Cele leczenia dietetycznego w cukrzycy typu2: 1. Uzyskanie i utrzymanie należnej masy ciała. Podstawowym warunkiem poprawy kontroli glikemii, lipemii i ciśnienia krwi jest zmniejszenie masy ciała. Chorzy na cukrzycę typu 2 zwykle mają nadwagę i są otyli. Osoby te powinny spożywać mniej kalorii niż wskazuje przewidywane zapotrzebowanie oraz zwiększać wydatki energetyczne poprzez aktywność fizyczną. Wartość energetyczna dla pacjentów z cukrzycą typu 2 powinna wynosić: 1000-1300 kcal osoby otyłe 1500-1800 kcal osoby z nadwagą 2000-2200 kcal osoby z prawidłową masą ciała 2400-3000 kcal chorzy z niedowagą, młodociani, osoby ciężko pracujące 2. Utrzymanie optymalnego stężenia glukozy we krwi (Twój zakres glikemii ustala lekarz). 3. Uzyskanie prawidłowych wartości lipidów, czyli trój glicerydów i cholesterolu. 4. Osiągnięcie optymalnego ciśnienia tętniczego krwi ( lekarz ustala optymalną dla Ciebie wartość ciśnienia). Podstawę leczenia stanowi właściwe odżywianie. Dieta powinna dostarczać wszystkie składniki pokarmowe: węglowodany 40-50%, białka 15-20%, tłuszcze 30-35% oraz witaminy, składniki mineralne, błonnik. Należy wybierać produkty o niskim indeksie glikemicznym i z dużą zawartością błonnika. Indeks glikemiczny (IG) to wskaźnik określający szybkość wzrastania cukru we krwi po spożyciu danego produktu. W cukrzycy zalecany jest IG na poziomie 0-55 czyli, np. surowa marchewka ma IG=16, a gotowana już IG=56. Im produkt jest mniej przetworzony tym niższy ma indeks glikemiczny. Nie należy rozgotowywać produktów zbożowych i jarzyn potrawy bardziej rozgotowane powodują szybszy wzrost stężenia glukozy we krwi. Warzywa najlepiej spożywać w postaci surowej. Jeżeli masz podniesione lipidy (cholesterol) we krwi używaj margaryny miękkie kubkowe, które zawierają sterole roślinne. Istotny wpływ na wzrost cukru we krwi ma słodkie mleko gdyż zawiera laktozę, czyli cukier mleczny. Dlatego należy zamienić mleko na jogurt naturalny, kefir, maślankę produkty te nie podnoszą cukru tak bardzo jak mleko słodkie. Spożywaj je o innych porach dnia niż rano. Wyeliminuj z jadłospisu zupy mleczne. WSKAZÓWKI, KTÓRE POMOGĄ PANI/PANU Istotny wpływ na stężenie cukru we krwi ma zdrowe i prawidłowe żywienie. Od Ciebie zależy wybór produktów i technika przygotowania potraw. Dieta jest Twoim lekarstwem. PAMIĘTAJ: 1. Posiłki należy spożywać regularnie 4-6 razy dziennie o stałych porach. Należy utrzymywać względnie odpowiednie ilości węglowodanów i kalorii w poszczególnych posiłkach. Nie należy jednorazowo spożywać zbyt obfitych posiłków, ani też zbyt długo przebywać na czczo. Pierwszy posiłek powinien być spożyty najpóźniej 2 godziny od przebudzenia. Przerwy między posiłkami od 3-4godzin. Ostatni posiłek powinien być spożyty najpóźniej 2 godziny przed snem (przy prawidłowym poziomie glukozy we krwi). 2. Potrawy sporządzaj następującymi technikami: 1
gotowanie w wodzie, gotowanie na parze, duszenie z małą ilością tłuszczu, pieczenie bez tłuszczu w rękawie lub w folii do grillowania. 3. Unikaj potraw smażonych i w panierce. Ich spożycie podnosi cukier nawet do 5 godzin po posiłku! Wysoki poziom cukru we krwi po tłustych posiłkach może utrzymywać się przez wiele godzin. 4. Z dużym umiarem spożywaj owoce, około 250g na dzień. Owoców nie należy spożywać samodzielnie, dozwoloną porcję owoców (ok.250g) rozłożyć na co najmniej dwie mniejsze i spożywać przy posiłkach głównych. 250 GRAM OWOCU TO : - AGREST 1 SZKLANKA, - BANAN - 1 SZTUKA MAŁY, - BRZOSKWINIA 2 SZTUKI, - CZARNE JAGODY 2 SZKLANKI, - CZEREŚNIE LUB WIŚNIE OKOŁO 60 SZTUK, - JABŁKA 2 SZTUKI ŚREDNIE, - MALINY 1,5 SZKLANKI, - MORELE 6 SZTUK, - PORZECZKI 1,5 SZKLANKI, - POMARAŃCZE 2 SZTUKI MAŁE, - TRUSKAWKI 1,5 SZKLANKI, - ŚLIWKI 5 DUŻYCH SZTUK. UWAŻAJ NA: winogrona, banany, śliwki, suszone owoce, owoce z puszki zawierają najwięcej fruktozy i glukozy. 5. Rzadziej jedz produkty mączne, np.: naleśniki, pierogi, krokiety. Zawsze spożywaj je z dodatkiem dużej ilości surówki, która zwalnia tempo wchłaniania glukozy. 6. Ziemniaki puree, smażone, marchew gotowana, kukurydza, groszek konserwowy, zawierają dużo węglowodanów i mają wysoki indeks glikemiczny. Do jarzyny gotowanej spożywaj też surówkę. 7. Warzywa, które możesz jeść w dowolnych ilościach, to: brokuły, kalafior, boćwina, kapusta pekińska, kapusta kiszona, ogórek świeży, ogórek kiszony, papryka żółta, zielona, pomidor, por, rzodkiewka, sałata, szparagi, szpinak, cukinia, cebula, cykoria, świeże grzyby. 8. Należy ograniczyć spożycie soli do jednej łyżeczki dziennie. Można zastąpić ją ziołami świeżymi lub suszonymi, takimi jak: bazylia, tymianek, koperek, pietruszka, liść laurowy, ziele angielskie, cynamon, goździk, czosnek, oregano, sok z cytryny, mięta, kminek, gałka muszkatołowa. 9. Wypijaj dziennie do 2 litrów płynów. 10.Należy wykluczyć z diety glukozę zawartą w słodyczach, fruktozę zawartą w owocach, sacharozę, cukier buraczany i trzcinowy ( cukier z cukierniczki ) a zwiększyć spożycie węglowodanów złożonych (skrobi i błonnika pokarmowego). Cukier jest szybko przetwarzany na glukozę i wchłaniany do krwi jego przetworzenie w energię wymaga nagłego i obfitego wyrzutu insuliny z trzustki. Jak wiemy choroba upośledza tę zdolność fizjologiczna trzustki częściowo lub całkowicie, toteż jest to niemożliwe. 11. Słodycze dla diabetyków należy spożywać je w ograniczonej ilości. Są bardzo kaloryczne zawierają dużo tłuszczu. Słodycze słodzone fruktozą mają wpływ na wzrost cukru we krwi. Przeczytaj etykietę na opakowaniu i zdecyduj, czy produkt jest dla Ciebie zdrowy. 2
12. Modyfikacja jadłospisu. Przy wysokich wartościach glukozy we krwi po posiłku przenieś ilość węglowodanów na inny posiłek, np.: w jadłospisie na śniadanie masz zalecone zjeść trzy kromki zjedz dwie kromki, a jedną przełóż na drugie śniadanie lub inny posiłek. 13. Gdy czujesz silny głód, gdy nie możesz doczekać się następnego posiłku, możesz zjeść warzywa niskowęglowodanowe, takie jak: pomidor, sałata, ogórek itp. (patrz punkt 7 warzywa bez ograniczeń). Sam sprawdź, jaki produkt podnosi poziom cukru, np.: jeżeli po zjedzeniu banana masz wyższy poziom cukru, to zmień go na inny owoc. Dieta to zdrowy sposób odżywiania, ważne jest, co i ile zjadasz. Kup wagę elektroniczną do ważenia produktów! Leczenie cukrzycy wymaga zastosowania kilku, a czasem wszystkich niżej wymienionych metod równocześnie: - leczenia dietetycznego, - zwiększenia aktywności fizycznej, - leczenie farmakologiczne (doustnie lekami hipoglikemizującymi i/lub insuliną), - edukacji terapeutycznej Produkty /potrawy Produkty zbożowe Warzywa Ziemniaki Owoce Mleko i przetwory mleczne WYBÓR PRODUKTÓW SPOŻYWCZYCH W PROFILAKTYCE I LECZENIU Zalecane chleb razowy, mieszany, pełnoziarnisty, bułki grahamki, płatki owsiane i kukurydziane, ryż, makaron, musli, kasze gruboziarniste, kukurydza warzywa świeże i mrożone, o zawartości węglowodanów od 0 do 5%: rzodkiewka, sałata, cykoria, ogórki, rabarbar, szczypiorek, szparagi, szpinak, grzyby, boćwina, brokuły, cebula, kabaczek, kalafior, pomidory, szczaw, papryka, w postaci gotowanej, z wody, sałatek, surówek z dodatkiem oleju lub majonezu na białkach grejpfruty gatunek zielony (wpływają na zmniejszenie stężenia glukozy we krwi), w ramach zalecanych wymienników owocowych chude mleko, odtłuszczony jogurt, kefir, chude sery twarogowe, maślanka Dozwolone w umiarkowanych ilościach jasne pieczywo o zawartości węglowodanów od 5 do 45%: brukiew, buraki, dynia, brukselka, fasola, groszek, jarmuż, kapusta biała, czerwona i włoska, marchew, pietruszka korzeń, pory, rzepa, włoszczyzna, seler, bób, chrzan, ziemniaki gotowane, pieczone w całości 250g na dobę zgodnie z powyższym wykazem mleko, jogurt, kefir - półtłuste, sery twarogowe półtłuste, odtłuszczone serki Przeciwwskazane rogaliki francuskie (croissant) wielojajeczne makarony, słodkie i tłuste ciasta warzywa smażone na maśle, smalcu lub margarynie, warzywa solone i konserwowane, z dodatkiem dużej ilości majonezu, śmietany, żółtek, cukru puree smażone z tłuszczem, frytki, ziemniaki, chipsy owoce kandyzowane i w syropie, dżemy wysokosłodzone, owoce w cukrze,owoce suszone, rodzynki, daktyle mleko tłuste, śmietana, mleko skondensowane, zabielacze do kawy, sery twarogowe tłuste, sery dojrzewające podpuszczkowe, pleśniowe, 3
homogenizowane, topione, jogurty kremowe mozarella, feta odtłuszczona, sery żółte o obniżonej zawartości tłuszczu Jaja białko jaj 2 całe jajka na jajecznica na maśle, boczku, tydzień, jajecznica na słoninie, smalcu niewielkiej ilości oleju rzepakowego Mięso i wędlina Ryby i owoce morza Tłuszcze Zupy Sosy Desery mięso z kurczaka, indyka bez skóry, mięso chude: cielęcina, młoda wołowina, jagnię, królik; potrawy gotowane, pieczone w folii, pergaminie, duszone bez tłuszczu; wędliny drobiowe chude ryby, ryby z rusztu, gotowane, pieczone w piekarniku (bez skóry), w galarecie jarzynowe z warzyw ubogo węglowodanowych, czyste: pomidorowa, grzybowa, czerwony barszcz, koperkowa, kalafiorowa, zupy z maślanką, serwatką, cytrynowa, żurek, kapuśniak, ryżowa, krupnik, rosół jarski na wywarach z warzyw, np.: pietruszkowy, koperkowy, pomidorowy, potrawkowy, grzybowy, cytrynowy, chrzanowy, mleczny bez dodatku cukru lub słodzone słodzikiem kompoty, kisiele, galaretki, leguminy z serka homogenizowanego, owoce z serkiem, budynie na chudym mleku mięsa krwiste: wołowina, konina, polędwica wieprzowa, schab środkowy, szynka bez przerostów tłuszczu, kury; potrawy duszone tradycyjnie ryby smażone na niewielkiej ilości oleju rzepakowego, ryby wędzone, raki, homary oleje: rzepakowy niskoerukowy, słonecznikowy, sojowy, oliwa z oliwek, śmietanka, margaryny miękkie kubkowe zupy podprawiane jogurtem, kefirem; zupy podprawiane zawiesinami: jarzynowa, ziemniaczana, owocowa bez cukru, chudy rosół sosy sałatkowe niskotłuszczowe (np. na bazie chudego jogurtu lub z dodatkiem oleju) owoce surówki owocowe, desery mleczne, migdały tłuste gatunki mięsa: wieprzowina, baranina, podroby, gęsi, kaczki, mięso smażone w panierce, pieczone w tradycyjny sposób; salami, pasztety, kaszanka, pasztetowa, parówki, mielonka tłuste ryby: węgorz, łosoś; ryby smażone na maśle, smalcu lub margarynie, w panierce, krewetki, kawior, kalmary, małże masło, smalec, słonina, margaryny twarde, olej palmowy i kokosowy zupy esencjonalne, np.: na tłustych wywarach mięsnych, zagęszczane zasmażkami, z dużą ilością śmietany, owocowe z cukrem zawiesiste, tłuste, esencjonalne, słodkie wszystkie desery z cukrem, miodem, np.: galaretki, kremy, kompoty, leguminy, marmolady; wszystkie produkty z dużą zawartością tłuszczu i cukru, np.: ciasta, torty, pączki, faworki, orzechy, chałwa, czekolada 4
Przyprawy DIETA Z OGRANICZENIEM ŁATWO PRZYSWAJALNYCH WĘGLOWODANÓW łagodne, jak: sok z cytryny, kwasek cytrynowy, koperek zielony, pietruszka, czosnek, cebula czerwona, jarzynka, vegeta, kminek, majeranek, tymianek, bazylia gałka muszkatołowa, liść laurowy, ziele angielskie, sól do 5g dziennie, papryka słodka, pieprz ziołowy, ocet jabłkowy, curry, słodziki bardzo ostre: pieprz, papryka ostra, musztarda, ocet, chili 5