Leszek Karwowski Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Łączy nas woda 2010 Linked by water 2010 Warszawa, 11 października 2010
Projekt Polityki Wodnej Państwa 2030 ze szczególnym uwzględnieniem implementacji Dyrektywy Powodziowej (2007/60/EC) Leszek Karwowski Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej
Zakres prezentacji 1. Projekt Polityki Wodnej Państwa do roku 2030 2. Główne problemy ochrony przeciwpowodziowej w Polsce 3. Główne przyczyny niskiej skuteczności systemu ochrony przeciwpowodziowej 4. Trendy rozwojowe w ochronie przeciwpowodziowej 5. Dyrektywa powodziowa 6. Obszary problemowe w ochronie przeciwpowodziowej Strona 03
Polityka wodna państwa do roku 2030 Projekt Polityki Wodnej Państwa 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016) ma być wieloletnim dokumentem strategicznym identyfikującym problemy uznane za najistotniejsze z punktu widzenia osiągnięcia celów, przed którymi stoi gospodarka wodna oraz ma wytyczać priorytetowe kierunki, na których koncentrowane powinny być działania państwa, aby cele te osiągnąć Strona 04
Cel nadrzędny gospodarowania wodami Zapewnienie powszechnego dostępu ludności do czystej i zdrowej wody oraz istotne ograniczenie zagrożeń wywoływanych przez powodzie i susze w połączeniu z utrzymaniem dobrego stanu wód związanych z nimi ekosystemów, przy zaspokojeniu uzasadnionych potrzeb wodnych gospodarki, poprawie spójności terytorialnej i dążeniu do wyrównania dysproporcji regionalnych Strona 05
Konieczność zmian Diagnoza obecnego stanu gospodarki wodnej: 1. Niska ranga gospodarki wodnej w polityce państwa 2. Niedofinansowanie gospodarki wodnej 3. Niedostateczny stan zabezpieczenia przeciwpowodziowego kraju 4. Niedostateczny wpływ zarządzających wodami na decyzje dotyczące użytkowania zasobów wodnych Strona 06
Założenia reformy 1. Podniesienie rangi gospodarki wodnej poprzez usamodzielnienie władzy wodnej 2. Zmiana systemu prawno organizacyjnego 3. Zmiana systemu finansowo ekonomicznego Strona 07
Główne problemy ochrony przeciwpowodziowej w Polsce 1. Niska ranga gospodarki wodnej wpolsce Niska ranga gospodarki wodnej wpolscewiąże się z jej niedofinansowaniem i nieuwzględnianiem jej priorytetów, a w konsekwencji powoduje to brak potencjału na realizowanie zadań gospodarki wodnej, w tym ochronę przeciwpowodziową. 2. Problemy finansowe Analizując poziom nakładów finansowych na gospodarkę wodną z budżetu państwa, zarówno w stosunku do PKB, jak i ogólnych nakładów w gospodarce narodowej, można zauważyć wyraźną tendencję spadkową już od roku 1993. Potwierdzeniem tego jest reguła, że znaczniejsze finansowanie gospodarki wodnej występuje w okresach po dużych powodziach. Środki finansowe desygnowane na utrzymanie całego majątku gospodarki wodnej pozwalają na pokrycie jedynie około 20 30% ogólnego zapotrzebowania. 3. Problemy organizacyjne Aktualna struktura zarówno administrowania, jak i zarządzania wodami w Polsce jest rozdzielona pomiędzy administrację rządową i samorządową. Efektem podziału kompetencji w zarządzaniu pomiędzy liczne jednostki jest brak spójnego systemu współdziałania oraz przekazywania i udostępniania informacji dotyczących ochrony przeciwpowodziowej, a co za tym idzie brak jednolitej polityki wtym zakresie. Strona 08
Główne problemy ochrony przeciwpowodziowej w Polsce 4. Niewłaściwa polityka przestrzenna obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi Brak integracji dokumentów planowania w ochronie przed powodzią z dokumentami z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego. W planach zagospodarowania przestrzennego należyuwzględniać właściwe zagospodarowanie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Niewystarczające są także narzędzia służące egzekucji obowiązków wynikających z przepisów prawa dotyczących planowania przestrzennego, co skutkuje postępującym rozwojem zabudowy i infrastruktury na obszarach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. 5. Rosnące ryzyko powodzi zatorowych Jednym z zadań z zakresu ochrony przeciwpowodziowej, wpisanym w obowiązki regionalnych zarządów gospodarki wodnej, jest prowadzenie akcji lodołamania. Regionalne zarządy gospodarki wodnej nie posiadają własnych lodołamaczy i wynajmują je na okres zimy od przedsiębiorstw armatorskich. Stan techniczny flotylli jest zły ipogarszasię z każdym rokiem. Wiek lodołamaczy sugeruje, że w każdej chwili armatorzy mogą uznać, iż remont najstarszych jednostek jest ekonomicznie nieuzasadniony. Oznacza to możliwość wyłączenia z eksploatacji w nieodległej przyszłości blisko 10 z 23 lodołamaczy (w wieku ponad 35 lat). W związku z powyższym nie ma gwarancji skuteczności zapobiegania powodziom zatorowym w przyszłości. Strona 09
Główne przyczyny niskiej skuteczności systemu ochrony przeciwpowodziowej 1. Stan techniczny obiektów hydrotechnicznych Podstawową przyczyną zagrożeń budowli piętrzących jest postępujący proces technicznego starzenia się ok. 40% budowli eksploatowanych jest od ponad 50 lat. Powstawanie uszkodzeń spowodowane jest m.in. wieloletnim oddziaływaniem środowiska, w jakim się te budowle znajdują, a także niewystarczającą ilościąśrodków na prace remontowe i modernizacyjne. 2. Niewystarczająca liczba i mała pojemność retencyjna zbiorników wodnych Obecnie istniejące zbiorniki retencyjne o łącznej pojemności blisko 4 mld m 3, co stanowi ok. 6 % objętości średniego rocznego odpływu (przy potencjalnych możliwościach zmagazynowania 15 %), nie dają możliwości pełnej ochrony przed powodzią i suszą, a także nie gwarantują odpowiedniego zaopatrzenia w wodę. 3. Zły stan techniczny obwałowań Aktualny stan techniczny ok. 20 % wałów przeciwpowodziowych nie gwarantuje bezpiecznego przeprowadzenia wód wezbraniowych: eksploatowanie przez okres kilkudziesięciu lat, braki środków finansowych na ich remonty i utrzymanie, zły stan koryt rzecznych oraz międzywala. Strona 010
Główne przyczyny niskiej skuteczności systemu ochrony przeciwpowodziowej 4. Problemy administratorów wód z przeprowadzaniem prac regulacyjnych i utrzymaniowych Dla zapewnienia przeprowadzenia wód wezbraniowych korytem wielkiej wody konieczne jest systematyczne wykonywanie prac regulacyjnych i utrzymaniowych. Problemem jest jednak brak środków finansowych oraz sprzeciwy organizacji ekologicznych, które uniemożliwiają wykonywania często koniecznych dla ochrony przeciwpowodziowej prac. 5. Zabudowa terenów zalewowych Zabudowa dolin rzecznych jest jedną z najważniejszych przyczyn wzrostu strat ekonomicznych i społecznych w przypadku wystąpienia powodzi. Niestety często zdarza się, że obszary zagrożone powodzią z racji swojej atrakcyjności są gęsto zabudowywane. Brak jest rozwiązań na szczeblu krajowym nakazujących bezwzględne uwzględnianie zagrożenia powodziowego w planach zagospodarowania przestrzennego. 6. Postępujący proces metropolizacji Zwiększenie prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi występuje na skutek ograniczenia naturalnej retencji gruntowej, wywołanego utwardzaniem nawierzchni poprzez budowę m.in. dróg, parkingów, ulic czy placów) co ogranicza możliwość zatrzymywania wody oraz znacznie przyspiesza jej spływ powierzchniowy. Strona 011
Główne przyczyny niskiej skuteczności systemu ochrony przeciwpowodziowej 7. Niskie nakłady finansowe na edukację powodziową społeczeństwa oraz kadr zajmujących się ochroną przeciwpowodziową Edukacja powodziowa ma ogromne znaczenie zarówno w przypadku społeczeństwa, jak i władz samorządowych, które m.in. biorą czynny udział w odbudowie infrastruktury po powodziach. Problemem jest brak środków finansowych, materiałów edukacyjnych i sprawdzonych przykładów skutecznych metod edukacji. Strona 012
Trendy rozwojowe w ochronie przeciwpowodziowej 1. Sporządzenie do 2011 r. wstępnej oceny ryzyka powodziowego, określającej obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi, dla których do grudnia 2013 r. opracowane zostaną mapy zagrożenia i ryzyka powodziowego 2. Przygotowanie do 2015 r. planów zarządzania ryzykiem powodziowym, które ustalą odpowiednie cele zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy 3. Do roku 2015 wypracowanie i utworzenie systemów informatycznych realizujących funkcję wspomagania zarządzaniem ryzykiem powodziowym 4. Realizacja Programu budowy flotylli lodołamaczy 5. Rozwój systemu ubezpieczeń powodziowych 6. Stworzenie sprawnie funkcjonującego systemu edukacji w zakresie ochrony przeciwpowodziowej Strona 013
Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (DYREKTYWA POWODZIOWA) Celem Dyrektywy Powodziowej jest zmniejszenie ryzyka powodzi, czyli zmniejszenie prawdopodobieństwa i/lub wystąpienia strat powodziowych poprzez wprowadzenie mechanizmów zarządzania tym ryzykiem 1. ZAPOBIEGANIE 2. OCHRONA 3. PRZYGOTOWANIE 4. REAGOWANIE KRYZYSOWE 5. USUWANIE SKUTKÓW Ryzyko powodziowe wiąże się z prawdopodobieństwem wystąpienia powodzi i związanych z powodzią potencjalnych negatywnych konsekwencji dla zdrowia ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej Strona 014
Wstępna ocena ryzyka powodziowego obszary, na których istnieje znaczące ryzyko powodzi lub wystąpienie znaczącego ryzyka powodzi jest prawdopodobne (tzw. obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi ) Mapy zagrożenia powodziowego mapy przedstawiające obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi Mapy ryzyka powodziowego mapy przedstawiające potencjalne negatywne skutki powodzi Plany zarządzania ryzykiem powodziowym plany określające katalog działań zmierzających do osiągnięcia celów zarządzania ryzykiem powodziowym Cele zarządzania ryzykiem powodziowym ograniczenie potencjalnych negatywnych skutków powodzi dla zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej; Strona 015
Wstępna Ocena Ryzyka Powodziowego (22 grudnia 2011 r.) Dla obszarów dorzeczy przygotowuje się wstępną ocenę ryzyka powodziowego, która zawiera: 1. mapy obszarów dorzeczy z zaznaczeniem granic dorzeczy, granic zlewni, granicy pasa nadbrzeżnego, ukazujące topografię terenu oraz jego zagospodarowanie; 2. opis powodzi historycznych, które spowodowały znaczące negatywne skutki dla zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, ocenę tych skutków, zasięg powodzi oraz trasy przejścia fali powodziowej; 3. opis powodzi historycznych, jeżeli istnieje prawdopodobieństwo, że podobne zjawiska będą miały znaczące negatywne skutki dla zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej; 4. ocenę potencjalnych negatywnych skutków powodzi mogących wystąpić w przyszłości, dla zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, 5. w miarę możliwości, prognozę długofalowego rozwoju wydarzeń, w szczególności wpływu zmian klimatu na występowanie powodzi; Strona 016
Wstępna ocena ryzyka powodziowego obszary, na których istnieje znaczące ryzyko powodzi lub wystąpienie znaczącego ryzyka powodzi jest prawdopodobne obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi
Mapy M zagroż enia powodziowego p d e (22 grudnia 2013 r.). Na mapach zagrożenia powodziowego przedstawia się w szczególności obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest: a) niskie i wynosi co najmniej raz na 500 lat lub istnieje możliwość wystąpienia zdarzenia ekstremalnego, b) średnie i wynosi raz na 100 lat, c) wysokie i wynosi raz na 10 lat, d) możliwe między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano trasę wału przeciwpowodziowego, a także wyspy i przymuliska. obszary szczególnego zagrożenia powodzią. Strona 018
Mapy M zagroż enia powodziowego p d e (22 grudnia 2013 r.). Mapy ryzyka powodziowego (22 grudnia 2013 r.) przedstawiają potencjalnie negatywne skutki związane zane z powodzią Na mapach ryzyka powodziowego zaznacza się: szacunkową liczbę mieszkańców, którzy mogą być dotknięci powodzią, 2) rodzaje działalności gospodarczej wykonywanej na tych obszarach, 3) obecność instalacji, mogących, w razie wystąpienia powodzi, spowodować przypadkowe znaczne zanieczyszczenie środowiska; 4) występowanie innych istotnych elementów takich jak ujęcia wody, strefy ochronne ujęć wody, kąpieliska, obszary Natura 2000, parki narodowe, rezerwaty przyrody, potencjalne ogniska zanieczyszczeń wody. Strona 019
Plany P zarządzania ryzykiem powodziowym o d o (22 grudnia u i 2015 r.) Określają cele zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów zagrożonych aspekt zapobiegania, ochrony, przygotowania, prognozowanie powodzi i systemy wczesnego ostrzegania oraz obejmująśrodki służące osiągnięciu celów. Uwzględniają szczególne cechy terenów objętych planami, co umożliwia opracowanie indywidualnych rozwiązań w zakresie potrzeb i priorytetów dotyczących tych terenów Zapewniają odpowiednią koordynację na obszarze dorzecza w dążeniu do osiągnięcia celów zarządzania ryzykiem powodziowym. Strona 020
Obszary problemowe w ochronie przeciwpowodziowej o znaczeniu krajowym, w tym obszary decydujące o kształtowaniu się fali powodziowej 1. Górna Odra, szczególnie: Kotlina Raciborska poprzez budowę zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny, Kotlina Kłodzka poprzez poprawę ochrony przeciwpowodziowej, Nysa Kłodzka od zbiornika Nysa do ujścia do Odry poprzez modernizację zbiornika wodnego Nysa w zakresie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego oraz zwiększenie możliwości odpływu wód powodziowych szczególnie w okolicy Lewina Brzeskiego, Aglomeracja wrocławska poprzez modernizację Wrocławskiego Węzła Wodnego. 2. Dolna Odra, szczególnie w kontekście prowadzenia akcji lodołamania i poprawę odpływu wód powodziowych poprzez prowadzenie prac utrzymaniowych oraz odbudowę i modernizację zabudowy regulacyjnej w celu likwidacji miejsc limitujących pracę lodołamaczy przystosowanie do III klasy drogi wodnej. 3. Górna Wisła w tym: Uporządkowanie gospodarki wodnej zespołu zbiorników Przeczyce, Kuźnica Warężyńska i Pogoria oraz modernizacja obiektów przeciwpowodziowych doliny Przemszy, Budowa zbiornika wodnego Kąty Myscowa na Wisłoce. Strona 021
Obszary problemowe w ochronie przeciwpowodziowej o znaczeniu krajowym, w tym obszary decydujące o kształtowaniu się fali powodziowej 4. Środkowa Wisła, w tym: Poprawa bezpieczeństwa powodziowego w ujściowym odcinku Bugu, Poprawa bezpieczeństwa powodziowego Doliny Wisły od Płocka do Torunia poprzez ekologiczne bezpieczeństwo stopnia wodnego we Włocławku i poprawę bezpieczeństwa powodziowego zbiornika włocławskiego. 5. Dolna Wisła, szczególnie Żuławy Wiślane poprzez kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe. Strona 022
Dziękuję za uwagę Strona 023