Twoje uprawnienia do zabezpieczenia społecznego w Belgii
Informacje zawarte w niniejszym przewodniku zostały opracowane i zaktualizowane w ścisłej współpracy z krajowymi korespondentami systemu wzajemnego informowania o ochronie socjalnej (MISSOC). Więcej informacji na temat sieci MISSOC można znaleźć na następującej stronie internetowej: http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langid=en&catid=815 Niniejszy przewodnik zawiera ogólny opis rozwiązań w zakresie zabezpieczenia społecznego stosowanych w odpowiednich państwach. Dodatkowe informacje można uzyskać z innych publikacji MISSOC. Wszystkie te pozycje są dostępne na stronie, do której odsyła powyższy link. Można skontaktować się również z właściwymi organami i instytucjami, które zostały wymienione w załączniku do niniejszego przewodnika. Ani Komisja Europejska, ani żadna osoba działająca w imieniu Komisji nie może być pociągana do odpowiedzialności za wykorzystanie informacji zawartych w niniejszej publikacji. Unia Europejska, 2012 Powielanie dozwolone pod warunkiem wskazania źródła. Lipiec 2012 r 2
Spis treści Rozdział I: Wprowadzenie, organizacja i finansowanie... 5 Wprowadzenie... 5 Organizacja ochrony socjalnej... 6 Finansowanie... 7 Rozdział II: Opieka zdrowotna... 9 Kiedy masz prawo do opieki zdrowotnej?... 9 Co obejmuje ubezpieczenie?... 9 W jaki sposób można skorzystać z opieki zdrowotnej?...11 Rozdział III: Świadczenia pieniężne z tytułu choroby...12 Kiedy masz prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby?...12 Co obejmuje ubezpieczenie?...12 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń pieniężnych z tytułu choroby?...12 Rozdział IV: Świadczenia z tytułu macierzyństwa i ojcostwa...14 Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu macierzyństwa lub ojcostwa?...14 Co obejmuje ubezpieczenie?...14 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu macierzyństwa i ojcostwa?.15 Rozdział V: Świadczenia z tytułu inwalidztwa...16 Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu inwalidztwa?...16 Co obejmuje ubezpieczenie?...16 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu inwalidztwa?...16 Rozdział VI: Emerytury i świadczenia z tytułu podeszłego wieku...17 Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu podeszłego wieku?...17 Co obejmuje ubezpieczenie?...17 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu podeszłego wieku?...18 Rozdział VII: Renty rodzinne...19 Kiedy osoba jest uprawniona do renty rodzinnej?...19 Co obejmuje ubezpieczenie?...20 W jaki sposób można skorzystać z renty rodzinnej?...20 Rozdział VIII: Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych...22 Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych?...22 Co obejmuje ubezpieczenie?...22 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych?...24 Rozdział IX: Świadczenia rodzinne...26 Kiedy masz prawo do świadczeń rodzinnych?...26 Co obejmuje ubezpieczenie?...27 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń rodzinnych?...28 Rozdział X: Bezrobocie...29 Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu bezrobocia?...29 Co obejmuje ubezpieczenie?...30 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu bezrobocia?...31 Rozdział XI: Świadczenia minimalne z pomocy społecznej...32 Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń minimalnych z pomocy społecznej?...32 Co obejmuje ubezpieczenie?...33 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń minimalnych z pomocy społecznej? 34 Rozdział XII: Opieka długoterminowa...36 Kiedy masz prawo do opieki długoterminowej?...36 Co obejmuje ubezpieczenie?...37 W jaki sposób można skorzystać z opieki długoterminowej?...38 Lipiec 2012 r 3
Załącznik: Dane kontaktowe instytucji i adresy przydatnych stron internetowych...39 Lipiec 2012 r 4
Rozdział I: Wprowadzenie, organizacja i finansowanie Wprowadzenie Belgijski system zabezpieczenia społecznego pracowników najemnych obejmuje następujące działy: świadczenia z tytułu choroby i macierzyństwa; świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych; świadczenia z tytułu śmierci; świadczenia z tytułu inwalidztwa; emerytury i renty rodzinne; świadczenia z tytułu bezrobocia; świadczenia rodzinne. Do osób prowadzących działalność na własny rachunek mogą mieć zastosowanie specjalne zasady. Szczegółowe informacje uzyskać można w kompetentnych instytucjach. Jak zostać członkiem systemu zabezpieczenia społecznego? Jeśli osoba jest zatrudniona w Belgii w charakterze pracownika najemnego, pracodawca jest zobowiązany załatwić formalności konieczne, aby objąć swojego pracownika zabezpieczeniem społecznym. Nie ma konieczności zgłaszania się do żadnej instytucji. Jedyny wyjątek od tej reguły dotyczy ubezpieczenia dotyczącego opieki zdrowotnej i zasiłków. Aby zostać objętymi tym ubezpieczeniem, pracownik musi przystąpić do wybranej instytucji ubezpieczeniowej (organisme assureur/verzekeringsinstelling) albo towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych (mutualité/ziekenfonds) lub zarejestrować się w jednym z oddziałów regionalnych pomocniczej kasy ubezpieczenia zdrowotnego i ubezpieczenia na wypadek inwalidztwa (Caisse auxiliaire d assurance maladieinvalidité/hulpkas voor ziekte- en invaliditeitsverzekering CAAMI/HZIV). W Belgii towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych są pogrupowane w krajowych związkach funduszy chrześcijańskich, socjalistycznych, neutralnych światopoglądowo, niezależnych i liberalnych. Istnieje możliwość zmiany instytucji ubezpieczeniowej lub towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych pierwszego dnia każdego kwartału kalendarzowego. Jednak nowy ubezpieczyciel może nie wyrazić zgody na przyjęcie wniosku o ubezpieczenie, w szczególności, jeśli okres ubezpieczenia wynosił mniej niż 12 miesięcy. Nowy ubezpieczyciel udzieli wszelkich informacji w tym względzie. W dalszej części niniejszego opracowania towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych oraz oddziały regionalne kasy pomocniczej będą nazywane kasami chorych. Towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych to niekomercyjne stowarzyszenia podmiotów działające w celu promowania dobrostanu fizycznego, psychologicznego i społecznego. Kasa pomocnicza ubezpieczenia zdrowotnego i ubezpieczenia na wypadek inwalidztwa jest publiczną instytucją zabezpieczenia społecznego. Lipiec 2012 r 5
Odwołania Osoba, która nie zgadza się z decyzją wydaną przez instytucję ubezpieczenia społecznego może się od niej odwołać w terminie 1 miesiąca począwszy od daty powiadomienia o tej decyzji. Jeśli osoba zamieszkuje w Belgii, odwołanie musi wysłać listem poleconym lub złożyć je w sekretariacie sądu pracy (greffe du tribunal du travail/griffie van de arbeidsrechtbank) okręgu sądowego miejsca zamieszkania. Jeśli osoba mieszka za granicą, odwołanie musi wysłać do sądu pracy okręgu sądowego ostatniego miejsca zamieszkania albo ostatniego miejsca pobytu w Belgii lub też do sądu pracy okręgu sądowego ostatniego miejsca pracy w Belgii, jeżeli osoba nigdy nie miała miejsca pobytu ani zamieszkania w Belgii. Można również zgłosić się osobiście w sekretariacie sądu. Organizacja ochrony socjalnej Zabezpieczenie społeczne jest obszarem polityki federalnej, podlegającym kompetencjom ministra spraw społecznych (Ministre des Affaires sociales), ministra pracy (Ministre de l'emploi), ministra służb publicznych (Ministre de la Fonction publique), ministra ds. emerytur i dużych miast (Ministre des Pensions et des Grandes villes), ministra ds. klasy średniej (Ministre des Classes moyennes), sekretarza stanu ds. zagadnień społecznych odpowiedzialnego za osoby niepełnosprawne (Secrétaire d'etat aux Affaires sociales chargé des personnes handicapées) oraz sekretarza stanu ds. integracji społecznej i walki z ubóstwem (Secrétaire d Etat à l'intégration sociale et à la Lutte contre la Pauvreté). Krajowy urząd zabezpieczenia społecznego (Office national de Sécurité sociale/rijksdienst voor Sociale Zekerheid ONSS/RSZ) to publiczna instytucja zabezpieczenia społecznego, której zadaniem jest gromadzenie składek (z wyjątkiem wypadków przy pracy) i rozdzielanie funduszy pomiędzy instytucjami centralnymi odpowiedzialnymi za zarządzanie różnymi działami zabezpieczenia społecznego poprzez tzw. zarządzanie globalne. Choroba, macierzyństwo, inwalidztwo Obszarami choroby, macierzyństwa i inwalidztwa zarządza krajowy instytut ubezpieczenia zdrowotnego i ubezpieczenia na wypadek inwalidztwa (Institut national d'assurance maladie-invalidité/rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering INAMI/RIZIV), który zajmuje się przede wszystkim dystrybuowaniem zasobów finansowych pomiędzy różnymi towarzystwami ubezpieczeń odpowiedzialnymi za świadczenia (towarzystwami ubezpieczeń wzajemnych związanymi z jednym z pięciu stowarzyszeń krajowych, oddziałami regionalnymi pomocniczej kasy ubezpieczenia zdrowotnego i ubezpieczenia na wypadek inwalidztwa lub funduszem ubezpieczenia zdrowotnego belgijskiego holdingu krajowych sieci kolejowych SNCB-Holding). Można dokonać wyboru dowolnego towarzystwa ubezpieczeń; wybór jest ograniczony tylko w przypadku pracowników belgijskich krajowych sieci kolejowych. Starość i renty rodzinne Obszarami świadczeń z tytułu podeszłego wieku i rent rodzinnych zarządza krajowy urząd świadczeń emerytalno-rentowych (Office national des pensions/rijksdienst voor Pensioenen ONP/RVP), odpowiedzialny za ocenę i wypłatę tych świadczeń. Wniosek o wypłacanie świadczeń składa się w krajowym urzędzie świadczeń emerytalno- Lipiec 2012 r 6
rentowych za pośrednictwem administracji lokalnej w miejscowości zamieszkania wnioskodawcy. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe Obszarem wypadków przy pracy zarządza fundusz ds. wypadków przy pracy (Fonds des accidents du travail/fonds voor Arbeidsongevallen FAT/FAO), którego głównym zadaniem jest przyznawanie świadczeń w postaci odszkodowań marynarzom, pracownikom sektora morskiego oraz pracownikom, których pracodawcy nie wypełnili swoich obowiązków. Fundusz ds. wypadków przy pracy przeprowadza kontrole techniczne i lekarskie oraz ratyfikuje porozumienia dotyczące wypadków przy pracy pomiędzy ofiarą wypadku a towarzystwem ubezpieczeń. Pracodawcy mają obowiązek ubezpieczyć swoich pracowników od ryzyka wypadków przy pracy w zarejestrowanym towarzystwie ubezpieczeń lub towarzystwie ubezpieczeń wzajemnych. Fundusz chorób zawodowych (Fonds des maladies professionnelles/fonds voor de Beroepsziekten FMP/FBZ) to publiczna instytucja zabezpieczenia społecznego odpowiedzialna za administrowanie całym obszarem ubezpieczenia od chorób zawodowych. Fundusz ten odpowiedzialny jest również za wdrażanie regulacji prawnych w obszarze zapobiegania. Jego częścią jest fundusz ds. azbestu zajmujący się wypłacaniem rekompensat osobom, które poniosły szkodę w związku z wykorzystaniem azbestu. Świadczenia rodzinne Przepisy wdrażane są z jednej strony przez krajowy urząd ds. świadczeń rodzinnych dla zatrudnionych (Office national d'allocations familiales pour travailleurs salariés/rijksdienst voor Kinderbijslag voor Werknemers ONAFTS/RKW) i specjalne fundusze świadczeń rodzinnych, a z drugiej strony przez niezależne fundusze świadczeń. Głównym zadaniem Krajowego Urzędu jest dystrybucja zasobów finansowych pomiędzy różnymi funduszami świadczeń; pełni on również rolę funduszu świadczeń dla osób ubezpieczonych w Urzędzie. Urząd zajmuje się ponadto nadzorem nad funduszami świadczeń. W przypadku niektórych zawodów utworzono specjalne fundusze (fundusze publiczne), do których powinni przystępować przedstawiciele odnośnych zawodów. Niezależne fundusze świadczeń to instytucje utworzone z inicjatywy pracodawców i zarządzane przez nich. Są one zatwierdzane przez króla i mogą być odpowiedzialne wyłącznie za wypłacanie świadczeń przewidzianych ustawą. Bezrobocie Kwestiami związanymi z bezrobociem zarządza krajowy urząd ds. zatrudnienia (Office national de l'emploi/rijksdienst voor Arbeidsvoorziening ONEM/RVA) i jego jednostki regionalne, które podejmują decyzje o przysługiwaniu świadczeń danej osobie. Płatności świadczeń dokonuje zarejestrowana organizacja związków zawodowych, której członkiem jest zainteresowana osoba, lub kasa pomocnicza odpowiedzialna za wypłatę świadczeń z tytułu bezrobocia (Caisse auxiliaire de paiement des allocations de chômage/hulpkas voor werkloosheidsuitkeringen CAPAC/HVW), która otrzymała wniosek. Finansowanie Większość działów systemu zabezpieczenia społecznego finansowana jest poprzez tzw. finansowe zarządzanie globalne (gestion globale), tzn. część ogólnej składki na Lipiec 2012 r 7
zabezpieczenie społeczne, ogólnych dotacji państwowych i alternatywnego finansowania (VAT) przeznacza się na działy w zależności od ich potrzeb finansowych. Zatrudniony będzie musiał uiszczać składkę na ubezpieczenie społeczne w wysokości równej określonemu odsetkowi swojego wynagrodzenia. Z wynagrodzenia potrąca ją pracodawca, który odprowadza ją następnie do krajowego urzędu ubezpieczeń społecznych (Office national de sécurité sociale/rijksdienst voor sociale zekerheid ONSS/RSZ). Jedyna składka, co do której może istnieć ewentualnie wymóg samodzielnego uiszczania w kasie chorych to składka na niektóre świadczenia w ramach dodatkowego dobrowolnego ubezpieczenia. Żadnej dodatkowej składki nie płacą osoby, które należą do pomocniczej kasy ubezpieczenia zdrowotnego i ubezpieczenia na wypadek inwalidztwa (Caisse auxiliaire d assurance maladieinvalidité/hulpkas voor ziekte- en invaliditeitsverzekering CAAMI/HZIV), ponieważ zajmuje się ona wyłącznie ubezpieczeniem obowiązkowym. Podstawowa składka opłacana przez pracodawców i pracowników wynosi 37,84%, zaś wysokość składki wyrównania płac może być zróżnicowana. Programy świadczeń z tytułu choroby, macierzyństwa, inwalidztwa, starości, rent rodzinnych oraz świadczeń z tytułu bezrobocia finansowane są również poprzez pozostałe specjalne składki. Wypadki przy pracy objęte są ubezpieczeniem finansowanym przez pracodawców. Lipiec 2012 r 8
Rozdział II: Opieka zdrowotna Kiedy masz prawo do opieki zdrowotnej? System ubezpieczenia zdrowotnego obejmuje wszystkie osoby zamieszkujące legalnie w Belgii: pracowników najemnych, bezrobotnych, emerytów i rencistów, osoby prowadzące działalność na własny rachunek, urzędników służby cywilnej, osoby niepełnosprawne, pomoc domową, studentów, osoby wpisane do rejestru osób fizycznych, a także osoby pozostające na ich utrzymaniu. Objęte ubezpieczeniem zdrowotnym są osoby: zarejestrowane w kasie chorych; których składki nie są niższe od określonej minimalnej kwoty. Objęte ubezpieczeniem osoby pozostające na utrzymaniu do współmałżonek, konkubent, dzieci do 25. roku życia (6 kategorii) oraz wstępni (w niektórych przypadkach teściowie), których dochód z pracy zawodowej lub dochód zastępczy nie przekraczają kwoty 2 265,49 EUR za kwartał. Co obejmuje ubezpieczenie? Refundacji świadczeń obejmujących opiekę profilaktyczną i leczniczą dokonuje się według stawek ustalanych na drodze rozporządzenia. Opieka medyczna i dentystyczna Zasadniczo kasa chorych refunduje 60 75% uiszczonej należności za świadczenia opieki zdrowotnej, takie jak wizyty i konsultacje u lekarza ogólnego lub specjalisty. Opieka dentystyczna obejmuje leczenie prewencyjne i zachowawcze, usuwanie zębów, protezy dentystyczne i leczenie ortodontyczne. Refunduje się koszt leczenia, koszt protez dentystycznych itp. Leki W przypadku leków wydawanych z przepisu lekarza pacjent ponosi określoną część kosztów. Jej wysokość zależy od produktu. Wysokość części kosztów leków podlegających refundacji przez ubezpieczenie zdrowotne jest uzależniona od tego, do jakiej grupy leki te należą (A, B, C, Cs, Cx oraz leki recepturowe). Zasadniczo osoby realizujące receptę uiszczają u farmaceuty tylko część ceny niepodlegającą refundacji przez kasę chorych. Pacjenci przebywający w szpitalu ogólnym płacą za leki 0,62 EUR dziennie. W odniesieniu do zwrotu kosztów przygotowania leku przez farmaceutę ustalony jest maksymalny udział w wysokości 1,15 lub 2,30 EUR na ubezpieczonego. Opłaty zmniejsza się w przypadku osób korzystających z systemów preferencyjnych. Lipiec 2012 r 9
Hospitalizacja W momencie przyjęcia do szpitala uiszcza się zryczałtowaną przedpłatę, a następnie ryczałtową opłatę za każdy dzień pobytu w szpitalu (14,71 EUR za dzień). Pacjent będzie również musiał opłacić dzienny ryczałt za leki podawane mu w czasie pobytu w szpitalu. Jeśli pacjent hospitalizowany jest w placówce psychiatrycznej przez ponad pięć lat, opłaty wynoszą 24,52 EUR dziennie. Przewidziany jest stały wkład towarzystwa ubezpieczeń w odniesieniu do zatwierdzonych domów spokojnej starości, ośrodków opiekuńczych, domów opieki, placówek psychiatrycznych i ośrodków opieki dziennej. Opłata wstępna wynosi 41,98 EUR. Obniżka przysługuje dzieciom pozostającym na utrzymaniu zwykłych beneficjentów, osobom korzystającym z systemu preferencyjnego oraz bezrobotnym kwalifikującym się przez 12 miesięcy do kategorii bezrobotnych osób samotnych oraz bezrobotnych osób posiadających osoby na utrzymaniu, łącznie z osobami pozostającymi na utrzymaniu. Fizjoterapia i opieka pielęgniarska Terapia ruchowa podlega refundacji tylko, jeśli przepisał ją lekarz. Zazwyczaj refundacji z ubezpieczenia zdrowotnego podlega maksymalnie 60% należności uiszczanej u fizjoterapeuty. Ubezpieczenie zdrowotne pokrywa 75% kosztów opieki pielęgniarskiej w przypadku odbiorców, którzy nie korzystają z systemów preferencyjnych, a korzystają z usług niezakontraktowanych dostawców usług. Protezy, okulary, aparaty słuchowe W drodze porozumienia zapewnia się zwrot całości lub części kosztów, w zależności od rodzaju świadczenia i beneficjenta. Pozostałe świadczenia Możliwe jest realizowanie innych świadczeń zgodnie z przepisami wewnętrznymi danego towarzystwa ubezpieczeń. Krajowy instytut ubezpieczenia chorobowego i ubezpieczenia na wypadek inwalidztwa (Institut National d'assurance Maladie-Invalidité/Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering INAMI/RIZIV) wypłaca kwotę ze specjalnego funduszu solidarnościowego na pokrycie kosztów niektórych szczególnie kosztownych terapii spoza oficjalnej listy refundowanych świadczeń. Zwiększenie refundacji Niektórzy ubezpieczeni, a także osoby pozostające na ich utrzymaniu, mogą skorzystać ze zwiększonej refundacji przez kasę chorych, ze względu na swoją sytuację finansową. Chodzi o emerytów i rencistów, wdowców, sieroty, inwalidów, beneficjantów zasiłków z tytułu niepełnosprawności, korzystających ze świadczeń pomocy społecznej itp. Lipiec 2012 r 10
W jaki sposób można skorzystać z opieki zdrowotnej? Opieka medyczna i dentystyczna Zasadniczo istnieje możliwość zwrócenia się bezpośrednio do wybranego lekarza lub dentysty i uregulowanie u niego wymaganej należności. Lekarze mogą być zarejestrowani w kolegium lekarskim (Ordre des médecins/orde der geneesheren) oraz zatwierdzeni przez ministra zdrowia publicznego (Ministre de la Santé publique/minister van Volksgezondheid). Jednakże wybór lekarza jest dobrowolny; istnieje również swoboda dostępu do specjalistów. Refundacja nastąpi po przedstawieniu wydanego przez lekarza lub stomatologa zaświadczenia o wykonaniu świadczenia. W razie skorzystania z usług lekarza lub stomatologa, który nie zobowiązał się do stosowania stawek ustalonych rozporządzeniem (nie podpisał kontraktu z kasą chorych), to pacjent pokrywa część należności przewyższającą te stawki. Kasa chorych udostępnia wykaz lekarzy stosujących ustalone stawki. Leki Wykupując leki uiszcza się u farmaceuty tylko część ceny niepodlegającą refundacji przez kasę chorych. Hospitalizacja Osoba wymagająca hospitalizacji musi się najpierw zwrócić do swojej kasy chorych, która wskaże sposób postępowania. Lipiec 2012 r 11
Rozdział III: Świadczenia pieniężne z tytułu choroby Kiedy masz prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby? Wszyscy pracownicy najemni zatrudnieni na podstawie umowy o pracę oraz należący do zbliżonych kategorii mają prawo do świadczeń z tytułu choroby, jeśli: są zarejestrowani w kasie chorych i mają potwierdzenie wpłaty minimalnej wysokości składek; przepracowali 120 dni w ciągu 6 miesięcy kalendarzowych poprzedzających potwierdzenie choroby. Niektóre okresy bezczynności zawodowej, np. płatny urlop czy nieobecność z powodu choroby, traktuje się tak jak okresy zatrudnienia. są niezdolne do pracy i fakt ten został potwierdzony. Do osób prowadzących działalność na własny rachunek mogą mieć zastosowanie specjalne zasady. Szczegółowe informacje uzyskać można w kompetentnych instytucjach. Można również zapoznać się z załącznikiem na temat ochrony socjalnej dla osób prowadzących działalność na własny rachunek, opracowanym przez MISSOC. Co obejmuje ubezpieczenie? W pierwszym okresie świadczenia wypłacane są przez pracodawcę: pracownikom umysłowym w wysokości 100% zarobków przez jeden miesiąc; pracownikom fizycznym w wysokości 100% zarobków (przez pierwsze siedem dni niezdolności do pracy), 60% (od ósmego do czternastego dnia niezdolności do pracy) lub wypłacany jest zasiłek uzupełniający. Świadczenia z ubezpieczenia wypłaca się po zakończeniu okresu wypłacania wynagrodzenia zagwarantowanego przez pracodawcę. Okres ten wynosi dwa tygodnie w przypadku pracowników fizycznych i jeden miesiąc w przypadku pracowników umysłowych. Stawka świadczenia wynosi 60% wynagrodzenia. Kwota maksymalna brana pod uwagę przy określaniu wysokości świadczenia to 126,4894 EUR dziennie jeśli niezdolność do pracy wystąpiła po dniu 1 stycznia 2012 r. Jeśli niezdolność do pracy trwa dłużej niż rok, zainteresowana osoba może skorzystać ze świadczenia z tytułu inwalidztwa (indemnité d invalidité/invaliditeitsuitkering). W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń pieniężnych z tytułu choroby? Osoby, które nie mogą pracować z powodu choroby, muszą dostarczyć lekarzowi orzecznikowi w swojej kasie chorych zaświadczenie wystawione przez leczącego je lekarza rodzinnego. Należy to uczynić to w ciągu 2 dni od momentu stwierdzenia niezdolności do pracy. Jeżeli zaświadczenie zostanie wysłane później, zasiłek będzie przysługiwał dopiero od tego momentu. Lipiec 2012 r 12
Lekarz orzecznik właściwy dla kasy chorych osoby zatrudnionej ocenia czas trwania choroby. W każdej chwili osoba może zostać wezwana na badanie kontrolne. Lipiec 2012 r 13
Rozdział IV: Świadczenia z tytułu macierzyństwa i ojcostwa Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu macierzyństwa lub ojcostwa? Wszystkie pracownice najemne zatrudnione na podstawie umowy o pracę oraz należące do zbliżonych kategorii mają prawo do świadczeń z tytułu macierzyństwa (indemnité de maternité/moederschapsuitkering). Należy zwrócić uwagę, że zatrudnienie nie jest wymagane, aby kwalifikować się do świadczeń z tytułu macierzyństwa: ze świadczeń mogą korzystać kobiety bezrobotne oraz niepełnosprawne. Do pobierania świadczeń rzeczowych uprawnione są osoby, które wpłaciły minimalną kwotę składek (w bieżącym lub poprzednim roku). Minimalna kwota wynosi 4 330,62 EUR (do 21. roku życia) i 5 774,16 EUR (powyżej 21. roku życia). Obowiązuje również okres oczekiwania sześć miesięcy ze 120 dniami faktycznej pracy lub zbliżonych okresów. W przypadku świadczeń z tytułu macierzyństwa istnieje także wymóg wpłacania składek przez sześć miesięcy. Do osób prowadzących działalność na własny rachunek mogą mieć zastosowanie specjalne zasady. Szczegółowe informacje uzyskać można w kompetentnych instytucjach. Można również zapoznać się z załącznikiem na temat ochrony socjalnej dla osób prowadzących działalność na własny rachunek, opracowanym przez MISSOC. Co obejmuje ubezpieczenie? Kobiety w ciąży mogą korzystać z urlopu macierzyńskiego w wymiarze 15 tygodni. Okres ten wydłuża się do 17 tygodni w przypadku porodu mnogiego. Urlop przypadający przed porodem, o który musi wystąpić zainteresowana, rozpoczyna się najwcześniej na 6 tygodni przed przewidywaną datą porodu lub 8 tygodni, jeśli przewidywany jest poród mnogi. Z tych 6 (lub 8) tygodni, maksymalnie 5 (lub 7) można wykorzystać, do wyboru, przed lub po porodzie. Obowiązkowe jest wykorzystane jednego tygodnia urlopu bezpośrednio przed porodem. Część opcjonalnego urlopu rodzicielskiego, której nie wykorzystano przed porodem, może zostać wykorzystana po urlopie poporodowym lub w czasie, kiedy dziecko wraca do domu po długim okresie hospitalizacji. Urlop poporodowy przyznaje się wymiarze 9 tygodni po urodzeniu dziecka. Wysokość świadczeń z tytułu macierzyństwa oblicza się w następujący sposób: w przypadku kobiet wykonujących pracę za wynagrodzeniem: 82% wynagrodzenia (brak wartości maksymalnej) przez pierwsze 30 dni oraz 75% (z zastosowaniem wartości maksymalnej) od trzydziestego pierwszego dnia lub w przypadku przedłużenia; w przypadku kobiet bezrobotnych podstawowe świadczenie ma w ciągu pierwszych 30 dni wysokość odpowiadającą 60% utraconego wynagrodzenia. Wysokość podstawowego świadczenia równa jest wysokości świadczenia z tytułu bezrobocia, Lipiec 2012 r 14
do którego pracownica byłaby uprawniona, gdyby nie była objęta ochroną macierzyństwa. Może ona również wnioskować o przyznanie dodatkowego świadczenia w wysokości 19,5% utraconego wynagrodzenia, do którego ma zastosowanie ograniczenie wysokości. Od trzydziestego pierwszego dnia dodatkowe świadczenie wynosi 15% utraconego wynagrodzenia, do którego ma zastosowanie ograniczenie wysokości. niepełnosprawne kobiety uprawnione są do 79,5% wynagrodzenia (wysokość maksymalna 100,56 EUR) przez pierwsze 30 dni, a następnie 75% (wysokość maksymalna 94,87 EUR); rozpoczęcie okresu macierzyństwa po dniu 1 stycznia 2011 r. Świadczenia rzeczowe to zastrzyki, opieka przed porodem i po porodzie, monitoring i pomoc w trakcie porodu w szpitalu, szpitalu jednego dnia lub w domu. Ojcowie mają prawo do dziesięciu dni urlopu ojcowskiego z tytułu urodzenia się ich dziecka. W przypadku przedłużonej hospitalizacji lub śmierci matki ojciec może zwrócić się o przekształcenie urlopu macierzyńskiego w urlop ojcowski. W przypadku adopcji dziecka obydwoje rodzicie uprawnieni są do urlopu adopcyjnego. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu macierzyństwa i ojcostwa? Siedem dni przed planowaną datą porodu przyszła matka musi przerwać pracę (lub, w stosownym przypadku, powiadomić urząd pracy). Zainteresowana musi dostarczyć swojej kasie chorych zaświadczenie lekarskie stwierdzające, że poród powinien nastąpić pod koniec urlopu przedporodowego, o który występuje. Lipiec 2012 r 15
Rozdział V: Świadczenia z tytułu inwalidztwa Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu inwalidztwa? Pracownik, który wskutek choroby lub niepełnosprawności nie może zarabiać więcej niż jedna trzecia normalnych zarobków pracownika w tej samej kategorii i z takimi samymi kwalifikacjami uznawany jest za inwalidę. Minimalny poziom niezdolności do pracy wynosi 66%. Osoba, która otrzymywała przez rok świadczenie z tytułu choroby i nadal jest niezdolna do podjęcia pracy nabywa prawo do świadczeń z tytułu inwalidztwa (indemnité d invalidité/invaliditeitsuitkering). Prawo to wygasa jednakże w momencie osiągnięcia wieku emerytalnego (obecnie: 65 lat dla kobiet i mężczyzn). Prawo do renty inwalidzkiej nabywa osoba, która: przystąpiła do kasy chorych; przepracowała 120 dni w ciągu 6 miesięcy. Niektóre okresy bezczynności zawodowej, np. płatny urlop czy nieobecność z powodu choroby, traktuje się tak jak okresy zatrudnienia. była niezdolna do pracy przez rok, co zostało poświadczone; udowodniła, że dokonała wpłaty minimalnych kwot stawek. Do osób prowadzących działalność na własny rachunek mogą mieć zastosowanie specjalne zasady. Szczegółowe informacje uzyskać można w kompetentnych instytucjach. Można również zapoznać się z załącznikiem na temat ochrony socjalnej dla osób prowadzących działalność na własny rachunek, opracowanym przez MISSOC. Co obejmuje ubezpieczenie? Świadczenie z tytułu inwalidztwa (indemnité d invalidité/invaliditeitsuitkering) wynosi 65% wcześniejszych zarobków w przypadku osób posiadających na utrzymaniu inne osoby. W przypadku osób nieposiadających nikogo na utrzymaniu stawka ta obniża się do 55% (osoby samotne) lub 40% (konkubenci). Ryczałtowy zasiłek na pomoc osoby trzeciej to dodatek w wysokości 16,57 EUR przyznawany osobom niezdolnym do pracy, najwcześniej w czwartym miesiącu niezdolności do pracy. Wysokość zasiłku nie może przekroczyć pewnego pułapu. Pułap ten wynosi 126,4894 EUR, jeśli inwalidztwo wystąpiło po dniu 1 stycznia 2012 r. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu inwalidztwa? Zob. część dotyczącą świadczeń pieniężnych z tytułu choroby. Lipiec 2012 r 16
Rozdział VI: Emerytury i świadczenia z tytułu podeszłego wieku Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu podeszłego wieku? Zasadniczo wszystkie osoby, które pracowały w Belgii na podstawie umowy o pracę są objęte ubezpieczeniem z tytułu podeszłego wieku. Specjalne zasady stosuje się wobec pracowników pomocy domowej pracujących w niepełnym wymiarze godzin. Pracownicy najemni nabywają prawo do przejścia na wcześniejszą emeryturę w wieku 60 lat, o ile posiadają 35-letni staż pracy. Zwykły wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn wynosi 65 lat. Wyjątek od tej zasady stanowią górnicy, marynarze i członkowie załóg samolotów lotnictwa cywilnego, którzy mogą przechodzić na emeryturę wcześniej. Mężczyźni i kobiety korzystający ze świadczeń w ramach systemu dla bezrobotnych z dopłatami od firm (régime de chômage avec complément d'entreprise/stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag) nie mogą przejść na emeryturę przed ukończeniem 65. roku życia. Emerytura nie zostanie przyznana, jeżeli pobierane są już świadczenia z tytułu choroby, inwalidztwa lub niezawinionego bezrobocia w oparciu o belgijskie lub zagraniczne ustawodawstwo dotyczące zabezpieczenia społecznego lub jeżeli osoba uprawniona otrzymuje zasiłek z tytułu przerwania pracy zawodowej lub skrócenia czasu pracy albo zasiłek uzupełniający przyznany w ramach systemu dla bezrobotnych z dopłatami od firm (régime de chômage avec complément d'entreprise/stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag). Renciści mają prawo pracować pod warunkiem, że otrzymywane wynagrodzenie nie przekracza pewnego pułapu. W przypadku osób poniżej 65. roku życia, które zaczęły otrzymywać emeryturę w 2011 r., kumulacja z dochodem pochodzącym z pracy jest dopuszczalna, jeśli roczne zarobki z pracy zawodowej nie przekraczają 7 421,57 EUR rocznie na pracownika (wynagrodzenie brutto). Kwotę tę podwyższa się do 11 132,37 EUR jeśli dana osoba ma na utrzymaniu dziecko. Emeryt ma obowiązek przed rozpoczęciem pracy poinformować o tym fakcie listem poleconym krajowy urząd świadczeń emerytalno-rentowych (Office national des pensions/rijksdienst voor Pensioenen ONP/RVP). Bardziej szczegółowych informacji udziela krajowy urząd świadczeń emerytalno-rentowych. Do osób prowadzących działalność na własny rachunek mogą mieć zastosowanie specjalne zasady. Szczegółowe informacje uzyskać można w kompetentnych instytucjach. Można również zapoznać się z załącznikiem na temat ochrony socjalnej dla osób prowadzących działalność na własny rachunek, opracowanym przez MISSOC. Co obejmuje ubezpieczenie? Świadczenia obejmują: emeryturę (pension de retraite/rustpensioen) przysługującą pracownikom najemnym; Lipiec 2012 r 17
dodatek do ogrzewania (allocation de chauffage/verwarmingstoelage) przyznawany emerytowanym górnikom; dodatek urlopowy (pécule de vacances/vakantiegeld) i uzupełniający dodatek urlopowy (pécule de vacances complémentaire/aanvullend vakantiegeld). Wysokość emerytury zależy z jednej strony od stażu pracy w Belgii w charakterze pracownika najemnego (łącznie z urlopami, zwolnieniami chorobowymi i okresami bezrobocia), a z drugiej strony od uzyskiwanych wówczas dochodów, z uwzględnieniem kosztów utrzymania w momencie naliczania emerytury. W przypadku kobiet i mężczyzn emeryturę nalicza się w ten sposób, że każdy rok pracy odpowiada 1/45 pełnej wysokości emerytury. Do marynarzy i górników zastosowanie mają specjalne przepisy. Emerytura wynosi maksymalnie 60% średniego wynagrodzenia ze wszystkich lat pracy, a 75% jeżeli na utrzymaniu zainteresowanej osoby pozostaje współmałżonek. Gwarantowana minimalna emerytura za pełną karierę zawodową (pension minimum garantie/gewaarborgd minimumpensioen) to 16 310,21 EUR (gospodarstwo domowe) bądź 13 052,28 EUR (osoba samotna) rocznie i jest obliczana proporcjonalnie jeśli liczba lat pracy odpowiadała co najmniej dwóm trzecim pełnej kariery zawodowej. Maksymalna wysokość renty uzależniona jest od limitu rocznych zarobków. Maksymalna wartość emerytury dla pracownika najemnego (osoby samotnej) wynosi 24 782,40 EUR. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu podeszłego wieku? Wniosek emerytalny należy złożyć w urzędzie gminy właściwym dla miejsca zamieszkania. Jeżeli osoba przebywa w innym państwie członkowskim, należy złożyć wniosek w lokalnej instytucji emerytalno-rentowej danego państwa. Aby zapobiec opóźnieniom w załatwianiu sprawy, zaleca się złożenie tego wniosku na rok przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Istnieją dwa sposoby pobierania emerytury. Lipiec 2012 r 18
Rozdział VII: Renty rodzinne Kiedy osoba jest uprawniona do renty rodzinnej? Pozostały przy życiu współmałżonek ubezpieczonego pracownika najemnego ma prawo do renty rodzinnej (pension de survie/overlevingspensioen), jeśli osiągnął 45. rok życia. Nie istnieje żadne ograniczenie wiekowe, jeżeli pozostały przy życiu współmałżonek ma na utrzymaniu dziecko, jeśli stopień jego inwalidztwa wynosi co najmniej 66%, a także jeśli zmarły górnik przepracował 20 lat pod ziemią. Ponadto małżeństwo musi zostać zawarte co najmniej na rok przed zgonem, chyba że z tego związku urodziło się dziecko lub że zgon nastąpił w wyniku wypadku lub choroby zawodowej późniejszej w stosunku do daty zawarcia małżeństwa albo że w momencie zgonu na utrzymaniu współmałżonka/współmałżonki pozostaje dziecko, na które pobierany jest zasiłek rodzinny. Pozostały przy życiu współmałżonek musi zaprzestać wykonywania wszelkiej pracy poza pracą na podstawie zezwolenia. W przypadku osób poniżej 65. roku życia otrzymujących wyłącznie rentę rodzinną, którą zaczęły otrzymywać w 2011 r., kumulacja z dochodem pochodzącym z pracy jest dopuszczalna jeśli roczne zarobki z pracy zawodowej nie przekraczają kwoty 17 280 EUR rocznie na pracownika (wynagrodzenie brutto). Kwotę tę podwyższa się maksymalnie do 21 600 EUR, jeśli dana osoba ma na utrzymaniu dziecko. Beneficjent ma obowiązek przed rozpoczęciem pracy poinformować o tym fakcie listem poleconym krajowy urząd świadczeń emerytalno-rentowych (Office national des pensions, Rijksdienst voor Pensioenen ONP/RVP). Należy powiadomić listem poleconym pracodawcę, o tym że osoba otrzymuję rentę. Bardziej szczegółowych informacji udziela krajowy urząd świadczeń emerytalno-rentowych. Warunkiem otrzymywania świadczeń jest również to, że pozostały przy życiu współmałżonek nie zawrze ponownie związku małżeńskiego. W przypadku małżonka rozwiedzionego warunki są następujące: osoba ta nie została pozbawiona władzy rodzicielskiej, nie została skazana za usiłowanie zabójstwa współmałżonka i nie zawarła ponownie związku małżeńskiego. Pozostałe warunki (wiek, akumulacja itp.) są takie same jak w przypadku emerytury. Pozostały przy życiu partner nie otrzymuje żadnych świadczeń. Rentę rodzinną przyznaje się ponadto na okres do 12 miesięcy tym osobom, które pobierają już świadczenia z tytułu choroby, inwalidztwa lub niezawinionego bezrobocia w oparciu o belgijskie lub zagraniczne prawodawstwo dotyczące zabezpieczenia społecznego lub otrzymują zasiłek z tytułu przerwania pracy zawodowej albo zasiłek uzupełniający w ramach systemu dla bezrobotnych z dopłatami od firm (régime de chômage avec complément d'entreprise/stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag). Do osób prowadzących działalność na własny rachunek mogą mieć zastosowanie specjalne zasady. Szczegółowe informacje uzyskać można w kompetentnych instytucjach. Można również zapoznać się z załącznikiem na temat ochrony socjalnej dla osób prowadzących działalność na własny rachunek, opracowanym przez MISSOC. Lipiec 2012 r 19
Co obejmuje ubezpieczenie? Współmałżonek pozostały przy życiu ma prawo do 80% rzeczywistej lub hipotetycznej emerytury ubezpieczonego, przy czym wysokość oblicza się według stawki dla pary małżonków, w której jedna osoba pozostaje na utrzymaniu drugiej. W przypadku małżonka rozwiedzionego wysokość świadczenia oblicza się jak wysokość emerytury, ale tylko w oparciu o 62,5% dochodu pomniejszonego o dochód osobisty. Nie są brane pod uwagę okresy pozostawania poza związkiem małżeńskim ani okresy objęte emeryturą osobistą. Gwarantowana minimalna renta rodzinna (pension de survie minimum garantie /gewaarborgd minimum-overlevingspensioen) za pełną karierę zawodową to 12 847,07 EUR rocznie i jest obliczana proporcjonalnie jeśli liczba lat pracy odpowiadała co najmniej dwóm trzecim pełnej kariery zawodowej. Maksymalna wysokość renty uzależniona jest od limitu rocznych zarobków. Maksymalna wysokość renty rodzinnej dla pozostałego przy życiu współmałżonka pracownika najemnego wynosi 24 782,40 EUR, co odpowiada maksymalnej wysokości emerytury dla osoby samotnej. Tymczasowa renta rodzinna (pension de survie temporaire/tijdelijk overlevingspensioen) może zostać wypłacona lub czasowo utrzymana wdowcowi lub wdowie, którzy nie posiadają lub utracili prawo do renty rodzinnej. W szczególności możliwe jest przyznanie 12-miesięcznego zasiłku współmałżonkom, którzy nie kwalifikują się do renty rodzinnej. Rentę można również wypłacać przez okres dłuższy niż ustawowe 12 miesięcy, jeśli współmałżonek pozostały przy życiu a mający mniej niż 45 lat nie kwalifikuje się już do wcześniejszego przyznania renty rodzinnej. W takim przypadku po 12 miesiącach wypłaca się świadczenie w zmniejszonej wysokości. Świadczenie z tytułu śmierci Jeżeli zgon ubezpieczonego nastąpił w ramach życia prywatnego, przyznaje się zasiłek pogrzebowy (allocation pour frais funéraires/uitkering voor begrafeniskosten). Ma on formę ryczałtu ustalanego niezależnie od indeksu cen konsumpcyjnych, bądź w wysokości 148,74 euro. Świadczenia z tytułu śmierci związane z wypadkami przy pracy i chorobami zawodowymi omówione są w części dotyczącej świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. W jaki sposób można skorzystać z renty rodzinnej? Wniosek rentowy należy składać w krajowym urzędzie świadczeń emerytalnorentowych (Office national des pensions/rijksdienst voor Pensioenen ONP/RVP) lub urzędzie gminy właściwym dla miejsca zamieszkania. Jeżeli osoba przebywa w innym państwie członkowskim, należy złożyć wniosek w lokalnej instytucji emerytalnorentowej danego państwa. Wniosek o przyznanie tymczasowej renty rodzinnej musi zostać złożony w ciągu 12 miesięcy od daty zgonu współmałżonka. Uwaga: pozostały przy życiu współmałżonek emeryta lub rencisty nie musi składać wniosku o przyznanie mu renty rodzinnej ani Lipiec 2012 r 20
tymczasowej renty rodzinnej, ponieważ jedno z tych świadczeń zostanie mu przyznane automatycznie. Renta może być wypłacana przekazem pocztowym wysyłanym na adres zamieszkania osoby uprawnionej lub być przelewana na bieżący rachunek pocztowy albo na konto bankowe otwarte na nazwisko osoby uprawnionej. Lipiec 2012 r 21
Rozdział VIII: Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych? Wypadki przy pracy Wypadek przy pracy definiuje się jako każdy wypadek, któremu ulega pracownik w trakcie i z racji wykonywania umowy o pracę i który powoduje uszkodzenie ciała. Wszyscy pracownicy najemni, również praktykanci i pomoc domowa, są ubezpieczeni od wypadków przy pracy oraz od wypadków w drodze do pracy i z pracy. Choroby zawodowe Wszyscy pracownicy najemni, a także bezrobotni i inwalidzi w trakcie szkoleń i przekwalifikowania objęci są ubezpieczeniem z tytułu chorób zawodowych. Istnieje wykaz tych chorób, z którym można się zapoznać na stronach funduszu chorób zawodowych (Fonds des maladies professionnelles/fonds voor de beroepsziekten FMP/FBZ): http://www.fmp.fgov.be/fr/listes_fr01.htm (po niderlandzku, francusku i niemiecku). Jeśli dana choroba zawodowa znajduje się w tym wykazie, a cierpiąca na nią osoba pracuje w sektorze, w którym jest narażona na ryzyko zapadnięcia na nią, jej chorobę zostanie uznaje się za chorobę zawodową. Ponadto chory ma również możliwość udowodnienia, że dana choroba nieznajdująca się w wykazie wynika z narażenia na działanie określonego czynnika szkodliwego i że istnieje między tym czynnikiem a tą chorobą związek przyczynowo-skutkowy. Pracodawca musi się ubezpieczyć w funduszu chorób zawodowych, który przyznaje świadczenia. Co obejmuje ubezpieczenie? Wypadki przy pracy Wypadek przy pracy uprawnia do następujących świadczeń: świadczenia pieniężnego z tytułu czasowej lub trwałej, całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy oraz, w razie konieczności, zasiłku na opiekę osoby trzeciej; zwrotu kosztów leczenia i kosztów pokrewnych; zwrotu kosztów podróży; specjalnego świadczenia z tytułu śmierci. Świadczenie pieniężne z tytułu niezdolności do pracy W trakcie trwania całkowitej czasowej niezdolności do pracy ofiara wypadku przy pracy otrzymuje 90% średniego dziennego wynagrodzenia. Zasiłek wypłaca się również z tytułu częściowej czasowej niezdolności do pracy. Jeżeli poszkodowany wraca do części swoich obowiązków, będzie otrzymywał zasiłek w wysokości różnicy między swoim wynagrodzeniem sprzed wypadku a wynagrodzeniem, które otrzymuje po powrocie do pracy. Lipiec 2012 r 22
Po pewnym czasie można wrócić do pracy lub niezdolność może się utrwalić. Po utrwaleniu się niezdolności, na okres trzech lat przyznaje się roczny zasiłek. W tym czasie przypadek może zostać ponownie zbadany. Wysokość zasiłku zależy od stopnia inwalidztwa oraz od wynagrodzenia pracownika w roku poprzedzającym wypadek (wynagrodzenie bazowe). Po upływie 3 lat, zasiłek przekształca się w dożywotnią rentę. Można wystąpić o wypłatę jednej trzeciej jej równoważnika kwotowego, jeśli stopień inwalidztwa przekracza 19%. W przypadku świadczenia opieki przez osobę trzecią przyznaje się zasiłek uzupełniający (allocation complémentaire/aanvullende uitkering) w wysokości maksymalnie 12-krotności przeciętnego miesięcznego dochodu gwarantowanego, zgodnie z kategorią zapotrzebowania, indeksowane od początku okresu przyznawania świadczenia i i wypłacane do 91. dnia hospitalizacji. Akumulacja z wynagrodzeniem za pracę jest w pełni dopuszczalna. Do akumulacji mają jednak zastosowanie pewne ograniczenia w przypadku akumulacji ze świadczeniami z tytułu choroby bądź inwalidztwa, emeryturą i innymi rentami związanymi z wypadkami przy pracy i chorobami zawodowymi. Jeśli chodzi o wypłatę tych świadczeń, świadczenie pieniężne z tytułu czasowej niezdolności do pracy wypłaca się w tym samym terminie, co wynagrodzenie. Po utrwaleniu się niezdolności do pracy jest on wypłacany co miesiąc lub co kwartał, w zależności od przypadku. Opieka zdrowotna Ofiara wypadku przy pracy ma prawo do refundacji hospitalizacji, kinezyterapii, opieki medycznej, chirurgicznej, stomatologicznej, środków farmaceutycznych oraz aparatów ortopedycznych. Poszkodowany nie może zostać obciążony żadnymi kosztami. Opieka podlega refundacji według obowiązujących w ubezpieczeniu chorobowym stawek, a ubezpieczyciel musi pokryć dodatkowe koszty (tzw. bilet regulacyjny). Zasadniczo poszkodowany może wybrać lekarza i szpital. Koszty podróży ubezpieczonego oraz członków jego rodziny podlegają zwrotowi pod pewnymi warunkami. Wypadek śmiertelny Wypadek przy pracy lub na drodze do i z pracy, który spowodował zgon poszkodowanego, daje prawo do: zasiłku pogrzebowego (indemnité pour frais funéraires/begrafenisvergoeding) w wysokości trzydziestokrotności średniego dziennego wynagrodzenia zmarłego; zwrotu wszystkich kosztów (również tych wynikających z formalności administracyjnych) związanych z przewiezieniem ciała na miejsce pochówku; dożywotniej renty w wysokości 30% wynagrodzenia zmarłego ubezpieczonego dla współmałżonka pozostającego przy życiu; tymczasowej renty dla dzieci w wysokości 15% (półsieroty) lub 20% (sieroty) wynagrodzenia zmarłego ubezpieczonego. Jest ona wypłacana do 18 roku życia lub do momentu wygaśnięcia prawa do świadczeń rodzinnych. Renta z tytułu wypadku śmiertelnego jest wypłacana co kwartał lub co miesiąc. Lipiec 2012 r 23
Choroby zawodowe W przypadku choroby zawodowej wypłacane są następujące świadczenia: zasiłek z tytułu czasowej lub trwałej, częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy oraz, w razie konieczności, zasiłek na opiekę osoby trzeciej; zasiłki z tytułu tymczasowego lub trwałego przerwania pracy zawodowej w charakterze środka zapobiegawczego. Fundusz chorób zawodowych (Fonds des maladies professionnelles/fonds voor de Beroepsziekten FMP/FBZ) może wyrazić zgodę na zaprzestanie przez daną osobę aktywności zawodowej, jeżeli lekarz stwierdził występowanie predyspozycji do danej choroby zawodowej lub jej pierwsze symptomy. W takim przypadku ubezpieczony ma prawo do zasiłku z tytułu czasowej całkowitej niezdolności do pracy. Ma również prawo do przekwalifikowania; zasiłek w razie zgonu ubezpieczonego spowodowanego chorobą zawodową; zwrotu kosztów leczenia i kosztów pokrewnych. Ubezpieczony ma prawo swobodnego wyboru świadczeniodawców. Ma prawo do pełnej refundacji opłaconych świadczeń według stawek ustalonych rozporządzeniem; zwrot kosztów podróży poniesionych w związku z leczeniem choroby zawodowej. Świadczenia są obliczane i wypłacane na tych samych zasadach, jakie obowiązują w przypadku wypadków przy pracy. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych? Wypadki przy pracy To na pracodawcy spoczywa obowiązek wykupienia ubezpieczenia w uprawnionym towarzystwie ubezpieczeniowym lub towarzystwie ubezpieczeń wzajemnych. Każdy wypadek przy pracy musi zostać w ciągu 8 dni zgłoszony przez pracodawcę ubezpieczycielowi, a w niektórych przypadkach inspektorowi bezpieczeństwa i higieny pracy. Zgłoszenia dokonuje się na specjalnym formularzu lub drogą elektroniczną. Jeśli nie dokona go pracodawca, może to zrobić pracownik lub członek jego rodziny. Jeżeli jest to możliwe, do zgłoszenia należy dołączyć zaświadczenie lekarskie. Stopień trwałej niezdolności do pracy, wynagrodzenie bazowe oraz datę utrwalenia się niezdolności do pracy zaznacza się w porozumieniu zawieranym przez ubezpieczyciela z poszkodowanym, po czym podlegają one zatwierdzeniu przez fundusz wypadków przy pracy (Fonds des accidents de travail/fonds voor Arbeidsongevallen FAT/FAO). W przypadku braku porozumienia co do propozycji rozwiązania ubezpieczyciela, poszkodowany może wnieść sprawę do sądu pracy. Jeśli jednak pracodawca lub ubezpieczyciel jest w stanie zapewnić opiekę medyczną, farmaceutyczną lub szpitalną, poszkodowany nie może dokonać innego wyboru. Usługi te są w pełni bezpłatne. Wszelkich dodatkowych informacji udzieli ubezpieczyciel pracodawcy. W przypadku jakichkolwiek trudności należy się zwrócić do FAT/FAO. Lipiec 2012 r 24
Choroby zawodowe Wniosek o zasiłek składa chory lub jego pełnomocnik (np. towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych, do którego należy) w funduszu chorób zawodowych (Fonds des maladies professionnelles/fonds voor de Beroepsziekten FMP/FBZ). Wniosek składa się na odpowiednim formularzu, który fundusz chorób zawodowych jest zobowiązany wydać choremu. Jeżeli nastąpiłaby zmiana w jego stanie zdrowia, stopień inwalidztwa może zostać poddany ponownej ocenie przez fundusz chorób zawodowych albo na wniosek chorego, albo z urzędu. Lipiec 2012 r 25
Rozdział IX: Świadczenia rodzinne Kiedy masz prawo do świadczeń rodzinnych? Osoba jest uprawniona do świadczeń rodzinnych, jeśli jest zatrudniona lub posiada status bezrobotnego, inwalidy, emeryta lub rencisty. Pomiędzy osobą uprawnioną a dzieckiem musi istnieć stosunek pokrewieństwa lub stosunek prawny. Jeżeli kilka osób ma prawo do świadczeń rodzinnych na to samo dziecko, należy postępować zgodnie z pewnymi zasadami dotyczącymi pierwszeństwa. Do osób prowadzących działalność na własny rachunek mogą mieć zastosowanie specjalne zasady. Szczegółowe informacje uzyskać można w kompetentnych instytucjach. Można również zapoznać się z załącznikiem na temat ochrony socjalnej dla osób prowadzących działalność na własny rachunek, opracowanym przez MISSOC. Ograniczenie wiekowe Po stronie dziecka prawo do świadczeń nie podlega żadnemu warunkowi dotyczącemu kontynuowania edukacji aż do dnia 31 sierpnia roku kalendarzowego, w którym osiąga ono 18 rok życia. Od tego momentu świadczenia rodzinne mogą być wypłacane na dzieci: do 25. roku życia, pod warunkiem, że posiadają zatwierdzoną umowę na praktykę zawodową; do 21. roku życia, jeśli cierpią na chorobę, której konsekwencją jest niepełnosprawność intelektualna lub fizyczna, ograniczenie aktywności lub uczestnictwa w życiu społecznym lub która wywiera wpływ na życie rodziny dziecka; do 25. roku życia w przypadku studentów, absolwentów piszących prace dyplomowe na uczelniach wyższych oraz stażystów w urzędach publicznych; do 25. roku życia w przypadku osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy po ukończeniu przez nie nauki, odbyciu praktyki zawodowej, stażu lub złożeniu pracy dyplomowej, ale tylko przez maksymalny okres 360 dni od momentu zakończenia nauki, praktyki lub stażu albo złożenia pracy dyplomowej. Zasadniczo dziecko musi być wychowywane w Belgii i, zależnie od okoliczności, uczyć się w tym kraju. Ten warunek dotyczący terytorium nie ma jednak zastosowania, jeżeli dziecko jest wychowywane lub uczy się w innym państwie członkowskim Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub w kraju, z którym Belgia zawarła umowę dotyczącą zabezpieczenia społecznego, przewidującą transfer zasiłku na dziecko za granicę. Świadczenie rodzicielskie Prawodawstwo Belgii przewiduje świadczenia rodzicielskie. Beneficjenci tych świadczeń muszą być rodzicami zatrudnionymi w pełnym bądź niepełnym wymiarze czasu pracy w sektorze prywatnym bądź publicznym, którzy przewali pracę zawodową celem zajęcia się dzieckiem. Ponadto muszą: być na zwolnieniu (maksymalnie trzymiesięcznym w przypadku przerwania pracy w pełnym wymiarze czasu; maksymalnie sześciomiesięcznym w przypadku przerwania Lipiec 2012 r 26
pracy w niepełnym wymiarze czasu) od momentu urodzenia się lub przysposobienia dziecka do momentu osiągnięcia przez dziecko wieku 6 lat (ośmiu w przypadku adopcji lub co najmniej 66% niepełnosprawności fizycznej lub intelektualnej); potwierdzić przepracowanie 12 miesięcy w trakcie 15 miesięcy poprzedzających zgłoszenie pracodawcy faktu urodzenia się dziecka. Co obejmuje ubezpieczenie? Ubezpieczony ma prawo do zasiłku na każde dziecko spełniające określone warunki. Jednak począwszy od trzeciego dziecka i na dzieci następne wysokość świadczeń jest taka sama. Osoby pragnące obliczyć wysokość świadczeń przysługujących im na wszystkie dzieci, mogą skorzystać z kalkulatora zamieszczonego na stronie internetowej urzędu do spraw świadczeń rodzinnych (Office national des allocations familiales pour travailleurs salariés/rijksdienst voor Kinderbijslag voor Werknemers ONAFTS/RKW): http://www.onafts.fgov.be/fr/compute.php. Prawo do podstawowych świadczeń rodzinnych przyznaje się na każdy kwartał kalendarzowy w oparciu o ocenę sytuacji otrzymującego w trakcie miesiąca bazowego. Miesiąc bazowy to drugi miesiąc poprzedniego kwartału w przypadku osób, które miały już prawo do świadczeń rodzinnych, a pierwszy miesiąc od przyznania prawa do świadczeń dla osób, które nabyły to prawo po raz pierwszy. Prawo do dodatków związanych z wiekiem nabywane jest w momencie, gdy dzieci ukończą odpowiednio 6, 12 i 18 lat. Specjalne dodatki przyznaje się na dzieci niepełnosprawne, dzieci osób bezrobotnych (po siedmiu miesiącach pełnego bezrobocia), emerytów i rencistów, osób niepełnosprawnych pracujących za wynagrodzeniem oraz kobiet pozostających na urlopie macierzyńskim (po siedmiu miesiącach niezdolności do pracy). Zwiększony zasiłek rodzinny przyznaje się na półsieroty, których żyjący rodzic nie wstąpił ponownie w związek małżeński ani nie założył de facto nowej rodziny. Osoby, które niegdyś były bezrobotne lub niepełnosprawne i rozpoczęły nową działalność uzyskują pod pewnymi warunkami prawo do dodatku na dziecko na okres maksymalnie ośmiu kwartałów. Dodatki związane z sytuacją społeczno-zawodową osoby otrzymującej świadczenia (dodatki na dzieci bezrobotnych oraz emerytów i rencistów, a także pracowników dotkniętych inwalidztwem) przyznaje się na podstawie oceny zasobów finansowych gospodarstwa domowego. Po nabyciu prawa do dodatku w następstwie spełnienia w danym miesiącu ustawowych i określonych w rozporządzeniach warunków koniecznych do jego przyznania, dodatek za pozostałą część kwartału i za następny kwartał zostanie wypłacony pierwszego dnia następnego miesiąca. Prawo do dodatku będzie następnie przyznawane na kolejne kwartały, o ile ustawowe i określone w rozporządzeniach warunki zostaną spełnione w dowolnym momencie drugiego miesiąca poprzedniego kwartału. Dodatki na dzieci niepełnosprawne i zwiększone świadczenia rodzinne na sieroty przestaje się wypłacać począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym wymagane warunki nie zostały spełnione. Lipiec 2012 r 27