Uniwersytet Mikołaja Kopernika Rozprawa habilitacyjna Małgorzata Gębka-Wolak Pozycje składniowe frazy bezokolicznikowej we współczesnym zdaniu polskim Toruń 2011
Spis treści Wstęp................................... 9 1. Przedmiot, cel i charakter opisu.................... 10 2. Forma bezokolicznikowa czasownika.................. 14 2.1. Formy syntetyczne i analityczne.................. 16 2.2. Bezokolicznikowość jako jedna z kategorii gramatycznych.... 20 2.3. Problem trybu.......................... 23 3. Różne opisy bezokolicznika w polskiej składni współczesnej..... 26 3.1. Tradycyjna składnia polska.................... 26 3.2. Składnia struktur predykatowo-argumentowych......... 29 3.3. Składnia strukturalna....................... 34 4. Porządek opisu............................. 38 Rozdział I Związki zależności, akomodacyjne i konotacyjne............. 41 1. Grupa bezokolicznikowa dystrybucyjnie podrzędna i niepodrzędna. 41 1.1. Składnik bezpośredni konstrukcji................. 42 1.1.1. Budowa.......................... 42 1.1.2. Problem tzw. zwrotów frazeologicznych o kształcie grupy bezokolicznikowej. Pierwsze ograniczenie materiału... 46 1.2. Dystrybucja grupy bezokolicznikowej a jej akomodacja...... 50 1.2.1. Grupa bezokolicznikowa podrzędna............ 51 1.2.2. Grupa bezokolicznikowa niepodrzędna.......... 52 1.3. Dystrybucja grupy bezokolicznikowej a jej związki konotacyjne.. 53 2. Grupa bezokolicznikowa podrzędna.................. 54 2.1. Kryterium klasy gramatycznej nadrzędnika............ 54
6 Spis treści 2.1.1. Nadrzędniki werbalne................... 55 2.1.2. Inne typy nadrzędników.................. 56 2.1.3. Przykłady trudniejsze................... 58 2.1.4. Drugie ograniczenie materiału............... 63 2.2. Kryterium konotacji podrzędnika................. 63 2.2.1. Ustalenia wstępne..................... 63 2.2.2. Fraza bezokolicznikowa konotowana........... 66 2.2.3. Fraza bezokolicznikowa niekonotowana.......... 68 2.2.4. Trzecie ograniczenie materiału............... 71 3. Grupa bezokolicznikowa niepodrzędna................. 71 3.1. Konotowana przez współskładnik................. 71 3.2. Niekonotowana jako współskładnik................ 75 3.3. Zakres analizy grup bezokolicznikowych niepodrzędnych.... 77 4. Podsumowanie............................. 77 Rozdział II Zasady opisu i klasyfikacji badanych pozycji składniowych........ 79 1. Ustalenia wstępne........................... 79 1.1. Przegląd zastosowań pojęcia pozycja w składni polskiej...... 79 1.2. Prace autorów ośrodka toruńskiego................ 82 2. Tożsamość pozycyjna fraz....................... 84 2.1. Testy formalne.......................... 85 2.2. Tożsamość relacji powierzchniowosyntaktycznej.......... 90 2.3. Kwestia zachowania jednakowej relacji między aktantami głębinowymi............................ 93 3. Rodzaje fraz ekwiwalentnych oraz uwarunkowania ich użycia.... 96 3.1. Frazy nominalne......................... 96 3.1.1. Mianownikowe...................... 96 3.1.2. Niemianownikowe..................... 97 3.1.3. Tekstowe wykładniki fraz nominalnych.......... 98 3.2. Frazy przyimkowo-nominalne................... 100 3.3. Frazy nienominalne........................ 102 3.3.1. Frazy zdaniowe...................... 102 3.3.2. Frazy niezdaniowe..................... 104 3.4. Ciągi fraz ekwiwalentnych jako wyróżniki typów pozycji bezokolicznikowych........................ 108
Spis treści 7 3.5. Ograniczenia w zastępowaniu INFP frazami innych typów... 110 3.6. Problem prymarnej realizacji pozycji................ 113 4. Współwystępowanie innych pozycji konotowanych.......... 116 4.1. Sposób formalizacji pozycji oraz ich ilość............. 116 4.2. Typy schematów zdaniowych................... 118 5. Schemat klasyfikacji.......................... 119 5.1. Zasób kryteriów i ich hierarchia.................. 119 5.2. Wielostopniowość klasyfikacji.................. 120 6. Zawartość i porządek dalszego opisu................. 122 Rozdział III Pozycje o wyróżniku nominalnym mianownikowym........... 124 1. Wprowadzenie do klasyfikacji..................... 124 1.1. Ciągi ekwiwalentów pozycyjnych................. 125 1.1.1. Ilość i typy fraz zdaniowych................ 125 1.1.2. Ekwiwalent nominalny dopełniaczowy........... 129 1.2. Zmienność formalizacji pozycji w obrębie leksemu czasownikowego......................... 131 1.3. Problem akomodacji wzajemnej................. 132 1.3.1. Osobowość badanych czasowników............ 133 1.3.2. Związek akomodacyjny z formą czasownika........ 137 1.4. Współwystępowanie z innymi pozycjami............. 140 1.5. Zasady klasyfikacji........................ 142 2. Klasyfikacja pozycji podmiotowych.................. 144 3. Podsumowanie............................ 151 Rozdział IV Pozycje o wyróżniku nominalnym niemianownikowym......... 153 1. Rodzaje fraz alternujących z INFP................... 154 1.1. Frazy nominalne.......................... 154 1.2. Frazy innego typu......................... 157 2. Inne pozycje współwystępujące przy danym nadrzędniku....... 160 3. Problem wartości czasu INFP...................... 162 4. Klasyfikacja materiału.......................... 166 5. Podsumowanie............................. 192
8 Spis treści Rozdział V Pozycje o wyróżnikach przyimkowo-nominalnych............ 194 1. Wprowadzenie do klasyfikacji..................... 194 2. Klasyfikacja materiału......................... 200 3. Podsumowanie............................. 229 Rozdział VI Pozycje pozbawione wyróżników nominalnych i przyimkowo-nominalnych........................ 231 1. Wprowadzenie do klasyfikacji..................... 231 1.1. Sposoby realizacji pozycji bezokolicznikowej........... 233 1.2. Współwystępowanie z innymi pozycjami............. 236 1.2.1. Obecność przy czasowniku pozycji podmiotowej i niepodmiotowej..................... 236 1.2.2. Problem podmiotu przy czasownikach MIEĆ, MÓC, POWINIEN........................ 238 2. Klasyfikacja materiału.......................... 242 3. Podsumowanie............................. 250 Zakończenie................................ 252 Dodatek A................................. 255 Dodatek B................................. 257 Dodatek C................................. 261 Dodatek D................................. 264 Symbole i skróty.............................. 266 Bibliografia................................ 268 Syntactic Positions of Infinitive Phrases in Contemporary Polish (summary)................................. 281