Wycofanie antybiotykowych stymulatorów wzrostu - (AGP), jest faktem. Faktem jest też konieczność dokonania wyboru, albo lepiej oddając dzisiejszą rzeczywistość, dopracowania się przez producentów pasz rozwiązań, które dałyby gwarancje pełnego sukcesu zaproponowanych rozwiązań. Lawina propozycji i produktów może oszołamiać a na pewno wprowadza chaos do wielu umysłów. Dr inż. Andrzej Wróbel Selacid Green Growth - jest i Waszym wyborem W dalszym ciągu słychać pytanie Czy? a jeżeli tak to czym można skutecznie zastąpić np. Avilamycynę? Z wypowiedzi wielu specjalistów wynika, że skuteczne zastosowanie wielu proponowanych rozwiązań nie wchodzi w grę w przypadku brojlerów z racji ich stosunkowo krótkiego przewodu pokarmowego. Znacznie więcej możliwości mamy u gatunków charakteryzujących się długim przewodem pokarmowym, jak świnie i indyki. Wśród wielu możliwych a jednocześnie uniwersalnych ( możliwość stosowania u wszystkich gatunków) rozwiązań, czołowe miejsce zajmuje koncepcja oparta na wykorzystaniu kompozycji krótko i średnio łańcuchowych kwasów tłuszczowych -SCFA i MCFA. Taką, dokładnie przebadaną in vitro i in vivo, i opatentowaną mieszaninę stanowi Selacid Green Growth produkcji Selko. Kwasy organiczne są szeroko rozpowszechnione w przyrodzie jako naturalne składniki roślin i tkanek zwierzęcych. Powstają również na skutek fermentacji węglowodanów, przez drobnoustroje. U drobiu proces ten występuje głównie w jelicie grubym. Dotychczas, kwasy organiczne były znane bardziej jako konserwanty środków spożywczych a mniej jako zakwaszacze do pasz. Ich aktywność antybakteryjna i antygrzybowa (selektywne w stosunku do konkretnych ras patogenów, blokowanie lub spowolnianie ich wzrostu) dokonuje się przez obniżanie ph paszy lub wody do picia. Działając bezpośrednio - w komórce patogena, ograniczają jego populację a pośrednio, redukując pojemność buforową paszy wpływają na fizjologię przedżołądka. Ważnym elementem działania kwasów jest zakwaszenie przewodu pokarmowego z uwzględnieniem korzystnego wpływu na konwersję pepsynogenu w pepsynę. Jednakże, znacznie ważniejszym od ww. jest zdolność kwasów organicznych do przechodzenia z formy niezdysocjowanej do formy zdysocjowanej, w zależności od poziomu ph środowiska. Zdolność ta czyni z kwasów organicznych związki mające właściwości bakterio- i grzybobójcze. Kwas, w stanie niezdysocjowanym może swobodnie dyfundować/przenikać przez półprzepuszczalną membranę komórek mikroorganizmu do cytoplazmy. Znajdując się w komórce, gdzie utrzymuję się środowisko neutralne - ph 7, kwas podlega dysocjacji blokując funkcje enzymów oraz system transportu składników pokarmowych. Schematyczne działanie zdysocjowanego kwasu przedstawia rys. 1. My będziemy wracać do niego przy charakterystyce SCFA i MCFA. Rys. 1. Skuteczność kwasów w hamowaniu rozwoju mikroorganizmów jest uzależniona od wielkości współczynnika pka, wyraża on poziom ph przy którym dysocjacji ulega 50% cząsteczek kwasu. Kwasy organiczne z wysokim współczynnikiem pka są bardziej skuteczne jako konserwanty, a ich efektywność w zwalczaniu mikroorganizmów wzrasta wraz ze wzrostem długości łańcucha i poziomu nienasycenia. I tak kwas mrówkowy, przedstawiciel SCFA, mający najkrótszy łańcuch charakteryzuje współczynnik pka = 3,75 a kwas laurowy, przedstawiciel MCFA, charakteryzuje pka = 4,96. To co łączy kwasy tłuszczowe to ich budowa. Składają się z grupy kwasowej (- COOH) i reszty kwasowej (R) zawierającej atom/y węgla. Za wyjątkiem kwasu mrówkowego gdzie R=H. Krótko łańcuchowe kwasy tłuszczowe -SCFA, charakteryzują następujące cechy: 1. Są słabymi kwasami gdyż tylko niewielka część cząsteczek dysocjuje w obojętnym środowisku jakim jest wnętrze mikroorganizmu. Można więc przyjąć, iż ich skuteczne działanie 12
wynika z tego iż dysocjują w środowisku otoczenia mikroorganizmu a pochodzące z tej dysocjacji kationy H + przenikają przez błonę cytoplazmatyczną patogena przyczyniając się do jego śmierci lub ograniczając rozwój. 2. Działają selektywnie na patogeny - patrz rys. 2 Rys. 2. Skuteczność zwalczania poszczególnych mikroorganizmów przez kwasy organiczne uzależniona jest również od ich specyficznych dostosowań do życia w różnych środowiskach (kwaśnych, zasadowych bądź obojętnych). Dobrą tego ilustracją jest rys. 3. Rys. 3. Generalnie, postrzegane są jako bezpieczne (GRAS - generalny recognized as safe) dlatego są dopuszczone do stosowania w paszy i środkach spożywczych. Efektami działania kwasów organicznych są: 1. W paszy: - obniżenie ph oraz redukcja pojemności buforowej, - ograniczenie rozwoju/zniszczenie bakterii np. Salmonella, - ograniczenie rozwoju/zniszczenie grzybów pleśniowych a tym samym obniżenie zagrożenia mykotoksynami. 2. W przewodzie pokarmowym: - kationy H + redukują ph żołądka, poprawiają konwersję pepsynogenu w pepsynę, zużywają energię metaboliczną patogenów - aniony RCOO -, hamują procesy życiowe w komórkach mikroorganizmów, tworzą kompleksy z minerałami (Cu, Ca, Fe, Mg, Zn). 3. W procesach trawiennych są źródłem energii (węglowodany). Krótko łańcuchowe kwasy tłuszczowe - SCFA, znajdują się w handlu w formie pojedynczych kwasów lub ich blendów. Ich właściwości różnicują się w zależności od formulacji. Czyste kwasy są lotne, niezwykle agresywne, o wysokim stopniu korozyjności. Dają silny efekt zakwaszenia. Sole sodowe i wapniowe tych kwasów występują w formie sypkiej. Nie mają właściwości zakwaszających. Charakteryzuje je osłabione działanie na mikroorganizmy. Wynika to ze związania anionów RCOO -. Sole amonowe występują w formie płynnej i sypkiej. Są niekorozyjne i nielotne. Działają silnie na mikroorganizmy. Mają duże zdolności zakwaszające. Formy sypkie zawierają co najmniej 33% nośnika i o tyle powinna być wyższa dawka w stosunku do form płynnych. Kwasy tłuszczowe zawierające w swoim łańcuchu od 6 do 12 atomów węgla są określane jako średnio łańcuchowe kwasy tłuszczowe (MCFA). Należą do nich kwasy: kapronowy (C6), kaprylowy (C8), kaprynowy (C10) i laurowy (C12). Kwasy te są obecne w roślinnym oleju laurowym, oleju kokosowym, oleju palmowym oraz w tłuszczu mleka, najczęściej w formie trójglicerydów. Po przejściu kilkustopniowej rafinacji ( oczyszczanie, hydroliza, destylacja, oczyszczanie ) otrzymuje się MCFA. Stosowanie tych kwasów w paszy dla zwierząt jest chronione wieloma patentami o zasięgu światowym. Ponieważ ich łańcuch węglowy jest nieco dłuższy, kwasy te przejawiają więcej cech lipofilnych aniżeli kwasy krótko łańcuchowe (SCFA). Z tego też powodu MCFA charakteryzują się odmiennym mechanizmem absorpcji oraz odmiennym działaniem antybakteryjnym. Na podstawie dotychczasowej wiedzy można powiedzieć, że aktywność antybakteryjna MCFA opiera się co najmniej na dwóch rodzajach działania. Po pierwsze, MCFA, podobnie jak SCFA, działają w klasyczny sposób jak słabo kwasowe konserwanty. Dyfundują w stanie nie zdysjonowanym poprzez membrany plazmy komórkowej do wnętrza cytoplazmy patogena. W tym miejscu napotykają środowisko z ph neutralnym, ulegają dysocjacji wydzielając jon wodoru. Następujące w tej sytuacji obniżanie się ph jest neutralizowane przez wewnątrzkomórkowy system buforowy przy aktywnym współudziale protonów z wnętrza komórki. Proces ten zachodzi zużywając energię. Jeśli komórka w tej sytuacji nie jest w stanie utrzymać swojego ph, to organy i substancje, takie jak enzymy, DNA czy membrany cytoplazmatyczne, niezbędne do zachowania procesów życiowych komórki, ulegają zniszczeniu a komórka patogena ginie. Po drugie, niektóre MCFA wydają się mieć tak zwany efekt rozszczepiania (ang. uncoupler-efect ). Efekt ten został dokładnie zbadany dla drożdży. Substancje rozszczepiające współdziałają z membraną poprzez wsunięcie się do wnętrza o charakterze 13
PROMOCJA hydrofobowym, zwiększając polaryzacje tego obszaru i osłabiając w ten sposób hydrofobową barierę, uniemożliwiającą swobodny przepływ jonów wodorowych H+. Dzięki temu bakteriobójcze działanie MCFA rozszerza się na bakterie Gram pozytywne w stosunku do których SCFA pozostają praktycznie nieskuteczne. Skuteczność MCFA w zwalczaniu Clostridium perfingens (gram pozytywne) przedstawia rys. 4. Rys. 4. Efekt rozszczepiania stanowi zasadniczą różnicą pomiędzy MCFA i SCFA. Koncepcja stworzenia produktu Selacid Green Growth zasadza się na potwierdzeniu hipotezy, która zakładała specyficzny rodzaj działania średnio łańcuchowych kwasów tłuszczowych (MCFA) jako czynnika synergistycznego i wspomagającego dodatni efekt SCFA (krótko łańcuchowe kwasy tłuszczowe). W powyższym doświadczeniu (rys. 5), 1152 brojlery zostały podzielone na 96 grup. Zastosowano 4 kombinacje w 24 powtórzeniach: 1. Kontrola, 2. 33% SCFA blend, 3. 0,05% MCFA w formie soli sodowej, 4. 0,33% SCFA + 0,05% MCFA. Przedstawione wyniki obejmują pierwsze trzy tygodnie tuczu. Zarówno przyrosty dzienne jak i wykorzystanie paszy w kombinacji SCFA + MCFA znacznie odbiegały (in plus) od pozostałych. Aktywność mikrobiologiczna Selacidu Green Growth była testowana w Drobiowym Centrum Badawczym Nutreco w Hiszpanii. Testy prowadzono na czystych rasach Clostridium perfringens wyizolowanych z treści jelita grubego brojlerów. Celem było określenie wskaźnika minimalnej dawki produktu powodującej zahamowanie rozwoju patogena - MIC (minimum inhibitory concentration). Oceniano wzrost C. perfringens na podłożu agarowym przy zastosowaniu Selacidu Green Growth w dawkach od 0,5 do 4,0 kg/tonę paszy. Kontrolę stanowiła pasza bez Selacidu GG. Najniższą dawką Selacidu GG powodującą całkowite, wizualnie, zahamowanie wzrostu C. perfringens była dawka 1,5 kg/tonę paszy. Tak więc dawka równa lub wyższa od 1,5 kg powinna pomagać w utrzymaniu optymalnego ph w przewodzie pokarmowym (żołądek i jelita) oraz lepszego bilansu flory jelitowej. Odbywa się to przez redukcję rozprzestrzeniania się takich jak C. perfringens patogenów. C. perfringens jest obecne w treści jelit w małych ilościach. W sytuacji zakłócenia równowagi w jelitowej mikroflorze, to właśnie C. perfringens jest czynnikiem powodującym nekrotyczne zapalenie jelit. Słabą stroną wielu ofert, kierowanych do polskich i nie tylko polskich producentów, jest brak określonego wskaźnika MIC albo ukrywanie jego poziomu przed producentami pasz i hodowcami. Odpowiadając na pytanie postawione we wstępie, a dotyczące możliwości zastąpienia Avilamycyny posłużę się wynikami kolejnego doświadczenia. Doświadczenie przeprowadzono w Centrum Nutreco w Hiszpanii na 4400 brojlerach, w dobrych warunkach środowiskowych i przy zdrowym wstawieniu. Kontrolę pozytywną stanowiła pasza z Avilamycyną w dawce 10 ppm. Testowano wpływ Selacidu GG na poziom przyrostów dziennych i pobieranie paszy. Stosowano: 50%, 100%, 150% i 200% dawek rekomendowanych - 2, 1,5 i 1 kg/t odpowiednio dla startera, growera i finiszera. Wyniki przedstawione są na rysunku 6 i 7. Rys. 6. Rys. 5. Stwierdzono, pozytywny efekt liniowy rosnących dawek Selacidu GG zarówno w przyrostach dziennych jak i w dziennym pobieraniu paszy. Wszystkie dawki, nawet te o połowę mniejsze od zalecanych, dawały wyniki lepsze od wyników osiąganych przy stosowaniu Avilamycyny. W odniesieniu do dobrych warunków w jakich prowadzono doświadczenie należy podkreślić, że nawet w dobrych warunkach hodowlanych Selacid GG daje poprawę parametrów produkcyjnych. Wyniki doświadczeń prowadzonych w Centrum Badawczym znalazły potwierdzenie w wielu testach na fermach produkcyjnych. Rezultaty jednego z nich przedstawia rys. 8. 14
PROMOCJA Rys. 7. i mieszanki typu DKA Grower (od 15 do 42 dnia). Kontrolę pozytywną stanowiła pasza z Avilamycyną (10 ppm). Selacid Green Growth podawano w dawkach: 3 kg/t - Starter i 2 kg/t - Grower w jednej kombinacji oraz 2 kg/t + 1 kg/t Betain - Starter oraz 1,5 kg/t + 1 kg/t Betain - Grower w drugiej kombinacji. Brak statystycznie istotnych różnic pomiędzy kontrolą pozytywną (Avilamycyna) a kombinacjami z Selacidem GG potwierdza w pełni możliwość zastąpienia antybiotykowych stymulatorów wzrostu, przez Selacid Green Growth. Szczególną kombinacją był Selacid GG z dodatkiem produktu Betain zawierającego betainę - doskonały osmoregulator i idealny dawca grup metylowych. Efekty produkcyjne tej kombinacji były najlepsze co w połączeniu z brakiem upadków pozwoliło na uzyskanie najwyższego Europejskiego Indeksu Produkcyjnego (EPI) który wyniósł 340 i był o 15 pkt. wyższy od kombinacji z Avilamycyną. Rys. 8. Rys. 9. Efekty ekonomiczne wynikające z zastosowania Selacidu Green Growth w tym doświadczeniu przedstawia tabela 1. W Zakładzie Doświadczalnym Żywienia Zwierząt Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu przeprowadzono doświadczenie z Selacidem Green Growth w formie sypkiej w mieszankach dla kurcząt rzeźnych. Zbiorcze wyniki tego doświadczenia przedstawia tabela 2. Doświadczenie trwało 42 dni, z podziałem na okres podawania mieszanki typu DKA Starter (pierwsze 14 dni) Również wiele doświadczeń produkcyjnych z udziałem Selacidu GG przeprowadzonych w Polsce, w warunkach produkcyjnych, napawa optymizmem - tab. 3. Przedstawione dane obejmują wyniki z kilkunastu ferm - ponad 500 tys. brojlerów. Na uwagę zasługuje zdecydowana redukcja upadków, średnio do 4,05%, podczas gdy nie stosowano Selacidu GG, wskaźnik ten przekraczał na wielu fermach, 5,5%. Znacznie poprawiła się jakość ściółki, a co za tym idzie, Tab. 1. Rys. 10. 15
obniżyła się emisja amoniaku i dwutlenku węgla w kurnikach. Wzrosła powtarzalność dobrych wyników zootechnicznych. Średnia waga końcowa wyniosła, po 44 dniach tuczu, 2,24 kg. Jednocześnie należy podkreślić, iż na fermach tych podawano paszę sypką. Średni współczynnik wykorzystania paszy - 1,84 kg/kg m. c. - po rekalkulacji do wagi końcowej brojlerów równej 2 kg, wyniósł 1,74 kg/kg m. c. Godnym podkreślenia jest fakt, iż w okresie stosowania Selacidu Green Growth w warunkach fermowych, nie odnotowano złych wyników. Potwierdza to pozytywne działanie dodatku zarówno na fermach o dobrym jak i gorszym statusie zoohigienicznym. Podobnie, bardzo dobre wyniki uzyskiwano przy stosowaniu Selacidu Green Growth w testach produkcyjnych na fermach indyków (rys. 9 i 10). W doświadczeniu oceniano przyrosty dzienne (ADG), pobieranie paszy i wody. Poprawa współczynnika wykorzystania paszy (FCR) o 5% stanowiła zasadniczy element wysokiej opłacalności zastosowania Selacidu Green Growth. Dodatkowo, w tym samym doświadczeniu, analizowano jakość / wilgotność ściółki (rys. 10). Dzięki lepszemu trawieniu paszy odchody były suchsze co skutkowało zmniejszoną wilgotnością ściółki. Szczególnie interesujące wyniki uzyskał największy integrator produkcji indyków na Węgrzech, Gallicoop, w doświadczeniu wielkotowarowym. Grupy testowe, z 2 kg Selacidu GG na tonę paszy, stanowiły indyczki i indory po 4936 szt.grupy kontrolne, bez stymulatora, stanowiły indyczki - 8177 szt. i indory - 9106 szt. Test trwał 6 tygodni. Paszę produkowano we własnej mieszalni. Z powodu szczególnie dobrego i szybkiego wzrostu ptaków w grupach z Selacidem GG, już w 5 tygodniu część indyków (2160) zostało przeniesionych do indyczników produkcyjnych. W okresie 6 tygodni stwierdzono dużą różnicę w śmiertelności ptaków, 2,29% w grupach testowych i aż 18,68% w grupach kontrolnych (szczególnie dużą różnicę w ilości upadków odnotowano po pierwszym dniu). Podłoże w indycznikach z Selacidem było czystsze i suchsze, w porównaniu do kontroli. Obserwowano również pozytywny wpływ Selacidu na ogólny stan zdrowotny stada i jego wyrównanie. Współczynnik wykorzystania paszy dla kombinacji z Selacidem GG był lepszy o 3,3% od kontroli (odpowiednio 1,79 i 1,85). Testy wykonane na różnych gatunkach zwierząt potwierdzają przydatność Selacidu Green Growth jako środka stabilizującego rozwój pożytecznej mikroflory przewodu pokarmowego oraz poprawiającego wskaźniki produkcyjne poprzez wzajemne, synergistyczne działanie SCFA i MCFA. Analiza dostępnej literatury upoważnia mnie do jednoznacznego stwierdzenia, iż Selacid Green Growth stanowi idealną alternatywę dla antybiotykowych stymulatorów wzrostu. Tab. 2. Wyniki testów UP Poznań Lp. Kombinacja Spożycie paszy g/szt. FCR kg/kg Masa ciała g/szt. Wydajność rzeźna % Śmiertelność % 1 Avilamycyna 10 ppm 4276,6 1,75 2438,1 73,67 2,08 325 2 Selacid Green Growth 4251,2 1,79 2379,8 74,3 3,02 307 3 Selacid Green Growth+Betain 4177,9 1,60 2441,9 74,87 0.00 340 EPI Tab. 3. Wyniki tuczu brojlerów w oparciu o nowe rozwiązania żywieniowe - Selacid Green Growth Lp. Data wstawień Dni tuczu Liczba ptaków Upadki Waga FCR kg/kg 1 tydzień całość 1 tydzień końcowa 1 2005.07.08 44 17605 3,14% 4,53% 106 2,10 1,82 2 2005.07.08 44 17545 1,44% 3,57% 150 2,26 1,59 3 2005.07.08 44 17300 0,80% 2,55% 164 2,31 1,79 4 2005.07.12 43 17000 2,21% 4,88% 128 2,20 1,90 5 2005.07.12 42 17185 2,86% 5,61% 146 2,31 1,82 6 2005.07.12 46 16800 1,50% 4,04% 120 2,15 1,90 7 2005.07.15 47 16805 3,09% 5,16% 115 2,13 1,90 8 2005.07.15 47 17000 1,55% 4,15% 122 2,22 1,82 9 2005.07.15 45 16900 0,54% 2,44% 149 2,28 1,87 10 2005.07.15 45 16830 0,58% 3,00% 151 2,31 1,93 11 2005.04.26 44 17100 0,77% 4,31% 127 2,18 1,86 12 2005.04.26 44 17140 1,05% 4,21% 143 2,19 1,85 13 2005.04.26 43 17090 0,87% 4,87% 135 2,13 1,88 14 2005.04.26 43 17385 1,24% 4,76% 148 2,27 1,82 15 2005.04.22 45 17150 1,37% 4,50% 154 2,22 1,85 16 2005.04.22 45 17200 0,97% 4,94% 137 2,21 1,79 17 2005.04.22 45 17290 1,59% 4,64% 161 2,26 1,82 18 2005.04.22 45 17240 1,46% 5,24% 133 2,24 1,80 19 2005.04.19 43 17170 2,38% 5,12% 140 2,27 1,86 20 2005.04.19 44 17010 0,81% 2,97% 161 2,15 1,81 21 2005.04.19 43 16965 0,86% 3,48% 158 2,21 1,77 22 2005.04.19 41 17000 0,94% 3,53% 165 2,16 1,75 23 2005.04.15 42 17100 1,07% 3,03% 157 2,35 1,76 24 2005.04.15 43 17100 0,95% 3,98% 148 2,37 1,84 25 2005.04.15 43 17100 0,91% 4,15% 158 2,34 1,77 26 2005.07.29 44 25000 0,82% 3,50% 149 2,19 1,88 27 2005.08.05 44 21000 0,52% 2,80% 168 2,44 1,82 28 2005.07.09 44 28000 0,73% 3,50% 175 2,40 1,92 Średnia 44 502010 1,32% 4,05% 145,3 2,24 1,84 16