RAPORT Z DEBATY BEZPIECZEŃSTWO ELEKTROENERGETYCZNE AGLOMERACJI WARSZAWSKIEJ W ASPEKCIE BUDOWY POŁUDNIOWEGO PÓŁPIERŚCIENIA 400 kv Organizator: Biuro Infrastruktury Miasta Stołecznego Warszawy Współpraca: Społeczna Rada Narodowego Programu Redukcji Emisji Stowarzyszenie na rzecz efektywności - ETA prof. PW Krzysztof Żmijewski Sekretarz Generalny Społeczna Rada Narodowego Programu Redukcji Emisji Rafał Czaja Prezes Zarządu Stowarzyszenie na rzecz Efektywności ETA Warszawa 18.03.2011 r. 1
Wystąpienia: Jacek Wojciechowicz, Zastępca Prezydenta m.st. Warszawy Leszek Drogosz, Dyrektor Biura Infrastruktury Urzędu m.st. Warszawy prof. PW dr hab. inż. Krzysztof Żmijewski, Sekretarz Generalny Rady Narodowego Programu Redukcji Emisji, Doradca Wicepremiera Waldemara Pawlaka, Ministra Gospodarki Mariusz Sałek, Główny Specjalista w Biurze Infrastruktury Urzędu m. st. Warszawy Zbigniew Cieszkowski, Główny Specjalista w Mazowieckim Biurze Planowania Regionalnego Elżbieta Brenda, Dyrektor Oddziału Warszawskiego Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Janusz Piechociński, Wiceprzewodniczący Komisji Infrastruktury, Sejm RP Krzysztof Dąbrowski, Dyrektor Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego, Mazowiecki Urząd Wojewódzki Bartłomiej Kolipiński, Zastępca Dyrektora Mazowieckiego Biura Planowania Regionalnego w Warszawie Tomasz Tarwacki, Zastępca Dyrektora Departamentu Planowania Rozwoju PSE-Operator SA Adam Dobrowolski, Dyrektor Oddziału Centralnego Urzędu Regulacji Energetyki Marek Mikos, Dyrektor Biura Architektury i Planowania Przestrzennego, Urząd m.st. Warszawy Jacek Baurski, Towarzystwo Gospodarcze Polskie Elektrownie Paweł Orłowski, POLENERGIA Dystrybucja Sp. z o.o. Adam Wolny, Wiceprezes Zarządu, POLENERGIA Dystrybucja Sp. z o.o. prof. dr hab. inż. Józef Paska, Kierownik Zakładu Elektrowni i Gospodarki Elektroenergetycznej Politechniki Warszawskiej Bogdan Żmijewski, konsultant Społecznej Rady Narodowego Programu Redukcji Emisji Janusz Jakubowski, RWE Stoen Operator SA Ryszard Kwaśnicki, Dyrektor Pionu Usług Operatorskich, PSE-Centrum SA Lech Sobiesiak, Dyrektor Departamentu Technicznego PGE Dystrybucja SA, Oddział Warszawa Mariusz Grochowski, Członek Zarządu Vattenfall Heat Poland SA Igor Lange, Główny Specjalista w Departamencie Energetyki, Ministerstwo Gospodarki 2
WSTĘP Jacek Wojciechowicz, Zastępca Prezydenta m.st. Warszawy Problem bezpieczeństwa energetycznego Warszawy jest niezwykle ważny. Władze stolicy czują jego ciężar gatunkowy i ze swojej strony staramy się robić wszystko, aby to bezpieczeństwo było jak największe. Ostatnie wydarzenia w Japonii pokazują, że nawet w tak świetnie rozwiniętym i uprzemysłowionym kraju, istotne są wszelkie sprawy związane z bezpieczeństwem energetycznym. Długie były dyskusje na temat pierścienia wokół Warszawy i rozwiązań dla stolicy jeżeli chodzi o przesył i zasilanie. Wciąż problem ten jest głęboko analizowany. Oczekujemy, że nasza debata przyczyni się do przyśpieszenia realizacji tej tak ważnej dla funkcjonowania Warszawy inwestycji. WPROWADZENIE Prognoza wzrostu zapotrzebowania na energię elektryczną w Warszawie mówi jasno: mamy średnioroczny przyrost zapotrzebowania mocy na terenie aglomeracji na poziomie 3 proc.; w okresie 2011-2015 nastąpi największa dynamika wzrostu zapotrzebowania - przewidywana jest ona na poziomie 4,8 proc. średniorocznie. Jak to przekłada się na liczby? Otóż w 2010 roku w porównaniu do roku 2004 nastąpił przyrost zapotrzebowania na moc o 250 MW, do poziomu 1600 MW. Natomiast poziom spodziewany w 2020 roku osiągnie 2200 MW, co oznacza przyrost w stosunku do 2004 r. o 850 MW. W związku z powyższym istnieje konieczność budowy pierścienia południowego NN oraz nowego źródła energii elektrycznej, którym może być dla Stolicy Nowy Blok Kogeneracyjny 480 MWe + 500 MWc w EC Siekierki. 3
PREZENTACJE I WYPOWIEDZI PANELISTÓW prof. dr hab. inż. Krzysztof Żmijewski, Doradca Wicepremiera Waldemara Pawlaka, Ministra Gospodarki Stan polskiej energetyki, choć nie było u nas trzęsienia ziemi, ani tsunami, wygląda jak stan energetyki japońskiej po katastrofie. Stopień technicznej dekapitalizacji infrastruktury jest dramatyczny. W elektroenergetyce jest to około 75 proc. Dotyczy to zarówno źródeł wytwórczych, sieci dystrybucyjnych i przesyłowych. Na szczęście w Warszawie nie jest najgorzej, bo są takie regiony, jak wschodnia część kraju, gdzie stopień dekapitalizacji sięga 90 proc. To oznacza, że za 4 lata osiągnie 100 proc. Czy energetyka może działać przy 100- proc. dekapitalizacji? Odpowiedź jest oczywiście twierdząca. Przecież cała Kuba jeździ samochodami z czasów prezydenta Kennedy ego. My też idziemy w kierunku Kuby. Problem jest potężny, bo z jednej strony wpływa on na bezpieczeństwo odbiorców, a z drugiej strony stan sieci wpływa na możliwość przyłączenia nowych źródeł do tej sieci. Sieć wyczerpała swoje możliwości. Problemem jest także niska efektywność i monokultura węglowa. Koszty energetyczne polskiej energetyki to ponad 22 proc. Oczywiste, że energetyka musi zużywać energię, ale pytanie, czy musi zużywać jej aż tyle, jeżeli kraje EU-15 zużywają 8,5 proc., czyli prawie trzy razy mniej? Kolejny problem to niedopasowanie do potrzeb gospodarki. Są regiony, np. północ Polski, które zużywają energię, ale praktycznie jej nie produkują. To nie dotyczy Warszawy. Ma ona jednak inne kłopoty. W kraju brakuje nowych mocy wytwórczych. Efekt? W okolicach 2015-2016 roku możemy spodziewać się poważnych problemów z zasilaniem w całej Polsce, w tym również w stolicy. Dobrze byłoby więc, gdyby ktoś elektrownię Siekierki jednak wybudował. Dodatkowe 400 MW przydałoby się Warszawie. Niewątpliwie z punktu widzenia ogólnokrajowego trzeba podjąć działania zmierzające do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, w tym bezpieczeństwa sieci, na poziomie regionalnym (w szczególności metropolitalnym). Koniecznością jest stworzenie systemu kompleksowego monitoringu sieci elektroenergetycznych wykorzystującego lokalne sensory i globalny system monitorujący. Cel: monitorowanie sieci wysokich i najwyższych napięć, newralgicznych miejsc sieci pod kątem działań proaktywnych, mających zapewnić zapobieganie awariom, blackout om, wskutek m.in. wydłużenia, oblodzenia i zerwania sieci. Kluczowe jest pytanie, czy grozi nam blackout? Mieliśmy już przykłady awarii w dużych aglomeracjach w Polsce: w czerwcu 2009 roku w Poznaniu, w kwietniu 2008 roku w Szczecinie. Kolejna może być Warszawa. Według Biura Bezpieczeństwa Narodowego 4
stolica jest jedną z trzech aglomeracji najbardziej zagrożonych blackoutem. Centrum dowodzenia kraju musi posiadać zabezpieczenia, które stanowią gwarancję dostaw energii dla tego miasta. Niestety węzeł elektroenergetyczny Warszawy jest ułomny - zamiast pełnego pierścienia najwyższych napięć (NN) stolica ma tylko półpierścień północny. Wciąż czeka budowa południowego półpierścienia. Jak to zrobić? O tym będziemy dyskutować. Mariusz Sałek, Główny Specjalista w Biurze Infrastruktury Urzędu m. st. Warszawy Aby rozmawiać o tym problemie warto zapoznać się z rysem historycznym prac koncepcyjnych związanych z budową pierścienia 400 kv wokół Warszawy oraz uregulowaniami prawnymi dotyczącymi zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego miasta, w tym pierścieni NN. Przyjęta przez Radę Ministrów Polityka Energetyczna Polski do roku 2030 zakłada, że wzrost bezpieczeństwa dostaw energii można osiągnąć m.in. poprzez rozbudowę krajowego systemu przesyłowego, w szczególności zamknięcie pierścienia 400 kv oraz pierścieni wokół głównych miast Polski. Z kolei Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020 wskazuje na poważny problem dla zapewnienia bezpieczeństwa elektroenergetycznego aglomeracji warszawskiej, czyli stale pogarszający się stan techniczny sieci elektroenergetycznych oraz potrzebę modernizacji lokalnych urządzeń elektroenergetycznych. Zgodnie ze strategią rozwiązanie większości z tych problemów będzie następować poprzez podjęcie działań mających na celu rozbudowę i modernizację elektroenergetycznych sieci przesyłowych najwyższych napięć 400 kv i 220 kv na terenie całego województwa, ze szczególnym uwzględnieniem Warszawskiego Węzła Elektroenergetycznego, który wymaga domknięcia południowego połączenia obwodowego stolicy systemem linii NN o relacjach ustalonych w opracowaniach studialnych i planistycznych oraz planach rozwoju operatorów systemów przesyłowych. Pierścień linii 400 kv wokół Warszawy jest najistotniejszym elementem wpływającym na poprawę bezpieczeństwa elektroenergetycznego aglomeracji warszawskiej. I to z kilku powodów, m.in. ze względu na spodziewany przyrost zapotrzebowania na moc i energię elektryczną, potrzebę zwiększenia możliwości dosyłu energii, zwiększenie możliwości postępowania w sytuacjach awaryjnych (alternatywa w przypadku awarii półpierścienia PN) oraz odciążenie sieci wewnętrznych dystrybucyjnych. Wykonanie pierścienia jest istotne zarówno dla odbiorców energii przyłączonych do sieci RWE Stoen Operator, jak i do sieci PGE Dystrybucja. Zapisy Polityki Energetycznej m.st. Warszawy do 2020 roku obligują nas, jako miasto, do działań na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, w tym zamknięcia półpierścienia południowego. Pierwszy wariant zamknięcia półpierścienia południowego to koncepcja Biura Planowania Rozwoju Warszawy z 1977 r. W 2006 roku pojawił się drugi wariant, opracowany przez Mazowieckie Biuro Planowania Przestrzennego i Rozwoju Regionalnego w Warszawie. Ta koncepcja zakładała poprowadzenie pierścienia od 5
Elektrowni Kozienice po lewej stronie Wisły, trasą istniejącej dziś linii 220 kv z odbiciem na GPZ Piaseczno i dalej do planowanego GPZ Ołtarzew. Na prawej stronie Wisły mamy jednotorową linię 400 kv i odbicie GPZ Siedlce i GPZ Miłosna. Inna koncepcja (trzeci wariant) przyjęta została przez Zespół Koordynacyjny na III Forum Operatorów Systemów i Odbiorców Energii i Paliw w 2006 r., organizowanym przez Biuro Infrastruktury m.st. Warszawy. Przyjęto ją również na Zespole Kryzysowym w czerwcu 2008 r. Koncepcja ta zakłada poprowadzenie linii południowego półpierścienia po trasie istniejącej linii dwutorowej 220 kv z Elektrowni Kozienice do stacji Piaseczno 2 i nowej stacji Ołtarzew, przebudowę istniejącej linii jednotorowej 400 kv z Elektrowni Kozienice do stacji Miłosna, na linię dwutorową 400 kv oraz spięcie wyżej opisanych linii na wysokości Góry Kalwarii również linią dwutorową 400 kv. W 2007 roku przedstawiona została koncepcja PSE Operatora (czwarty wariant), która zakłada poprowadzenie południowego półpierścienia NN leżącego po lewej stronie Wisły trasą: Elektrownia Kozienice - projektowana Stacja Ołtarzew (rozpatrywana jest linia dwutorowa 400 kv). Natomiast po prawej stronie Wisły przebieg budowy linii NN sprowadza się do przebudowy linii 220 kv z Elektrowni Kozienice do stacji Siedlce Ujrzanów na linię 400 kv oraz budowy nowej linii 400 kv ze stacji Siedlce Ujrzanów do nowoprojektowanej stacji Stanisławów a następnie połączenie ze stacją Miłosna. Do stacji Stanisławów będzie również doprowadzona nowoprojektowana linia 400 kv z Elektrowni Ostrołęka. Obie linie spięte przez autotransformator w tej stacji będą na wypadek wypadnięcia jednej z nich wzajemnie się rezerwowały, co znacznie wpłynie na poprawę bezpieczeństwa pracy Warszawskiego Węzła Elektroenergetycznego w tym punkcie pracy GPZ. Piąty wariant to propozycja Miasta Stołecznego Warszawy, poddana ocenie przez Politechnikę Warszawską w listopadzie 2010 r. Projekt zakłada spięcie linią dwutorową 400 kv na wysokości Góry Kalwarii istniejącej linii 400 kv relacji Elektrownia Kozienice GPZ Miłosna, przebudowanej na linię dwutorową 400 kv (na odcinku GPZ Miłosna proponowany GPZ Góra Kalwaria) z planowaną linią dwutorową: Elektrownia Kozienice nowoplanowany GPZ Ołtarzew na wysokości proponowanego GPZ Żabia Wola. Proponowane rozwiązanie zapewni zbudowanie pierścienia wokół Warszawy, jako pierścienia najwyższych napięć 400 kv całego jako dwutorowy jednonapięciowy. 6
I wariant: Koncepcja Biura Planowania Rozwoju Warszawy, 1977 r. II wariant: Koncepcja Mazowieckiego Biura Planowania Przestrzennego i Rozwoju Regionalnego w Warszawie, 2006 r. 7
II wariant: Koncepcja Mazowieckiego Biura Planowania Przestrzennego i Rozwoju Regionalnego w Warszawie, 2006 r. (Na tle Krajowego Systemu Przesyłowego Najwyższych Napięć) III wariant: Koncepcja przyjęta przez Zespół Koordynacyjny na III Forum Operatorów Systemów i Odbiorców Energii i Paliw w 2006 r. oraz na Zespole Kryzysowym w VI 2008 r. 8
IV wariant: Koncepcja PSE Operator S.A., 2007 r. V wariant: Koncepcja Miasta Stołecznego Warszawy, poddana ocenie przez Politechnikę Warszawską, XI 2010 r. 9
Zbigniew Cieszkowski, Główny Specjalista w Mazowieckim Biurze Planowania Regionalnego Południowy półpierścień 400 kv i rozwój aglomeracji warszawskiej i szerzej województwa mazowieckiego, to tematy nierozerwalne. Województwo to jest potężnym regionem gospodarczym i odbiorcą energii elektrycznej. Rynkiem z bardzo dużym potencjałem rozwojowym. Mazowsze to region o najwyższym poziomie rozwoju gospodarczego w Polsce, liczącym się w Europie. Moc osiągalna elektrowni w tym regionie to 14,2 proc. mocy krajowej. Zużycie energii wynosi 15,6 proc. zużycia krajowego. Widzimy natomiast obszar deficytu energii w północnej części województwa. Co do systemu przesyłowego to warto powiedzieć o dużej dekapitalizacji sieci 220 kv, niewystarczającym rozwoju sieci 400 kv i wysokim zagrożeniu awarią. Problemem jest zły stan techniczny lokalnych sieci dystrybucyjnych (40-60 proc. wymaga remontów), konieczna jest rozbudowa i modernizacja sieci dystrybucyjnych 110 kv. Dziś skupiamy się na południowym półpierścieniu NN. W naszych pracach koncepcyjnych ujmowaliśmy kiedyś możliwość poprowadzenia pierścienia po niewykorzystanym śladzie podwarszawskiej autostrady Góra Kalwaria. To był obszar naszych rozmów z Generalną Dyrekcją Dróg Krajowych i Autostrad. Jak ten korytarz potraktować jako element zamknięcia pierścienia? Historyczna idea zamknięcia tego pierścienia rozumiana była jako zamknięcie nową linią powiązania stacji Ołtarzew i stacji Miłosna. To jedno z uwarunkowań, które bierzemy pod uwagę przy swoich aktualnych pracach planistycznych. Studia i koncepcje MBPR i Miasta st. Warszawy ostatni wariant. Pewnym założeniem tego wariantu było pokazanie, że potencjalny rozwój południowego obszaru metropolii warszawskiej może wymagać stworzenia nowych punktów transformacji np. w Żabiej Woli, Prażmowie oraz Górze Kalwarii. W pierwotnych wersjach stacja Góra Kalwaria planowana była po prawej stronie Wisły, miała znaleźć się w Karczewie. We wszelkich pracach koncepcyjnych nad nowym planem prowadzić będziemy wszelkie możliwe badania, które będą miały na celu wykazanie, że okres docelowy 2020-2025 i olbrzymia podaż terenów inwestycyjnych będzie wiązać się ze wzrostem zapotrzebowania na energię elektryczną. Półpierścień musi uwzględniać obszar intensywnej zabudowy usługowej i mieszkaniowej. I chodzi nie tylko o Warszawę i powiaty podwarszawskie, ale też peryferia obszaru metropolitarnego. Te muszą być brane pod uwagę przy rozwoju półpierścienia jako elementu sieci przesyłowych, jak tez powiązania z sieciami dystrybucyjnymi. 10
PYTANIA - DYSKUSJA Elżbieta Brenda, Dyrektor Oddziału Warszawskiego Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Z energetyką nie mam wiele wspólnego w sensie zawodowym, aczkolwiek nasze drogi się przecinają. Czy to w zakresie przejścia linii energetycznych poprzecznie, czy też prowadzenia wzdłuż naszych dróg. Na tej podstawie mogę stwierdzić, że jest problem w zakresie budowy nowej infrastruktury. W nowych inwestycjach GDDKiA, zgodnie z prawem, takich linii ujmować nie możemy. Podejmowane są próby współpracy, ale trudno powiedzieć, czy zakończą się one sukcesem. Przejścia linii energetycznych na naszych drogach powinny być generalnie wykonywane w technologii podziemnej. Janusz Piechociński, Wiceprzewodniczący Komisji Infrastruktury, Sejm RP Nie chciałbym, aby nasza dyskusja przekształciła się w konflikt drogowców i energetyków. Problem jest w tym, że nie ma systemowej ustawy o korytarzach przesyłowych? Z krótkiego rysu historycznego przedstawionego wcześniej wysnuć można dramatyczny wniosek: ciągle dyskutujemy, mówimy o nowych przebiegach trasy półpierścienia 400 kv, alternatywach, o zmieniających się planach zagospodarowania przestrzennego. Dlaczego? Ponieważ na dole, w samorządzie lokalnym, pod presją ludzi, zabudowuje się to, co jeszcze niedawno było w strategicznych planach. To efekt braku koordynacji planów na wszystkich szczeblach. A mam złe wieści, z tym problemem będziemy musieli mierzyć się jeszcze długo, bo ta kadencja Sejmu będzie kolejną, na której nie przyjęto nowego prawa o zagospodarowaniu przestrzennym. Ze smutkiem przyjąłem decyzję, że gotowy projekt został skierowany do kolejnych prac. Warszawa i metropolia warszawska przestaje być obszarem przemysłowym i staje się obszarem mieszkaniowo-handlowym. Miasto rozlało się na południe bez żadnej kontroli, a zabudowa jest mocno rozproszona. W takim otoczeniu trudno mówić o rozbudowie sieci. Zamiana linii 110 na normatyw 220, czy 400 kv nie ma dziś społecznej aprobaty. Ja to nazywam anarchią wobec celów publicznych. Znalezienie konsensusu między właścicielami gruntów, deweloperami, mieszkańcami, małym biznesem i dostosowanie potrzeb energetycznych jest właściwie niemożliwe i odbywa się na drodze postępowania sądowego. Niedługo kwestie służebności gruntów mogą stać się tematem pozwów zbiorowych i na to operatorzy muszą się przygotować. Udało się nam wrzucić drogowcom do specustawy kanały telekomunikacji i szerokopasmowego internetu. Dało się. Ale jak jest sygnał, by podobnie zrobić dla 11
okablowanej energetyki, to pojawia się problem uzyskania akceptacji Komisji Europejskiej dla pomocy dopuszczalnej dla przedsiębiorstw. Problemem jest już wspomniana niechęć społeczna. Dlatego trzeba szukać sojuszników w wymiarze społecznym, bo na chwilę obecną podanie informacji, że chcemy poprowadzić w jakiejś lokalizacji po obecnej trasie 220 kv linię 400 kv, mamy w jeden weekend 10 tys. podpisów przeciw. Tak było w Nowej Iwicznej i Mysiadle. Podsumowując, czas najwyższy doprowadzić do jednej wersji węzeł warszawski, ustalić którędy i jaką technologią. Potem przystąpić do inwestowania. Krzysztof Dąbrowski, Dyrektor Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego, Mazowiecki Urząd Wojewódzki Ryzyko blackoutu to jedno z ryzyk, które znajduje się w naszej gestii. Przyrost konsumpcji energii w ostatnim czasie był niższy, co było efektem spowolnienia gospodarczego. Nasze problemy energetyczne odsunięte zostały więc nieco w czasie. Pamiętajmy jednak, że wchodzimy w kolejny cykl wzrostu gospodarczego i trzeba się liczyć ze wzrostem zapotrzebowania na energię. W aglomeracji warszawskiej i na jej obrzeżach będą powstawać kolejni duzi odbiorcy energii, ryzyko blackoutu będzie więc w najbliższych latach większe. Ryzyko blackoutu nie wynika tylko z tego, że energii jest mniej niż wynika z potrzeb, ale może być również konsekwencją działania sił natury: wichur, czy oblodzeń. Na ich skutek może dojść do awarii, bo sieć energetyczna jest po prostu zbyt rzadka i nie ma alternatywnych możliwości dostaw. Takie zdarzenia na terenie aglomeracji warszawskiej są częste i mieliśmy do czynienia nawet tej zimy. Przez kilkadziesiąt godzin kilka tysięcy domów nie miało prądu m.in. w powiecie mińskim, czy wołomińskim. Bartłomiej Kolipiński, Zastępca Dyrektora Mazowieckiego Biura Planowania Regionalnego w Warszawie Planowanie przestrzenne w Polsce znalazło się na równi pochyłej. Skutki jakie są widzimy nie tylko w energetyce, czy na drogach, ale we wszystkich inwestycjach liniowych. Podjęta przed laty decyzja o unieważnieniu planów zagospodarowania przestrzennego, uwarunkowana ideologicznie i politycznie, spowodowała, że zniknęły wszystkie prawnie chronione rezerwy gruntowe pod wszystkie systemy infrastrukturalne w całym kraju. Od tego momentu wciąż trwa walka z gminami, tak jak w przypadku Mazowsza, np. gminą Lesznowola, Piaseczno, o rezerwę gruntową. Przejawem kryzysu gospodarki przestrzennej jest to, że można realizować inwestycje bez planów miejscowego zagospodarowania. W sytuacji braku planu miejscowego wystarczy decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Pozwala wybudować to 12
wszystko, wszędzie. Pojawiła się więc możliwość kształtowania ładu przestrzennego bez planów. To ewenement na skalę europejską. Co zrobić, by wrócić do pewnej normalności? Trzeba przywrócić skuteczność powiązań hierarchicznych w systemie planistycznym i decyzyjnym gospodarki przestrzennej, tak by z poziomu ponadlokalnego było można ingerować we władztwo planistyczne gminy. Nie może być tak, że inne podmioty gospodarki przestrzennej są petentami gminy, gdy chcą realizować na jej terenie działania mające charakter strategiczny. Poza tym, by przywrócić normalność konieczne jest przywrócenie podstawy działania miejscowego planu zagospodarowania, albo inny akt prawa miejscowego. Tomasz Tarwacki, Zastępca Dyrektora Departamentu Planowania Rozwoju PSE- Operator SA Czy grozi nam blackout w latach 2014-2016? Operator systemu przesyłowego z mocy prawa musi być optymistą. prof. PW dr hab. inż. Krzysztof Żmijewski, Doradca Wicepremiera ds. Gospodarki To bardzo ciekawa interpretacja Prawa energetycznego. Prawo zobowiązuje operatora systemu przesyłowego do bilansowania rzeczywistości a nie marzeń. Tomasz Tarwacki, Zastępca Dyrektora Departamentu Planowania Rozwoju PSE- Operator SA Na dzień dzisiejszy w skali kraju, jeśli chodzi o źródła konwencjonalne gazowe i węglowe, wydanych zostało warunków przyłączenia na 20 tys. MW. W zeszłym miesiącu przeprowadziliśmy ankietę wśród największych wytwórców systemowych. Potwierdzonych zostało 15 tys. MW nowych mocy. Jeżeli dodamy do tego planowane inwestycje w energetyce odnawialnej zgłoszone do PSE Operator chodzi tu głównie o energetykę wiatrową 6 tys. MW i inwestycje pozostałych dystrybutorów w kraju, to liczba ta wzrasta o kolejne 15 tys. MW. A to nie jest cały potencjał, bo przedstawione dane to tylko rozpoczęte procesy przyłączania do sieci. W zakresie aglomeracji warszawskiej nie mamy podstaw, by mówić, że nie zostanie wybudowany blok w Siekierkach, choć nastąpiło pewne przesunięcie. Podobnie jak nie ma podstaw, by mówić, że nie będzie 1000 MW w Kozienicach i 1000 MW w Ostrołęce. Wróćmy do rozwoju pierścienia południowego. Jest on planowany zgodnie z planem rozwoju PSE. Nasze analizy wykazały, że do roku 2025 kształt pierścieni będzie następujący: pierścień 400 kv poprowadzony zostanie przez elektrownię w Kozienicach, stacje Ołtarzew, 13
Siedlce, po stację Stanisławów i Miłosna, z uwzględnieniem połączenia Miłosna-Kozienice, zaś drugi pierścień 200 kv zaprojektowano na trasie Piaseczno-Siekierki, a w dalszej perspektywie Siekierki-Miłosna. Adam Dobrowolski, Dyrektor Oddziału Centralnego Urzędu Regulacji Energetyki W tej chwili jesteśmy na etapie uzgadniania przygotowanych przez przedsiębiorstwa pięcioletnich planów rozwoju. Właścicielem tego planu jest oczywiście przedsiębiorstwo energetyczne. Zniknęła instytucja Głównego Inspektora Gospodarki Energetycznej, który do każdej decyzji inwestycyjnej mógł zgłosić sprzeciw. Jesteśmy na etapie takim, że w połowie roku proces uzgadniania tych wieloletnich planów powinien się zakończyć. Jesteśmy na etapie wdrażania drugiego pakietu energetycznego i myślimy już o trzecim, choć ten obowiązuje już od początku marca. W zasadzie wątpliwości właściwie należałoby go stosować bezpośrednio. Marek Mikos, Dyrektor Biura Architektury i Planowania Przestrzennego, Urząd m.st. Warszawy Obiema rękami podpisuję się pod tym, o czym mówili Pan Poseł i Dyrektor Kolipiński. Konieczne jest dążenie do normalności w planowaniu przestrzennym, ale obawiam się, że choć uważam, iż każda specustawa psuje prawo i na koniec psuje przestrzeń, w której funkcjonuje to stan elektroenergetyki, starzejące się elementy sieci, wprowadzenie uzupełniających elementów sieci w postaci właśnie południowego półpierścienia wymagają właśnie takiego potraktowania. Najbliższa przyszłość nie rysuje się różowo. Jacek Baurski, Towarzystwo Gospodarcze Polskie Elektrownie Podczas dzisiejszych wystąpień sporo mówiono o historii, ale nie widzę spojrzenia, jak Warszawa będzie wyglądała za lat 50. W ciągu ostatnich 10 lat przybyło w Warszawie 110 tys. zameldowanych. Tworzy się wielka aglomeracja. Za 20 lat będzie nas w mieście 2,5 mln, a za 50 lat około 4 mln. Druga sprawa, nie do pomyślenia jest, by budować blok w Siekierkach w wersji węglowej. Tam potrzebne 500 MW, ale w węglu w Europie elektrowni dla tak dużych aglomeracji tak się nie robi. W centrum miasta musi być elektrownia gazowa. 14
PREZENTACJE I WYPOWIEDZI PANELISTÓW Paweł Orłowski, POLENERGIA Dystrybucja Sp. z o.o. Chciałbym przedstawić ogólną ocenę stanu technicznego istniejących linii napowietrznych 400 i 220 kv w kontekście budowy półpierścienia południowego w aglomeracji warszawskiej. O stanie technicznym ciężko dokładnie powiedzieć, ponieważ inwentaryzacja tej infrastruktury pozostawia wiele do życzenia. Obecnie w Polsce pracuje 55 cieplnych elektrowni, które wytwarzają 90 proc. energii naszego kraju. Opalane są one w 60 proc. węglem kamiennym, a w 38 proc. węglem brunatnym. Mamy w Polsce 239 linii przesyłowych o łącznej długości 13 294 km, w tym jedną o napięciu 750 kv o długości 114 km, 71 linii o napięciu 400 kv o łącznej długości 5 261 km oraz 167 linii o napięciu 220 kv o łącznej długości 7 919 km i 106 stacji najwyższych napięć (NN). Gęstość sieci w Europie jest znacznie większa niż w Polsce. Jesteśmy na szarym końcu pod względem długości linii przesyłowych przypadających na 1000 km2 powierzchni danego kraju. Do tego stopień zużycia tych linii jest bardzo duży. Linie 220 kv zdekapitalizowane są w 87 proc., 400 kv w 63 proc. Na podstawie przeprowadzonych analiz należy stwierdzić, że linie 400 kv mogą być jeszcze eksploatowane przez kilkanaście lat; czas eksploatacji linii 220 kv jest jednak już bardzo krótki. Wymagają one pilnej modernizacji i przebudowy na napięcie 400 kv. Warto przy tej okazji zaznaczyć, że wzrost długości linii NN 400 oraz 220 kv w latach 1995 2008 wyniósł zaledwie 2,7 proc., przy jednoczesnym wzroście krajowej produkcji 11,9 proc. oraz zużycia 13,3 proc. Szacowany poziom niezbędnych inwestycji infrastrukturalnych na lata 2010-2020 to w przypadku przesyłu 3 mld euro, a w latach 2021-2030 około 2 mld euro. W efekcie zaplanowanych działań inwestycyjnych i modernizacyjnych do roku 2015 r. w strukturze sieci przesyłowych powinny nastąpić następujące zmiany: wzrost długości linii 400 kv o 1800 km, zmniejszenie długości linii 220 kv o 800 km i zwiększenie zdolności przesyłowych linii 220 kv o około 190 km. Półpierścień dla aglomeracji warszawskiej, jego stan obecny, powstał w latach 70-80-tych poprzedniego wieku. Linia Kozienice-Miłosna wybudowana została w 1971 roku, Kozienice Mory w 1954 roku, Ostrołęka-Miłosna w 1972 roku, zaś Rogowiec-Mościska w 1987 roku. Obecny stan techniczny tej infrastruktury to efekt licznych problemów w realizacji inwestycji przesyłowych. Średni czas budowy odcinka o długości około 80 km wynosi od 7 do 15 lat. To wynika m.in. z braków odpowiednich rozwiązań prawnych, w tym problemów związanych z brakiem posiadania prawa służebności przesyłu i długiego okresu procesów planistycznych. 15
prof. dr hab. inż. Józef Paska, Kierownik Zakładu Elektrowni i Gospodarki Elektroenergetycznej Politechniki Warszawskiej Poruszę temat uwarunkowań bezpieczeństwa funkcjonowania systemu elektroenergetycznego aglomeracji warszawskiej na przykładzie opracowania Opinia do rozważanych wariantów zamknięcia pierścienia linii najwyższych napięć 400 kv wokół Warszawy pod względem niezawodności zasilania aglomeracji warszawskiej. Bezpieczeństwo energetyczne jest zdefiniowane w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 - Prawo energetyczne jako stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska. Jeśli mówimy o sieciowych systemach zasilania, to bezpieczeństwo energetyczne jest w dużym stopniu określone przez niezawodność tegoż systemu. Problem jakości zasilania odbiorców w energię elektryczną można podzielić na trzy zagadnienia: jakość dostarczanej energii elektrycznej (jakość napięcia), niezawodność dostawy energii elektrycznej (niezawodność zasilania) i jakość obsługi odbiorcy (klienta). O jakości dostarczanej energii elektrycznej oraz o niezawodności jej dostawy w dużej mierze decyduje niezawodność systemu elektroenergetycznego. Ocena niezawodności może odnosić się do przeszłości lub do przyszłości. W obu sytuacjach wyznacza się wartości odpowiednich miar niezawodności wskaźników niezawodności. Wskaźniki obliczane w oparciu o dane z przeszłości dotyczą: niedyspozycyjności systemu, niedostarczonej energii, liczby zdarzeń, czasu trwania przerw zasilania, liczby wyjść napięcia poza ograniczenia, liczby wyjść częstotliwości poza ograniczenia. Z kolei wskaźniki prognozowane są obliczane dla przyszłości, w oparciu o wyniki analiz, z wykorzystaniem odpowiednich modeli i metod matematycznych oraz programów komputerowych. Przygotowaliśmy opinię do rozważanych wariantów półpierścienia południowego. Ten opracowany przez Miasto Stołeczne Warszawa zakłada zamknięcie południowego półpierścienia na wysokości Góry Kalwarii przez GPZ Miłosna - Góra Kalwaria - Prażmów Żabia Wola - GPZ Ołtarzew GPZ Mościska. Proponowany projekt zakłada spięcie linią dwutorową 400 kv na wysokości Góry Kalwarii istniejącej linii 400 kv relacji Elektrownia Kozienice GPZ Miłosna, przebudowanej na linię dwutorową 400 kv na odcinku GPZ Miłosna proponowany GPZ Góra Kalwaria z planowaną linią dwutorową Elektrownia Kozienice nowo planowany GPZ Ołtarzew, na wysokości proponowanego GPZ Żabia Wola. Proponowane rozwiązanie zapewni zbudowanie wokół Warszawy pierścienia linii elektroenergetycznych najwyższych napięć 400 kv w całości jako dwutorowy jednonapięciowy. Jest też wariant przygotowany przez PSE Operator, który zakłada poprowadzenie południowego półpierścienia linii elektroenergetycznych NN, leżącego po lewej stronie Wisły, trasą Elektrownia Kozienice - projektowana Stacja Ołtarzew, gdzie rozpatrywana jest linia dwutorowa 400 kv. Natomiast po prawej stronie Wisły budowa linii NN sprowadza się do przebudowy linii 220 kv z Elektrowni Kozienice do stacji Siedlce Ujrzanów na linię 400 kv oraz do budowy nowej linii 400 kv ze stacji Siedlce Ujrzanów do 16
nowoprojektowanej stacji Stanisławów, a następnie połączenie ze stacją Miłosna. Do stacji Stanisławów będzie również doprowadzona nowoprojektowana linia 400 kv z Elektrowni Ostrołęka. Obie linie, spięte przez autotransformator w tej stacji, będą wzajemnie się rezerwowały na wypadek wypadnięcia jednej z nich, co znacznie wpłynie na poprawę bezpieczeństwa pracy Warszawskiego Węzła Elektroenergetycznego. Z opisu rozpatrywanych wariantów nie wynika bezpośrednio przewaga jednego z nich pod względem bezpieczeństwa funkcjonowania Warszawskiego Węzła Elektroenergetycznego, czyli niezawodności zasilania aglomeracji warszawskiej w energię elektryczną. Oba proponowane warianty dają bardzo zbliżony efekt w postaci poprawy niezawodności zasilania aglomeracji warszawskiej (nieco lepszy jest wariant 1 m. st. Warszawy). Wydaje się także, że wariant 1 pociągnie za sobą poprawę bezpieczeństwa pracy całego pierścienia linii elektroenergetycznych NN wokół Warszawy, z uwagi na jego mniejszą długość. Zamknięcie (od południa) pierścienia linii elektroenergetycznych NN wokół Warszawy w sposób istotny poprawi niezawodność zasilania aglomeracji warszawskiej w energię elektryczną (bezpieczeństwo funkcjonowania WWE) oraz niezawodność elektroenergetycznego systemu przesyłowego na obszarze PSE Centrum. Bogdan Żmijewski, konsultant Społecznej Rady Narodowego Programu Redukcji Emisji Warto spojrzeć w plan zagospodarowania kraju z 1999 roku i zastanowić się co z tego planu zrealizowano. Było kilka linii 400 kv, których nie zrealizowano. W planie zagospodarowania województwa mazowieckiego uwzględniono sieci energetyczne, ale prawie żadna nie została zrealizowana. Wszystkie elementy infrastrukturalne to tak na prawdę postulaty, a nie ustalenia, które miałyby być przenoszone do innych warstw planistycznych. W planie zagospodarowania województwa uwzględniono jedynie tzw. Program Inwestycji Organizacji traktatu Północnoatlantyckiego czyli lotnisko Mińsk Mazowiecki, modernizację składnicy materiałów pędnych i smarów w Puszczy Mariańskiej i modernizację infrastruktury dla systemu dowodzenia i kontroli w Pyrach. Samorząd województwa mazowieckiego nie rekomendował rządowi, by stworzył inwestycję celu publicznego o charakterze rządowym w zakresie energetyki. Element bezpieczeństwa energetycznego został w planie zagospodarowania województwa w efekcie pominięty. Czy jest możliwe zrobienie dobrych przepisów? Mówiliście państwo o specustawie, ale mam wątpliwości, czy to dobry sposób. Można zrobić dobrą ustawę, porządkując cały system planowania przestrzennego, poczynając od planu zagospodarowania państwa. Myśleliśmy wraz z prof. Krzysztofem Żmijewskim o takiej ustawie. Założenia do ustawy są następujące. Projekt ustawy dotyczy obiektów i obszarów inwestycji i określa tryb realizacji inwestycji z wyborem różnych ścieżek postępowania administracyjnego. Ustawa dotyczy inwestycji krajowych (nadzoruje Rząd) i regionalnych (nadzoruje Marszałek Województwa). Wybór ścieżki (trybu) będzie zależał od inwestorów. Ustawa dotyczyć będzie wszystkich rodzajów inwestorów: państwowych, samorządowych, prywatnych oraz PPP w każdym przypadku 17
konkretna inwestycja musi być realizowana przez spółkę celową, której będą dotyczyły szczególne zasady nadzoru i akcjonariatu. Ustawa w szczególności regulować będzie kwestie pozyskiwania tytułów do gruntów (własność, użytkowanie wieczyste, trwały zarząd, służebność) w trybie przyspieszonym. Ustawa wprowadzi niezbędne zmiany i uzupełnienia w innych ustawach związanych z materią niniejszej ustawy, w szczególności związane z ochroną środowiska, planowaniem przestrzennym (ze szczególnym uwzględnieniem wprowadzania inwestycji do mazowieckiego planu zagospodarowani przestrzennego z pokryciem kosztów z tym związanych), gospodarką nieruchomościami. PYTANIA DYSKUSJA Janusz Jakubowski, RWE Stoen Operator SA Miałem okazję opiniować koncepcję Urzędu Miasta i PSE Operator w zakresie półpierścienia południowego. Koncepcja miasta jest dobra, ale wymaga dopracowania. Mówię to jako przedstawiciel operatora systemu dystrybucyjnego na terenie Warszawy. Bezsprzecznie realizacja tej koncepcji poprawi istniejące warunki napięciowe w stacjach GPZ, poprawi również bezpieczeństwo stacji. Cała Warszawa nie zyska jednak w efekcie ani jednego nowego przyłączenia, punktu styku między siecią 110 kv a 220 lub 400 kv. Gdyby te sieci były bliżej Warszawy, bliżej naszych koncesji, pozwalałyby przyłączyć się do nowych stacji. Zaniepokoiła mnie natomiast koncepcja przebudowy linii 400 kv Kozienice-Miłosna z jednotorowej na dwutorową. Wolałbym mieć dwie jednotorowe linie biegnące różnymi trasami niż jedną dwutorową. Są awarie, czy też prace, które wymagają wyłączenia toru. Na jak długo PSE Operator jest w stanie wyłączyć tę linię w tym celu? Ryszard Kwaśnicki, Dyrektor Pionu Usług Operatorskich, PSE-Centrum SA Generalnie przy bardzo wysokim stopniu wykorzystania zdolności przesyłowej prowadzenie jakichkolwiek prac eksploatacyjnych wymaga naprawdę bardzo dużych zabiegów organizacyjnych. Są rozwiązania, które pozwalają na tego rodzaju przebudowy, ale podnoszą one nakłady, bo trzeba albo wybudować nowy element, który pozwoli na czasowe wyłączenie istniejących, albo wybudować tymczasowe linie. prof. PW dr hab. inż. Krzysztof Żmijewski, Doradca Wicepremiera ds. Gospodarki Za chwilę będzie tak, że nic nie będzie można zrobić, bo żadnej linii nie będzie można wyłączyć, a to sprowadza problem już do absurdu. 18
Lech Sobiesiak, Dyrektor Departamentu Technicznego PGE Dystrybucja SA, Oddział Warszawa Ja mam inne spostrzeżenia, dotyczące wariantu prezentowanego przez PSE Operator. Brakuje w nim jakiejkolwiek redundancji (zdublowania) dla węzła Piaseczno. Realizacja pierścienia 220 kv i kolejnego bloku w Siekierkach jest opóźniona, więc rodzi się pytanie czy nie należy tej koncepcji uzupełnić o kwestię przynajmniej o jednego węzła w okolicach Góry Kalwarii, powiązania sieci przesyłowej 110 kv. Jak przyglądam się proponowanym lokalizacjom węzłów Prażmów i Żabia Wola to stwierdzam, że na tych obszarach właściwie nie ma linii 110 kv. A pojawia się następny problem: nie ma korytarzy dla tych sieci. Nie możemy doprowadzić do sytuacji, że wybudujemy sobie węzły, które będą stały puste i nie będą miały wyprowadzenia. Mariusz Grochowski, Członek Zarządu Vattenfall Heat Poland SA Vattenfall wyraził się jasno, że Polska jest tzw. rynkiem non core i spółka skupia się na rynkach niemieckim, szwedzkim, holenderskim. Polska razem z Belgią, Irlandią, Danią nie jest rynkiem, na którym Vattenfall chce się skupiać. Żadna decyzja dotycząca aktywów nie została na dzień dzisiejszy podjęta. Jeżeli mówimy o nowym bloku w Siekierkach dobra wiadomość jest taka, że na nasze zapytanie ofertowe i przetarg mamy dwie oferty, które są w trakcie badania. Od wyników tej analizy zależy, czy ostatecznie będzie decyzja inwestycyjna. Nawiązując do tematu dzisiejszej dyskusji, czyli półpierścienia 400 kv, to czy on będzie realizowany według jednego wariantu, czy drugiego, to dla nas nie ma znaczenia. Istotne jest to, że generacja wewnątrz miasta będzie potrzebna. Wydaje się, że węgiel jako źródło energii będzie nie do końca pożądanym paliwem i będzie trzeba szukać innych rozwiązań. W tej chwili mamy projekty na tym samym etapie zaawansowania jak blok na Siekierkach, przetargi się kończą, na jednostki wytwórcze biomasowe, które zredukują emisję CO2. W toku jest też projekt związany z blokiem gazowym. Igor Lange, Główny Specjalista w Departamencie Energetyki, Ministerstwo Gospodarki Cieszy fakt, że problem pierścienia wokół Warszawy jest poruszany. Miejmy nadzieję, że ta inwestycja dojdzie do skutku. Inwestycja ta i podobne jej, dotyczące rozwoju sieci, są tematem dokumentów rządowych, min. Polityki energetycznej Polski do roku 2030. Minister gospodarki dostrzega problemy dotyczące inwestycji sieciowych kraju, czego wynikiem są prace nad ustawą o korytarzach przesyłowych. Dochodzą do nas sygnały od dystrybutorów, 19
jeśli chodzi o finansowanie inwestycji i uwolnienie cen energii przez URE. To propozycja spółek na finansowanie inwestycji, tym bardziej, że wzrosną ceny energii ze względu na opłaty za emisję CO2. Tu duża rola dla ministra, zająć się tą sprawą. Adam Wolny, Wiceprezes Zarządu, Polenergia Dystrybucja Sp. z o.o. Z punktu widzenia małego operatora, jakim jest Polenergia Dystrybucja, ewentualne awarie w systemie dystrybucyjnym występują poza naszą siecią. Ponieważ budujemy nową sieć chcielibyśmy, aby planowany pierścień zewnętrzny wokół Warszawy był zlokalizowany bliżej naszej infrastruktury. 20
WNIOSKI Leszek Drogosz, Dyrektor Biura Infrastruktury Urzędu m.st. Warszawy Spotkanie miało być, wedle założeń, ukierunkowane na naszą specyfikę miejską. Nie udało się jednak uniknąć kontekstu krajowego i bardzo dobrze, bo nie da się mówić o Warszawie w oderwaniu od rzeczywistości ogólnopolskiej. Temat debaty, a więc półpierścień południowy aglomeracji warszawskiej, możemy podsumować następująco. Zasilanie Warszawy liniami najwyższych napięć od strony południowej jest niezbędne, ponieważ zapewni poprawę warunków przesyłu energii elektrycznej z krajowych elektrowni systemowych oraz parametrów niezawodnościowych i warunków napięciowych w węźle warszawskim. Zagwarantuje również pokrycie perspektywicznego zapotrzebowania na moc i energię wraz z utrzymaniem bezpiecznych zapasów mocy dla sytuacji awaryjnych. Wiele wypowiedzi w trakcie debaty nacechowanych było troską o stan energetyki. Wyrażono też wiele obaw co do możliwości jej harmonijnego rozwoju. Naszym zdaniem niezbędne są prace legislacyjne, które zapewnią możliwość realizacji inwestycji strategicznych w energetyce. Interes lokalny, często interes pojedynczych osób nie Mo ze stać ponad bezpieczeństwem Państwa i jego obywateli. Warszawa gotowa jest włączyć się w proces legislacyjny wspierając go merytorycznie i politycznie. 21