Łomża, lipiec 2013r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łomży

Transkrypt

1 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łomży Łomża, ul. Akademicka 20 tel. (86) ; fax: ; lomza@wios.bialystok.pl Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego za rok 2012 Łomża, lipiec 2013r.

2 Spis treści: Wstęp Stan czystości i ochrona wód Presje- Źródła zanieczyszczenia wód Stan - Ocena jakości wód powierzchniowych Przeciwdziałania Działalność kontrolna Wody podziemne Powietrze Presje - Emisja zanieczyszczeń do powietrza Stan - Monitoring imisji Przeciwdziałania Działalność kontrolna Gospodarka odpadami Presje- Ilość wytworzonych odpadów Stan - Składowiska odpadów Stan - Odpady niebezpieczne Reakcje Kontrole i monitoring składowisk odpadów Promieniowanie elektromagnetyczne /PEM/ Presje Źródła emisji PEM Stan Pomiary kontrolne PEM Przeciwdziałania Hałas Hałas drogowy Hałas przemysłowy Ochrona środowiska przed poważnymi awariami Działania kontrolne WIOŚ Działania monitoringowe i kontrolne WIOŚ na obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych (OSN) wyznaczonych na terenie powiatu wysokomazowieckiego

3 Wstęp - charakterystyka powiatu Powiat wysokomazowiecki geograficznie położony jest pomiędzy doliną górnego biegu Narwi, a rzeką Bug na południu. Jest to obszar nizinny zwany Wysoczyzną Wysokomazowiecką, wchodzącą w skład północnej części Niziny Podlaskiej. Od zachodu ogranicza ją linia Czerwonego Boru związana z Międzyrzeczem Łomżyńskim przechodząc w pradolinę rzeki Narew otaczającą wysoczyznę od strony północnej i wschodniej. W bliskim sąsiedztwie położona jest Kotlina Biebrzańska na północy i Wysoczyzna Białostocka na północnym wschodzie. Południe mezoregionu graniczy poprzez starorzecze Nurca z Wysoczyzną Drohicką i Równiną Bielską. Jednostajny lekko pofałdowany krajobraz jest typowy dla obszarów nizinnych. Silniej urozmaicona jest pod tym względem część północno-wschodnia powiatu, gdzie niewielkie morenowe wzgórza są liczniejsze i wznoszą się do 160 m n.p.m. Wysoczyzna stanowi dział wodny Bugu i Narwi. Powierzchnia całkowita powiatu wynosi 1289 km2, co stanowi 6,4% powierzchni woj. podlaskiego. Powiat w liczył mieszkańców, przy czym najliczniej zamieszkałą gminą (poza miastem Wysokie Mazowieckie) była gmina miejsko-wiejska Ciechanowiec, licząca mieszkańców (GUS,2012). Ludność powiatu wysokomazowieckiego w 33 % zamieszkiwała w miastach, a 67 % to mieszkańcy wsi. Sieć osadniczą tworzą: 1 gmina miejska (m. Wysokie Mazowieckie), 2 gminy miejsko-wiejskie (Ciechanowiec i Szepietowo) i 7 gmin wiejskich (Czyżew Osada; Klukowo, Kobylin Borzymy; Kulesze Kościelne; Nowe Piekuty; Sokoły oraz gmina Wysokie Mazowieckie). Łącznie z miastami jest to 381 miejscowości. Dominującą formą mieszkalnictwa na terenie powiatu jest zabudowa jednorodzinna i zagrodowa. Z całkowitej powierzchni powiatu przeważającą część stanowią użytki rolne zajmujące ha. Większość, bo ponad 72% użytków rolnych stanowią grunty orne. Lasy zajmują ha, a wskaźnik lesistości powiatu wynosi 19 % i jest to wskaźnik znacznie niższy od wskaźnika dla województwa podlaskiego wynoszącego 30,2 %. Największe powierzchnie leśne w powiecie posiada gmina Ciechanowiec 5092 ha (dane GUS,2008 danych późniejszych brak). Cechą szczególną Wysoczyzny Wysokomazowieckiej na tle Niziny Podlaskiej jest stosunkowo dobra jakość gleb skupionych w części środkowej i południowej. Korzystne warunki glebowe stopniowo zanikają w północnej części powiatu ustępując przewadze gleb lekkich i żwirów. Gminy: Czyżew, Szepietowo, Klukowo, Wysokie Mazowieckie i Nowe Piekuty posiadają gleby o najkorzystniejszych właściwościach agrotechnicznych w skali powiatu i całego województwa podlaskiego. W powiecie wysokomazowieckim jest niewiele gleb nieprzydatnych do produkcji rolniczej. Udział gleb marginalnych w ogólnej powierzchni użytków rolnych waha się od 0,3% w Wysokiem Mazowieckiem do 6,2%, w gminie Kobylin Borzymy oraz 14,3%, w gminie Kulesze Kościelne i 16,9% w gminie miejskiej Ciechanowiec. Średni wskaźnik dla województwa podlaskiego wynosi 7,4%. Cechą charakterystyczną podlaskiego rolnictwa jest bowiem czynnik ekologiczny wynikający z czystości środowiska naturalnego oraz niskiego poziomu zużycia chemicznych środków służących do ochrony i nawożenia roślin uprawnych. Ilość nawozów sztucznych ogółem w NPK w kg na 1 ha użytków rolnych wynosi 93,3 podczas gdy w kraju 117,9 (dane GUS 2009, danych późniejszych brak). Ma to również olbrzymi wpływ na produkcję, przetwórstwo a przede wszystkim na eksport. 3

4 Struktura przemysłu powiatu zdominowana jest przez produkcję i przetwórstwo artykułów spożywczych (przemysł mleczarski, mięsny, owocowo-warzywny i młynarski). Ważne znaczenie ma również produkcja maszyn i urządzeń oraz drewna i wyrobów z drewna. Największe w powiecie przedsiębiorstwa zajmujące się przetwórstwem rolno spożywczym to: SOKOŁÓW S.A., Przedsiębiorstwo Zakłady Mięsne FARM FOOD Oddział Czyżew-Osada, Zakłady Mięsne NETTER w Czyżewie-Osadzie oraz sieć nowoczesnych młynów. Zorganizowana baza surowcowa stymuluje produkcję żywca trzody chlewnej i bydła mięsnego. Dużą rolę w przemyśle spożywczym odgrywa przetwórstwo mleka. Spółdzielnia Mleczarska MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem jest liderem ilościowym i jakościowym w produkcji wyrobów mleczarskich w Polsce. Dzięki jej istnieniu dynamicznie rozwinęły się gospodarstwa hodowlane. Sieć komunikacyjna Teren powiatu wysokomazowieckiego przecina jedna z najstarszych w kraju linii kolejowych tzw. kolej Warszawsko-Petersburska. Jest to obecnie jeden z głównych węzłów komunikacji kolejowej łączący kraje Europy Wschodniej i Północno Wschodniej z pozostałą częścią Kontynentu. Uzupełniającym ciągiem kolejowym o marginalnym już znaczeniu jest jednotorowa linia Ostrołęka-Łapy przebiegająca przez teren gminy Kulesze Kościelne i Sokoły. Transport drogowy powiatu opiera się na ciągu drogi krajowej nr E-689 Zambrów - Wysokie Mazowieckie- Szepietowo Brańsk umożliwiając ponadregionalne połączenie środkowej i południowej część powiatu, z drogą krajową E-8. Dzięki takiej lokalizacji Wysokie Mazowieckie, jest też miastem tranzytu dla komunikacji południowej części województwa podlaskiego z Warszawą. Droga wojewódzka nr E-678 stanowi uzupełnienie tego trzonu łącząc bezpośrednio Wysokie Mazowieckie z Białymstokiem. Północny skraj powiatu styka się z drogą międzynarodową E-8, jednakże dla struktury komunikacyjnej powiatu ma to niewielkie, lokalne znaczenie, obejmujące teren gmin: Kobylin Borzymy i częściowo Kulesze Kościelne i Sokoły. Lokalny transport gminny i międzygminny obsługuje sieć dróg gminnych i powiatowych. Gęstość i lokalizacja sieci transportowo komunikacyjnej niemal całkowicie zaspokaja potrzeby mieszkańców, stawiając powiat wysokomazowiecki w korzystnej sytuacji na mapie województwa podlaskiego. Ochrona przyrody i krajobrazu Tereny chronione w powiecie wysokomazowieckim zajmują powierzchnię 3 126,5 ha (dane GUS,2012). Ważnym elementem ochrony przyrody jest Narwiański Park Narodowy, otaczający pradolinę Narwi w północno-wschodniej części powiatu wysokomazowieckiego (gminy Sokoły i Kobylin Borzymy). Teren parku zajmuje 1052 ha powierzchni powiatu. Park obejmuje malowniczy odcinek Doliny Górnej Narwi z licznymi zakolami, starorzeczami, rozlewiskami i obszarami bagiennymi. Mozaika różnorodnych zbiorowisk roślinnych (lasy łęgowe, trzcinowiska, turzycowiska, podmokłe łąki) stanowi ostoję dla wielu gatunków zwierząt, a szczególnie ptactwa wodnego m.in. zagrożonego wyginięciem derkacza i wodniczki. Pozostałe 2069,6 ha to Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Bugu i Nurca (GUS,2012). Utworzony został w 1982 roku. Utworzenie obszaru chronionego krajobrazu na tym terenie miało na celu ochronę i zachowanie doliny Bugu i Nurca o naturalnym charakterze oraz fragmentu Wysoczyzny Drohickiej odznaczających się wysokimi walorami przyrodniczymi, krajobrazowymi, kulturowymi i wypoczynkowymi. 4

5 dam3 WIOŚ Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska 1. Stan czystości i ochrona wód 1.1. Presje - Źródła zanieczyszczeń wód Dominujące presje wywierane przez człowieka na środowisko wodne to: - pobór wód na różne cele; - wprowadzanie do wód zanieczyszczeń wraz ze ściekami komunalnymi, przemysłowymi oraz wodami pochłodniczymi; - wprowadzanie do wód zanieczyszczeń ze źródeł rolniczych (nawożenie, brak skanalizowania terenów wiejskich); - zmiany morfologiczne i hydrologiczne wynikające z inwestycji w dziedzinie regulacji rzek (melioracje) czy energetyki. W, w powiecie wysokomazowieckim, pobrano na potrzeby gospodarki narodowej i ludności 4963,9dam 3 wody (GUS, 2012). W minionym 10-leciu, zaznacza się coraz wyższy pobór wody. W związku z rozbudową sieci wodociągowej wyraźny jest wzrost poboru na jej eksploatację. W, podobnie jak w latach poprzednich, najwięcej wody w powiecie szło na eksploatację sieci wodociągowej. Całkowite roczne zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych w kształtowało się na poziomie 2 929,4dam 3. Systematycznie w kolejnych latach rośnie też zużycie wody w przemyśle, w roku 2012 było to 1828dam3, w 2011 roku było to dam 3. Największe i wciąż wzrastające zużycie wody do celów przemysłowych zanotowano w Wysokiem Mazowieckiem (1 423 dam 3 ). Pobór wód w powiecie wysokomazowieckim w latach dane GUS 5 000, , , , ,0 0, ogółem przemysł rolnictwo i leśnictwo eksploatacja sieci wodociągowej 5

6 Zagadnienia związane z zaopatrzeniem w wodę realizowane są indywidualnie przez poszczególne jednostki samorządu lokalnego, z głębinowych ujęć wody poprzez lokalną, najczęściej gminną, sieć wodociągową. Istniejące potrzeby wodociągowe zrealizowane są na terenie powiatu w prawie 100%. Łączna długość czynnej rozdzielczej sieci wodociągowej w powiecie wysokomazowieckim w kolejnych latach systematycznie, choć powoli, wzrastała i w 2011r. wynosiła 1023,2 km (brak danych GUS dla 2012r.) Najdłuższą sieć posiadają gminy: Wysokie Mazowieckie, Czyżew- Osada i Ciechanowiec. W stosunku do roku 2009 znaczący wzrost długości sieci zanotowano tylko w Gminie Wysokomazowieckie. Jednostka terytorialna Wodociągi - długość czynnej sieci rozdzielczej w km dane GUS Powiat wysokomazowiecki 957,0 961,4 967, ,8 972,2 1022, ,2 Wysokie Mazowieckiemiasto (1) 25,4 25,5 25,8 26,5 27,3 27,8 27,9 Wysokie Mazowieckiegmina (2) 135,1 135,1 135,7 135,8 135,8 179,4 179,4 Ciechanowiec- miasto i gmina (3) 133,1 134,0 134,0 134,0 134,0 134,0 134,0 Ciechanowiec miasto(4) 27,8 28,5 28,5 28,5 28,5 28,5 28,5 Ciechanowiec-obszar wiejski (5) 105,3 105,5 105,5 105,5 105,5 105,5 105,5 Czyżew Osada gmina (2) 137,5 137,5 137,5 137,8 137,8 137,8 137,8 Czyżew miasto (4) ,9 Czyżew obszar wiejski (5) ,9 Klukowo gmina (2) 88,9 90,2 90,2 90,2 90,2 93,0 93,0 Kobylin-Borzymy (2) 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8 Kulesze Kościelne (2) 69,0 69,0 69,0 70,5 70,5 70,5 70,5 Nowe Piekuty- gmina (2) 66,1 66,1 66,1 66,1 66,1 66,1 66,1 Sokoły gmina (2) 108,5 110,6 112,7 113,2 113,2 116,3 116,3 Szepietowo - gmina (2) 112,6 112,6 112,6 115,7 116,5 116,5 117,4 Szepietowo - miasto (4) ,5 13,5 Szepietowo - obszar wiejski ,0 103,9 Długość sieci wodociągowej stopniowo wzrasta, wzrasta również ilość osób z niej korzystających. W powiecie w 2011r. było podłączy do budynków mieszkalnych i budynków budownictwa wielorodzinnego. Według danych GUS ludność obsługiwana przez wodociągi wynosiła w 2011 roku

7 dam3 WIOŚ Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska osoby, co stanowiło 92 % ludności powiatu. Zużycie wody na 1 mieszkańca powiatu wysokomazowieckiego w 2011 roku, wg danych GUS, wynosiło 50,7 m 3, z czego 29,2 m 3 zużywał statystyczny mieszkaniec miast, a 61m 3, przypadało na mieszkańca terenów wiejskich. Mieszkańcy miast zużywali co prawda mniej wody niż średnie zużycia w województwie, natomiast aż o 28,3 m 3 wody więcej zużywali mieszkańcy wsi. Świadczy to o wysokim stopniu zwodociągowania terenów pozamiejskich w powiecie. Jednostka terytorialna Ludność korzystająca z sieci wodociągowej w osobach - dane GUS Powiat wysokomazowiecki Wysokie Mazowieckie - miasto Ciechanowiec (3) Ciechanowiec miasto(4) Ciechanowiec-obszar wiejski (5) , Czyżew Osada (2) Czyżew miasto (4) Czyżew obszar wiejski (5) Klukowo (2) Kobylin-Borzymy (2) Kulesze Kościelne (2) Nowe Piekuty (2) Sokoły (2) Szepietowo (2) Szepietowo - miasto Szepietowo - obszar wiejski Wysokie Mazowieckie-gmina Emisja ścieków Ilości ścieków przemysłowych i komunalnych wymagających oczyszczenia odprowadzanych do wód lub do ziemi w pow. wysokomazowieckiem w latach dane GUS ocz. mechanicznie ocz. biologicznie ocz. z podw. us. biogenów nieoczyszczane 7 W z terenu powiatu wysokomazowieckiego odprowadzono do wód lub do ziemi łącznie 2545,5dam 3 ścieków komunalnych i przemysłowych wymagających oczyszczenia, z czego prawie całe 100% oczyszczono (GUS,2012). W wg danych GUS tylko w gminie Sokoły odprowadzono 3,5 dam 3 ścieków nieoczyszczonych. Od 2006 roku w powiecie dominującym sposobem oczyszczania ścieków jest ich oczyszczanie z podwyższonym usuwaniem biogenów (związków azotu i fosforu), co znacznie przyczynia się do ograniczenia presji na środowisko wodne. Ilość ścieków oczyszczanych tym sposobem systematycznie wzrasta. Dotyczy to oczywiście tylko terenów skanalizowanych.

8 km 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Długość sieci kanalizacyjnej w pow. wysokomazowieckiem w latach dane GUS kanalizacja W powiecie wysokomazowieckim sieć kanalizacyjna jest niestety, w stosunku do sieci wodociągowej, bardzo krótka. Stanowi ona zaledwie niecałe 10 % długości sieci wodociągowej. Długość sieci kanalizacyjnej w 2011 roku wyniosła 97,3 km (dane GUS, brak danych za 2012). W stosunku do roku 2010 przybyło zaledwie 5,4 km kanalizacji, rozbudowano ją w mieście Wysokie Mazowieckie, w Szepietowie oraz w gminie Sokoły. W kolejnych latach długość sieci wzrasta powoli i nieznacznie. Jednostka terytorialna Kanalizacja - długość czynnej sieci kanalizacyjnej w km - dane GUS Powiat wysokomazowiecki 79,7 82,6 85,5 86, ,9 97,3 Wysokie Mazowieckie (1) 19,8 21,8 24,4 25,1 25,9 26,6 28,1 Ciechanowiec (3) 11,7 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 Ciechanowiec miasto(4) 11,7 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 Ciechanowiec-obszar wiejski (5) Czyżew Osada - gmina(2) 14,9 15,8 15,8 15,8 15,8 19,0 19,0 Klukowo (2) 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 Kobylin-Borzymy (2) Kulesze Kościelne (2) Nowe Piekuty (2) Sokoły (2) 19,4 18,4 18,4 18,4 18,4 19,4 21,7 Szepietowo (3) 11,5 11,5 11,8 11,8 11,8 11,8 13,4 Szepietowo miasto(4) ,0 10,6 Szepietowo- obszar wiejski(5) ,8 2,8 Wysokie Mazowieckiegmina( 2) Z sieci kanalizacyjnej korzystało w 2011 roku osób tj. nieznacznie więcej jak w roku 2010 (17286 osób). Stanowiło to niecałe 30% mieszkańców powiatu wysokomazowieckiego. Byli to mieszkańcy miast i miejscowości gminnych: Wysokiego Mazowieckiego, Ciechanowca, Czyżewa, Klukowa oraz Szepietowa i Sokół. Pozostałe gminy nie są skanalizowane. 8

9 Liczba osób WIOŚ Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Szepietowo - obszar wiejski Szepietowo - miasto Szepietowo - gmina Sokoły- gmina Nowe Piekuty-gmina Kulesze Kościelne -gmina Kobylin-Borzymy- gmina Klukowo - gmina Czyżew Osada - obszar wiejski Czyżew-Osada - miasto Czyżew-Osada- miasto i gmina Ciechanowiec - obszar wiejski Ciechanowiec - miasto Ciechanowiec- miasto i gmina Wysokie Mazowieckie- gmina Wysokie Mazowieckie- miasto Ludność korzystająca z sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w pow. wysokomazowieckim w 2011 roku- (dane GUS) wodociągi kanalizacja osoby Na obszarze powiatu wysokomazowieckiego funkcjonowało wg danych GUS z 2012r. łącznie 8 oczyszczalni ścieków, w tym: sześć komunalnych (jedna oczyszczalnia w Ciechanowcu, jedna w Szepietowie, jedna w Sokołach, jedna w Czyżewie, dwie w Klukowie) oraz dwie przemysłowe (Spółdzielni Mleczarskiej MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem i Zakładów Mięsnych SOKOŁÓW S.A. w Czyżewie). Oczyszczalnia przemysłowa zakładu MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem pełni również funkcję oczyszczalni komunalnej dla tego miasta. Łączna przepustowość oczyszczalni komunalnych i przemysłowych w wyniosła m3/dobę, z czego 64% stanowiła przepustowość największej oczyszczalni w Wysokiem Mazowieckiem (GUS,2012). Alternatywą dla zabudowy rozproszonej są oczyszczalnie przydomowe, mogące obsłużyć kilka do kilkunastu domostw. Kierunek ten preferowany jest we wszystkich programach pomocowych, wspierających finansowanie inwestycji komunalnych. Oczyszczalnie przydomowe funkcjonują w pow. wysokomazowieckiem głównie na terenie gminy Klukowo i gminy Nowe Piekuty. W trzeci stopień oczyszczania ścieków tj. w podwyższony stopień usuwania substancji biogennych (związków azotu i fosforu) wyposażone są 2 oczyszczalnie: oczyszczalnia SM MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem i oczyszczalnia komunalna w Szepietowie (GUS,2012). Przepustowość oczyszczalni wyposażonych w 3 stopień oczyszczania wyniosła w 5900 m 3 /d co stanowi ponad 66% łącznej przepustowości wszystkich oczyszczalni Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie - powiat wysokomazowiecki - dane GUS W minionym 10-leciu systematycznie rosła liczba osób obsługiwanych przez oczyszczalnie. Pozytywnym zjawiskiem jest wyraźny, w latach , wzrost ilości osób obsługiwanych przez oczyszczalnie z podwyższonym usuwaniem biogenów ogółem z podwy ższony m usuwaniem biogenów Najgorsza sytuacja jest w gminach: Kobylin Borzymy, Kulesze Kościelne i Nowe Piekuty, gdzie brak jest sieci kanalizacji sanitarnej i gminnych oczyszczalni ścieków sanitarnych. W Kuleszach Kościelnych przy Urzędzie Gminy działa 9

10 niewielka oczyszczalnia komunalna, o wydajności 2 m 3 / d. Działa tu również niewielka oczyszczalnia przyszkolna. Podobnie dwie małe oczyszczalnie działają w Kobylinie Borzymach. Obiekt o niewielkiej przepustowości i nie spełniający warunków pozwolenia wodnoprawnego w zakresie stężeń zanieczyszczeń działa ponadto w Nowych Piekutach. Obecnie trwa jego przebudowa. Ścieki oczyszczone z oczyszczalni odprowadzane są przeważnie do wód powierzchniowych. Głównymi odbiornikami są rzeki : Brok i Nurzec. Oczyszczalnie funkcjonujące na terenie powiatu wysokomazowieckiego w oczyściły i odprowadziły łącznie 832 dam 3 ścieków komunalnych, z czego ok. 61% (505 dam 3 ) stanowiły ścieki z Wysokiego Mazowieckiego. Powyżej 100 dam3 odprowadzała oczyszczalnia z Ciechanowca (125 dam3). Pozostałe oczyszczalnie odprowadzały poniżej 100 dam 3 /rok (dane GUS,2012). Odprowadzane ścieki w 100 % zostały oczyszczone, w tym w większości, bo w prawie 69% z podwyższonym usuwaniem biogenów. Jednostka terytorialna ścieki komunalne oczyszczane razem - w dam 3 - dane GUS Powiat wysokomazowiecki Wysokie Mazowieckie miasto (1) Ciechanowiec - miasto Czyżew-Osada (2)- miasto Klukowo (2) Sokoły (2) Szepietowo - miasto Szepietowo - obszar wiejski ścieki oczyszczane biologicznie Powiat wysokomazowiecki Wysokie Mazowieckie (1) Ciechanowiec - miasto Czyżew-Osada - miasto Klukowo (2) Sokoły (2) Szepietowo (2) ścieki oczyszczane z podwyższonym usuwaniem biogenów Powiat wysokomazowiecki Wysokie Mazowieckie miasto (1) Szepietowo - miasto Szepietowo - obszar wiejski

11 Mimo, że oczyszczalnie wychwytują większą część zanieczyszczeń, ich ładunki odprowadzane ze ściekami Ładunki zanieczyszczeń w ściekach komunalnych odprowadzanych w pow. wysokomazowieckim do wód powierzchniowych [kg/r] - dane GUS komunalnymi do wód powierzchniowych są wysokie. Zamieszczony wykres nie uwzględnia ładunków ze ścieków komunalnych odprowadzanych z największej w powiecie oczyszczalni w Wysokiem Mazowieckiem (są one uwzględnione przy zestawieniu dot. ścieków przemysłowych). W największy wzrost, w zakresie wszystkich trzech badanych wskaźników, stwierdzono w ściekach odpływających z oczyszczalni w Ciechanowcu. Do rzek trafia również znaczny ładunek związków biogennych, głównie związków azotu i fosforu. Od 2006 roku nie wykonuje się niestety badań tych związków w ściekach odprowadzanych z mniejszych oczyszczalni. Wynika to z prawnego zwolnienia tych z badania tych związków w oczyszczanych ściekach. Taki zapis prawny spowodował zaprzestanie przez zarządzających oczyszczalniami strącania w oczyszczanych ściekach związków biogennych. Może się to odbić bardzo niekorzystnie na jakości wód do których ścieki oczyszczane są odprowadzane, szczególnie w przypadku jeżeli odbiornikiem ścieków są cieki o małym przepływie. Prowadzona w poprzednich latach polityka ochrony wód poprzez nakładanie na oczyszczalnie obowiązku redukcji biogenów zaowocowała wyraźnym spadkiem stężeń, głównie związków fosforu, we wszystkich badanych przez WIOŚ rzekach. Przez wiele lat fosforany były jednym z głównych wskaźników obniżających jakość wód do wartości pozaklasowych, ostatnio ich stężenia przeważnie nie przekraczają granic I i II klasy czystości. obowiązujące obecnie BZT5 ChZT zawiesina Niestety regulacje prawne, w tym również samokontrola podmiotów emitujących zanieczyszczenia do środowiska, mogą doprowadzić do powrotu problemu z utrzymaniem dobrej jakości wód. Ścieki przemysłowe Powiat wysokomazowiecki wytwarza największą w województwie podlaskim ilość ścieków pochodzenia przemysłowego (drugie miejsce zajmuje powiat m. Łomża, kolejny jest powiat bielski). W roku 2012 było to 1769 dam 3 (w 2011 roku dam 3 ) (GUS,2012). Ponad 82% stanowią ścieki z zakładu mleczarskiego MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem, oczyszczane biologicznie, z podwyższonym usuwaniem biogenów ( w ilości tej mieszczą się również ścieki komunalne z miasta Wysokie Mazowieckie). 14,6% stanowią ścieki z zakładów mięsnych SOKOŁÓW S.A w Czyżewie, oczyszczane biologicznie. Ostatecznym odbiornikiem wszystkich tych ścieków jest niewielka rzeka Brok. Ponadto 53 dam 3 ścieków przemysłowych wytwarzane jest w Ciechanowcu i odprowadzane do sieci kanalizacyjnej i oczyszczane na oczyszczalni komunalnej (GUS,2012). 11

12 Jednostka terytorialna ścieki przemysłowe oczyszczane razem - w dam 3 - dane GUS Powiat wysokomazowiecki Wysokie Mazowieckie - miasto Czyżew-Osada - miasto ścieki oczyszczane biologicznie Powiat wysokomazowiecki Czyżew-Osada - miasto ścieki oczyszczane z podwyższonym usuwaniem biogenów Powiat wysokomazowiecki Wysokie Mazowieckie - miasto Ładunki zanieczyszczeń w ściekach przemysłow ych odprow adzanych w pow. w ysokomazow ieckiem do w ód powierzchniowych [kg/r] - dane GUS BZT5 ChZT zaw iesina Ładunki odprowadzane, ze ściekami przemysłowymi są znacznie wyższe niż te pochodzące ze ścieków komunalnych - w zakresie BZT 5, ChZT i zwiesiny (dane GUS, 2012). Biorąc pod uwagę wielkość odbiornika- rzeki Brok - jest to dla niego bardzo duże obciążenie. Znaczne są również ładunki azotu i fosforu, powodujące eutrofizację Broku Ładunki zanieczyszczeń biogennych w ściekach przemysłow ych odprow adzanych w pow. w ysokomazow ieckim do w ód powierzchniowych [kg/r] - dane GUS Wg danych GUS w latach ładunki te wyraźnie maleją. W roku 2012 ładunek odprowadzony do Broku ze ściekami przemysłowymi wyniósł 2640 kg/rok azotu i 878 kg/rok fosforu. azot ogólny fosfor ogólny Ładunki siarczanów i chlorków odprow adzane w pow. wysokomazowieckiem do wód powierzchniowych [kg/r] - dane GUS Do Broku ze ściekami przemysłowymi trafia również bardzo duży ładunek chlorków i siarczanów. W 2008 roku było to ok. 291 tys. kg, a w 2009 ilość ta wzrosła do prawie 350 tysięcy kg na rok. 84% z nich były to ładunki odprowadzane pow. w ysokomazow iecki oczyszczalnia SM MLEKOVITA oczyszczalnia SOKOŁÓW S.A. 12

13 tony WIOŚ Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska ze ściekami SM MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem. Pozostałe 16% odprowadzała oczyszczalnia SOKOŁÓW S.A. w Czyżewie. Do roku 2008 można było stwierdzić obniżanie się tych ładunków, w 2009 roku nastąpił ich ponowny wzrost. Od roku 2010 w danych GUS nie wykazywano ładunku tych związków odprowadzanych z Wysokiego Mazowieckiego (MLEKOVITA nie ma w pozwoleniu wodnoprawnym obowiązku badania tych substancji w ściekach). Niekorzystnym ubocznym zjawiskiem związanym z procesem oczyszczania ścieków jest powstawanie na oczyszczalniach znacznej ilości osadów ściekowych Osady ściekowe wytworzone w oczyszczalniach na terenie pow. wysokomazowieckiego - dane GUS ocz. przemysłowe ocz. komunalne wg danych GUS w powiecie wysokomazowieckim ilość osadów do roku 2010 systematycznie rosła. W latach nastąpił wyraźny spadek ilości osadów spowodowany zmniejszeniem się ilości osadów z oczyszczalni ścieków przemysłowych i komunalnych SM MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem, które stanowiły 85% ogólnej wytworzonej w powiecie ilości osadów (1142 tony). Ze 101 ton osadów powstałych na oczyszczalniach komunalnych większość, 41 ton, była czasowo magazynowana, 36 ton użyto do rekultywacji terenów, w tym gruntów na cele rolne, a 24 tony składowano. Większość z ogólnej ilości wytworzonych osadów przemysłowych 1041 ton - tj.879 ton, wykorzystano w rolnictwie, 3 tony przekształcono termicznie, a 104 tony składowano (dane GUS,2012) Stan - Ocena jakości wód powierzchniowych W związku z wprowadzeniem przepisów prawnych mających na celu dostosowanie prawodawstwa polskiego do wymogów Unii Europejskiej, zasady badań i oceny jakości wód powierzchniowych ulegają ciągłym zmianom. Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U.2011 nr 257 poz.1545), a jej weryfikację wykonano zgodnie z Wytycznymi dla wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska w sprawie : - wykonania weryfikacji oceny jednolitych części wód powierzchniowych (rzek, zbiorników zaporowych, wód przejściowych i przybrzeżnych) za lata 2010 i 2011, - sporządzenia oceny dla JCW ww. kategorii za rok Punkty monitoringowe ustanawiane są na zamknięciach jednostek, wyznaczonych przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, zwanych Jednolitymi Częściami Wód (JCW). Monitoring JCW prowadzi się w sposób umożliwiający ocenę ich stanu oraz ilościowe ujęcie czasowej i przestrzennej zmienności elementów jakości i parametrów wskaźnikowych dla elementów biologicznych, hydromorfologicznych, fizykochemicznych i 13

14 chemicznych. Ze względu na ten fakt, z badań monitoringowych wypadł punkt na Broku w Michałkach (poniżej Wysokiego Mazowieckiego) oraz punkt na Siennicy poniżej ujścia ścieków z zakładów mięsnych w Czyżewie. W okolicach Wysokiego Mazowieckiego biorą swój początek niewielkie dopływy Narwi (Jabłonka, Ślina, Rokitnica) i Bugu (Brok Mały i Duży) tworząc lokalną sieć rzeczną o dość dużym współczynniku gęstości. W obrębie powiatu nie występują naturalne zbiorniki wód powierzchniowych większych rozmiarów. Dość częste są natomiast oczka śródpolne, i sztuczne zbiorniki przeznaczone na użytek mieszkańców. W okolicach wsi Tybory Kamianka znajduje się sztuczny zbiornik o charakterze rekreacyjnym. Największymi ciekami wodnym powiatu są rzeki Brok i Nurzec. W na terenie powiatu wysokomazowieckiego badaniami w ramach monitoringu wód powierzchniowych objęto: Nurzec w punkcie pomiarowo-kontrolnym Tworkowice; Brok punkcie pomiarowo-kontrolnym w m. Ołdaki. - w monitoringu operacyjnym - celowym tzw. rybnym - wg wyznaczonego do prowadzenia badań Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie na rok 2011 i 2012, do badania ichtiologicznego nie zostały wyznaczone rzeki leżące w powiecie wysokomazowieckim. Omówienie wyników badań rzek: NURZEC o całkowitej długości 100,2 km i powierzchni zlewni 2082,6 km 2 jest w pierwszej grupie największych rzek Makroregionu Północno-Wschodniego i jednocześnie jedną z większych zlewni dopływów Bugu. Rzeka i jej dopływy odprowadzają wody z obszaru Wysoczyzny Bielskiej, Drohickiej i Wysokomazowieckiej będących mezoregionami Niziny Północno-Podlaskiej. Na terenie powiatu wysokomazowieckiego leży dolny odcinek Nurca i jego ujście do Bugu. Jednym z większych dopływów w górnej części zlewni jest rzeka Nurczyk. Mniejsze dopływy to Kukawka, Pełchówka, Siennica i Płonka. Na terenie powiatu wysokomazowieckiego największym punktowym źródłem zanieczyszczenia Nurca jest oczyszczalnia komunalna w Ciechanowcu. Ocena jakości wód Nurca ppk Tworkowice odcinek ujściowy do Bugu Ocena stanu ekologicznego. W wykonano badania większości wymaganych prawem wskaźników biologicznych (z wyjątkiem wskaźnika ichtiologicznego) tj. wskaźnik fitobentosowy I klasa, wskaźnik makrofitowy II klasa i wskaźnik makrobezkręgowców bentosowych III klasa. Na podstawie elementu biologicznego, który miał najniższą klasę, oceniono stan ekologiczny jako umiarkowany. Zbadane stężenia wskaźników fizykochemicznych w nie przekroczyły wartości określonych dla stanu dobrego. W roku 2011 przekroczenia notowano w zakresie: ogólnego węgla organicznego (OWO), azotu Kjeldahla i azotu amonowego. Wynik klasyfikacji, po uwzględnieniu obu składowych ocen: biologicznej i fizykochemicznej, zakwalifikował ujściowy odcinek Nurca do umiarkowanego stanu ekologicznego. Ocena stanu chemicznego w wykonano pełen, wymagany rozporządzeniem, zakres badania substancji priorytetowych, szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego i na podstawie otrzymanych wyników stan chemiczny oceniono jako dobry. W 2011 roku ocenę wykonano na podstawie tylko 2 wskaźników z grupy WWA (wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych), których stężenia wykraczały poza dopuszczalne normy. W latach stężenia tych wskaźników również kwalifikowały rzekę do stanu poniżej dobrego. Stan sanitarny rzeki był znacznie lepszy niż stwierdzony w 2011 roku. Średnioroczna ilość bakterii grupy coli typu fekalnego w 100 ml wyniosła 1666, w roku poprzednim było to

15 BROK jest prawobrzeżnym dopływem Bugu uchodzącym na 87,4 km jego biegu, na terenie woj. mazowieckiego. Długość rzeki wynosi 72,0 km, a powierzchnia zlewni 819,8km 2. Na terenie powiatu wyskomazowieckiego położona jest górna część zlewni z odcinkiem o długości 32 km. Ciek charakteryzuje się małym przepływem, jest uregulowany i posiada mało zasobną w wodę zlewnię. Większe dopływy, przeważnie uregulowane, to Brok Mały, Penchratka, Kanał Szumowo-Łątownica, Ciek spod Dąbrowy oraz Siennica (Dopływ spod Nowej Wsi). Na terenie powiatu wysokomazowieckiego głównym źródłem zanieczyszczenia rzeki są: oczyszczalnia Spółdzielni Mleczarskiej MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem (oczyszczająca również ścieki komunalne z miasta) i oczyszczalnia komunalna w Czyżewie. Ocena jakości wód Broku - punkt p-k w m. Ołdaki - poniżej Czyżewa Ocena stanu ekologicznego. Wskaźnikiem biologicznym służącym do oceny stanu ekologicznego rzeki był w wskaźnik fitobentosowy. Na jego podstawie określono umiarkowany stan elementów biologicznych. Potwierdziły to liczne przekroczenia wartości wskaźników fizykochemicznych poniżej określonego rozporządzeniem stanu dobrego. Przekroczenia wartości dopuszczalnych wskaźników fizykochemicznych, mające wpływ na obniżenie oceny jakości wody, wystąpiły dla azotu Kjeldahla oraz fosforanów i fosforu ogólnego. W roku 2011 notowano ponadto przekroczenia stężeń azotu amonowego, azotu azotanowego oraz azotu ogólnego. Ocena stanu chemicznego w wykonano pełen, wymagany rozporządzeniem, zakres badania substancji priorytetowych, szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego i na podstawie otrzymanych wyników stan chemiczny oceniono jako poniżej stanu dobrego wyłącznie ze względu na przekroczenia w zakresie sumy stężeń wskaźników z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) tj. benzo (g,h,i)perylenu i indeno (1,2,3-cd) pirenu. Wskaźniki te były przekroczone również w latach Stan sanitarny rzeki był niekorzystny, ale znacznie lepszy niż w 2011 roku. Średnioroczna ilość bakterii grupy coli typu fekalnego w 100 ml wyniosła , w roku poprzednim było to aż Wnioski 1. Stan ekologiczny odcinka Broku poniżej Czyżewa oraz ujściowego odcinka Nurca, oceniono jako umiarkowany w 5 stopniowej skali tj. od stanu bardzo dobrego, poprzez dobry, umiarkowany, słaby do złego. W Broku na wyniki oceny miała wpływ zarówno wartość indeksu badanego wskaźnika biologicznego jak i przekroczenia dopuszczalnych stężeń wskaźników fizykochemicznych określonych dla stanu dobrego. W Nurcu o obniżeniu klasyfikacji zadecydował wyłącznie jeden z trzech badanych wskaźników biologicznych. Pod względem badanych wskaźników fizykochemicznych jakość wody była dobra. 2. Badania stanu chemicznego w na obu rzekach wykonano pełen, wymagany rozporządzeniem, zakres badania substancji priorytetowych, szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego i na podstawie otrzymanych wyników stan chemiczny Nurca oceniono jako dobry. W Broku, w dalszym ciągu notowano ponadnormatywną sumę stężeń wskaźników z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) tj. benzo (g,h,i)perylenu i indeno (1,2,3-cd) pirenu, co zakwalifikowało go do stanu poniżej dobrego. 3. Jakość sanitarna Broku i Nurca była lepsza jak stwierdzona w 2011 roku, jednak w Broku nadal średnioroczna ilość bakterii coli typu kałowego w 100 ml była wysoka, co świadczy o ciągłym zanieczyszczeniu sanitarnym rzeki. Przyczyną mogą być miejsca pojenia krów na pastwiskach, najczęściej zlokalizowane bezpośrednio w rzece. Jest to niezgodne z przepisami o dobrej praktyce rolniczej. Na terenach objętych wprowadzonym w programem ochrony obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych OSN (patrz rozdział 8), gospodarstwa rolne mające pastwiska przylegające do rzek będą pod tym kątem kontrolowane przez WIOŚ. 15

16 1.3. Przeciwdziałania - Działalność kontrolna Częstotliwość poboru próbek ścieków do badań i zakres ich badań określa Rozporządzenie MŚ z dnia 28 stycznia 2009r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzeniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U Nr 27 poz. 169). Zarządzający oczyszczalniami mają obowiązek wykonywania badań próbek ścieków z częstotliwością i w zakresie określonym w pozwoleniach wodnoprawnych. Inspektorzy WIOŚ w czasie kontroli prowadzą analizę wyników badania ścieków przedstawioną przez zarządzającego oczyszczalnią i na tej podstawie określają, czy warunki pozwolenia w zakresie ilości i jakości ścieków zostały dotrzymane. Wykaz źródeł zanieczyszczeń wód powierzchniowych na terenie powiatu wysokomazowieckiego wg danych za 2012 rok Lp Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni m. Wysokie Mazowieckie ( odbiornik bezpośredni rz. Brok dopływ Bugu) 1 Spółdzielnia Mleczarska "MLEKOVITA" Wg nowego pozwolenia wodnoprawnego ilość ścieków Qdśr. wynosi 9600 m 3 /d tj. maksymalnie m 3 /rok. mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów, część osadowa ze stacją mechanicznego zagęszczania, odwadniania i higienizacji osadów oraz część gazowa z instalacją odsiarczania biogazu. m. Ciechanowiec (odbiornik bezpośredni rz. Nurzec dopływ Bugu) 2 Przedsiębiorstwo Robót Komunalnych FARE Sp. z o.o. w Ciechanowcu Oczyszczalnia Miejska mech.-biologiczna z tlenową stabilizacja osadów pościekowych, BIOBLOK 2 x WS 400 Wg pozwolenia wodnoprawnego ilość ścieków Qdśr. wynosi 915 m 3 /d m. Czyżew ( odbiornik bezpośredni rz. Brok dopływ Bugu) 3 Gmina Czyżew Oczyszczalnia gminna mechaniczno-biologiczna, złoże biologiczne i osad czynny Ilość odprowadzanych ścieków wg zmienionego pozwolenia Qdśr. 516 m 3 /d, Qrmax m 3 /r. 16 Uwagi Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie zintegrowane ważne do Na odprowadzanie ścieków do rz. Brok w sierpniu 2012r. wydano oddzielne pozwolenie ważne do 20 sierpnia 2020r. W 2013 roku WIOŚ przeprowadził analizę dokumentów przekazanych przez zakład w celu oceny dotrzymywania wielkości dopuszczalnych oraz spełnienia wymagań dotyczących badań monitoringowych ścieków i raportu PRTR za 2012 rok. Nie stwierdzono nieprawidłowości. W badanych ściekach nie stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnych ustalonych w pozwoleniu. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakładowi wydano nowe pozwolenie wodnoprawne ważne do Podczas kontroli przeprowadzonej w dn r. stwierdzono, że w okresach obowiązywania pozwolenia wodno prawnego tj i r. została wykonana wymagana ilość badań prób ścieków. Ilość odprowadzanych ścieków do środowiska za okres objęty kontrolą nie przekraczała ilości ustalonych w pozwoleniu. Na podstawie otrzymanych wyników stwierdzono, że ścieki nie spełniały wymagań w zakresie wskaźników: zawiesina ogólna i azot azotynowy, Za przekroczenie w warunków określonych w pozwoleniu naliczona została kara administracyjna. W związku z rozbudową i przebudową oczyszczalni zakład wystąpił o odroczenie kary. Przeprowadzona w dn r. kontrola sprawdzająca stopień realizacji inwestycji nie wykazała naruszeń, w związku z tym odroczono termin płatności wymierzonej kary do 30 czerwca 2014r. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do maja 2012 r. zmieniono w pozwoleniu ilość i dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń w ściekach. W sierpniu 2011 roku przeprowadzono kontrolę gminnej oczyszczalni ścieków w Czyżewie w zakresie przestrzegania wymagań ilości i jakości odprowadzanych ścieków oczyszczonych w okresie obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego. Nie stwierdzono naruszeń. W zakład nie był kontrolowany w zakresie gospodarki wodnościekowej, nie przekazał też do WIOŚ wyników badań autominitoringowych ścieków.

17 m. Kozarze (odbiornik bezpośredni rz. Nurzec dopływ Bugu) 4 Oczyszczalnia Domu Pomocy Społecznej mech.-biologiczna, typ BIOCLERE, złoże biologiczne typu B95 i typu B Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do W roku 2011 i 2012 podmiot nie był kontrolowany. Nie przekazywał również do WIOŚ wyników automonitoringowych badań ścieków. miejscowość Trojanówek (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny dopływ rz. Nurzec dopływ Bugu) 5 Oczyszczalnia ścieków mech.-biologiczna Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada sanitarnych dla miejscowości Trojanówek użytkowana przez Gminę Klukowo z osadem czynnym typu Lęg pozwolenie wodnoprawne ważne do Podczas kontroli przeprowadzonej w dn r. obejmującej okres na Ilość ścieków wg pozwolenia podstawie oceny wskaźników zbadanych w Qdśr. 18,24 m 3 /d odprowadzanych ściekach stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń w zakresie, ChZT Cr i i wskaźnika zawiesiny ogólnej. Wyliczona wysokość kar za poszczególne lata 2008 i 2009 nie przekracza kwoty 800 zł, nie wszczęto więc postępowania w sprawie wymierzenia kary. W obiekt nie był kontrolowany, nie przekazał również do WIOŚ wyników badań automonitoringowych ścieków. miejscowość Trojanowo (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny dopływ rz. Nurzec dopływ Bugu) 6 Oczyszczalnia ścieków mech.-biologiczna Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada sanitarnych dla miejscowości Trojanowo użytkowana przez Gminę Klukowo z osadem czynnym typu Lęg pozwolenie wodnoprawne ważne do W trakcie przeprowadzonej w dn r. kontroli stwierdzono, że w kontrolowanym okresie od do na podstawie oceny wskaźników zbadanych w odprowadzanych ściekach stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń w zakresie BZT5, ChZT Cr i i wskaźnika zawiesiny ogólnej). Za stwierdzone przekroczenia wymierzona została administracyjna kara pieniężna. Ilość odprowadzanych ścieków do środowiska nie przekraczała ilości ustalonych pozwoleniem. W trakcie kontroli przeprowadzonej w dniach stwierdzono ponownie przekroczenie dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń w zakresie BZT5, ChZT-Cr i zawiesiny ogólnej. Podmiotowi wymierzono kolejną karę administracyjną. Zarządzający oczyszczalnią nie poinformował WIOŚ o działaniach podjętych w celu poprawy jakości ścieków. miejscowość Nowe Piekuty (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny d.rz. Tłoczewki d. Mianki d. Nurca d. Bugu) 7 Oczyszczalnia ścieków Gminy Nowe Piekuty przy obiektach szkoły podstawowej, gimnazjum mech.-biologiczna typu POLI 1 A.E.100. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do Kontrola przeprowadzona w dniach i domu nauczyciela wykazała odprowadzanie ścieków w z naruszeniem warunków pozwolenia wodnoprawnego. Oceny jakości ścieków dokonano za 2 okresy od do i od do W obu okresach stwierdzono bardzo duże przekroczenia w zakresie BZT5, ChZT i zawiesiny ogólnej. Gminie wymierzono administracyjną karę pieniężną roku Gmina zwróciła się z wnioskiem o odroczenie płatności kary ze względu na realizację przedsięwzięcia polegającego na przebudowie istniejącej oczyszczalni. Kara została odroczona do r. m. Łuniewo (odbiornik bezpośredni Ciek od Klukowa dopływ rz. Ralki dopływ rz. Nurzec dopływ rz. Bug) 8 Oczyszczalnia ścieków Gminy Klukowo przy Szkole Podstawowej w Łuniewie Małym Ilość ścieków wg pozwolenia Qdśr. 3,93 m 3 /d mech.-biologiczna ze złożem biologicznym Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Po uzyskaniu pozwolenia w okresie podmiot nie był kontrolowany, nie przesłał również do WIOŚ wyników badania ścieków oczyszczonych. miejscowość Wyszonki Kościelne (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny P-6 dopływ rz. Płonki dopływ rz. Nurzec 9 Oczyszczalnia ścieków Gminy mech.-biologiczna Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada Klukowo przy Szkole Podstawowej w Wyszonkach ze złożem pozwolenie wodnoprawne ważne do r.

18 Kościelnych Ilość ścieków wg pozwolenia Qdśr. -4,61 m 3 /d miejscowość Kuczyn (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny NB dopływ rz. Nurzec, dopływ rz. Bug) 10 Oczyszczalnia ścieków Gminy Klukowo przy Szkole Podstawowej w Kuczynie Ilość ścieków wg pozwolenia Qdśr. -4,61 m 3 /d mech.-biologiczna ze złożem 18 Po uzyskaniu pozwolenia w 2010 roku podmiot w okresie nie był kontrolowany, nie przesłał również do WIOŚ wyników badania ścieków oczyszczonych. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Po uzyskaniu pozwolenia w 2010 roku podmiot w okresie nie był kontrolowany, nie przesłał również do WIOŚ wyników badania ścieków oczyszczonych miejscowość Klukowo (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny - rz. Ralka dopływ rz. Nurzec dopływ rz. Bug) 11 Oczyszczalnia ścieków Gminy mech.-biologiczna Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada Klukowo przy Szkole Podstawowej w Klukowie Ilość ścieków wg pozwolenia Qdśr. 12,69 m 3 /d z osadem czynnym typu MICLOCLAR DC-100 pozwolenie wodnoprawne ważne do Podmiot w okresie nie był kontrolowany, nie przesłał również do WIOŚ wyników badania ścieków oczyszczonych. m. Czyżew (odbiornik bezpośredni rz. Siennica dopływ rz. Brok dopływ Bugu) 12 SOKOŁÓW S.A. Oddział w Czyżewie Ilość odprowadzanych ścieków wg pozwolenia zintegrowanego nie przekroczy Qdśr m 3 /d mechaniczno- biologiczna, osad czynny, PIX Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie zintegrowane ważne do Kontrola przesłanych przez zakład wyników badań automonitoringowych za rok 2012 jakości i ilości odprowadzanych ścieków oczyszczonych nie wykazała przekroczeń wielkości określonych pozwoleniem wodnoprawnym. W kontrola zakładu w zakresie gospodarki wodnościekowej nie była prowadzona. m. Szepietowo (odbiornik bezpośredni - rów melioracyjny dopływ rz. Brok ) 13 Zakład Wodociągów, Kanalizacji Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada i Oczyszczania w Szepietowie pozwolenie wodnoprawne ważne do W okresie od do roku zakład odprowadził m 3 ścieków (średniodobowo 145 m 3 ). 14 Agencja Rezerw Materiałowych w Warszawie, Biuro Inwestycji i Eksploatacji Składnica w Szepietowie mechaniczno-biologiczna na bazie osadu czynnego W ciągu technolologicznym: sita Combi, dwa reaktory biologiczne SBR typu BIOVAC, zbiornik stabilizacji osadu, instalacja PIX, stacja odwadniania osadu mechaniczno-biologiczna typu BIOCLAR EG-35 m. Sokoły (odbiornik bezpośredni - rz. Awissa dopływ Narwi) 15 Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Sokołach Oczyszczalnia Gminna dwustopniowa mechanicznobiologiczna typu EKOBLOK z bioreaktorem typu EKOLAND, oczyszczanie wspomagane PIX-em, mechaniczne odwadnianie osadu na stacji DRAIMAD m. Kulesze Kościelne (odbiornik bezpośredni - rz. Rokietnica) 16 Zespół Szkół w Kuleszach Kościelnych Ilość odprowadzanych ścieków wg pozwolenia wodnoprawnego nie przekroczy Qdśr. 6,68 m 3 /d mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym Bioclar EG- 50 o wydajności Q=6,1-9,0 m 3 /d W grudniu 2011 roku przeprowadzono kontrolę w zakresie eksploatacji miejskiej oczyszczalni ścieków. Nie stwierdzono nieprawidłowości. Zakład wykonał wymaganą pozwoleniem wodnoprawnym ilość badań próbek ścieków oczyszczonych których jakość odpowiadała warunkom pozwolenia. W zakład nie był kontrolowany, nie przekazał również do WIOŚ wyników badań autominitoringowych. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada nowe, uzyskane w pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W obiekt nie był kontrolowany. Analiza przesłanych w 2013 roku do WIOŚ wyników pomiarów ilości i jakości ścieków wprowadzanych do wód za rok 2012 nie wykazała przekroczeń w stosunku do warunków zawartych w pozwoleniu wodnoprawnym. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do W październiku 2011 roku przeprowadzono kontrolę w zakresie sprawdzenia przestrzegania wymagań dotyczących jakości ścieków odprowadzanych z gminnej oczyszczalni ścieków w Sokołach do rzeki Awissy w kolejnych latach obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego. Kontrola nie wykazała nieprawidłowości. W obiekt nie był kontrolowany, nie przekazał też do WIOŚ wyników badań automonitoringowych za 2012 rok. Stan formalno prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do W terminie r. przeprowadzono kontrolę oczyszczalni ścieków w zakresie przestrzegania wymagań ilości i jakości odprowadzanych ścieków oczyszczonych w okresie obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego tj. od do r. W badanych ściekach nie stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnych ustalonych w pozwoleniu.

19 m. Kurowo rów melioracyjny do rz. Kurówki 17 Gmina Kobylin Borzymy Osiedle mieszkaniowe Oczyszczalnia w Kurowie mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym typu Microclar typu DCE-50 o wydajności Q=6-9 m 3 /d m. Stypułki- Święchy kanał sanitarny do rz. Śliny 18 Gmina Kobylin Borzymy Szkoła Podstawowa w Stypułkach Święchach Oczyszczalnia ścieków mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym typu Microclar typu DCE-50 o wydajności Q=6-9 m 3 /d m. Kobylin Borzymy - rów melioracyjny 19 Gmina Kobylin Borzymy Zespół Szkół w Kobylinie Borzymach Oczyszczalnia ścieków Ilość odprowadzanych ścieków wg pozwolenia wodnoprawnego nie przekroczy Qdśr. 13,08 m 3 /d 20 Gmina Kobylin Borzymy Oczyszczalnia Ścieków przy UG w Kobylinie Borzymach mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym mechaniczno biologiczna z osadem czynnym typu Bioclar EG 12 o wydajności Q=1,6 2,2 m 3 /d Stan formalno prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W 2011 i obiekt nie był kontrolowany. Nie przekazywał również do WIOŚ wyników automonitoringowych badania ścieków. Stan formalno prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W terminie przeprowadzono kontrolę oczyszczalni ścieków w zakresie przestrzegania wymagań ilości i jakości odprowadzanych ścieków oczyszczonych w okresie obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego tj. od do i stan aktualny. Stwierdzono, że w okresie i w okresie nie były wykonane wymagane pozwoleniem badania ścieków. Natomiast w okresie w ściekach stwierdzono przekroczenia wskaźników zanieczyszczeń w zakresie BZT5, ChZt-Cr i zawiesiny ogólnej. Wyliczona wysokość kar za poszczególne lata nie przekracza kwoty 800 zł, nie wszczęto więc postępowania w sprawie wymierzenia kary. W czasie przeprowadzonych oględzin stwierdzono ponadto, że osadnik wtórny oczyszczalni wymaga gruntownego oczyszczenia. Wydano zarządzenia pokontrolne, które zostały zrealizowane. Stan formalno prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W 2011 i obiekt nie był kontrolowany. Nie przekazywał również do WIOŚ wyników badania ścieków. Stan formalno prawny uregulowany, gmina posiada pozwolenie wodno prawne ważne do r. Podczas kontroli przeprowadzonej w dn i r. stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń (BZT 5, ChZT- Cr, zawiesiny ogólnej) w odprowadzanych ściekach oraz przekroczenie dopuszczalnej ilości odprowadzanych ścieków; wysokość naliczonej kary nie przekraczała 800 zł umorzono postępowanie. Ścieki odprowadzane do ziemi: m. Kulesze Kościelne - drenaż rozsączający do ziemi 1 Urząd Gminy Kulesze Kościelne mechaniczno-biologiczna Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada Qmax=2,2 m 3 /d pozwolenie wodnoprawne ważne do W latach obiekt nie był kontrolowany, nie przekazał też do WIOŚ wyników badań automonitoringowych ścieków za ten okres. m. Kurowo drenaż rozsączający do ziemi 2 Narwiański Park Narodowy Ilość odprowadzanych ścieków wg pozwolenia wodnoprawnego nie przekroczy Qdśr. 1,672 m 3 /d mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym typu Microclar typu DCE-12 o wydajności Q=6-9 m 3 /d Stan formalno prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W 2011 i obiekt nie był kontrolowany. Nie przekazywał również do WIOŚ wyników badania ścieków. Dobrą pracą charakteryzowały się największe obiekty odprowadzające ścieki do rzek tj. oczyszczalnia spółdzielni mleczarskiej MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem oraz oczyszczalnie komunalne w Czyżewie i Szepietowie. Rozbudowuje się i modernizuje oczyszczalnia w Ciechanowcu, gdzie stwierdzane były przekroczenia wartości dopuszczalnych w odprowadzanych ściekach, harmonogram przedsięwzięcia realizowany jest prawidłowo. Problemy z dotrzymaniem warunków jakości ścieków nałożonych pozwoleniami wodnoprawnymi mają natomiast małe oczyszczalnie. Stwierdzane tu przekroczenia i naliczane kary nie są egzekwowane, ze względu na zapisy prawne pozwalające na nie egzekwowanie kar 19

20 nie przekraczających 800 zł. Na stan czystości rzek ma też wpływ ciągle niski stopień skanalizowania miejscowości położonych w ich zlewniach. Mimo funkcjonujących zgodnie z nałożonymi warunkami oczyszczalni ścieków w Wysokiem Mazowieckiem i Czyżewie, ciągle notowane są wysokie stężenia zanieczyszczeń w Broku. Wynika to z bardzo dużej, w stosunku niewielkiego przepływu w rzece, ilość odprowadzanych ścieków. W Czyżewie istnieje też problem z funkcjonowaniem oczyszczalni w okresie bardzo intensywnych opadów deszczu. Dodatkowym istotnym problemem jest Oczyszczalnia SOKOŁÓW S.A. Oddział w Czyżewie, która dostarcza poprzez Siennicę do Broku znaczne ładunki chlorków, sodu i potasu. Zły stan czystości, oraz zanik życia biologicznego na ujściowym odcinku Siennicy wynika z dopływu bardzo dużej (w stosunku do niewielkiego przepływu w rzece) ilości ścieków z oczyszczalni w/w zakładów mięsnych mimo, że jakość i ilość odprowadzanych ścieków nie przekracza wartości określonych w pozwoleniu wodnoprawnym. W pierwszej kolejności należy rozwiązać problem gospodarki ściekowej poprzez wybudowanie gminnych oczyszczalni ścieków w gminach, w których jest ich brak. Są to gminy: Kulesze Kościelne, Klukowo i Kobylin Borzymy. Istnieją tu niewielkie lokalne oczyszczalnie, a w Gminie Klukowo i Nowe Piekuty liczne oczyszczalnie przyzagrodowe, jednak nie przyjmują one ścieków z zewnątrz, wobec czego problem rozwiązania gospodarki ściekowej jest tam nadal bardzo aktualny. W gmina Nowe Piekuty wystąpiła do WIOŚ o wydanie opinii w sprawie uzyskania efektu ekologicznego inwestycji polegającej na budowie 40 przydomowych oczyszczalni ścieków. Podstawowym działaniem w zakresie ochrony wód w powiecie wysokomazowieckim jest kontrola nad prawidłowym działaniem oczyszczalni ścieków i rozbudowa sieci kanalizacyjnej. W związku z niewielkim stopniem skanalizowania powiatu istotną sprawą jest budowa szczelnych, wybieralnych zbiorników z zapewnieniem kontrolowanego wywozu ścieków dla mieszkańców i obiektów nie objętych zbiorowym systemem oczyszczania ścieków. Pożądanym działaniem gmin byłoby opracowanie pełnej ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków w poszczególnych gminach oraz wdrożenie harmonogramu wywozu nieczystości płynnych łącznie z opracowaniem i wdrożeniem systemu kar za niedotrzymanie harmonogramu wywozu. Na terenie powiatu wysokomazowieckiego znajduje się znaczna ilość gospodarstw rolnych o skoncentrowanej produkcji zwierzęcej, które produkują znaczne ilości gnojowicy. Nawóz ten niewłaściwie przechowywany i wykorzystywany stanowi potencjalne zagrożenie dla wód powierzchniowych i podziemnych. Znaczna część powiatu została wyznaczona przez RZGW Warszawa w jako Obszar Szczególnie Narażony na eutrofizację ze źródeł rolniczych tzw. OSN. Będzie on objęty przygotowywanym obecnie szczególnym programem ochronnym (szczegóły w rozdz. 8). Celem nadrzędnym wszystkich działań, wynikającym z transpozycji prawa wspólnoty europejskiej do prawodawstwa polskiego, jest osiągnięcie do 2015 roku dobrego stanu wód w Polsce. 20

21 1.4 Wody podziemne Wody podziemne są głównym źródłem zaopatrzenia powiatu wysokomazowieckiego w wodę do celów komunalnych i przemysłowych. W, w powiecie wysokomazowieckim, pobrano na potrzeby gospodarki narodowej i ludności 4963,9 dam 3 wody (GUS, 2012) i pobór ma tendencję wzrostową. Z powyższej ogólnej ilości ,9 dam3 (ok. 63%) przypada na eksploatację sieci wodociągowej, a 1828 dam3 (37%) zużywa przemysł (GUS,2012). Jednostka terytorialna Powiat wysokomazowiecki PODLASKIE - ogółem Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w ciągu roku dane GUS ,3 4203,2 4309,0 4567,9 4605,9 4839,6 4876,3 4963, , , , , , , , ,1 Monitoring wód podziemnych Wydzielenie Jednolitych Części Wód Podziemnych (JCWPd) i przeprowadzenie wstępnej oceny ich stanu zostało dokonane w 2004 roku przez Państwowy Instytut Geologiczny (PIG). Państwowy Instytut Geologiczny, na zlecenie GIOŚ, prowadzi monitoring jakości wód podziemnych w sieci piezometrów wyznaczonych we wszystkich JCWPd. W 2009 i w 2011 roku badania prowadzone były w JCWPd zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu wód do 2015 roku. Na terenie województwa podlaskiego, nie wydzielono JCWPd zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu ilościowego wód podziemnych do 2015 roku. W 2010 roku PIG przeprowadził badania stanu chemicznego w ramach monitoringu diagnostycznego w pozostałych JCWPd. Badania powtórnie wykonano w roku Monitoring diagnostyczny wód podziemnych na terenie powiatu wysokomazowieckiego zrealizowany został w dwóch punktach pomiarowo-kontrolnych: punkt nr 1681 leżący w Wysokiem Mazowieckiem w granicach JCWPd nr 54 oraz punkt nr 1882 w Kobylinie Kuleszkach (JCWPd 55). Ocenę stanu chemicznego wody oparto na Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. Nr 143 poz. 896). Wyniki przeprowadzonych badań wody pobranej z ujęcia w Wysokiem Mazowieckiem, na terenie zabudowy miejskiej, zwartej, ze studni o głębokości stropu 56 m, o napiętym charakterze zwierciadła, wskazują na II klasę jakości (klasa jakości wg badania związków organicznych I ), kwalifikując ujęcie do dobrego stanu chemicznego. Drugie badanie dotyczyło wody z ujęcia zlokalizowanego w okolicy miejscowości Kobylin-Kuleszki, na terenie leśnym, o głębokości stropu 38m i napiętym charakterze zwierciadła. Stwierdzono tu III klasę jakości wody, co wskazuje również na dobry stan chemiczny. O klasyfikacji zadecydowały stężenia wodorowęglanów i żelaza, zaliczanych do naturalnych wskaźników twardości wody. Podobną jakością charakteryzowała się woda z obu punktów badana w 2010 roku klasyfikując się do dobrego stanu chemicznego. Większość wskaźników mieściła się w I i II klasie czystości. Do klasy III kwalifikowały się tylko stężenia wodorowęglanów i żelaza, zaliczanych do naturalnych wskaźników twardości wody. 21

22 2. Powietrze 2.1 Presje - Emisja zanieczyszczeń do powietrza Powiat wysokomazowiecki charakteryzuje się stosunkowo niewielkim poziomem emisji zanieczyszczeń do powietrza. Ewidencja GUS obejmuje 21 kotłowni i 11,4 km sieci cieplnej przesyłowej (GUS,2012). Według danych GUS największa ilość zanieczyszczeń gazowych przypada na dział wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz i wodę. Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych w powiecie wysokomazowieckim wg GUS wyniosła w ton (w 2011r ton), co stanowi niewiele ponad 4% emisji gazowej w województwie podlaskim. Największy udział w emisji zanieczyszczeń gazowych miał dwutlenek węgla. Emisja zanieczyszczeń gazowych do powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych w 2012roku [Mg/rok] dane GUS Jednostka terytorialna Powiat wysokomazowiecki ogółem (bez dwutlenku węgla) dwutlenek siarki tlenki azotu tlenek węgla dwutlenek węgla PODLASKIE Emisja zanieczyszczeń pyłowych do powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych w 2012r. [Mg/rok] dane GUS Powiat wysokomazowiecki ogółem w tym ze spalania paliw węglowo-grafitowe, sadza 26, PODLASKIE Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych od 2008 roku wykazywała trend malejący i wyniosła w 2012r. 26 ton (w 2011 roku -39 ton), w tym 100% pochodziło ze spalania paliw (GUS,2012). Emisja pyłowa z większości kotłowni komunalnych i zakładowych jest skutecznie redukowana w urządzeniach odpylających. W 190 ton 22