Załącznik 2a: 1. Imię i nazwisko: Marcin Barski 2. Posiadane stopnie naukowe: Magister geologii 1995 r. Praca magisterska pt.: Utwory górnej jury pomiędzy Ryczowem a Bydlinem. Opiekun: Prof. dr hab. Bronisław A. Matyja Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego; kierunek: geologia, specjalność: geologia stratygraficzno-poszukiwawcza Doktor Nauk o Ziemi 2001 r. Rozprawa doktorska pt.: Stratygrafia dinoflagellatowa i palinofacje wyższej części jury środkowej Kujaw Promotor: Prof. dr hab. Bronisław A. Matyja Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego; zakres: geologia 3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych: 2001-dziś Zakład Geologii Dynamicznej; Instytut Geologii Podstawowej, Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego, 02-089 Warszawa, ul. Żwirki i Wigury 93; jako: 2001-2013 adiunkt 2012/2013 pobyt na stażu zawodowym w Fugro-Robertson (Walia) na stanowisku Project Wellsite Stratigrapher 2013-dziś starszy wykładowca 4. Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 ze zm.): a) tytuł osiągnięcia naukowego: Organiczne cysty Dinoflagellata w analizie biostratygraficznej i w odtwarzaniu zjawisk towarzyszących depozycji 1
b) spis prac prezentujących osiągnięcie naukowe wraz z wkładem pracy w publikacjach składających się na osiągnięcie naukowe(if dla okresu pięcioletniego; w nawiasach podana jest punktacja za publikacje wg MNiSW): 1. Marcin Barski, Maciej Bojanowski 2010. Organic-walled dinoflagellate cysts as a tool to recognize carbonate concretions: an example from Oligocene flysch deposits of the Western Carpathians. GEOLOGICA CARPATHICA, 61, 2, 121-128. IF. 0.917 (20) Jestem współautorem koncepcji oraz wszystkich rozdziałów pracy. Opis profilu oraz geochemiczną charakterystykę konkrecji węglanowych wykonał dr Maciej Bojanowski. Do mnie należała laboratoryjna preparacja próbek, opracowanie taksonomiczne oraz interpretacja stratygraficzna i paleośrodowiskowa oraz ocena stanu zachowania paleogeńskich cyst Dinoflagellata. Z wyjątkiem profilu litologicznego jestem autorem i wykonawcą wszystkich figur i tabel. Mój wkład procentowy w autorstwo pracy oceniam na 80% (oświadczenie Macieja Bojanowskiego o procentowym wkładzie w autorstwo pracy znajduje się w Załączniku 4a). 2. Marcin Barski, Bronisław Matyja, Tomasz Segit, Andrzej Wierzbowski 2012. Early to Late Bajocian age of the black flysch (Szlachtowa Fm.) deposits: implications for the history and geological structure of the Pieniny Klippen Belt, Carpathians. GEOLOGICAL QUARTERLY, 56,3, 391-410. IF. 0.914 (20) Jestem współautorem koncepcji pracy oraz wszystkich jej rozdziałów z wyjątkiem analizy stratygraficznej profilu Kamienka. Mój osobisty wkład w pracę to analiza biostratygraficzna i środowiskowa w oparciu o cysty Dinoflagellata trzech profili Podubocza: I, II i III, analiza redeponowanych okazów cyst w świetle UV oraz wszystkie figury i tabele związane z tą tematyką. Podczas procesu edytorskiego tej pracy byłem autorem korespondującym z redakcją. Mój wkład procentowy w autorstwo pracy oceniam na 25% (oświadczenia współautorów o procentowym wkładzie w pracy znajdują się w Załącznikach 4b,4c,4d) 3. Marcin Barski 2012. Dinoflagellate cysts from neptunian dykes in the Middle Jurassic of Poland - A stratigraphical approach. REVIEW OF PALAEOBOTANY AND PALYNOLOGY, 169, 38-47. IF. 2, 029 (35) Osobiście znalazłem i opisałem system żył neptunicznych w trzech opisywanych odsłonięciach i jestem autorem koncepcji pracy. Samodzielnie wykonałem badania terenowe, prace laboratoryjne oraz analizy stratygraficzne i interpretacje oraz wszystkie ilustracje w pracy. 2
4. Marcin Barski 2014. Shapes of organic walled dinoflagellate cysts in early diagenetic concretions - markers for mechanical compaction. REVIEW OF PALAEOBOTANY AND PALYNOLOGY, 208, 50-54. IF. 2, 029 (35) Jestem autorem koncepcji badań morfometrycznych, analizy stratygraficznej oraz wszystkich figur w pracy. c) omówienie celu naukowego ww. prac i osiągniętych wyników: Organiczne cysty Dinoflagellata w analizie biostratygraficznej i w odtwarzaniu zjawisk towarzyszących depozycji Streszczenie W niniejszym autoreferacie przedstawiono publikacje, w których pokazano w jaki sposób za pośrednictwem organicznych cyst Dinoflagellata udało rozwiązać się ważne dla geologii regionalnej problemy stratygraficzne oraz zastosować tę grupę mikroskamieniałości do odtwarzania zjawisk syndepozycyjnych. Do zjawisk tych można zaliczyć: (1) tworzenie się wczesnodiagenetycznych konkrecji węglanowych, które uważane były często za egzotyki; (2) subtelną redepozycję mikroskamieniałości, która jest trudna do wychwycenia tradycyjnymi metodami biostratygraficznymi; (3) tworzenie się żył neptunicznych wykazujących intensywne rozmywanie skały goszczącej (host rock); oraz (4) kompakcję mechaniczną, jakiej podlegał osad od momentu złożenia na dnie zbiornika sedymentacyjnego do litifikacji skały. Każdy z omawianych przypadków ma zarówno wymiar regionalny jak i uniwersalny, który może być wykorzystany wszędzie tam, gdzie mikroskamieniałości z tej grupy są zachowane. Wstęp Organiczne cysty Dinoflagellata to formy przetrwalnikowe gromady Pyrrophyta (Dinoflagellata), które tworzą się w procesie rozmnażania płciowego (Evitt, 1985). W odróżnieniu od celulozowej teki okrywającej żywe organizmy, cysty zbudowane są z dinosporiny biopolimeru zbliżonego budową do sporopolleniny (Traverse, 2007; Mertens et al., 2009). Substancja ta, odporna chemicznie i mechanicznie pozwala na przechowywanie żywej cytoplazmy w osadzie nawet do stu lat (Ribeiro et al., 2011) oraz zachowanie się cyst w zapisie geologicznym. Współcześnie znanych jest około 2000 gatunków Dinoflagellata, z których tylko 10% jest zdolne do produkcji cyst. Przywiązanie żywych gatunków do znajdowanych kopalnych cyst jest trudne i udaje się tylko w 30%. Prowadzone eksperymenty 3
laboratoryjne na żywych Dinoflagellata pokazują, że mogą one w zależności od warunków środowiska (zasolenie, temperatura, zawartość substancji odżywczych) produkować różną ilość morfotypów cyst o bardzo zmiennym wyglądzie ( Rochon et al., 2009). Cysty Dinoflagellata, znane od triasu do dzisiaj, wykorzystywane są głównie w badaniach biostratygraficznych oraz paleośrodowiskowych. Badania nad kopalnymi cystami Dinoflagellata sięgają roku 1837 i 1843, kiedy Ch. G. Ehrenberg opisał gatunki z rodzaju Xanthidium z późnokredowych i poźnojurajskich krzemieni. Okazy jurajskich krzemieni przesłał Ehrenbergowi do badań znany polski geolog Ludwik Zejszner, co stanowi swoisty wkład naszej geologii w tę dziedzinę mikropaleontologii. Pierwszą polską badaczką cyst Dinoflagellata była profesor Hanna Górka z Uniwersytetu Warszawskiego. W 1963 roku opublikowała pracę poświęconą kredowym dinocystom, a w 1971 roku wydała pracę w języku polskim o zasadach taksonomii, budowie oraz rozprzestrzenieniu współczesnych oraz kopalnych Dinoflagellata (Górka, 1963; 1971). Obecnie zaledwie kilku badaczy w Polsce aktywnie zajmuje się tą grupą skamieniałości, głównie w zakresie stratygrafii oraz odtwarzania warunków paleośrodowiska. Zakres badań współczesnych cyst Dinoflagellata jest bardzo szeroki. Obejmuje on, między innymi, analizy chemiczne ścianek cyst oraz analizę ich morfologii w zależności od zmienności parametrów środowiska morskiego (Kokinos et al., 1998; Lewis i Hallett, 1997; Mertens et al., 2009; Ellegaard et al., 2002), obserwacje mechanizmu powstawania cyst (Rochon et al., 2009), oraz odtwarzanie miejsc i warunków powstawania toksycznych zakwitów żywych Dinoflagellata (Satta et al., 2013). Z drugiej strony, znanych przykładów zastosowania kopalnych cyst Dinoflagellata do innych celów niż biostratygrafia oraz analiza środowiskowa jest niewiele. Można tutaj wymienić badania dojrzałości materii organicznej w świetle UV w celu określenia potencjału ropo/gazonośnego skał (Alpern et al., 1992), zachowania organicznych cyst oraz datowania utworów impaktowych (Edward i Powars, 2003; Smerlor i Dypvik, 2005), określania deformacji mechanicznej cyst w różnych odmianach litologicznych skał (Munnecke i Servais, 1996; Westphal i Munnecke, 1997), w stratygrafii sekwencji, określania stosunki gatunków typowych dla szelfu do gatunków otwartego oceanu (Jaramillo i Oboh-Ikuenobe, 1999), czy określania wieku powstania utworów klastycznych (Gohn et al., 2009). Opisywane w autoreferacie przypadki wzbogacają ten zakres zastosowań i pozwalają na pełniejsze zrozumienie nie tylko stratygrafii badanych utworów, ale także procesów towarzyszących depozycji. 4
1. Egzotyki vs. wczesnodiagenetyczne konkrecje węglanowe paleogen (okno tektoniczne Świątkowej Wielkiej ) Problemem badawczym w tej pracy w było ustalenie szczegółowej stratygrafii warstw krośnieńskich w oparciu o organiczne cysty Dinoflagellata, ustalenie genezy węglanowych i dolomitycznych skał występujących w profilu oraz określenie warunków środowiska sedymentacji. Badany profil warstw krośnieńskich pochodzi z okna tektonicznego Świątkowej Wielkiej, w którym w obrębie jednostki magurskiej odsłania się jednostka grybowska. Do tej pory wstępne dane stratygraficzne z tej okolicy zostały podane przez Kopciowskiego et al. (1997). Ustalenie wieku warstw krośnieńskich stanowi duży problem z uwagi diachroniczność tej facji na obszarze Karpat fliszowych. Obecnie przyjmuje się, że ogólny wiek tej serii to oligocen - dolny miocen ( np. Bąk, 2005; Garecka i Malata 2001; Oszczypko- Clowes i Oszczypko 2002; Garecka 2008; Oszczypko-Clowes 2008). W obrębie badanego profilu wstępowały w formie nodularnych, nieciągłych ciał, trzy typy skał węglanowych o nieznanej genezie. Do tej pory, z warstw krośnieńskich opisywano wiele skał będących typowymi egzotykami (np. Dżułyński i Ślączka, 1958; Ślączka, 1961; Ślączka i Wieser, 1962; Burtan et al., 1984). Opisywano także nieliczne przypadki konkrecji, ale nie analizowano ich pod kątem zawartości mikroskamieniałości (Narębski, 1956; Bojanowski, 2001). Węglanowe ciała z odsłonięć z okolic Świątkowej Wielkiej uznawane były wielokrotnie za utwory egzotykowe lub porwaki tektoniczne (Burtan et al., 1984; Kozikowski, 1956; Jurkiewicz i Karnkowski, 1959; Koszarski, 1985; Kopciowski et al., 1997) Do badań palinologicznych pobrano próbki zarówno ze skały goszczącej, jak i trzech typów ciał węglanowych pojawiających się wzdłuż całego profilu(barski i Bojanowski, 2010). Opisano 56 taksonów organicznych cyst Dinoflagellata. Znalezione okazy nie wykazywały cech zniszczenia chemicznego, a jedynie zróżnicowane zachowania ze względu na erozję mechaniczną i spłaszczenie. Analiza zasięgów cyst Dinoflagellata pokazała, że wszystkie próbki z ciał węglanowych jak i skał goszczących pochodzą z wąskiego z przedziału stratygraficznego obejmującego środkową część rupelu, która odpowiada górnej części dinocystowego poziomu D14 według Williamsa et al. (2004) i Gradsteina et al. (2004). Uzyskane wyniki sprecyzowały wcześniejsze dane na temat stratygrafii tych utworów oraz jednoznacznie dały odpowiedź, że badane ciała węglanowe muszą być formami konkrecji. Analiza zespołów cyst Dinoflagellata w nawiązaniu do schematów ekologicznych (Köthe, 1990; Brinkhuis, 1994; Pross i Brinkhuis, 2005) pokazała, że zarówno w próbkach ze skały goszczącej, jak i w konkrecjach występują mieszane zespoły taksonów typowo płytkomorskich (np. Deflandrea sp., Homotriblium sp.) oraz charakterystycznych dla 5
otwartego oceanu (np. Nematosphaeropsis sp., Hystrichokolpoma sp., Systematophora sp.). Wskazuje to na wymieszanie mikroskamieniałości należących do różnych nisz ekologicznych i rozległą skalę prądów zawiesinowych obecnych w basenie sedymentacyjnym Karpat fliszowych. Porównanie kształtów cyst Dinoflagellata ze skały goszczącej oraz konkrecji węglanowych pokazało, że są one lepiej mechanicznie zachowane i mniej spłaszczone w konkrecjach. Dało to potwierdzenie, że konkrecje musiały powstawać w procesie wczesnej diagenezy, która uchroniła mikroskamieniałości od postępującej kompakcji mechanicznej (Barski, 2003; Barski i Bojanowski, 2010). 2. Stratygrafia czarnego fliszu i subtelności w procesach re depozycji jura środkowa (Pieniński Pas Skałkowy) Problemem badawczym było ustalenie szczegółowej stratygrafii osadów tzw. czarnego fliszu na podstawie organicznych cyst Dinoflagellata w kilku profilach utworów formacji szlachtowskiej w Pienińskim Pasie Skałkowym. Kolejnym celem badań było określenie warunków środowiska sedymentacji podczas tworzenia się grzbietu czorsztyńskiego w środkowej jurze oraz charakterystyka osadów fliszowych przy użyciu zaawansowanych obserwacji mikroskopowych w świetle UV. Przeprowadzone badania skupiały się na szczegółowym rozpoznaniu geologicznym utworów formacji szlachtowskiej w zaburzonych tektonicznie w niewielkim stopniu profilach Podubocza i Hałuszowej koło Czorsztyna oraz profilu Kamienka we wschodniej Słowacji. Osady tzw. "czarnego fliszu w Pienińskim Pasie Skałkowym reprezentowane są przez ciemno-szare/czarne łupki z dużą zawartością łyszczyków oraz wkładkami piaskowców (Horwitz i Rabowski, 1930). Spośród licznej grupy badaczy wykrystalizowały dwa nurty w określeniu stratygraficznej przynależności tej facji występującej w różnych odsłonięciach w obrębie Pienińskiego Pasa Skałkowego. Pierwszy z nich to nurt jurajski (np. Andrusow, 1929; Birkenmajer, 1953, 1957; Birkenmajer et al., 2008; Gedl, 2007, 2008; Barski et al., 2011, 2012), a drugi kredowy (np. Uhlig, 1890; Sikora, 1962; Oszczypko et al., 2004; Golonka i Sikora, 1984; Oszczypko et al., 2012). Powodów kontrowersji wokół stratygrafii tych utworów jest zapewne kilka. Po pierwsze, podawany wiek tych utworów dotyczy różnych odsłonięć w obrębie Pienińskiego Pasa Skałkowego; po drugie, jego określanie odbywa się w oparciu o różne grupy skamieniałości, rzadko opracowywane wspólnie z tych samych próbek; po trzecie, profile, w których występują te osady, są z reguły silnie stektonizowane i trudno jest prześledzić ich ciągłość. 6
Do analizy biostratygraficznej wykorzystano 33 taksony organicznych cyst Dinoflagellata, z których 7 gatunków uznano za redeponowane, głównie wczesnojurajskie oraz jeden późnotriasowy (Rhaetogonyaulax rhaetica). Materiał palinologiczny w większości próbek był dobrze zachowany i liczny. Zespoły cyst zostały opracowane jakościowo oraz półilościowo, co pozwoliło na dodatkowe obserwacje w zakresie charakterystyki środowiska sedymentacji. Na podstawie analizy zasięgów określono precyzyjnie pozycje stratygraficzne wszystkich badanych profili. Profile Podubocze I i II zaliczono do przedziału od poziomu Discites do poziomu Propinquans dolnego bajosu, a profil Podubocze III od poziomu Discites do poziomu Humphriesianum dolnego bajosu (fig. 1). Profil Kamienka zajmuje pozycje od poziomu Laeviscula do poziomu Humphriesianum dolnego bajosu, a profil Hałuszowa okazał się przyjmować najwyższą pozycje stratygraficzną od poziomu Humphriesianum dolnego bajosu do poziomu Garantiana górnego bajosu (fig. 1). Wszystkie profile mieszczą sie zatem w obrębie bajosu i brak jest przesłanek do zaliczenia ich do starszych wydzieleń jury, co sugerował Gedl (2008). Precyzyjnie określony, bajoski wiek utworów tzw. czarnego fliszu na badanym terenie pokazuje, że nie można tego wydzielenia litostatygraficznego wpisać w dotychczasowy schemat litostratygraficzny Pienińskiego Pasa Skałkowego (fig. 1). Utwory tego wieku, występujące w wydzielonych na schemacie sukcesjach, mają inne wykształcenie facjalne. Sugeruje to, że opisywane w pracy osady fliszowe należały do innego basenu sedymentacyjnego, który roboczo nazwano w pracy przedpóźnoalbskim basenem magurskim (fig. 1). 7
Fig.1. Schemat litostratygraficzny jury środkowej Pienińskiego Pasa Skałkowego (za: Birkenmajer 1977; Wierzbowski et al., 2004; Birkenmajer et al., 2008, zmodyfikowany) z zaznaczoną pozycją stratygraficzną badanych profili (Barski et al., 2012). Oprócz analizy biostratygraficznej, próbki z utworów tzw. czarnego fliszu poddano obserwacjom w świetle UV. Metoda badań substancji organicznej w świetle UV stosowana jest standardowo w rutynowych ocenach dojrzałości termicznej (np. van Gijzel, 1981). Ponadto, wykorzystywana jest także do identyfikacji szczątków budujących amorficzną materię organiczną (AOM), które pozostają niewidoczne przy standardowych badaniach w normalnym świetle przechodzącym (fig. 2 a, b) (Tyson, 1995). Ostatnio Brenner i Biebow (2001) oraz Feist-Burkhardt (2009) zasugerowali, że różnice w intensywności fluorescencji różnych taksonów organicznych cyst Dinoflagellata mogą być także efektem różnych strategii odżywczych w trakcie życia organizmu. 8
Fig. 2 (a - po lewej; b - po prawej). Obraz amorficznej materii organicznej (AOM): a - w normalnym świetle przechodzącym; b - w świetle ultrafioletowym, gdzie widać wewnętrzną teksturę materii organicznej oraz jej składniki (jaskrawożółta forma w centrum fotografii to cysta Dinoflagellata). (fot. M. Barski) W przypadku klasycznej analizy stratygraficznej, wykorzystującej analizę zasięgów taksonów, udowodniono w badanych próbkach powszechną redepozycję poźnotriasowych i wczesnojurajskich gatunków do środkowojurajskiego zbiornika sedymentacyjnego. W świetle UV formy te wykazywały ciemniejsze, ciemnopomarańczowe barwy w stosunku do taksonów środkowojurajskich, które charakteryzowała barwa jasnożółta. Takie zróżnicowanie kolorystyczne spowodowane jest według van Gijzela (1981) oraz Traverse a (2007) różnym stopniem dojrzałości materii organicznej. Najbardziej jednak interesującą obserwacją jest zróżnicowanie w barwach fluorescencji okazów z gatunku Nannoceratopsis gracilis w tej samej próbce. Zjawisko to występuje w profilu Podubocza, w kilku próbkach precyzyjnie datowanych na podstawie zespołów cyst Dinoflagellata na najwyższy aalen dolny bajos. Całkowity zasięg stratygraficzny tego gatunku obejmuje przedział od późnego pliensbachu do późnego batonu. Obserwowane okazy Nannoceratopsis gracilis w analizowanych próbkach wykazują dwa typy intensywności barw fluorescencji jaskrawożółte oraz ciemnopomarańczowe, co zapewne wskazuje na różny stopień ich dojrzałości termicznej (van Gijzel, 1981; Traverse, 2007). Taki stan rzeczy sugeruje, że w tej samej próbce doszło do wymieszania form in situ, charakteryzujących się jaskrawożółtymi barwami fluorescencji, z formami redeponowanymi, wykazującymi ciemnopomarańczowe barwy fluorescencji. Te ostatnie muszą pochodzić ze starszych, bardziej dojrzałych termicznie warstw. Stwierdzenie tego typu redepozycji byłoby niemożliwe przy zastosowaniu tradycyjnych metod biostratygraficznych. Rozpoznanie takiej subtelnej redepozycji może odgrywać jednak istotną rolę przy interpretacjach paleośrodowiskowych. Nannoceratopsis gracilis uznawany jest bowiem powszechnie za gatunek euryhalinowy, odporny na obniżone zasolenie (Fenton i Fisher, 1978; Bucefalo-Palliani i Riding, 1997) oraz wstępujący w stresowych warunkach środowiska (Fensome, 1979). Jego sztuczne zagęszczenie na skutek redepozycji i podwyższone frekwencje, jak w opisywanym przypadku, może doprowadzić zatem do fałszywych wniosków. Z reguły, przy użyciu w mikroskopie światła normalnego, redeponowane okazy cyst Dinoflagellata wykazują wyraźne cechy mechanicznego zniszczenia. W opisywanym przypadku nie różnią się jednak od cyst in situ. Dzięki obserwacjom w świetle UV na spotkaniu mikropaleontologicznym MIKRO 2011 (Barski et al., 2011) zaproponowano teksturalny model środkowojurajskich osadów tzw. 9
czarnego fliszu (fig. 3). Stwierdzono, że dobry stan zachowania redeponowanych okazów gatunku Nannoceratopsis gracilis spowodowany jest swoistą izolacją tych form w niewielkich klastach przynoszonych do basenu przez prądy zawiesinowe. Podczas preparacji palinologicznej, po rozpuszczeniu szkieletu mineralnego skały, mieszają się one z okazami występującymi in situ i stąd następuje omawiane zjawisko. Fig. 3. Proponowany model teksturalny dla środkowojurajskich utworów tzw. czarnego fliszu występującego w Pienińskim Pasie Skałkowym. (ryc. M. Barski). 3. Datowanie procesu ekstensji i redepozycja w żyłach neptunicznych środkowa późna jura (Jura Krakowsko-Wieluńska) Badania zmierzały w kierunku rozpoznania stratygrafii utworów wypełniających system żył neptunicznych rozwiniętych w osadzie ilastym tzw. formacji środkowojurajskich iłów rudonośnych, odsłaniających się na Jurze Krakowsko-Wieluńskiej. Do tej pory znanych jest w literaturze wiele przypadków żył neptunicznych, ale pochodzą one głównie ze skał węglanowych (np. Szulczewski, 1973; Lehner, 1991). W pracy opisano nietypowe zjawisko rozmywania ścian szczelin ograniczających żyły neptuniczne, wymywanie i mieszanie się gatunków cyst Dinoflagellata pochodzących ze skały goszczącej (host rock) oraz osadów składanych na morskim dnie. Opisywane żyły neptuniczne rozpoznane na obszarze o rozciągłości około 100 kilometrów, co świadczy o rozwijającym się procesie ekstensji w późnojurajskim epikontynentalnym basenie sedymentacyjnym. Obszar badań był zlokalizowany na Jurze Krakowsko-Wieluńskiej w odsłonięciach: Faustianka, Gnaszyn oraz Ogrodzieniec. W każdym z nich, w obrębie czarnych iłów rudonośnych opisano po kilka serii równoległych do siebie, przebiegających w azymucie NE- SW, żył neptunicznych. W sumie z próbek pobranych ze skał goszczących oraz wypełnień żył oznaczono 52 gatunki cyst Dinoflagellata. Szczegółowa analiza biostratygraficzna utworów wypełniających żyły neptuniczne pokazała, że ich obrębie można znaleźć wymieszane zespoły cyst Dinoflagellata charakterystycznych dla środkowej i późnej jury. Aby zinterpretować poprawnie wiek tych utworów potrzebne było odseparowanie taksonów, które nie mogą ze sobą naturalnie współwystępować. Wydzielono w ten sposób dwa zespoły: pierwszy, który 10
na podstawie współwystępowania gatunków mógł maksymalnie sięgać środkowej części dolnego keloweju, oraz drugi, obejmujący przedział od dolnego do górnego kimerydu. Podczas interpretacji biostratygraficznej zaproponowano dwa modele powstawania żył neptunicznych: pierwszy, który zakładał otwarcie szczeliny i powolne zapełnianie jej przez osad, i drugi zakładający proces krótkotrwały, gdzie wprowadzenie plastycznego osadu z dna morskiego nastąpiło na zasadzie iniekcji od góry (Castellarin, 1982). Te dwa różne mechanizmy wymagały innego podejścia do analizy biostratygraficznej. W pierwszym przypadku cysty Dinoflagellata wprowadzane by były do szczeliny przez cały czas jej otwarcia, a wiek osadu musiałby być wyznaczony przez dolny zasięg najstarszego taksonu w obrębie zespołu późnojurajskiego. W drugim przypadku można było określić wiek wypełnienia żył na podstawie zasięgów współwystępujących gatunków w obrębie osadu. Aby wytypować bardziej prawdopodobny mechanizm wypełnienia przeprowadzono test pionowej zmienności zespołów cyst Dinoflagellata w jednej z żył o maksymalnej wysokości około 20 m. Pobrane próbki z góry, środka oraz dolnej części żyły nie wykazały zmienności zespołów cyst. Wyklucza to raczej pierwszy model wypełnienia, w którym należałoby się spodziewać zróżnicowania taksonomicznego w obrębie zespołu późnojurajskiego. Ostatecznie określono czas powstania żył neptunicznych w tym regionie na przedział stratygraficzny wczesny późny kimeryd. Opisane żyły neptuniczne są związane z procesem ekstensji, który odbywał się w epikontyntalnym basenie późnej jury w Polsce. Zgodne kierunki NE-SW we wszystkich odsłonięciach nawiązują do kierunku ryftów, jakie rozwijały się w otwierającym się w tym okresie basenie Morza Północnego (Ziegler, 1990). 4. Cysty Dinoflagellata jako wskaźnik kompakcji mechanicznej przykłady z jury i paleogenu Celem naukowym tego opracowania było wykorzystanie organicznych cyst Dinoflagellata jako wskaźników mechanicznej kompakcji skał. W tym celu przebadano okazy dwóch gatunków cyst jurajską Pareodinia ceratophora Eisenack, 1938 oraz paleogeńską Deflandrea phosphoritica Deflandre, 1947, pochodzących z konkrecji syderytowych i węglanowych oraz skał je otaczających. Prowadzone wcześniej badania (Barski i Bojanowski, 2010) pokazały, że okazy cyst Dinoflagellata, opisane z konkrecji wykazują mniej zdeformowane kształty w stosunku do okazów ze skał otaczających. Dało to początek morfometrycznym badaniom cyst z obydwu rodzajów skał i odkrycia pewnych prawidłowości w zachowaniu się ich kształtów. Badania te są pierwszą próbą uzyskania ilościowych 11
wartości kompakcji mechanicznej skał na podstawie pomiarów organicznych cyst Dinoflagellata. Materiał do badań pochodził z konkrecji węglanowych z warstw krośnieńskich (Barski i Bojanowski, 2010) oraz z konkrecji syderytowych znajdowanych w środkowojurajskich iłach rudonośnych. W obydwu przypadkach udało się wykonać szereg pomiarów morfometrycznych przy użyciu mikroskopu optycznego. Przeprowadzone badania polegały na pomiarze wzdłuż osi optycznej wysokości dobrze zachowanych okazów cyst Dinoflagellata i przeliczeniu ich na jednostki metryczne. W analizach mikroskopowych mikroskamieniałości często wykorzystuje się tzw. przekroje optyczne, polegające na sukcesywnej zmianie ostrości wzdłuż osi optycznej w celu uzyskania pełnego obrazu obserwowanego przedmiotu. Ostatnio w celu trójwymiarowego zobrazowania obiektów biologicznych i mikropaleontologicznych stosuje się powszechnie laserową mikroskopię konfokalną (Amos i White, 2003; Feist-Burkhardt i Pross,1999; Hochuli i Feist-Burkhardt, 2013) oraz specjalistyczne oprogramowania składające obrazy z poszczególnych płaszczyzn ostrości mikroskopu optycznego (np. Lucia, NIS Elements Ar, firmy Nikon). Do tej pory, przy opisach taksonomicznych dokonywano jedynie pomiarów w dwóch wymiarach cyst tj. długości i szerokości, natomiast nie koncentrowano się na wysokości cysty. Było to zapewne spowodowane tym, iż wymiar ten ulegał często deformacjom, właśnie w trakcie procesu kompakcji skały. W niniejszej pracy opracowano metodę pomiaru wysokości cysty pomiędzy dwoma, skrajnymi płaszczyznami ostrości, w najwyższym i najniższym punkcie na powierzchni cysty wzdłuż osi optycznej mikroskopu. Do badań wytypowano dwa gatunki, które nie posiadają na swej powierzchni wyrostków, a ich kształt można przybliżyć kształtem znanych brył geometrycznych. Ważnym problemem rozważanym przez podjęciem pomiarów było ustalenie pozycji cyst, w jakich osadzały się na dnie zbiornika sedymentacyjnego oraz pozycję, jaką przyjmowały w preparacie mikroskopowym podczas pomiarów. Kształty obydwu gatunków opisywanych przez Evitta (1985) zostały odniesione do teorii wyporu i pływalności teoretycznych brył (Rawsan i Tupper, 2001; Mégel i Kliava, 2010), oraz opisywanych pozycji w osadzie makro i mikroskamieniałości (Flügel, 2004). W przypadku Deflandrea phosphoritica o kształcie zbliżonym do spłaszczonej elipsoidy, jej okazy ustawiały się najkrótszą osią pionowo ku górze, zaś stożkowata Pareodinia ceratophora ustawiała się najdłuższą osią równolegle lub lekko ukośnie do płaszczyzny poziomej, zarówno na dnie, jak i w płynnym preparacie. Wyniki serii pomiarów spłaszczenia cyst z próbek pochodzących z konkrecji oraz skał otaczających dla dwóch różnowiekowych profili pokazały powtarzalność parametrów dla par próbek, a wartości odchylenia standardowego były zadawalające. Na podstawie tych 12
wyników obliczone zostały uśrednione wielkości kompakcji, które wyniosły odpowiednio 67,1% dla skał środkowojurajskich i 64,4% dla skał paleogeńskich. Otrzymane wyniki są bardziej precyzyjne od tych, które uzyskiwano podczas badań teoretycznych i praktycznych, gdzie stopień kompakcji skał drobnoklastycznych szacowano na 40 90%(Aplin et al., 1995; Velde, 1996; Mondol et al., 2007). W pracy przeanalizowano także wiele czynników, które mogą wpływać na pewne odchylenia od uzyskanych wyników, szczególnie wpływ kompakcji chemicznej oraz nacisku tektonicznego. Czynniki te muszą być uwzględniane przy końcowej ocenie całkowitej kompakcji skał. Podsumowanie Organiczne cysty Dinoflagellata mają wysoką przydatność w biostratygrafii zarówno skał klastycznych jak i węglanowych, co ma nieoceniony wkład w zrozumienie geologii regionalnej i rozpoznanie budowy basenów sedymentacyjnych. Oprócz tego, w omawianych przypadkach cysty Dinoflagellata znalazły zastosowanie dla rozpoznania zjawisk towarzyszących depozycji, takich jak : Odróżnianie osadowych skał egzotykowych od autochtonicznych konkrecji, Określenie czasu powstania i charakteru konkrecji, Wykrywanie procesów redepozycji przy braku dowodów biostratygraficznych, Datowanie czasu otwierania i wypełniania żył neptunicznych, Określanie stopnia kompakcji mechanicznej skał. Sądzę, że dalsze prace nad tą grupą mikroskamieniałości dadzą kolejne odkrycia w zakresie jej zastosowania w precyzyjnej stratygrafii oraz w innych dziedzinach geologii. Ostatnio jest ona coraz częściej eksploatowana w badaniach ekologicznych i paleośrodowiskowych, ale koncentrują się one głównie na utworach trzeciorzędowych i czwartorzędowych. 5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo-badawczych Poniżej przedstawiam zwięźle w punktach moją działalność naukową na innych polach niż zaprezentowane osiągnięcie naukowe i określam mój współudział procentowy i merytoryczny w autorstwo opublikowanych prac. a) Stratygrafia jury górnej Zainteresowania zastosowaniem organicznych cyst Dinoflagellata w stratygrafii jury górnej w mojej pracy badawczej mają dwa kierunki. Pierwszy związany jest z korelacją podziałów opartych na faunie amonitowej z następstwem występowania taksonów cyst 13
Dinoflagellata na obszarze polskich basenów sedymentacyjnych (Barski et al., 2005; Barski et al., 2014). Koncentrują się one wokół warstw pogranicza oksfordu i kimerydu na obszarze epikratonicznego basenu późnej jury. Głównym celem tych badań jest korelacja submedyterańskich i suborealnych podziałów oraz ich bardziej precyzyjna korelacja z podziałami dinocystowymi. Na podstawie analizy zespołów cyst Dinoflagellata z różnych bioprowincji amonitowych udało się potwierdzić (Barski et al., 2005) proponowaną korelację podziałów amonitowych (Matyja i Wierzbowski, 2003) oraz doprecyzować przebieg dolnej granicy dinocystowego poziomu DSJ28 (Poulsen i Riding, 2003), która powinna przebiegać w obrębie submedyteranskiego podpoziomu Planula. Drugi kierunek badań to rozpoznanie regionalnej biostratygrafii przy użyciu cyst Dinoflagellata (Matyja i Barski, 2007; Barski i Matyja, 2008). Przedstawiona analiza stratygraficzna oparta na bogatym materiale pochodzących z 16 otworów wiertniczych wykazała, że pozycję stratygraficzną utworów górnej jury podłoża zapadliska przedkarpackiego cechuje daleko idąca odrębność w stosunku do podobnych litologicznie utworów górnej jury obrzeżenia Gór Świętokrzyskich czy synklinorium miechowskiego, z którymi je dotąd korelowano. Podstawową różnicą jest dużo większy zasięg stratygraficzny facji wapieni gąbkowych i formacji wapienno-marglistej z Niwek. Megafacja gąbkowa, której reprezentantem jest formacja z Łękawicy, sięga w regionie południowym aż do dolnego tytonu, podczas gdy w obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich zanika w najwyższym oksfordzie (Matyja 1977), a na Jurze Polskiej sięga najwyżej do dolnego kimerydu. W 2010 podczas opracowywania stratygrafii otworu wiertniczego Rzeczyn PIG-1 na podstawie organicznych cyst Dinoflagellata udało się udokumentować w tym rejonie potężną lukę stratygraficzna obejmującą przedział górny oksford środkowy kimeryd. Znaleziono jej związki z rozwojem innych luk erozyjnych na obrzeżach elementu paleogeograficznego zwanego Wyniesieniem Ringkøping Fyn w basenie Morza Północnego. Artykuł na ten temat we współautorstwie z Prof. B.A. Matyją jest na ukończeniu (wkład procentowy: 90%). Marcin Barski, Bronisław Matyja, Andrzej Wierzbowski 2005. Korelacja podziałów amonitowych i dinocystowych przy granicy oksfordu i kimerydu na podstawie profilów wierceń Bartoszyce IG 1 i Kcynia IG IV VOLUMINA JURASSICA (Tomy Jurajskie), 3, 87-96. (wkład procentowy: 60%; wkład merytoryczny: współautorstwo koncepcji pracy i tekstu, opracowanie stratygrafii na podstawie cyst Dinoflagellata z wierceń Bartoszyce IG 1 i Kcynia IG 4, autorstwo większości rozdziałów oraz figur w pracy) Bronisław Matyja, Marcin Barski 2007. Stratygrafia górnej jury podłoża zapadliska przedkarpackiego. TOMY JURAJSKIE, 4, 39-50. (wkład procentowy: 50%; wkład merytoryczny: współautorstwo koncepcji pracy, opracowanie stratygrafii na podstawie cyst 14
Dinoflagellata z 16 wierceń, zestawienie wyników, współautorstwo figur i schematów lito/chronostratygraficznych) Marcin Barski, Bronisław Matyja 2008. Stratygrafia górnej jury podłoża zapadliska przedkarpackiego w oparciu o mikroskamieniałości. GEOLOGIA, 34(3/1), 163-164. (wkład procentowy: 80%; wkład merytoryczny: współautorstwo koncepcji pracy i tekstu, opracowanie stratygrafii na podstawie cyst Dinoflagellata z 16 wierceń, zestawienie wyników, współautorstwo figur) Marcin Barski, Marta Hodbod, Bronisław Matyja, Andrzej Wierzbowski 2014. Micropalaeontological study at the Oxfordian-Kimmeridgian boundary in Central Poland a preliminary report. Beringeria, Special Issue, 8, 21-22.(wkład procentowy: 80%; wkład merytoryczny: współautorstwo koncepcji pracy, autorstwo tekstu, oznaczenie cyst Dinoflagellata i interpretacja stratygraficzna, preparacja materiałów z próbek krzemieni, przygotowanie prezentacji multimedialnej) b) Stratygrafia jury środkowej Wyniki badań biostratygraficznych pokazujące duże różnice w pozycji stratygraficznej dwóch odsłonięć facji czarnych iłów w południowo-zachodnim obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich (Barski, 1999) wskazują, że w pierwszym z nich (Wola Morawicka) występuje luka stratygraficzna obejmująca część środkowego i górny baton oraz część dolnego keloweju, zaś w drugim (Marianów), oddalonym o 20 km, interwał ten reprezentowany jest przez 20-metrowy, ciągły profil. Wskazuje to na istnienie intensywnej tektoniki synsedymentacyjnej w jurze środkowej na tym obszarze. Cykl publikacji (Barski, 2007, 2008, 2012) poświęcony został ustaleniu precyzyjnej stratygrafii jury środkowej na obszarze Kujaw. Dotychczasowe korelacje na tym obszarze wykonywane były na podstawie podobieństw litologicznych. Dokumentacja biostratygraficzna pokazała jednak duże zróżnicowanie facjalne na niewielkich odległościach, co zapewne było przyczyną aktywności halokinezy w jurze środkowej na tym terenie. W pracy Barski (2002) ustanowiono na podstawie materiałów w rdzeni wiertniczych z obszaru Kujaw nowy gatunek cysty Dinoflagellata - Eodinia poulseni. Oprócz dokumentacji paleontologicznej, w publikacji przedstawiono zestawienie taksonów zbliżonych morfologicznie do nowego gatunku i opisano szczegółowo ich cechy diagnostyczne. W kolejnych latach ukazały się do opracowania biostatygraficzne profili istotnych dla geologii Polski, zarówno w basenie jury epikontynentalnej (Barski et al., 2004), jak i Pienińskiego Pasa Skałkowego w Polsce (Bąk et al., 2008) oraz na Ukrainie (Reháková et al., 2011). 15
Marcin Barski 1999. Stratygrafia jurajskich czarnych iłów z odsłonięć w południowo zachodnim obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. PRZEGLĄD GEOLOGICZNY,47, 8, 718-722.(wkład procentowy i merytoryczny: 100%) Marcin Barski 2002. Eodinia poulseni sp. nov., a dinoflagellate cyst from Middle Jurassic of Central Poland. JOURNAL OF MICROPALAEONTOLOGY, 21, 43-49.(wkład procentowy i merytoryczny: 100%) Marcin Barski, Krzysztof Dembicz, Tomasz Praszkier 2004. Biostratygrafia i paleośrodowisko środkowej jury z kamieniołomu Ogrodzieniec. TOMY JURAJSKIE, 2, 61-68. (wkład procentowy: 70%; wkład merytoryczny: współautorstwo koncepcji pracy, wykonanie oznaczeń cyst Dinoflagellata i analiza stratygraficzna, analiza palinofacjalna z interpretacją środowiskową, wykonanie planszy z okazami cyst) Krzysztof Bąk, Marcin Barski, Marta Bąk 2005. High resolution microfossil, microfacies and palynofacies studies as the only method in recognition of the Jurassic and Cretaceous. STUDIA GEOLOGICA POLONICA, 124, 171-198.(wkład procentowy: 30%; wkład merytoryczny: autorstwo rozdziału o stratygrafii jury środkowej w oparciu o cysty Dinoflagellata, wykonanie tabeli obecności taksonów cyst Dinoflagellata, wykonanie planszy z okazami cyst) Marcin Barski 2007. Stratygrafia jury środkowej na podstawie cyst Dinoflagellata. PROFILE GŁĘBOKICH OTWORÓW WIERTNICZYCH, 117, 67-70. (wkład procentowy i merytoryczny: 100%) Marcin Barski 2008. Wyniki badań stratygraficznych w otworze wiertniczym Brześć Kujawski IG2 na podstawie organicznych cyst Dinoflagellata. PROFILE GLEBOKICH OTWORÓW WIERTNICZYCH, 125, 161-165. (wkład procentowy i merytoryczny: 100%) Daniela Reháková, Bronisław Matyja, Andrzej Wierzbowski, Jan Schlögl, Michał Krobicki, Marcin Barski 2011. Stratigraphy and microfacies of the Jurassic and lowermost Cretaceous of the Veliky Kamenets section (Pieniny Klippen Belt, Carpathians, Western Ukraine). VOLUMINA JURASSICA, 9, 61-104. (wkład procentowy: 10%; wkład merytoryczny: autorstwo rozdziału o stratygrafii jury środkowej w oparciu o cysty Dinoflagellata, wykonanie tabeli zasięgów do figury zbiorczej, wykonanie planszy z okazami cyst) Marcin Barski 2012. Wyniki badań stratygraficznych w otworach wiertniczych Wojszyce IG3 i IG4 na podstawie organicznych cyst Dinoflagellata. PROFILE GLEBOKICH OTWORÓW WIERTNICZYCH, 137, 142-149..(wkład procentowy i merytoryczny: 100%) c) Stratygrafia jury dolnej Pierwsze opracowanie jury dolnej wykonane z profili dwóch odsłonięć na Wyżynie Woźnicko-Wieluńskiej, udowodniło przydatność cyst Dinoflagellata w interpretacji stratygrafii i środowiska sedymentacji(barski i Leonowicz, 2002). Na podstawie znalezionych tam zespołów udało się po raz pierwszy uściślić wiek badanych utworów na przedział stratygraficzny obejmujący górny pliensbach dolny toark. Ponadto obecne tam taksony, 16
głównie Luehndea spinosa, które opisywane były z pełnomorskich osadów z obszaru Niemiec, sugerują dotarcie w tym okresie ingresji morskiej na badany teren. Badania jury dolnej w jednostce kriżniańskiej Tatr Zachodnich (Jach et al., 2003) nie były owocne jeśli chodzi o rozpoznanie stratygrafii na podstawie cyst Dinoflagellata. Jednak analiza tkanek organicznych z próbek pobranych z otoczenia ławic wzbogaconych w mangan, które zdominowane były głównie przez amorficzną substancje organiczną (AOM), potwierdziła koncepcję o hydrotermalnym środowisku powstania tych utworów. Marcin Barski, Paulina Leonowicz 2002. Cysty Dinoflagellata z odsłonięć liasu w Kozłowicach i Boroszowie (Wyżyna Woźnicko-Wieluńska). PRZEGLĄD GEOLOGICZNY, 50, 5, 411-414. (wkład procentowy: 80%; wkład merytoryczny: współautorstwo koncepcji oraz tekstu pracy, analiza biostratygraficzna, wykonie figur i plansz dotyczących stratygrafii) Renata Jach, Teresa Dudek, Marcin Barski 2003. Toarcian manganese-bearing deposits in the Krizna Unit (Tatra Mts., Poland): A record of submarine hydrothermal activity w: 22nd IAS Meeting of Sedimentology - Opatija 2003, Abstracts Book, 17-19 September, 87-87.(wkład procentowy: 10%; wkład merytoryczny: opracowanie i opisanie próbek palinologicznych) d) Stratygrafia i sedymentologia ruchów masowych i osadów redeponowanych Uzyskując dostęp do narzędzia stratygraficznego jakim są mikroskamieniałości, uwagę w kilku pracach poświęcono stratygraficznemu rozpoznaniu utworów redeponowanych, które są ważnym zjawiskiem w rozwoju basenów sedymentacyjnych. Matyja i Barski (2009), na podstawie cyst Dinoflagellata, udowodnili redepozycję utworów środkowojurajskich w utworach górnej jury podłoża zapadliska przedkarpackiego. Według tej interpretacji, jest to dowód na istnienie późnojurajskiej tektoniki synsedymentacyjnej, przejawiających się powstawaniem podmorskich uskoków listrycznych, które tworząc skarpy odsłaniały starsze utwory. W pracy Arabas et al. (2011) na podstawie mikroskamieniałości przeprowadzono analizę biostratygraficzną utworów brekcji wapiennej tzw. ogniwa brekcji z Wapiennika występującej w kamieniołomie Wapiennik koło Szaflar(Pieniński Pas Skałkowy). Wiek tych utworów, określany wcześniej na przełom keloweju i oksfordu, okazał się być kredowym (późny alb), co sugeruje jej przynależność do innej formacji (formacja z Chmielowej). Ostatnie opracowanie związane z tym zagadnieniem (Barski i Mieszkowski, 2014) poświęcone jest szczegółowej analizie sedymentologicznej oraz rozpoznaniu przy użyciu płytkiej geofizyki elektrooporowej, utworów typu debris flow na Jurze Krakowsko- Częstochowskiej w rejonie Ogrodzieńca. Fragmentarycznie osady związane z ruchami masowymi znajdowane są w lokalnych odsłonięciach w obrębie basenów sedymentacyjnych zlokalizowanych pomiędzy powszechnie występującym tu pasmami bioherm gąbkowosinicowych. Wykonane profilowania geofizyczne oraz analiza odsłonięć pozwoliły po raz pierwszy pokazać geometrię i skalę tych zjawisk. Rozciągłość lateralna tych osadów okazała się sięgać kilkuset metrów, a ich miąższość osiąga kilkadziesiąt metrów. Bronisław Matyja, Marcin Barski 2009. Zjawiska redepozycji w utworach górnej jury podłoża zapadliska przedkarpackiego jako efekt synsedymentacyjnej tektoniki. GEOLOGIA. 17
KWARTALNIK AKADEMII GÓRNICZO-HUTNICZEJ, 35, 3/1, 91-92. (wkład procentowy: 80%; wkład merytoryczny: współautorstwo koncepcji i tekstu pracy, oznaczenia i analiza biostratygraficzna na podstawie cyst Dinoflagellata, analiza sedymentologiczna) Agnieszka Arabas, Magdalena Sidorczuk, Marcin Barski, Barbara Olszewska 2011. Wapiennik Breccia Member (Pieniny Klippen Belt, Poland) - revised stratigraphy and origin. GEOLOGICAL QUARTERLY, 55, 1, 49-62. (wkład procentowy: 25%; wkład merytoryczny: współautorstwo koncepcji i tekstu pracy, analiza biostratygraficzna w oparciu o zasięgi mikroskamieniałości) Marcin Barski, Radosław Mieszkowski, 2014. Upper Jurassic large-scale debris flow deposits in interbiohermal basins of the sponge megafacies in Poland new insights. NEUES JAHRBUCH FÜR GEOLOGIE UND PALÄONTOLOGIE, 272, 1, 47-59. (wkład procentowy: 90%; wkład merytoryczny: autorstwo koncepcji i tekstu pracy (oprócz opisu metody geofizycznej), analiza sedymentologiczna skał węglanowych, interpretacja danych geofizycznych, wszystkie figury w pracy, korespondencja z redakcją) f) Analiza palinofacjalna Analiza palinofacjalna związana jest z oceną oraz ilościową analizą składników organicznych skały w preparatach palinologicznych. Często wzajemne ustalenie stosunków składników typowo lądowych (np. fitoklasty, tkanka okrywająca, żywice, ziarna pyłku, spory) do składników morskich (np. cysty Dinoflagellata, akritarchy, wyściółki otwornic) pozwala na ustalenie pozycji profilu w zbiorniku sedymentacyjnym. Na podstawie trendów zapisu palinofacji w wielu profilach można śledzić tendencje transgresywno-regresywne w danym regionie. W pracy Barski (2003) pokazano, że w profilach najwyższego bajosu i batonu na Kujawach w rejonie Włocławka można wyróżnić szereg izochronicznych zjawisk transgresywnych i regresywnych. Czasem jednak, w odniesieniu do chronostratygrafii, zjawiska te nie korelują się ze sobą. Jest to prawdopodobnie spowodowane lokalną zmiennością, uwarunkowaną aktywną tektoniką solną, oddziaływującą na konfigurację dna basenu sedymentacyjnego. Wykonywane przeze mnie badania palinofacjalne przy okazji badań biostratygraficznych pozwoliły na przedstawienie pewnych refleksji związanych z tą metodą (Barski i Kędzior, 2010). Ważnym według mnie aspektem, który musi być rozważony przy tych badaniach jest właśnie zjawisko redepozycji, gdyż może ono prowadzić do błędnych interpretacji środowiskowych, szczególnie wtedy, gdy redeponowane szczątki organiczne pochodzą z utworów powstałych w odmiennych środowiskach. Dobrym rozwiązaniem dla uniknięcia błędów jest analiza palinofacji w świetle UV, dzięki której można wyeliminować redepozycję. Marcin Barski 2003. Charakterystyka palinofacjalna najwyższego bajosu i batonu okolic Włocławka TOMY JURAJSKIE, 1, 7-12. (wkład procentowy i merytoryczny: 100%) Marcin Barski, Krzysztof Kędzior 2010. Zastosowanie analizy palinofacjalnej do rekonstrukcji środowisk sedymentacji. w: POKOS'4 Teraźniejszość Kluczem Do Przeszłości 18
Współczesne procesy sedymentacyjne i ich kopalny zapis. IV Polska Konferencja Sedymentologiczna Smołdzino, 21-26 czerwca 2010 r., 71-71, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, 2010. (wkład procentowy: 90%; wkład merytoryczny: autorstwo koncepcji i tekstu opracowania) g) Stratygrafia paleogenu niżu Polskiego Aktualnie prowadzone są badania stratygraficzne utworów paleogenu we wschodniej części Niżu Polskiego. Dotychczasowe spostrzeżenia w tym zakresie zaprezentowane zostały na konferencjach naukowych (Olszewska-Nejbert i Barski, 2007, 2010). Ważne dla geologii regionalnej jest stwierdzenie w badanym materiale osadów morskich wczesnego eocenu. Do tej pory bowiem uznawano, że transgresja morska dotarła na wschodnie obszary Niżu Polskiego z końcem środkowego eocenu. Poglądy te trzeba zatem zweryfikować i uzupełnić. Trwają przygotowania do ich opublikowania. Danuta Olszewska-Nejbert, Marcin Barski 2007. Uwagi o wieku utworów paleogeńskich na podstawie cyst Dinoflagellata w Mielniku (wschodnia Polska) w: Granice Paleontologii. XX Konferencja Paleobiologów i Biostratygrafów PTG, Św. Katarzyna pod Łysicą, 10-13 września 2007, 99-100, Wydział Geologii UW, 2007.(wkład procentowy: 50%; wkład merytoryczny: współautorstwo koncepcji i tekstu opracowania, analiza biostratygraficzna w oparciu o cysty Dinoflagellata) Danuta Olszewska-Nejbert, Marcin Barski 2010. Biostratygrafia utworów paleogeńskich na podstawie cyst Dinoflagellata w rejonie Mielnika (wschodnia Polska). w: Kopalne biocenozy w czasie i przestrzeni. XXI Konferencja Naukowa Sekcji Paleontologicznej Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Żarki-Letnisko, 13-16 września 2010, 58-59, Wydział Nauk o Ziemi UŚ, 2010. (wkład procentowy: 50%; wkład merytoryczny: współautorstwo koncepcji i tekstu opracowania, analiza biostratygraficzna w oparciu o cysty Dinoflagellata) g) Badania palinologiczne ofiolitów Iran W ramach zrealizowanego projektu NCN pod kierownictwem dr. hab. A. Konona (Konon et al., 2010) prowadzę analizę palinologiczną ze skał osadowych w obrębie ofiolitów znajdowanych w strefach krawędziowych centralno-wschodniej mikropłyty irańskiej. Obecność dużej ilości składników organicznych pochodzenia lądowego w badanych próbkach sugeruje, że ówczesne baseny oceaniczne musiały być stosunkowo wąskie i głębokie, być może zbliżone wyglądem do współczesnego Morza Czerwonego. Aktualnie złożony jest do redakcji czasopisma znajdującego się na liście filadelfijskiej wspólny artykuł poświęcony głównie ewolucji tektonicznej tego obszaru. Andrzej Konon, Marcin Barski, Marek Koprianiuk, Alireza Nadimi, Ewa Słaby, Rafał Szaniawski, Anna Wysocka 2010. Model deformacji strefy krawędziowej centralnowschodniej mikropłyty irańskiej w warunkach konwergencji płyt litosfery - na podstawie badań geologiczno-geofizycznych i modelowań numerycznych. PRZEGLĄD GEOLOGICZNY, 58,1, 42-45.(wkład procentowy: 10% ; wkład merytoryczny: koncepcja analizy palinologicznej w ofiolitach) 19
h) Badania sporowo-pyłkowe triasu Tatr Aktualnie na ukończeniu jest praca poświęcona tatrzańskiemu profilowi utworów triasu Małej Suchej Doliny, opracowywanego przez profesorów A. Gaździckiego i A. Uchmana. Jestem autorem rozdziału pt. Mała Sucha Dolina analiza palinologiczna, w którym wykonałem analizę biostratygraficzną w oparciu o spory i ziarna pułku wraz z dokumentacją fotograficzną. Rozpoznanie retyku w najwyższych warstwach profilu okazało się istotne z uwagi na brak tam innych wskaźników biostratygraficznych. Literatura Alpern, B., Lemos de Sousa, M. J., Pinheiro, H. J., 1992. Optical Morphology of Hydrocarbons and Oil Progenitors in Sedimentary Rocks- Relations with Geochemical Parameters. Publicacões do Museu e Laboratório Mineralógico e Geológico da Faculdade de Ciências do Porto, 3, 12 35. Amos, W. B. & White, J.G., 2003. How the Confocal Laser Scanning Microscope entered Biological Research. Biology of the Cell, 95, 335 342. Andrusow, D., 1929. Notes sur la géologie des Carpathes du Nord Ouest. IV. Les Klippes piénines. Vestník Státního Geologického Ústavu Ceskoslovenské Republiky, 5 6, 327 342. Aplin, A.C., Yang, Y., Hansen, S., 1995. Assessment of β, the compression coefficient of mudstones and its relationship to detailed lithology. Mar. Pet. Geol. 12, 955 963. Bąk, K., 2005. Egerian foraminiferal biostratigraphy of the flysch sediments in the Silesian Nappe, Outer Carpathians, Polish part of the Bieszczady Mountains. Annales Societatis Geologorum Poloniae, 75, 71 93 Barski, M., 2003. Zespół cyst Dinoflagellata z konkrecji węglanowych w warstwach krośnieńskich. IV Ogólnopolskie Warsztaty Mikropaleontologiczne MIKRO 2003, Kazimierz Dolny 28.05-30.05.2003, 7-7. Barski, M., Bojanowski, M., 2010. Organic-walled dinoflagellate cysts as a tool to recognize carbonate concretions: an example from Oligocene flysch deposits of the Western Carpathians. Geologica Carpathica 61 (2), 121 128. Barski, M., Matyja, B.A. & Wierzbowski A., 2011. On some aspects of the detailed dinoflagellate cyst stratigraphy of the black flysch (Pieniny Klippen Belt of Poland). Grzybowski Found. Spec. Publ., 17, 70 71. Barski, M., Matyja, B,, Segit, T., Wierzbowski, A., 2012. Early to Late Bajocian age of the black flysch (Szlachtowa Fm.) deposits: implications for the history and geological structure of the Pieniny Klippen Belt, Carpathians. GEOLOGICAL QUARTERLY, 56,3, 391 410. Birkenmajer, K., 1953. Preliminary revision of the stratigraphy ofthe Pieniny Klippen Belt series in Poland. Bull. Acad. Pol. Sc. 3, 1, 271 274. Birkenmajer, K., 1957. Sedimentary characteristics of the Flysch Aalenian in the Pieniny Klippen belt (Central Carpathians). Bull. Acad. Pol. Sc., 3, 5 (4), 451 456. Birkenmajer, K., Gedl, P., Myczynski, R. & Tyszka J., 2008. Creta ceous black flysch in the Pieniny Klippen Belt, West Carpathians: a case of geological misinterpretation. Cretaceous Res.,29, 535 549. Bojanowski, M., 2001. Growth mechanism and burial conditions of calcite concretions from the Krosno shales, Polish Outer Carpathians: structural observations. Mineral. Soc. Pol. Spec. Pap. 18, 15 24. Brenner, W. & Biebow, N., 2001. Missing autofluorescence of recent and fossil dinoflagellate cysts an indicator of heterotrophy? N. Jb. Geol. Paläont. Abh., 219, 1, 229 240. Brinkhuis, H., 1994. Late Eocene to Early Oligocene dinoflagellate cysts from the Priabonian type-area (Northeast Italy); biostratigraphy and palaeoenvironmental interpretation. Palaeogeogr. Palaeoclimatol. Palaeoecol. 107, 121 163. Bucefalo-Palliani, R. & Riding, J.B., 1997. Early Jurassic (Pliensbachian-Toarcian)dinoflagellate migrations and cyst paleoecology in the Boreal and Tethyan realms. Micropaleontology,45,2, 201 214. Burtan, J., Chowaniec, J. & Golonka, J., 1984. Preliminary results of studies on exotic carbonate rocks in the western part of the Polish flysch Carpathians. Biul. Inst. Geol. 346, 146 159. Castellarin, A., 1982. Tettonica sinsedimentaria e associazioni di facies carbonatiche (con principali riferimenti al Giurassico Sudalpino). In: Castellarin, A., Vai, G.B. (Eds.), Guida alla geologia del Sudalpino Centro-Orientale: Guide regionali, Bologna Memoir della Societa Geologica Italiana, 23 40. Dżułyński, S. & Ślączka, A., 1958. Depositional structures and sedimentation of the Krosno Beds. Ann. Soc. Geol. Pol. 28, 205 260. 20