Wiedza o społeczeństwie I. Cele ogólne nauczania wiedzy o społeczeństwie w szkole ponadgimnazjalnej, zgodnie z podstawą programową zawartą w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 02 2002 r. (Dz. U. Nr 51 poz. 458 z późniejszymi zmianami) są następujące: 1. motywacji i zdolności do indywidualnej i zbiorowej aktywności społecznej na gruncie szacunku dla własnego państwa i prawa oraz rozwijanie poczucia współodpowiedzialności za społeczeństwo i państwo. 2. Rozwijanie cnót obywatelskich i społecznych, patriotyzmu i odpowiedzialności za dobro wspólne. 3. Doskonalenie umiejętności oceny stanowisk i działań uczestników życia publicznego z punktu widzenia podstawowych wartości życia społecznego. 4. Rozumienie i nabywanie umiejętności stosowania przepisów prawa. 5. Pogłębianie tożsamości narodowej i kulturowej. II. III. Przedmiotem oceny z wiedzy o społeczeństwie są: a) Wiedza i jej rozumienie: - pamiętanie i rozumienie faktów, zjawisk, pojęć, procesów, które są charakterystyczne dla omawianych problemów na danym etapie rozwoju cywilizacyjnego. - rozumienie procesów charakterystycznych dla przemian społecznych, politycznych, gospodarczych, kulturowych rozgrywających się w ciągu rozwoju cywilizacyjnego ludzkości, - dostrzeganie i umiejętność wyjaśniania związków przyczynowoskutkowych w każdej dziedzinie aktywności człowieka, jak również ukazania wzajemnego przenikania się uzupełniania się. b) Umiejętności: - poszukiwanie i gromadzenie informacji z zakresu wiedzy o społeczeństwie, - prowadzenie dyskusji, logicznej argumentacji i przekonania do swoich racji adwersarzy, - biegłe posługiwanie się pojęciami, - zastosowanie w praktyce wiadomości z innych przedmiotów, - dostrzeganie zmienności zjawisk społecznych i politycznych oraz procesów, które je wywołują wraz z ich możliwymi konsekwencjami. c) Wartości: - szacunek do przeszłości, teraźniejszości, który umożliwi prawidłowy osąd procesów dziejowych ( społecznych, gospodarczych, politycznych, kulturowych), - szacunek dla własnego narodu i państwa oraz innych społeczeństw i narodów oraz grup kulturowych, - przygotowanie do życia w demokratycznym państwie prawa, - znajomość i respektowanie praw człowieka, - przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w życiu politycznym własnego państwa i w zjednoczonej Europie. Formy oceniania: 1. wypowiedzi ustne, 2. klasowe prace pisemne ( kartkówki, testy, sprawdziany) 3. prace pisemne ( wypracowania, notatki) 4. referaty, 5. dodatkowe ( olimpiady, konkursy, uroczystości) 6. praca w grupie, udział w dyskusji, prezentacja projektu, 7. praca z tekstem źródłowym i innymi materiałami źródłowymi.
Pisemne prace klasowe są przeprowadzane z zachowaniem zasad określonych w WSO. Uczeń powinien być oceniany rytmicznie w ciągu całego semestru, a ocena winna odzwierciedlać różne formy kontroli. Minimalna liczba ocen w semestrze zależy od liczby godzin przedmiotu w tygodniu i musi być większa o jeden. Obecność na sprawdzianach jest obowiązkowa. W przypadku nieobecności usprawiedliwionej uczeń powinien zaliczyć sprawdzian w ciągu 2 tygodni. Termin sprawdzianu ustala z nauczycielem. W przypadku niezaliczenia sprawdzianu w w/w terminie uczeń otrzymuje oceną niedostateczną. Jeżeli nieobecność jest nieusprawiedliwiona uczeń zalicza sprawdzian na najbliższej lekcji. Uczeń ma prawo poprawić ocenę niedostateczną, którą otrzymał ze sprawdzianu. Termin i formę poprawy ustala z nauczycielem. Poprawa oceny pozytywnej może nastąpić za zgodą nauczyciela. IV. Sposoby informowania uczniów i rodziców o wymaganiach edukacyjnych, osiągnięciach i sposobach ich sprawdzania zostały określone w WSO. V. Obowiązujące treści nauczania w zakresie podstawowym. SPOŁECZEŃSTWO 1. Jednostka a społeczeństwo. 2. Naród i tożsamość narodowa. 3. Grupy, więzi i stosunki społeczne. 4. Struktura społeczeństwa i jego podziały. 5. Prawidłowości życia społecznego. 6. Instytucje społeczne. 7. Społeczeństwo polskie w dobie transformacji. 8. Kulturowe i etyczne aspekty życia społecznego. 9. Społeczeństwo obywatelskie.. Definiują i wyjaśniają znaczenie pojęć: społeczeństwo, rola społeczna, indywidualizm, grupa społeczna, więź społeczna, klasa społeczna, warstwa społeczna, normy społeczne, socjalizacja, stratyfikacja, awans społeczny, społeczeństwo zamknięte, społeczeństwo otwarte, migracja, naród, świadomość narodowa, nacjonalizm, ksenofobia, patriotyzm, szowinizm, rasizm, kosmopolityzm, globalizacja, komercjalizacja, autorytaryzm, totalitaryzm. Rozumieją związki pomiędzy kształtowaniem się jednostki a życiem społecznym, Rozróżniają klasyfikacje grup społecznych, Rozumieją, na czym polega proces socjalizacji jednostki, Znają klasyfikację więzi i stosunków społecznych, Omawiają współczesne czynniki budujące poczucie tożsamości narodowej, Znają różne koncepcje sprawiedliwości społecznej i rozumieją, do jakich skutków społecznych prowadzi ich zastosowanie, Rozumieją różnice między różnymi sposobami ujmowania struktury społecznej i dostrzegają wpływ tych schematów na kształtowanie się postaw w życiu społecznym, Wiedzą, jakie czynniki wpływają na pozycje jednostki w społeczeństwie i na jej motywacje, Znają różne sposoby rozumienia kultury, Rozumieją przyczyny i rozmiary zagrożeń wynikających z procesu transformacji, Rozróżniają funkcje instytucji społecznych i określają ich skuteczność, Omawiają współczesne problemy społeczeństwa polskiego,
Rozumieją przyczyny kształtowania się subkultur i rozpoznają perspektywy i zagrożenia wynikające z ich istnienia, Oceniają status i sytuację różnych grup społecznych, POLITYKA 1. Współczesne doktryny polityczne. 2. Demokracja. 3. Obywatel w społeczeństwie demokratycznym. 4. Państwo. 5. Ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej. Definiują i wyjaśniają znaczenie pojęć: ideologia, doktryna polityczna, program polityczny, demokracja, demokracja bezpośrednia, demokracja pośrednia, państwo prawa, suwerenność, pluralizm polityczny, partia polityczna, konstytucjonalizm, praworządność, konformizm, kultura polityczna, państwo, władza państwowa, legitymizacja władzy, reżim państwowy, konstytucja, zasady wymiaru sprawiedliwości, mandat poselski, immunitet, egzekutywa, Wymieniają podstawowe ideologie i doktryny polityczne, Ukazują historyczny rozwój idei demokracji od starożytności do Xxi wieku, Znają różnice miedzy demokracją bezpośrednią a pośrednią, Znają różne formy aktywności obywateli w społeczeństwie demokratycznym, Znają rożne koncepcje genezy państwa i jego cechy, Rozpoznają różne formy władzy, Rozumieją, jaką rolę odgrywa konstytucja w państwach demokratycznych, Wymieniają polskie konstytucje, znają historyczne okoliczności uchwalenia Konstytucji RP z 1997 roku, Znają katalog praw zawartych w konstytucji, Znają tryb i zasady wyłaniania parlamentu oraz jego funkcje, Znają zasady wybierania Prezydenta RP oraz jego kompetencje Znają tryb powoływania i odwoływania Rady Ministrów oraz jej podstawowe kompetencje, Znają podstawowe zadania i funkcje poszczególnych gałęzi władzy sadowniczej w Polsce, Charakteryzują ustrój samorządowy w Polsce i sposób powoływania samorządu terytorialnego, Znają kompetencje i zadania władz samorządu gminnego, powiatowego i wojewódzkiego, Czytają ze zrozumieniem źródła prawne, Charakteryzują określone w Konstytucji RP zasady ustrojowe, posługując się jej tekstem, Oceniają, z własnego punktu widzenia, zasadność istnienia immunitetu poselskiego i senatorskiego, Oceniają, jakie znaczenie ma samorządność lokalna w państwie demokratycznym. PRAWO 1. Propedeutyka wiedzy o prawie 2. Prawa człowieka. Definiują i wyjaśniają znaczenie pojęć: norma postępowania, prawo, prawo stanowione, prawo naturalne, przepis prawny, akt prawny, dekret, ratyfikacja, umowa międzynarodowa, akt wykonawczy, akt wewnętrzny, jurysdykcja, praworządność,
prawa człowieka, prawo anglosaskie, prawo kontynentalne, prawo formalne, prawo materialne, Znają różne rodzaje norm i ich przykłady, Rozumieją różnice zachodzące miedzy różnymi sposobami rozumienia prawa, Znają funkcje prawa i rozumieją ich istotę, rozpoznają jaka funkcje pełni prawo w konkretnych przypadkach, Znają rodzaje i gałęzie prawa oraz ich zakres przedmiotowy Znają hierarchię aktów prawnych, porównują różne akty prawne w państwie, Rozpoznają normy prawne w wybranych przepisach prawa, Wyszukują przepisy prawne w różnych źródłach, Przedstawiają sposoby publikacji norm prawnych, Rozumieją znaczenie Konstytucji w procesie tworzenia prawa, Znają główne postanowienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Rozróżniają generacje praw człowieka i wyjaśniają, jakie prawa zawierają, Znają katalog podstawowych praw człowieka i charakteryzują prawa obywatelski, polityczne, gospodarcze, socjalne, kulturalne, Znają systemy ochrony praw człowieka, Wymieniają organizacje międzyrządowe i pozarządowe ochrony praw człowieka, Wyjaśniają przyczyny łamania praw człowieka, Samodzielnie oceniają skuteczność realizowania poszczególnych funkcji prawa w naszym kraju, Potrafią dokonać rozbioru przykładowej normy prawnej, Oceniają skuteczność prawa w Polsce. POLSKA, ŚWIAT, EUROPA 1. Integracja. Polska w Europie i świecie. 2. Ład międzynarodowy, konflikty i systemy bezpieczeństwa. 3. Problemy współczesnego świata. Definiują i wyjaśniają znaczenie pojęć: integracja, procesy integracyjne, akredytacja, globalizacja, Wspólnoty Europejskie, integracja militarna, NATO, terytoria powiernicze, polonia, stereotyp, ład międzynarodowy, terroryzm, zimna wojna, żelazna kurtyna, dziura ozonowa, efekt cieplarniany, Znają czynniki decydujące o wzroście znaczenia stosunków międzynarodowych, Znają genezę integracji europejskiej po II wojnie światowej, Charakteryzują drogę Polski do UE, Oceniają proces integracji z punktu widzenia własnego systemu wartości, Przedstawiają działalność organów UE, Znają prawa przysługujące obywatelom UE, Wiedzą, na czym polega szczególny charakter prawa stanowionego przez UE, Rozumieją rolę, jaką we współczesnym świecie odgrywa ONZ Charakteryzują działania Polski w ramach ONZ, NATO, OBWE, Radzie Europy, Rozumieją genezę terroru międzynarodowego, Rozumieją źródła współczesnych konfliktów międzynarodowych, Wiedzą, jakie problemy współczesnego świata mają charakter globalny, Znają zjawiska powodujące niestabilność wewnętrzną nowych demokracji Rozumieją powody, dla których walka z terroryzmem stała się współczesnym politycznym priorytetem dla wielu państw, Oceniają czy bezpośrednie interwencje zbrojne są skutecznym środkiem likwidowania konfliktów lokalnych oraz uzasadniają swoje stanowisko posługując się wybranymi przykładami, Oceniają czy konflikty zbrojne stanowią współczesne zagrożenie dla globalnego pokoju,
VI. Obowiązujące treści nauczania w zakresie rozszerzonym obejmują materiał programowy zakresu podstawowego oraz dodatkowo: SPOŁECZEŃSTWO 1. Formy organizacji społeczeństwa. 2. Struktura społeczeństwa polskiego. Definiują i wyjaśniają znaczenie pojęć: klasa średnia, struktura społeczna, Znają podstawowe cechy historycznych i współczesnych typów społeczeństw, rozumieją związki przyczynowo- skutkowe prowadzące do ich przemian, Wiedzą, do jakich zmian może dojść w procesie kształtowania się społeczeństwa postindustrialnego, Oceniają z punktu widzenia jednostki i społeczeństwa zmiany, które zachodzą w związku z kształtowaniem się społeczeństwa postindustrialnego, POLITYKA 1. Współczesne ideologie i partie polityczne występujące w Polsce i na świecie. 2. Aktywność polityczna obywateli w społeczeństwach demokratycznych. 3. Społeczeństwo obywatelskie w państwie demokratycznym. 4. Zagrożenia dla współczesnej demokracji. 5. Wybrane modele ustrojowe współczesnych państw demokratycznych. Definiują i wyjaśniają znaczenie pojęć: Konserwatyzm, liberalizm, myśl chrześcijańskodemokratyczna, nauka społeczna Kościoła, anarchizm, syndykat, feminizm, pacyfizm, gandyzm, ekologizm, ruch emancypacyjny, sufrażystki, humanitaryzm, pragmatyzm, osobowość prawna, fundacja, stowarzyszenie, system partyjny, apartheid, system prezydencki, system parlamentarny, system mieszany, system komitetowy, system kanclerski, Rozumieją, jakie relacje zachodzą pomiędzy ideologią, doktryną polityczną a programem politycznym; wiedzą, jaki wpływ na ewolucję doktryn politycznych miał upadek bloku socjalistycznego, Wyjaśniają wpływ różnych dziedzin życia np. ekonomii, socjologii, prawa, kultury na treść programów politycznych, Porównują wybrane programy polityczne, Dokonują klasyfikacji partii ze względu na strukturę organizacyjną i program polityczno- społeczny, Wiedzą, jakie czynniki różnicują partie działające na obecnej scenie politycznej Polski, Znają charakterystyczne cechy systemu prezydenckiego, parlamentarnego, komitetowego, mieszanego, kanclerskiego; omawiają poszczególne systemy na wybranych przykładach, Wiedzą, jakie zjawiska są zagrożeniem dla współczesnej demokracji, w tym polskiej, Oceniają, w jakim stopniu tendencje charakteryzujące ewolucje partii i ideologii na świecie odzwierciedlały się w przemianach zachodzących w kształcie polskiego systemu partyjnego. PRAWO 1. System prawny Rzeczypospolitej Polskiej. 2. Obywatel w sądzie.
Definiują i wyjaśniają pojęcia: decyzja precedensowa, proces legislacyjny, inicjatywa ustawodawcza, zdolność prawna, prawo rzeczowe, prawo zobowiązań, prawo spadkowe, prawo pracy, sankcje prawne, sankcje karne, zasada prawdy materialnej, zasada obiektywizmu, zasada domniemania niewinności, zasada równouprawnienia stron, zasada publiczności procesu sądowego, powód, pozwany, kasacja, tymczasowe aresztowanie, środek karny, Znają czynniki kształtujące polski system prawny, Wymieniają podstawowe źródła prawa w Polsce, Oceniają, jakie skutki mogą wyniknąć dla prawa krajowego po wejściu Polski do UE, Rozróżniają i oceniają sposoby tworzenia się prawa przez stanowienie i w wyniku praktyki prawotwórczej, Znają wartości chronione w Polskim systemie prawnym i rozumieją ich znaczenie, Charakteryzują poszczególne działy prawa i rozpoznają je w praktyce, Wiedzą, na czym polega postępowanie w procesie cywilnym i w procesie karnym oraz rozumieją, jakie różnice między nimi zachodzą, Charakteryzują poszczególne rodzaje kar w Polsce oraz uzasadniają, które z sankcji są najskuteczniejsze w walce z przestępczością w Polsce, Omawiają prawa obywatela w sądzie, Potrafią odnaleźć w aktach prawnych potrzebne im zapisy, Potrafią interpretować przykładowe przepisy prawa, oceniać ich skuteczność i odnosić ich znaczenie do znanych sobie przykładów dnia codziennego, Potrafią sporządzać pisma procesowe. POLSKA, EUROPA, ŚWIAT 1. Polska racja stanu. 2. Problemy globalne współczesnego świata. Definiują i wyjaśniają pojęcia: polityka zagraniczna, interes narodowy, stosunki międzynarodowe, racja stanu, Charakteryzują cele polskiej polityki zagranicznej i zmiany, które nastąpiły po 1989 roku, Oceniają dbałość Polski o interes narodowy, biorąc pod uwagę ostatnie dokonania władz i polskich polityków, Charakteryzują stosunki polityczne i ekonomiczne Polski z sąsiadami, Znają przyczyny występowania nierówności ekonomicznych we współczesnym świecie; wiedzą, w jaki sposób przynależność do różnych grup społecznych wiąże się z występowaniem nierówności materialnych; znają czynniki materialnego zróżnicowania społecznego, VII. Poziom wymagań i kryteria oceniania w odniesieniu do skali ocen Wymagania konieczne ocena dopuszczająca Uczeń : Wymienia i przy pomocy nauczyciela wyjaśnia elementarne pojęcia dotyczące życia politycznego, społecznego i prawnego, Podaje i krótko charakteryzuje przykłady faktów i zjawisk dotyczących życia politycznego, społecznego i prawa, Podaje i krótko charakteryzuje przykłady faktów o zasięgu lokalnym, regionalnym, krajowym, europejskim, światowym, Odwołuje się do informacji komentowanych na bieżąco w mediach, Pracuje pod kierunkiem nauczyciela z podręcznikiem, Właściwie posługuje się znanymi sobie pojęciami, Na wybranych przykładach odróżnia fakty od opinii o faktach, Pracuje w zespole podczas wykonywania niektórych zadań.
Wymagania podstawowe ocena dostateczna. Uczeń spełnia wymagania konieczne a ponadto: Wyjaśnia pojęcia pozwalające zrozumieć prawidłowości życia społecznego, zasady organizacji państwa, stosowanie prawa, a także najważniejsze problemy międzynarodowe, Charakteryzuje fakty i zjawiska uznane przez nauczyciela za najważniejsze dla danego tematu lekcji, Wymienia najważniejsze źródła informacji o bieżących problemach społecznych i politycznych, Samodzielnie pracuje z podręcznikiem, Posługuje się danymi statystycznymi, słownikami, encyklopediami, Korzystając z różnych źródeł informacji, odróżnia fakty od opinii o faktach, Pozyskuje informacje z różnych źródeł na dany temat, posługując się nośnikami elektronicznymi, Uczestniczy w dyskusji podczas lekcji. Wymagania rozszerzające ocena dobra Uczeń spełnia wymagania podstawowe, a ponadto: Wyjaśnia pojęcia pozwalające zrozumieć ważne zagadnienia do zrealizowanych tematów, Przedstawia i charakteryzuje zjawiska oraz procesy pozwalające zrozumieć powiązania w obrębie poszczególnych działów tematycznych, Prawidłowo selekcjonuje fakty ilustrujące dane zjawisko, Klasyfikuje informacje według określonego kryterium; Wyjaśnia związki przyczynowo - skutkowe między wydarzeniami i zjawiskami; Porównuje wydarzenia i zjawiska; Formułuje własną opinię na podstawie zebranych faktów; Przedstawia własne propozycje podczas pracy indywidualnej na lekcji; Inspiruje i mobilizuje innych uczniów do pracy w czasie wykonywania pracy zespołowej. Wymagania dopełniające ocena bardzo dobra. Uczeń spełnia wymagania rozszerzające, a ponadto: Wyjaśnia zagadnienia pozwalające zrozumieć wszystkie zrealizowane tematy i występujące pomiędzy nimi relacje; Przedstawia oraz charakteryzuje wszystkie przewidziane programem zjawiska i procesy dotyczące społeczeństwa, polityki, prawa i problemów współczesnego świata; Przeprowadza prawidłową hierarchizację faktów i zjawisk według stopnia ich ważności; Określa znaczenie faktów w określonym procesie społecznym lub politycznym; Dokonuje syntezy posiadanej wiedzy, uwzględniając wszystkie tematy przewidziane programem nauczania; Prawidłowo dobiera argumenty potrzebne do uzasadnienia własnej opinii na podstawie różnych źródeł informacji; Kieruje pracą zespołowa na lekcji; Uczestniczy w olimpiadach i konkursach związanych merytorycznie z przedmiotem; Prezentuje na forum szkoły tematykę związaną z przedmiotem. Wymagania ponadprogramowe ocena celująca. Uczeń spełnia wymagania dopełniające, a ponadto: Wyjaśnia znaczenia pojęć z życia społecznego, prawa i polityki, które wykraczają poza treści zawarte w programie; Przedstawia i charakteryzuje fakty, zjawiska i procesy dotyczące tematyki społecznej, prawnej i politycznej, które stanowią uzupełnienie do tematów zamieszczonych w programie;
Dokonuje syntezy posiadanej wiedzy, odwołując się również do wiadomości i umiejętności z innych przedmiotów nauczanych w szkole; Pisze recenzję książki popularnonaukowej lub publicystycznej o tematyce społecznej, prawnej lub politycznej; Jest laureatem lub finalistą olimpiad lub konkursów merytorycznie związanych z przedmiotem szczebla okręgowego.