Przykłady wybranych fragmentów prac egzaminacyjnych z komentarzami Technik rachunkowości 412[01] 1. Treść zadania egzaminacyjnego wraz z załącznikami. Poniżej zamieszczono 4 wersje zadania egzaminacyjnego, które obowiązywały na egzaminie potwierdzającym kwalifikacje zawodowe w zawodzie technik rachunkowości w sesji letniej 2007. Przedstawione w dalszej części sprawozdania fragmenty rozwiązań zdających pochodzą z różnych wersji zadania 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
2. Rozwiązanie zadania egzaminacyjnego podlegało ocenie w zakresie następujących elementów pracy: I. Tytuł pracy egzaminacyjnej. II. Założenia. III. Wykaz prac związanych z ewidencją operacji gospodarczych. IV. Wykaz operacji gospodarczych z maja 2007- tabela dekretacyjna. V. Ewidencja operacji gospodarczych z wykorzystaniem programu finansowoksięgowego (sporządzony wydruk komputerowy dziennika księgowań, zestawienia obrotów i sald i dowodów PK). VI. Wykaz prac związanych ze sporządzeniem rachunku zysków i strat oraz wydruk rachunku zysków i strat. VII. Wykaz prac związanych z analizą rentowności sprzedaży netto oraz wykonanie obliczeń. VIII. Praca egzaminacyjna jako całość. Ad. I. Tytuł pracy egzaminacyjnej Tytuł pracy wskazuje na pełną zawartość zadania, czyli ewidencję operacji gospodarczych z maja 2007 r., sporządzenie rachunku zysków i strat za maj 2007 r. oraz analizę rentowności sprzedaży przedsiębiorstwa. W tytule podana została nazwa przedsiębiorstwa, którego dotyczy zadanie oraz okres jaki obejmuje sprawozdanie. Zdecydowana większość prac zawierała wymienione informacje. Tak sformułowany tytuł nie wskazuje na zawartość pracy egzaminacyjnej. Jedyną informacją podaną w tym tytule była nazwa przedsiębiorstwa i branża. Niektórzy zdający formułowali tytuł w sposób krótki i zwięzły np. Prace związane z egzaminem. Takie i tym podobne tytuły nie spełniały kryteriów klucza oceniania, gdyż nie były odzwierciedleniem zawartości projektu. Zdarzały się prace z niepoprawnymi pewnymi elementami tytułu, np. brak informacji o: ewidencji operacji gospodarczych, sporządzeniu rachunku zysków i strat, analizie rentowności, okresie jaki obejmuje sprawozdanie. 26
Ad.II Założenia 27
Powyżej przedstawiono poprawnie wypisane założenia. Zdarzały się dość często przypadki, w których zdający nie sformułowali założeń w sposób przemyślany, lecz przepisali obszerne fragmenty treści zadania lub załączników. Spora grupa zdających wypisując założenia powoływała się na konkretny załącznik, bez jego przepisania. Zdający w tym przypadku: pisze dwukrotnie, że ewidencja odbywa się na kontach księgi głównej, ale za drugim razem dodaje w wariancie kalkulacyjnym, co jest poważnym błędem merytorycznym, myli dostawcę z odbiorcą, nie określa zasad numeracji dokumentów, nie podaje danych dotyczących składek na ubezpieczenia społeczne, nie wymienia sald początkowych kont księgi głównej, 28
nie wspomina o osobach upoważnionych do wystawiania i podpisywania dokumentów. Oprócz takich niedociągnięć, w innych pracach nie było informacji, czy przedsiębiorstwo jest płatnikiem podatku VAT, pojawiały się stawki VAT 19%, zdający mylili pojęcie towarów z materiałami, a niekiedy z wyrobami gotowymi, nie wykazywano danych kontrahentów. Skutkowało to oczywiście utratą cennych punktów w tym obszarze pracy egzaminacyjnej. Ad. III Wykaz prac związanych z ewidencją operacji gospodarczych Większość zdających nie miała większego problemu z prawidłowym sporządzeniem tego wykazu. Bywały przypadki braku niektórych elementów wykazu np.: kontroli merytorycznej, formalnej i rachunkowej, dekretacji dowodów, ewidencji operacji gospodarczych na kontach księgowych w programie finansowo-księgowym. 29
Ad. IV-Wykaz operacji gospodarczych z maja 2007 r.- tabela dekretacyjna Zdecydowana większość zdających skorzystała z podanego w zadaniu wzoru tabeli dekretacyjnej i nie miała problemu: ze sformułowaniem treści operacji gospodarczych, z prawidłową wyceną operacji w tym: obliczeniem składek ZUS pracodawcy, odchyleń od cen ewidencyjnych towarów, podatku dochodowego od osób prawnych, wpisaniem poprawnych dat, chronologicznym zapisaniem zadekretowanych operacji, z wpisaniem prawidłowych numerów dowodów księgowych. Niektórzy zdający ograniczyli się do wypisania treści operacji, natomiast nie podali dekretów. Częste były przypadki, że w tabeli brakowało operacji dotyczących przeksięgowań na koniec okresu obrachunkowego. 30
Do innych najczęściej spotykanych błędów w tym obszarze należą: brak obliczeń składek ZUS pracodawcy, brak dekretacji składek ZUS pracodawcy, brak poprawnie obliczonych odchyleń od cen ewidencyjnych towarów, brak dekretacji odchyleń, zadekretowanie odsetek od kredytu nie w ciężar kosztów finansowych tylko w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych, nie obliczony lub źle policzony podatek dochodowy. Niektórzy zdający sporządzili dekretację wykorzystując możliwości programu F-K. Poniższy przykład przedstawia dekretację w programie RAKS: 31
32
Ad. V Ewidencja operacji gospodarczych z wykorzystaniem programu finansowo-księgowego 33
Zdający, którzy poprawnie rozwiązali ten element zadania wykazali się umiejętnością obsługi programów F-K i dokonali prawidłowych księgowań, wydrukowali: dowody PK, dziennik lub kontrolne zestawienie księgowań oraz zestawienie obrotów i sald. 34
Bywały również wydruki obarczone błędami. Zdający w niezrozumiały sposób nie dokonują potrąceń z listy płac składki zdrowotnej, natomiast dokonują innych potrąceń w tym do ZUS. Częstym błędem była również nieumiejętność księgowania składek społecznych obciążających pracodawcę. Błędnie księgowane są odsetki od kredytu potrącane przez bank. Brak jakichkolwiek przeksięgowań na wynik finansowy. Ad VI Wykaz prac związanych ze sporządzeniem rachunku zysków i strat oraz sporządzony rachunek zysków i strat. 35
36
W większości prac egzaminacyjnych Wykaz prac związanych ze sporządzeniem rachunku zysków i strat ograniczał się do sporządzenia wydruku Rachunku zysków i strat w wariancie porównawczym. Zdający mieli trudności ze zrozumieniem co należy ująć w tej części pracy egzaminacyjnej. Inne najczęściej spotykane niedociągnięcia w tym obszarze to: kłopoty z prawidłowym sporządzeniem wydruku rachunku zysków i strat, zdarzały się prace, w których zamiast zysku była wykazywana strata, zdający nie opisywali, że przeksięgowują przychody i koszty, ale czynność tę wykonywali, nie było sformułowania, że obliczają podatek dochodowy, ale samo obliczenie w wielu pracach było widoczne, w rzadko której pracy był prawidłowo obliczony wynik finansowy. 37
Ad VII Wykaz prac związanych z analizą rentowności sprzedaży oraz wykonanie obliczeń. Zdający uwzględniali w wykazie: dobór wskaźnika, obliczenie wskaźnika, potrzebę interpretacji i analizy. Często jednak brakowało obliczeń, lub były to obliczenia nieprawidłowe. Podobnie było z interpretacją i analizą rentowności sprzedaży brakowało w pracy, lub była błędna. Poniżej podano przykład rozwiązania, w którym zdający liczy wskaźnik rentowności w przypadku wykazania straty bilansowej. Nie był to jedyny taki przypadek. 38
Ad VIII. Praca egzaminacyjna jako całość Prace ocenione poniżej 60 pkt. były z reguły mało przejrzyste, nieuporządkowane, nie były poprawne terminologicznie i merytorycznie oraz były mało czytelne i nieestetyczne. Prace powyżej 60 pkt były z reguły czytelne, przejrzyste, estetyczne, logicznie uporządkowane oraz poprawne terminologicznie i merytorycznie. W niektórych pracach błędy były zamazywane, zakreślane i praca taka stawała się mało czytelna i nieestetyczna. Zdarzały się prace pisane w formie opowiadania, dlatego też nie były logicznie uporządkowane, założenia były ukryte w treści tego opowiadania. W wielu pracach występowały błędy terminologiczne i merytoryczne. Wśród sprawdzanych prac były prace bardzo dobre ocenione na 100%, ale także takie, które uzyskały 0%. Były to więc prace zdających, którzy nie podjęli nawet próby rozwiązania zadania. Liczyli oni bardziej na szczęście niż na swoje wiadomości i umiejętności. Uwagi dotyczące przygotowania stanowisk egzaminacyjnych: W instrukcji przygotowania stanowiska egzaminacyjnego nie ujęto konieczności zaznaczenia konta specjalnego 860- Wynik finansowy, co skutkowało niemożnością zamknięcia roku obrotowego i wydrukowania pełnego dziennika (brak w nim przeksięgowań na wynik finansowy - Program Symfonia). W zadaniu daty dokumentów były majowe, a zadanie rozwiązywane było 20(21) czerwca. Program Symfonia zamyka rok obrotowy na datę systemową czyli 20 czerwca i na ten dzień generuje przeksięgowania roczne. Skutek - 2 dzienniki księgowań za maj i czerwiec. Uczniowie wydrukowali tylko 1 dziennik majowy. 39
W danych dotyczących Urzędu Skarbowego dopisano fikcyjny bank i numer rachunku bankowego, czego wymagał program Symfonia. Numer PESEL zdającego był umieszczany w polu adresowym po nazwie ulicy, co ułatwiało identyfikację wydruków komputerowych (w adresie pominięto numer domu ze względu na lepszą czytelność PESEL). Nie wpisano informacji o osobach upoważnionych do wystawiania i podpisywania dokumentów ze względu na brak odpowiedniego miejsca w programie. Asystenci techniczni zgłaszali w przypadku niektórych programów F-K niemożliwość przekopiowania danych na pozostałe komputery co znacznie wydłużyło czas przygotowania stanowisk. Najczęściej wykorzystywano program Symfonia - były także rozwiązania w programie RAKS, CDN OPT!MA, FA-KIR firmy WA-PRO, KsH firmy Varico, Rewizor firmy Insert. Inne uwagi: Zdarzały się prace, w których uczeń rysował druk faktury lub listy płac. Niektórzy zdający sporządzali listę płac, mimo, że nie było takiego polecenia. Niektóre prace były wypełnione i zakodowane niebieskim długopisem. Do kart pracy były dołączane druki dokumentów, które nie stanowiły załącznika do zadania np. druki PK, faktur itp., a ośrodki nie były zobowiązane do dostarczenia tego typu dokumentów zdającym. Zdarzały się rozwiązania bez użycia programu F-K, bez informacji z ośrodków o problemach ze sprzętem, co świadczy o niedostatecznym przygotowaniu uczniów do egzaminu i nieopanowaniu tej umiejętności podczas nauki w szkole, lub niedostatecznym przygotowaniu ośrodków do egzaminu. W wielu pracach brak było kodów ośrodka na kartach pracy i kartach oceny. Zdarzały się przypadki prac z dołączonym oświadczeniem o rezygnacji. 40