Akademia Młodego Ekonomisty Mierniki dobrobytu gospodarczego. Jak mierzyć dobrobyt? dr Anna Gardocka-Jałowiec Uniwersytet w Białymstoku 7 marzec 2013 r. Dobrobyt, w potocznym rozumieniu, utożsamiać można z: bogactwem, zamożnością, majątkiem. Czym jest dobrobyt? Bardzo mało jest wymagane by doprowadzić państwo do dobrobytu ( ), mianowicie pokój, niskie podatki i tolerancyjne kierowanie sferą sprawiedliwości. [ Adam Smith] Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów Dobrobyt to zasób przedmiotów służących zaspokojeniu różnorakich potrzeb, środków finansowych będących w dyspozycji człowieka/społeczeństwa. 1
Obieg okrężny dóbr, usług i płatności między gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstwami i państwem Dobrobyt to ocena poziomu dobrego samopoczucia społeczeństwa z dostępnych warunków: gospodarczych, kulturowych, politycznych, środowiskowych. 2
Czy wzrost i rozwój gospodarki znaczy to samo? Rozwój gospodarczy Wzrost gospodarczy Rozwój gospodarczy nie może istnieć bez wzrostu. Wzrost bez rozwoju tak!!! Czy rozwój gospodarczy może istnieć bez wzrostu? Celem rozwoju gospodarczego jest nie tylko wzrost produkcji, ale i coraz lepsze zaspokojenie potrzeb gospodarczych społeczeństwa. 3
Miara syntetyczna Poziom PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca określany jest jako stopa życiowa ludności. PKB, PNB, PNN PNB = PKB + dochody netto z kapitału zainwestowanego za granicą PNB to całkowity dochód osiągany przez mieszkańców kraju niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki wytwórcze PNN = PNB - Amortyzacja PNN = DN w cenach rynkowych (czyli całość dochodów gospodarstw domowych) DN w cenach czynników wytwórczych (DNCW) = = DN w cenach rynkowych (PNN) podatki pośrednie (Tp) PKB = C+I+G+(Ex-Im) 4
Dynamika realnego PKB w UE (27) w latach 2008-2011 (w %) 10 5 0-5 EU (27 countries) Belgium Bulgaria Czech Republic Denmark Germany Estonia Ireland Greece Spain France Italy Cyprus Latvia Lithuania Luxembourg Hungary Malta Netherlands Austria Poland Portugal Romania Slovenia Slovakia Finland Sweden United Kingdom 2008 2009 2010 2011 2012-10 -15-20 Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=tec00115&plugin=1[data wejścia: 04.03.2013] PKB per capita w Polsce na tle UE w latach 2002-2011 2011 16200 25100 2011 65% 2010 15300 24500 2010 62% 2009 14200 23500 2009 60% 2008 14100 25000 2008 56% 2007 2006 13600 12300 25000 23700 Poland EU (27) 2007 2006 54% 52% 2005 11500 22500 2005 51% 2004 11000 21700 2004 51% 2003 10100 20700 2003 49% 2002 9900 20500 2002 48% 0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=tec00001&plugin=1[data wejścia: 04.03.2013] 5
O dobrobycie decyduje m.in. sprawność funkcjonowania gospodarki, optymalne zróżnicowanie dochodów. Współczynnik Giniego w Polsce na tle państw UE (27) w latach 2000-2011 2000-2010 2000-2011 Dania 0,247 - Szwecja 0,250 0,250 Czechy 0,258 - Słowacja 0,258 - Finlandia 0,269 0,269 Niemcy 0,283 0,283 Austria 0,291 0,291 Bułgaria 0,292 0,292 Węgry 0,300 0,312 Holandia 0,309 - Słowenia 0,312 0,312 Rumunia 0,321 0,312 Francja 0,327 - Belgia 0,330 0,330 Irlandia 0,343 0,343 Grecja 0,343 0,343 Hiszpania 0,347 0,347 Polska (18) 0,349 0,342 Litwa 0,358 0,376 Włochy 0,360 0,360 Wielka Brytania 0,360 - Estonia 0,360 0,360 Łotwa 0,363 0,357 Portugalia 0,385 - Luksemburg - Malta - Cypr - Współczynnik Giniego - miara nierówności rozkładu dochodów w społeczeństwie; przybiera wartość między 0 a 1 (lub jeśli przemnożymy przez 100, między 0 a 100%). Im większa jest wartość wskaźnika, tym większy jest stopień koncentracji, a tym samym większe nierówności. Źródło: opracowanie własne na podstawie: Human Development Report 2010, s. 152-153; Human Development Report 2011, s. 135-136. 6
Współczynnik Giniego w Polsce w latach 2003-2009 Źródło: opracowanie własne na podstawie: Budżety gospodarstw domowych, GUS, Warszawa 2010, s. 231. Nierówność rozkładu dochodów S80/S20 (wskaźnik zróżnicowania kwintylowego) Jest to stosunek sumy dochodów uzyskanych przez 20% osób o najwyższym poziomie dochodów (najwyższy kwintyl) do sumy dochodów uzyskanych przez 20% osób o najniższym poziomie dochodów (najniższy kwintyl). 7
S80/S20 w Polsce na tle państw UE (27) w latach 2005, 2008, 2011 6,0 5,0 4,0 3,0 2,4 2,6 2,7 2,9 3,0 3,0 3,2 3,9 4,1 4,1 4,2 4,2 4,2 4,4 4,5 4,5 4,5 4,6 4,7 3,3 3,3 3,3 3,4 3,4 3,5 3,6 3,6 5,0 2,0 1,0 2005 2008 2011 0,0 0 Czech Republic Slovakia Hungary Estonia Belgium Finland Denmark Luxembourg Netherlands Sweden Lithuania Malta Poland Latvia Slovenia Germany European Union (27) Austria European Union (15) Italy Romania Spain Greece France Cyprus United Kingdom Bulgaria Portugal Ireland Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=ilc_pns4&lang=en [data pobrania: 4.03.2013] Średni S80/S20 w Polsce na tle państw UE (27) w latach 2005-2011 6,0 5,5 5,0 4,0 3,0 2,3 2,5 2,7 3,0 3,1 3,1 3,1 3,1 3,3 3,3 3,5 3,6 3,6 3,7 3,7 3,8 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,5 4,5 4,5 4,6 2,0 1,0 0,0 Czech Republic Slovakia Hungary Denmark Finland Sweden Estonia Luxembourg Netherlands Belgium Poland Slovenia Malta Lithuania Austria Germany European Union (27) European Union (15) Spain France United Kingdom Italy Latvia Greece Cyprus Portugal Źródło: obliczenia własne na podstawie: http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=ilc_pns4&lang=en [data pobrania: 4.03.2013] 8
Źródło: BIEC - Bureau For Investments And Economic Cycles, LLC [http://www.biec.org/?display=show_me_news&id=503; data pobrania: 03.03.2013] Akademia Młodego Ekonomisty WARSZTATY: Jak mierzyć dobrobyt? Uniwersytet w Białymstoku 7 marzec 2013 r. 9