105,1 10 620,2 11 006,4 11 375,7 11 572,6 11 789,7 Według danych GUS ludność obsługiwana przez wodociągi wynosiła w 2008 roku 54208 osób, co stanowiło 91 % ludności powiatu. Najwięcej osób korzystało z wodociągów w mieście Wysokie Mazowieckie (97% mieszkańców) oraz w gminach: Czyżew Osada (95%) i Kulesze Kościelne ( 95%). 7
Jednostka terytorialna Ludność korzystająca z sieci wodociągowej w osobach dane GUS 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Powiat wysokomazowiecki 54 016 54 119 54 418 54 252 54 238 54 208 Wysokie Mazowieckie (1) 8 945 8 947 9 031 9 025 9 034 9 084 Ciechanowiec (3) 7 169 7 204 7 566 7 580 7 573 7 550 Ciechanowiec miasto(4) 3 982 4 050 4 184 4 186 4 207 4 208 Ciechanowiec obszar wiejski (5) 3 187 3 154 3 382 3,394 3 366 3 342 Czyżew Osada (2) 5 987 6 234 6 264 6 236 6 271 6 248 Klukowo (2) 4 327 4 299 4 285 4 230 4 214 4 198 Kobylin Borzymy (2) 3 417 3 396 3 377 3 334 3 297 3 257 Kulesze Kościelne (2) 3 237 3 233 3 195 3 212 3 206 3 199 Nowe Piekuty (2) 3 669 3 623 3 585 3 558 3 610 3 641 Sokoły (2) 5 534 5 506 5 497 5 489 5 478 5 445 Szepietowo (2) 6 940 6 921 6 900 6 890 6 877 6 879 Wysokie Mazowieckie 4 791 4 756 4 718 4 698 4 678 4 707 PODLASKIE ogółem 1 026 774 1 030 738 1 034 152 1 037 356 1 037 042 1 038 588 Najwięcej wody w powiecie zużywały gospodarstwa domowe. Całkowite roczne zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych było w 2008 roku wyższe niż w 2007 roku (2665,7 dam3) i kształtowało się na poziomie 2 934,6 dam 3, co stanowiło średnio 49m 3 /mieszkańca i było wyższe niż w woj. podlaskim (30,9m 3 /mieszkańca). Największe zużycie wody do celów przemysłowych zanotowano w Wysokiem Mazowieckiem. Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w 2008 r. [dam3/rok] dane GUS Jednostka terytorialna ogółem przemysł rolnictwo i leśnictwo eksploatacja sieci wodociągowej w tym gospodarstwa domowe Powiat wysokomazowiecki 4 567,9 1 464 30 3073,9 2 934,6 Wysokie Mazowieckie (1) 1372 1 059 0 313 240,3 Ciechanowiec (3) 359,5 58 0 301,5 291,4 Ciechanowiec miasto(4) 173,4 58 0 115,4 108,5 Ciechanowiec obszar wiejski (5) 186,1 0 0 186,1 182,9 Czyżew Osada (2) 640 333 0 307 283,2 Klukowo (2) 459,8 0 5 454,8 442,8 Kobylin Borzymy (2) 222 0 6 216 211 Kulesze Kościelne (2) 238,2 0 0 238,2 236,5 Nowe Piekuty (2) 236,1 0 6 230,1 227,1 Sokoły (2) 323,4 0 0 323,4 317,5 Szepietowo (2) 439 14 7 418 416,4 Wysokie Mazowieckie 277,9 0 6 271,9 268,4 PODLASKIE ogółem 79 911,9 12 732 21 761 45 418,9 36 817,9 8
Pochodną zwodociągowania jest konieczność budowy kanalizacji sanitarnej. Kanalizacja wraz z oczyszczalnią ścieków należą do inwestycji kapitałochłonnych, których wskaźnik efektywności zależy od koncentracji wytwórców ścieków (trudności techniczne związane z przestrzenną zabudową terenów wiejskich). Alternatywą dla zabudowy rozproszonej są oczyszczalnie przydomowe, mogące obsłużyć kilka do kilkunastu domostw. Kierunek ten preferowany jest we wszystkich programach pomocowych, wspierających finansowanie inwestycji komunalnych. Długość sieci kanalizacyjnej w pow.wysokomazowieckim - dane GUS km 100 80 60 40 20 W powiecie wysokomazowieckim sieć kanalizacyjna jest, w stosunku do sieci wodociągowej, bardzo krótka. Jej długość w 2008 roku wyniosła 86,2 km co stanowi zaledwie 3,7 % sieci wojewódzkiej. W kolejnych latach długość sieci wzrosła nieznacznie. 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 kanalizacja Jednostka terytorialna Kanalizacja długość czynnej sieci kanalizacyjnej w km dane GUS 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Powiat wysokomazowiecki 58,1 67,5 74,5 79,7 82,6 85,5 86,2 Wysokie Mazowieckie (1) 16,6 17,7 18,5 19,8 21,8 24,4 25,1 Ciechanowiec (3) 8,3 8,3 8,3 11,7 12,7 12,7 12,7 Ciechanowiec miasto(4) 8,3 8,3 8,3 11,7 12,7 12,7 12,7 Ciechanowiec obszar wiejski (5) 0 0 0 0 0 0 0 Czyżew Osada (2) 10,1 12,6 14,4 14,9 15,8 15,8 15,8 Klukowo (2) 0 0 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 Kobylin Borzymy (2) 0 0 0 0 0 0 0 Kulesze Kościelne (2) 0 0 0 0 0 0 0 Nowe Piekuty (2) 0 0 0 0 0 0 0 Sokoły (2) 14,8 19,4 19,4 19,4 18,4 18,4 18,4 Szepietowo (2) 8,3 9,5 11,5 11,5 11,5 11,8 11,8 Wysokie Mazowieckie 0 0 0 0 0 0 0 PODLASKIE ogółem 1 609,5 1 798,4 1 878,4 2 030,3 2 160,6 2 243,0 2 300,1 Z sieci kanalizacyjnej korzystało w 2008 roku 17 030 osób tj. nieco więcej jak w roku 2007 (16966 osób). Stanowiło to niecałe 29% mieszkańców powiatu wysokomazowieckiego. Byli to mieszkańcy miast i miejscowości gminnych: Wysokiego Mazowieckiego, Ciechanowca, Czyżewa, Klukowa oraz Szepietowa i Sokół. 9
Szepietowo - gmiona Sokoły- gmina Nowe Piekuty-gmina Kulesze Kościelne -gmina Kobylin-Borzymy- gmina Klukowo - gmina Czyżew-Osada- gmina Ciechanowiec - obszar wiejski Ciechanowiec - miasto Ciechanowiec- miasto i gmina Wysokie Mazowieckie- gmina Wysokie Mazowieckie- miasto Ludność korzystająca z sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w pow. wysokomazowieckim - GUS,2008 0 1 000 2 000 3 000 4 000 5 000 6 000 7 000 8 000 9 000 10 000 wodociągi kanalizacja osoby Na obszarze powiatu wysokomazowieckiego funkcjonowało wg danych GUS z 2008r. łącznie 8 oczyszczalni ścieków, w tym sześć komunalnych (jedna oczyszczalnia w Ciechanowcu, jedna w Szepietowie, jedna w Sokołach, jedna w Czyżewie, dwie w Klukowie) i dwie przemysłowe (Spółdzielni Mleczarskiej MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem i Zakładów Mięsnych SOKOŁÓW SA w Czyżewie). Oczyszczalnia przemysłowa zakładu MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem pełni również funkcję oczyszczalni komunalnej dla tego miasta. Łączna przepustowość oczyszczalni komunalnych i przemysłowych w 2008 roku wyniosła 8 927 m3/dobę, z czego 64% stanowiła przepustowość największej oczyszczalni w Wysokiem Mazowieckiem (GUS,2008). Ewidencja inspekcyjno kontrolna WIOŚ obejmuje dodatkowo jeszcze 9 mniejszych oczyszczalni ścieków komunalnych (tabela str. 18). Uzupełnieniem systemu oczyszczania ścieków są przydomowe oczyszczalnie ścieków funkcjonujące głównie na terenie gminy Klukowo (450 szt.) i gminy Nowe Piekuty (w 2009 r. było 153 szt. i miało przybyć w tym roku 71 nowych). Ścieki oczyszczone z oczyszczalni odprowadzane są przeważnie do wód powierzchniowych, głównie do rzek: Brok i Nurzec. W trzeci stopień oczyszczania ścieków tj. w podwyższony stopień usuwania substancji biogennych wyposażone są 2 oczyszczalnie: oczyszczalnia SM MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem i oczyszczalnia komunalna w Szepietowie (GUS,2008). Liczba osób Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie - powiat wysokomazowiecki 17 000 16 500 16 000 15 500 15 000 14 500 14 000 13 500 13 000 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Systematycznie rośnie liczba osób obsługiwanych przez oczyszczalnie. Najgorsza sytuacja jest w gminach: Kobylin Borzymy, Kulesze Kościelne i Nowe Piekuty, gdzie brak jest sieci kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków sanitarnych. Ścieki gromadzone są w szambach, które nie zawsze są szczelne. Ponadto cześć ścieków wywożona jest na łąki, pola i do rowów, skąd trafia do środowiska zanieczyszczając wody gruntowe. W Kuleszach Kościelnych przy Urzędzie Gminy działa niewielka 10
oczyszczalnia komunalna, o wydajności 2 m 3 / d. Działa tu również niewielka oczyszczalnia szkolna. Oczyszczalnie funkcjonujące na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2008 roku odprowadziły łącznie 638,2 dam 3 ścieków komunalnych z czego ok. 68% stanowiły ścieki z Wysokiego Mazowieckiego i Ciechanowca. Pozostałe oczyszczalnie odprowadzały poniżej 100 dam 3 /rok (dane GUS,2008). Ścieki komunalne w latach 2007 2008 w dam3/rok dane GUS Jednostka terytorialna odprowadzane ogółem oczyszczane łącznie z wodami infiltracyjnymi i ściekami dowożonymi oczyszczane razem 2007 2008 2007 2008 2007 2008 Powiat wysokomazowiecki 703,3 638,2 492 495 698 744 Wysokie Mazowieckie (1) 386,0 299,6 386 411 Ciechanowiec (3) 126,4 134,8 279 255 126 134 Ciechanowiec miasto (4) 126,4 134,8 279 255 126 134 Czyżew Osada (2) 84,0 95,0 84 97 84 95 Klukowo (2) 4,7 5,5 5 5 5 5 Sokoły (2) 43,2 42,7 64 77 38 39 Szepietowo (2) 59,0 60,6 60 61 59 60 PODLASKIE ogółem 34 229,5 33 554,3 53 064 50 132 33 608 33 439 35 000 30 000 25 000 20 000 15 000 10 000 Ładunki zanieczyszczeń w ściekach komunalnych odprow adzanych w pow. w ysokomazow ieckim do w ód pow ierzchniow ych [kg/r] - dane GUS 5 000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 BZT5 ChZT zaw iesina Ładunki zanieczyszczeń odprowadzane ze ściekami komunalnymi do wód powierzchniowych są znaczne, pomimo, że zamieszczony wykres nie uwzględnia ładunków ze ścieków komunalnych odprowadzanych z największej w powiecie oczyszczalni w Wysokiem Mazowieckiem (są one uwzględnione przy zestawieniu dot. ścieków przemysłowych). Do rzek trafia również znaczny ładunek związków biogennych, głównie związków azotu i fosforu. Od 2006 roku nie wykonuje się niestety badań tych związków w odprowadzanych ściekach. Wynika to z prawnego zwolnienia mniejszych oczyszczalni z badania tych związków w oczyszczanych ściekach. Taki zapis prawny spowodował zaprzestanie przez zarządzających oczyszczalniami strącania w oczyszczanych ściekach związków biogennych. Może się to odbić bardzo niekorzystnie na jakości wód do których ścieki oczyszczane są odprowadzane, szczególnie w przypadku jeżeli odbiornikiem ścieków są cieki o małym przepływie. Prowadzona w poprzednich latach polityka ochrony wód poprzez nakładanie na oczyszczalnie obowiązku redukcji biogenów zaowocowała wyraźnym spadkiem stężeń, głównie związków fosforu, we wszystkich badanych przez WIOŚ rzekach. Przez wiele lat fosforany były jednym z głównych wskaźników obniżających jakość wód do wartości 11
pozaklasowych, ostatnio ich stężenia przeważnie nie przekraczają granic I i II klasy czystości. Niestety obowiązujące obecnie regulacje prawne, w tym również samokontrola podmiotów emitujących zanieczyszczenia do środowiska, mogą doprowadzić do powrotu problemu z utrzymaniem dobrej jakości wód. Powiat wysokomazowiecki wytwarza znaczne ilości ścieków pochodzenia przemysłowego zajmując drugie miejsce, za powiatem miasta Łomża, na liście powiatów województwa podlaskiego. W 2008 roku było to 1 647 dam 3 (GUS,2008). Ponad 81% stanowią ścieki z zakładu MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem, oczyszczane biologicznie, z podwyższonym usuwaniem biogenów. Pozostały procent stanowią ścieki z zakładów mięsnych SOKOŁÓW S.A w Czyżewie, oczyszczane biologicznie. Ostatecznym odbiornikiem większości ścieków przemysłowych jest niewielka rzeka Brok. Jednostka terytorialna ścieki przemysłowe oczyszczane razem w dam3 dane GUS 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Powiat wysokomazowiecki 1 226 1 660 1 890 1 550 1 642 1 595 1 571 Wysokie Mazowieckie (1) 935 1 374 1 621 1 268 1 380 1 332 1 287 Czyżew Osada (2) 281 276 269 282 262 263 284 Szepietowo (2) 10 10 0 0 0 0 0 ścieki oczyszczane biologicznie Powiat wysokomazowiecki 1 216 1 650 1 890 1 550 262 263 284 Wysokie Mazowieckie (1) 935 1 374 1 621 1 268 0 0 0 Czyżew Osada (2) 281 276 269 282 262 263 284 ścieki oczyszczane z podwyższonym usuwaniem biogenów Powiat wysokomazowiecki 0 0 0 0 1 380 1 332 1 287 Wysokie Mazowieckie (1) 0 0 0 0 1 380 1 332 1 287 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 0 Ładunki zanieczyszczeń w ściekach przemysłow ych odprowadzanych w pow. wysokomazowieckiem do wód powierzchniowych [kg/r] - dane GUS 2003 2004 2005 2006 2007 2008 BZT5 ChZT zaw iesina Ładunki odprowadzane, ze ściekami przemysłowymi są znacznie wyższe niż te pochodzące ze ścieków komunalnych w zakresie BZT 5, ChZT i zwiesiny ponad trzykrotnie (dane GUS, 2008). Biorąc pod uwagę wielkość odbiornikarzeki Brok jest to dla niego bardzo duże obciążenie. 12
Do Broku ze ściekami przemysłowymi trafia również bardzo duży ładunek chlorków i siarczanów. W 2008 roku było to ok. 291 tys. kg. 81% z nich to ładunki odprowadzane ze ściekami SM MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem. Pozytywnym zjawiskiem jest fakt że na przestrzeni lat 2003 2008 ilość ta systematycznie maleje. 500 000 400 000 300 000 200 000 100 000 Ładunki siarczanów i chlorków odprowadzane w pow. wysokomazowieckiem do wód powierzchniowych [kg/r] - dane GUS 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 pow. wysokomazowiecki oczyszczalnia SM MLEKOVITA oczyszczalnia SOKOŁÓW S.A. 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 Ładunki zanieczyszczeń biogennych w ściekach przemysłow ych odprowadzanych w pow. wysokomazowieckim do wód powierzchniowych [kg/r] - dane GUS 0 2006 2007 2008 azot ogólny fosfor ogólny Na podobnym poziomie od 2006 roku utrzymują się natomiast odprowadzane ze ściekami przemysłowymi ładunki azotu i fosforu. W 2008 roku odprowadzono 4762 kg azotu i 1176 kg fosforu (dane GUS,2008). Niekorzystnym ubocznym zjawiskiem związanym z procesem oczyszczania ścieków jest powstawanie na oczyszczalniach znacznej ilości osadów ściekowych. W powiecie wysokomazowieckim w 2008 roku wytworzono 2224 tony osadów. Ponad 96% osadów powstało w oczyszczalni ścieków przemysłowych i komunalnych SM MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem. Zostały one w całości wykorzystane do rekultywacji terenów na cele rolne (dane GUS,2008). Jednostka terytorialna Osady z oczyszczalni komunalnych w pow. wysokomazowieckim w Mg dane GUS wytworzone ogółem składowane razem 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2004 2005 2006 2007 2008 Pow. wysokomazowiecki 48 46 43 45 56 70 34 29 32 37 48 Ciechanowiec miasto (4) 19 19 19 19 20 20 19 19 19 20 20 Czyżew Osada (2) 12 12 12 13 19 22 bd bd bd bd bd Klukowo (2) 0 0 2 0 0 0 bd bd bd bd bd Sokoły (2) 3 3 4 5 9 14 3 4 5 9 14 Szepietowo (2) 14 12 6 8 8 14 12 6 8 8 14 Jednostka terytorialna Osady z przemysłowych oczyszczalni ścieków w pow. wysokomazowieckim w Mg dane GUS ogółem stosowane w rolnictwie 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2004 2005 2006 2007 2008 Pow. wysokomazowiecki 1 286 1 347 1 789 1 943 1 910 2 154 1 296 1 707 10 10 11 Wysokie Mazowieckie (1) 1 278 1 337 1 778 1 931 1 898 2 141 1 286 1 696 0 0 0 Ciechanowiec miasto (4) 0 0 0 2 2 2 0 0 0 0 0 Czyżew Osada (2) 8 10 11 10 10 11 10 11 10 10 11 13
Wg danych GUS w 2008 roku osady ściekowe z oczyszczalni komunalnych w Ciechanowcu, Sokołach, i Szepietowie były składowane, a z oczyszczalni przemysłowej w Czyżewie zostały wykorzystane w rolnictwie (11 ton) i do rekultywacji terenów na cele rolne (22 tony) (dane GUS,2008). Problemem przyszłości jest nieuregulowana gospodarka odchodami zwierzęcymi na terenach rolniczych. Ilościowy rozwój wysokoprodukcyjnych gospodarstw hodowlanych, gdzie skala produkcji nie jest skorelowana z ilością użytków rolnych coraz częściej prowadzi do kumulowania się niezagospodarowanych odchodów oraz wykorzystywania ich niezgodnie z Kodeksem dobrej praktyki rolniczej, co stanowi znaczne zagrożenie dla środowiska. 1.2. Stan Ocena jakości wód powierzchniowych W związku z wprowadzeniem w 2008 roku przepisów prawnych mających na celu dostosowanie prawodawstwa polskiego do wymogów Unii Europejskiej, zasady badań i oceny jakości wód powierzchniowych uległy istotnej zmianie. Poniżej wymieniono główne przepisy prawne wg których dokonuje się od 2008 roku oceny wód: Ogólna klasyfikacja wód Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. nr 162 poz. 1008 ) Ocena przydatności do bytowania ryb Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455). Ocena wrażliwości wód na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych i podatności na eutrofizację Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241 poz. 2093). Nowe regulacje prawne zmieniają podejście do oceny jakości wód. Punkty monitoringowe ustanawiane są na zamknięciach jednostek, wyznaczonych przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, zwanych Jednolitymi Częściami Wód (JCW). Monitoring JCW prowadzi się w sposób umożliwiający ocenę ich stanu oraz ilościowe ujęcie czasowej i przestrzennej zmienności elementów jakości i parametrów wskaźnikowych dla elementów biologicznych, hydromorfologicznych, fizykochemicznych i chemicznych. W wody badano w punktach sieci monitoringu diagnostycznego, monitoringu operacyjnego i operacyjnego celowego. Dla każdej sieci zgodnie z ww. rozporządzeniami ustanowiono inny zakres pomiarowy. 14
W okolicach Wysokiego Mazowieckiego biorą swój początek niewielkie dopływy Narwi (Jabłonka, Ślina, Rokitnica) i Bugu (Brok Mały i Duży) tworząc lokalną sieć rzeczną o dość dużym współczynniku gęstości. W obrębie powiatu nie występują naturalne zbiorniki wód powierzchniowych większych rozmiarów. Dość częste są natomiast oczka śródpolne, i sztuczne zbiorniki przeznaczone na użytek mieszkańców. W okolicach wsi Tybory Kamianka znajduje się sztuczny zbiornik o charakterze rekreacyjnym. Największymi ciekami wodnym powiatu są rzeki Brok i Nurzec. W na terenie powiatu wysokomazowieckiego badaniami w ramach monitoringu wód powierzchniowych objęto: w monitoringu diagnostycznym szeroki zakres badań łącznie z listą zanieczyszczeń szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (metale ciężkie, WWA, pestycydy itp. ) Nurzec w punkcie pomiarowo kontrolnym Tworkowice ; w monitoringu operacyjnym mniejszy zakres badań, bez substancji szczególnie szkodliwych. Brok w punkcie pomiarowo kontrolnym w m. Michałki; Brok punkcie pomiarowo kontrolnym w m. Ołdaki; Siennicę / Dopływ spod Nowej Wsi / na odcinku ujściowym w m. Czyżew; wszystkie ww. rzeki zbadano pod kątem podatności wody na eutrofizację; w monitoringu operacyjnym celowym tzw. rybnym wg wykazu RZGW Warszawa na rok 2009 do badania pod kątem przydatności do bytowania ryb zostały wyznaczone 2 rzeki leżące w powiecie wysokomazowieckim tj. Brok i Nurzec. Siennica nie została wyznaczona do badania pod tym kątem. Omówienie wyników badań rzek: NURZEC o całkowitej długości 100,2 km i powierzchni zlewni 2082,6 km 2 jest w pierwszej grupie największych rzek Makroregionu Północno Wschodniego i jednocześnie jedną z większych zlewni dopływów Bugu. Rzeka i jej dopływy odprowadzają wody z obszaru Wysoczyzny Bielskiej, Drohickiej i Wysokomazowieckiej będących mezoregionami Niziny Północno Podlaskiej. Na terenie powiatu wysokomazowieckiego leży dolny odcinek rzeki i jej ujście do Bugu. Jednym z większych dopływów w górnej części zlewni rzeki jest rzeka Nurczyk. Mniejsze dopływy to Kukawka, Pełchówka, Siennica i Płonka. Na terenie powiatu wysokomazowieckiego największym źródłem zanieczyszczenia rzeki jest oczyszczalnia komunalna w Ciechanowcu. Ocena jakości wód Nurca ppk Tworkowice odcinek ujściowy do Bugu Ocena stanu ekologicznego na podstawie elementu biologicznego (Makrofitowego Indeksu Rzecznego MIR) wskazała dobry stan wód w JCW. Natomiast zbadane stężenia wskaźników fizykochemicznych przekroczyły wartości określone dla stanu dobrego, w związku z tym ostatecznie stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano, podobnie jak w roku 2008, do III klasy tj. stanu umiarkowanego. O klasyfikacji zadecydowała podwyższona utlenialność oraz stężenie azotu Kjeldahla. Ocena stanu chemicznego stan chemiczny oceniono, podobnie jak w 2008 roku, poniżej stanu dobrego ze względu na przekroczenia w zakresie wskaźników z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych /WWA/ tj. sumy stężeń Benzo(g,h,i)perylenu i Indeno(1,2,3 cd) pirenu. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że wody rzeki nie spełniają kryteriów bytowania ryb w warunkach naturalnych. Wskaźnikami, które zadecydowały o takiej ocenie były: BZT 5, azotyny i fosfor ogólny. Ocena podatności na eutrofizację nie wykazała przekroczeń wartości granicznych wskaźników stosowanych przy ocenie eutrofizacji wód powierzchniowych. 15
Stan sanitarny rzeki był także umiarkowany, średnia ilość bakterii grupy coli typu fekalnego w 100 ml wynosiła 1506. Na początku lipca, po ulewnych deszczach, na Nurcu wystąpiły masowe śnięcia ryb. WIOŚ Białystok przeprowadziła kilkukrotne badania wody w rzece. Stwierdzono, że w badanej wodzie brakowało tlenu. Winna temu była wysoka temperatura i niemal codzienne opady. Obfite deszcze wypłukały z pól mnóstwo szczątków organicznych. Dodatkowo do rzeki spłynęły nawozy rolnicze. Spowodowało to intensywne zużywanie zawartego w wodzie tlenu. Wystąpiła przyducha powodująca śnięcie ryb. Strażacy próbowali natleniać zbiornik w Ciechanowcu, by uratować część z nich. Pompowali wężami natlenioną wodę. Kolejne ryby spływały jednak z nurtem rzeki. Rozkładające się w szybkim tempie ryby strażacy wybierali podbierakami, żeby zapobiec skażeniu sanitarnemu rzeki. Wg badań WIOŚ i Sanepidu do skażenia nie doszło. Badania przeprowadzone przez WIOŚ w sierpniu wykazały, że jakość wody w rzece wróciła do stanu normalnego. BROK jest prawobrzeżnym dopływem Bugu uchodzącym na 87,4 km jego biegu, na terenie woj. mazowieckiego. Długość rzeki wynosi 72,0 km, a powierzchnia zlewni 819,8km 2. Na terenie powiatu wyskomazowieckiego położona jest górna część zlewni z odcinkiem o długości 32 km. Ciek charakteryzuje się małym przepływem, jest uregulowany i posiada mało zasobną w wodę zlewnię. Większe dopływy, przeważnie uregulowane, to Brok Mały, Penchratka, Kanał Szumowo Łątownica, Ciek spod Dąbrowy oraz Siennica (Dopływ spod Nowej Wsi). Na terenie powiatu wysokomazowieckiego głównym źródłem zanieczyszczenia rzeki są oczyszczalnia Spółdzielni Mleczarskiej MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem (oczyszczająca również ścieki komunalne z miasta) i Oczyszczalnia komunalna w Czyżewie. Ocena jakości wód Broku punkt p k w m. Michałki poniżej Wysokiego Mazowieckiego Ocena stanu ekologicznego przeprowadzona w po raz pierwszy w tym punkcie na podstawie elementu biologicznego (Makrofitowego Indeksu Rzecznego MIR) wskazała słaby stan wód w JCW (IV klasa w skali 5 stopniowej). Także większość badanych wskaźników fizykochemicznych, zarówno tlenowych jak i biogennych, przekroczyło wartości określone dla stanu dobrego, w związku z tym ostatecznie stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano, do IV klasy tj. stanu słabego. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że wody rzeki nie spełniają kryteriów bytowania ryb w warunkach naturalnych. Zadecydowały o tym przekroczenia aż 5 wskaźników tj. tlen rozpuszczony, BZT 5, azot amonowy, azotyny i fosfor ogólny. Ocena podatności na eutrofizację wykazała, że, podobnie jak w roku 2008, średnioroczne wartości stężenia fosforu ogólnego, azotanów i azotu ogólnego wyraźnie wykroczyły poza wielkości graniczne, co określa znaczny poziom eutrofizacji rzeki. Stan sanitarny rzeki był bardzo niekorzystny, średnioroczna ilość bakterii grupy coli typu fekalnego w 100 ml wynosiła 7480. Była to jednak wartość znacznie niższa niż zanotowana w 2008 roku (42 tys. na 100 ml). Ocena jakości wód Broku punkt p k w m. Ołdaki poniżej Czyżewa Ocena stanu ekologicznego wskazuje na umiarkowany stan ekologiczny. Z grupy wskaźników biologicznych zbadano Makrofitowy Indeks Rzeczny, którego wartość mieściła się w II klasie czystości ( w skali 5 stopniowej), podobnie było w 2008 roku. W zakresie wskaźników fizykochemicznych poniżej określonego rozporządzeniem stanu dobrego wód mieściło się znacznie mniej wskaźników jak w ppk w Michałkach. Były to wyłącznie stężenia badanych związków biogennych azotu i fosforu. Rzeka ulega więc wyraźnemu procesowi samooczyszczania. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że wody rzeki nie spełniają kryteriów bytowania ryb w warunkach naturalnych. Zadecydowały o tym przekroczenia 3 wskaźników tj. BZT 5, azotynów i fosforu ogólnego. Ocena podatności na eutrofizację wykazała, że, podobnie jak w roku 2008, średnioroczne wartości stężenia fosforu ogólnego, azotanów i azotu ogólnego wyraźnie wykroczyły poza wielkości graniczne, co określa znaczny poziom eutrofizacji rzeki. 16
Stan sanitarny rzeki był niekorzystny i gorszy jak zanotowano w 2008 roku (306 na 100 ml). Średnioroczna ilość bakterii grupy coli typu fekalnego w 100 ml wynosiła 1590. Była to jednak wartość znacznie niższa niż w Michałkach. SIENNICA /DOPŁYW SPOD NOWEJ WSI/ jest lewostronnym dopływem Broku o długości 18,2 km, o powierzchni zlewni równej 74 km 2. Rzeka wpada do Broku, na 40,5 km jej biegu w m. Czyżew. Największym źródłem zanieczyszczenia są ścieki przemysłowe i komunalne odprowadzane z oczyszczalni Zakładów przetwórstwa mięsnego SOKOŁÓW S.A. w Czyżewie. Ocena jakości wód Siennicy (Dopływ spod Nowej Wsi) punkt p k w m. Czyżew ujście do Broku Ocena stanu ekologicznego wskazuje na umiarkowany stan ekologiczny. Z grupy wskaźników biologicznych zbadano Makrofitowy Indeks Rzeczny, którego wartość mieściła się w III klasie czystości ( w skali 5 stopniowej). Przeprowadzona ocena wskaźników fizykochemicznych wskazuje, że poniżej określonego rozporządzeniem stanu dobrego wód mieściły się, podobnie jak w 2008 roku, wartości badanych związków azotu i fosforu oraz przewodność elektrolityczna i substancje rozpuszczone. Gorsze jak w roku 2008 było natlenienie wody. Tylko wartości wskaźników zanieczyszczeń organicznych BZT 5 oraz ogólny węgiel organiczny nie wykraczały poza stan dobry. Ocena przydatności do bytowania ryb rzeka nie wyznaczona przez RZGW Warszawa do badania w Ocena podatności na eutrofizację wykazała, że, podobnie jak w roku 2008, średnioroczne wartości stężenia fosforu ogólnego, azotanów i azotu ogólnego wykroczyły poza wielkości graniczne, co określa znaczny poziom eutrofizacji rzeki. Stan sanitarny rzeki był niekorzystny i gorszy jak zanotowano w 2008 roku (973 na 100 ml). Średnioroczna ilość bakterii grupy coli typu fekalnego w 100 ml wynosiła 5050. Wnioski 1. Stan ekologiczny ujściowego odcinka Nurca i Broku poniżej Czyżewa oraz Siennicy (Dopływ spod Nowej Wsi) badanych, oceniono jako umiarkowany w 5 stopniowej skali tj. od stanu bardzo dobrego, poprzez dobry, umiarkowany, słaby do złego. Stan ekologiczny Broku poniżej Wysokiego Mazowieckiego oceniono jako słaby. 2. Badania stanu chemicznego przeprowadzone kolejny raz na Nurcu wykazały podwyższone wartości wskaźnika z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), co obniżyło ocenę stanu chemicznego wody. Nowe rozporządzenie oparte na wytycznych Unii Europejskiej i Ramowej Dyrektywy Wodnej ustaliło bardzo restrykcyjne wartości dopuszczalne dla substancji szczególnie szkodliwych. Kolejne badanie w zakresie tych wskaźników prowadzone jest w 2010 roku. 3. Wielkości średniorocznych stężeń wybranych związków biogennych azotu i fosforu wskazują, że rzeki badane w powiecie wysokomazowieckim (Brok i Siennica) są podatne na eutrofizację. Tylko wody Nurca nie wykazały w podatności na eutrofizację. 4. Latem na Nurcu wystąpiły masowe śnięcia ryb. Przyczyną były ulewne deszcze spłukujące do rzeki ogromne ilości zanieczyszczeń organicznych ze zlewni oraz wysoka temperatura powietrza. Powodowało to szybkie zużywanie tlenu. Nie stwierdzono przypadków zdarzeń o charakterze poważnych awarii powodujących zanieczyszczenie wód rzek Brok i Siennica. 17
1.3. Przeciwdziałania Działalność kontrolna Rozporządzenie Ministra Środowiska z 22 lipca 2006r w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. nr 137, poz. 984, z późn. zmian.) określa częstotliwość poboru próbek ścieków do badań i zakres ich badań. W marcu weszło w życie nowe Rozporządzenie MŚ z dnia 28 stycznia 2009r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzeniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. 2009 Nr 27 poz. 169). Zarządzający oczyszczalniami mają obowiązek wykonywania badań próbek ścieków z częstotliwością i w zakresie określonym w pozwoleniach wodnoprawnych. Inspektorzy WIOŚ w czasie kontroli prowadzą analizę wyników badania ścieków przedstawioną przez zarządzającego oczyszczalnią i na tej podstawie określają, czy warunki pozwolenia w zakresie ilości i jakości ścieków zostały dotrzymane. Wykaz źródeł zanieczyszczeń wód powierzchniowych na terenie powiatu wysokomazowieckiego wg danych za 2009 rok Lp Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni m. Ciechanowiec (odbiornik bezpośredni rz. Nurzec dopływ Bugu) 1 Przedsiębiorstwo Robót Komunalnych FARE Sp. z o.o. w Ciechanowcu Oczyszczalnia miejska d. Urząd Miejski w Ciechanowcu ilość ścieków odprowadzonych z oczyszczalni wyniosła 242119m3 za okres 31.01.2009 22.01.2010. tj. 663 m3/d mech. biologiczna z tlenową stabilizacja osadów pościekowych, BIOBLOK 2 x WS 400 m. Kozarze (odbiornik bezpośredni rz. Nurzec dopływ Bugu) 2 Oczyszczalnia Domu Pomocy Społecznej mech. biologiczna, typ BIOCLERE, złoże biologiczne typu B95 i typu B55. Uwagi Stan formalno prawny uregulowany. Zakładowi wydano nowe pozwolenie wodnoprawne ważne do 23.01.2018. W trakcie przeprowadzonej 03.02. kontroli stwierdzono, że w pierwszym roku obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego to jest w okresie 23.01.2008 22.01.2009 została wykonana wymagana ilość badań prób ścieków. Na podstawie 12 prób zbadanych ścieków nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń. Ilość odprowadzanych ścieków do środowiska za okres 23.01.2008 22.01.2009 również nie przekracza ilości ustalonych w pozwoleniu. Kontrola wykazała, że zrealizowane zostało przedsięwzięcie modernizacji miejskiej oczyszczalni ścieków z rozdzieleniem kanalizacji sanitarnej od deszczowej. Wydano decyzję wliczającą karę naliczoną za wcześniejsze lata w koszt inwestycji. Stan formalno prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 30.12.2012. W latach 2006 2009 obiekt nie był kontrolowany. miejscowość Trojanówek (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny dopływ rz. Nurzec dopływ Bugu) 3 Oczyszczalnia ścieków mech. biologiczna Stan formalno prawny uregulowany. Zakład posiada sanitarnych dla miejscowości Trojanówek użytkowana przez Gminę Klukowo W 2008 roku odprowadziła 2065,6 m3 ścieków oczyszczonych z osadem czynnym typu Lęg pozwolenie wodnoprawne ważne do 28.10.2014. W trakcie przeprowadzonej 14.01. oraz 15.01. kontroli stwierdzono, że w badanym okresie 29.10.2004 28.10.2008 obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego została wykonana wymagana ilość badań prób ścieków. Na podstawie 4 prób zbadanych ścieków nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń. Ilość odprowadzanych ścieków do środowiska za okres 29.10.2004 28.10.2008 również nie przekracza ilości ustalonych w pozwoleniu. Jednocześnie pouczono jednostkę o konieczności pobrania i wykonania badań 2 próbek ścieków odpływających z oczyszczalni w okresie 29.10.2008 28.10.2009 obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego. 18
miejscowość Trojanowo (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny dopływ rz. Nurzec dopływ Bugu) 4 Oczyszczalnia ścieków sanitarnych dla miejscowości Trojanowo użytkowana przez Gminę Klukowo W 2008 roku odprowadziła 2994,4 m3 ścieków oczyszczonych mech. biologiczna z osadem czynnym typu Lęg Stan formalno prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 28.10.2014. W trakcie przeprowadzonej 12.01. oraz 14.01. kontroli stwierdzono, że w badanym okresie 29.10.2007 28.10.2008 obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego została wykonana wymagana ilość badań prób ścieków. Na podstawie 2 prób zbadanych ścieków nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń. Ilość odprowadzanych ścieków do środowiska również nie przekracza ilości ustalonych pozwoleniem. Pouczono jednostkę o konieczności pobrania i wykonania badań 2 próbek ścieków odpływających z oczyszczalni w okresie 29.10.2008 28.10.2009 obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego. miejscowość Nowe Piekuty (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny d.rz. Tłoczewki d. Mianki d. Nurca d. Bugu) 5 Oczyszczalnia ścieków dla Gminy Nowe Piekutyw 2008r. odprowadziła 1923m3 ścieków mech. biologiczna typu POLI 1 A.E.100. Stan formalno prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 15.01.2016. W obiekt nie był kontrolowany. m. Łuniewo (odbiornik bezpośredni Ciek z Klukowa dopływ rz. Ralki dopływ rz. Nurzec dopływ rz. Bug) 6 Oczyszczalnia ścieków Gminy Klukowo przy Szkole Podstawowej w Łuniewie Małym mech. biologiczna ze złożem biologicznym Stan formalno prawny nieuregulowany. Pozwolenie wygasło z dniem 30.06.2007. Oczyszczalnia obecnie nie posiada ważnego pozwolenia wodnoprawnego. Zakład wystąpił o nowe pozwolenie wodnoprawne. Kontrola przeprowadzona została w dniach 17.04.2009 oraz 21.04.2009 w zakresie spełniania wymagań ochrony środowiska w zakresie odprowadzania ścieków. W trakcie kontroli stwierdzono, że próby ścieków pobrane w roku 2007 i 2008 nie spełniały warunków wymaganych w rozporządzeniu MŚ o jakości ścieków wprowadzanych do wód w zakresie BZT 5, ChZT Cr i zawiesiny ogólnej. Wydano zarządzenia pokontrolne. Podmiot wnosi podwyższone opłaty za korzystanie ze środowiska do czasu uzyskania pozwolenia. miejscowość Wyszonki Kościelne (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny dopływ rz. Płonki dopływ rz. Nurzec 7 Oczyszczalnia ścieków Gminy Klukowo przy Szkole Podstawowej w Wyszonkach mech. biologiczna ze złożem Stan formalno prawny nie uregulowany. Oczyszczalnia obecnie nie posiada ważnego pozwolenia wodnoprawnego. Zakład wystąpił o nowe pozwolenie wodnoprawne Kościelnych poprzednie wygasło z dniem 30.06.2007. Kontrola przeprowadzona została w dniach 07.04.2009 oraz 17.04.2009 w zakresie spełniania wymagań ochrony środowiska w zakresie odprowadzania ścieków. W okresie od ostatniej kontroli gmina wykonała badania w 2007 i 2008. Na podstawie kontroli stwierdzono że dwie próby ścieków pobrane w roku 2007 nie spełniały warunków wymaganych w rozporządzeniu MŚ o jakości ścieków wprowadzanych do wód w zakresie BZT 5, ChZT Cr i zawiesiny ogólnej. Wydano zarządzenia pokontrolne. Podmiot wnosi podwyższone opłaty za korzystanie ze środowiska do czasu uzyskania pozwolenia. miejscowość Kuczyn (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny dopływ rz. Nurzec, dopływ rz. Bug) 8 Oczyszczalnia ścieków Gminy Klukowo przy Szkole Podstawowej w Kuczynie mech. biologiczna ze złożem Stan formalno prawny nie uregulowany. Oczyszczalnia obecnie nie posiada ważnego pozwolenia wodnoprawnego. Zakład wystąpił o nowe pozwolenie wodnoprawne poprzednie wygasło z dniem 30.06.2007. Kontrola przeprowadzona została w dniach 17.04.2009 oraz 21.04.2009 w zakresie spełniania wymagań ochrony środowiska w zakresie odprowadzania ścieków. W okresie od ostatniej kontroli gmina wykonała badania w 2007 i 2008. Na podstawie kontroli przeprowadzonej w stwierdzono że dwie próby ścieków pobrane w roku 2008 nie spełniały warunków wymaganych w rozporządzeniu MŚ o jakości ścieków wprowadzanych do wód w zakresie BZT 5 i ChZT Cr. Wydano zarządzenia pokontrolne. Podmiot wnosi podwyższone opłaty za korzystanie ze środowiska do czasu uzyskania pozwolenia. 19
miejscowość Klukowo (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny rz. Ralka dopływ rz. Nurzec dopływ rz. Bug) 9 Oczyszczalnia ścieków Gminy mech. biologiczna Stan formalno prawny nieuregulowany. Oczyszczalnia Klukowo przy Zespole Szkół w Klukowie z osadem czynnym typu MICLOCLAR DC 100 obecnie nie posiada ważnego pozwolenia wodnoprawnego. Zakład wystąpił o nowe pozwolenie wodnoprawne poprzednie wygasło z dniem 30.07.2005. Kontrola przeprowadzona została w dniach 02.04.2009 oraz 07.04.2009 w zakresie spełniania wymagań ochrony środowiska w zakresie odprowadzania ścieków. W okresie od ostatniej kontroli gmina wykonała badania w 2007 i 2008. Na podstawie kontroli przeprowadzonej w stwierdzono że trzy próby ścieków pobrane w roku 2008 nie spełniały warunków wymaganych w rozporządzeniu MŚ o jakości ścieków wprowadzanych do wód w zakresie BZT 5, ChZT Cr i zawiesiny ogólnej. Wydano zarządzenia pokontrolne. Podmiot wnosi podwyzszone opłaty za korzystanie ze środowiska do czasu uzyskania pozwolenia. m. Wysokie Mazowieckie ( odbiornik bezpośredni rz. Brok dopływ Bugu) 10 Spółdzielnia Mleczarska "MLEKOVITA" W 2008 roku ilość ścieków 1810162 m3 mechaniczno biologiczna, osad czynny, po modernizacji zaopatrzona w urządzenia do podwyższonego usuwania biogenów. m. Czyżew ( odbiornik bezpośredni rz. Brok dopływ Bugu) 11 Gmina Czyżew Oczyszczalnia gminna W 2008r. ilość ścieków 94 364m3 mechaniczno biologiczna, złoże biologiczne i osad czynny Stan formalno prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie zintegrowane ważne do 13.07.2016. W trakcie przeprowadzonej 09.02.; 12.02.; 11.03.; 31.03 kontroli stwierdzono, że w badanym okresie 13.07.2006 13.07.2008 obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego nie było naruszenia wymaganych warunków wprowadzania ścieków do środowiska. W badanych ściekach za rok 2007 i 2008 nie stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnych ustalonych w pozwoleniu. Kanalizacja deszczowa zakładu nie ma urządzeń podczyszczających wody opadowe odprowadzane do Broku. W latach 2007 2008 jakość wód opadowych nie przekraczała wartości ustalonej w pozwoleniu. Osady ściekowe przekazywane są do rolniczego wykorzystania. Jakość osadów w latach 2006 2008 spełniała wymogi pozwolenia. Stan formalno prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 21.08.2015. W trakcie przeprowadzonej 29.06.2009, 02.07.2009 i 10.07. kontroli nie wykazano w badanym okresie 18.06.2008 17.06.2009 obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego naruszeń wymaganych warunków wprowadzania ścieków do środowiska. m. Czyżew (odbiornik bezpośredni rz. Siennica dopływ rz. Brok dopływ Bugu) 12 SOKOŁÓW S.A. Oddział Zakłady Mięsne FARM FOOD w Czyżewie mechaniczno biologiczna, osad czynny, PIX Stan formalno prawny uregulowany. W marcu zakład uzyskał pozwolenie zintegrowane ważne do 16.03.2019. Podczas kompleksowej kontroli zakładu w stwierdzono spełnianie wymagań zawartych w nowym pozwoleniu zintegrowanym. Jakość ścieków odprowadzanych do środowiska będzie oceniona po pierwszym roku obowiązywania pozwolenia. m. Szepietowo (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny dopływ rz. Brok ) 13 Zakład Wodociągów, Kanalizacji i Oczyszczania w Szepietowie W 2008 roku ilość ścieków wynosiła 51461 m3 14 Agencja Rezerw Materiałowych w Warszawie, Biuro Inwestycji i Eksploatacji Składnica w Szepietowie mechaniczno biologiczna na bazie osadu czynnego W ciągu technolologicznym: sita Combi, dwa reaktory biologiczne SBR typu BIOVAC, zbiornik stabilizacji osadu, instalacja PIX, stacja odwadniania osadu mechaniczno biologiczna typu BIOCLAR EG 35 Stan formalno prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 23.08.2013. W trakcie przeprowadzonej 05.10.2009 i 13.10. kontroli stwierdzono w badanym okresie 22.08.2008 21.08.2009 obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego brak naruszenia wymaganych warunków wprowadzania ścieków do środowiska. Stan formalno prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 15.04.2012. W obiekt nie był kontrolowany. 20