Co nam przysługuje, gdy płacimy składki?

Transkrypt

1 Co nam przysługuje, gdy płacimy składki? 1 27

2 Ubezpieczenie chorobowe Zasiłek chorobowy otrzymasz go zamiast pensji, gdy będziesz ubezpieczony i będziesz korzystać ze zwolnienia lekarskiego. Zasiłek chorobowy wynosi: 80% pobieranej pensji (średniej z 12 miesięcy), 70% pensji, gdy będziesz przebywać w szpitalu, 100% pensji (także za pobyt w szpitalu) m.in., gdy Twoja niezdolność do pracy będzie spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, wykonywaniem badań lekarskich dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów, zabiegiem ich pobrania, czy też będzie w czasie ciąży. Kto wypłaca zasiłek chorobowy? Pracodawca, jeśli zatrudnia powyżej 20 pracowników, a w pozostałych przypadkach ZUS. Okres wypłaty zasiłku chorobowego przez czas niezdolności do pracy z powodu choroby, ale nie dłużej niż przez 182 dni, a jeśli niezdolność do pracy wynika z gruźlicy lub występuje w okresie ciąży maksymalnie przez 270 dni. W myśl Kodeksu pracy pracownik przed nabyciem prawa do zasiłku chorobowego otrzymuje wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną. Dotyczy to również osób, które wykonują pracę nakładczą (chałupniczą) oraz odbywają służbę zastępczą. Prawo do wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy przysługuje łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a jeśli pracownik ukończył 50 rok życia łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego. Okres 33 albo 14 dni niezdolności do pracy ustala się, sumując poszczególne okresy niezdolności do pracy w roku kalendarzowym, nawet jeśli: występują między nimi przerwy, pracownik był w danym roku kalendarzowym zatrudniony u więcej niż jednego pracodawcy. Pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego finansowanego ze środków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych od 34 albo 15 dnia niezdolności do pracy w roku kalendarzowym. 2 28

3 Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje, gdy: po maksymalnym okresie, przez który będziesz pobierać zasiłek chorobowy (182 albo 270 dni), nadal będziesz niezdolny do pracy, można oczekiwać, że odzyskasz zdolność do pracy po dalszym leczeniu lub rehabilitacji. Maksymalny czas pobierania świadczenia: 12 miesięcy. Wysokość świadczenia: 90% pensji przez pierwsze 90 dni i 75% pensji w pozostałym okresie, 100% pensji, gdy niezdolność do pracy przypada na okres ciąży. ZUS przyznaje świadczenie rehabilitacyjne na wniosek. Najlepiej złożyć go co najmniej na 6 tygodni przed zakończeniem okresu pobierania zasiłku chorobowego. Taki termin gwarantuje wypłatę świadczenia rehabilitacyjnego od razu, gdy skończy się zasiłek chorobowy. Osobę, która złoży wniosek o świadczenie rehabilitacyjne, ZUS wzywa na badanie przez lekarza orzecznika ZUS. O tym, czy jej stan zdrowia uzasadnia przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego, a jeżeli tak, to na jaki okres, decyduje lekarz orzecznik ZUS wydaje w tej sprawie orzeczenie. Osoba, która nie zgadza się z orzeczeniem lekarza orzecznika, ma prawo wnieść sprzeciw w ciągu 14 dni od daty otrzymania orzeczenia. Sprawę rozpatruje wtedy komisja lekarska ZUS i wydaje orzeczenie. Na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika albo orzeczenia komisji lekarskiej ZUS wydaje decyzję w sprawie świadczenia rehabilitacyjnego. 3 29

4 Zasiłek macierzyński przysługuje z tytułu urodzenia dziecka lub przyjęcia dziecka na wychowanie. Otrzymasz go, jeśli będziesz podlegać ubezpieczeniu chorobowemu: obowiązkowo, np. jako pracownik, dobrowolnie, np. jako osoba prowadząca działalność gospodarczą czy zleceniobiorca. Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres: urlopu macierzyńskiego (z tytułu urodzenia dziecka), urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie), urlopu rodzicielskiego (z tytułu urodzenia dziecka lub przyjęcia dziecka na wychowanie), urlopu ojcowskiego (z tytułu urodzenia się dziecka lub przysposobienia dziecka). Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego/urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego zależy od liczby dzieci urodzonych bądź przyjętych na wychowanie, np. 20 tygodni (140 dni) przy urodzeniu/przyjęciu na wychowanie jednego dziecka. Jeśli pracownica urodzi dziecko (dzieci), przysługuje jej urlop macierzyński, a jeśli pracownica lub pracownik przyjmie dziecko (dzieci) na wychowanie urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego. Okresy tych urlopów wynikają z Kodeksu pracy. Jeśli osoba ubezpieczona inna niż pracownik (np. przedsiębiorca, zleceniobiorca) urodzi dziecko albo przyjmie dziecko na wychowanie, to nie będzie miała prawa do urlopu, ale może otrzymać zasiłek macierzyński (za okres, który odpowiada urlopowi macierzyńskiemu albo urlopowi na warunkach urlopu macierzyńskiego). Pracownica może skorzystać z zasiłku macierzyńskiego, gdy urodzi dziecko po ustaniu zatrudnienia. Jest to możliwe, jeśli pracodawca rozwiązał z nią umowę o pracę w okresie ciąży: z powodu ogłoszenia jego upadłości lub likwidacji, z naruszeniem przepisów prawa, co potwierdza prawomocny wyrok sądu. Jeśli pracownica w ciąży straciła pracę z powodu likwidacji bądź ogłoszenia upadłości pracodawcy i nie dostała propozycji innego zatrudnienia, do dnia porodu przysługuje jej zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. 4 30

5 Bezpośrednio po zasiłku macierzyńskim za okres urlopu macierzyńskiego/urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego możesz skorzystać z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego, np. przez 32 tygodnie w razie urodzenia/przyjęcia na wychowanie jednego dziecka. Rodzice mogą dzielić się korzystaniem z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego. Gdy zostaniesz ojcem, będziesz mieć prawo do: zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego (maksymalnie 2 tygodnie), zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego/urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, jeśli matka dziecka wykorzysta co najmniej 14 tygodni tego zasiłku i zrezygnuje z dalszej części. Wysokość zasiłku macierzyńskiego: za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego 100% pensji (średniej z 12 miesięcy), za okres urlopu rodzicielskiego 100% pensji za pierwsze 6 tygodni i 60% pensji za kolejne tygodnie (jeśli jednak w ciągu 21 dni po porodzie złożysz wniosek, że chcesz pobierać zasiłek macierzyński za cały okres urlopów macierzyńskiego i rodzicielskiego, zasiłek będzie wynosić przez cały ten okres 80% pensji). Zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego przysługuje także osobie, która przyjmie dziecko na wychowanie. Jest to oczywiście możliwe, jeśli rodzic wykorzysta w całości zasiłek macierzyński za okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego przysługuje od następnego dnia po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Z zasiłku macierzyńskiego za okres, który odpowiada urlopowi rodzicielskiemu i urlopowi ojcowskiemu, mogą także skorzystać osoby ubezpieczone inne niż pracownicy. 5 31

6 Zasiłek opiekuńczy otrzymasz, gdy będziesz ubezpieczony i będziesz musiał zaopiekować się: chorym dzieckiem w wieku do 14 lat (60 dni w roku), zdrowym dzieckiem w wieku do 8 lat m.in. z powodu: nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, choroby rodzica, który stale opiekuje się dzieckiem (60 dni w roku), innym chorym członkiem rodziny (małżonkiem, rodzicem dziecka, rodzicem, ojczymem, macochą, teściem, dziadkiem, wnukiem, rodzeństwem oraz dzieckiem w wieku ponad 14 lat), jeśli będziesz z nim mieszkać w czasie choroby (14 dni w roku). Maksymalny łączny okres pobierania zasiłku: 60 dni w roku. Wysokość zasiłku: 80% pensji (średniej z 12 miesięcy). Zasiłek opiekuńczy za opiekę nad zdrowym dzieckiem w wieku do 8 lat przysługuje z powodu: nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, lub dziennego opiekuna, porodu lub choroby małżonka osoby ubezpieczonej lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia im opiekę, pobytu małżonka osoby ubezpieczonej lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innej placówce leczniczej. Można korzystać z zasiłku opiekuńczego z powodu opieki nad dzieckiem własnym ubezpieczonego lub jego małżonka, dzieckiem przysposobionym, a także dzieckiem przyjętym na wychowanie i utrzymanie (np. w ramach rodziny zastępczej). Łączny okres wypłaty zasiłku opiekuńczego nie może przekroczyć 60 dni w roku kalendarzowym i nie zależy to od: liczby dzieci i członków rodziny, którzy wymagają opieki, liczby osób uprawnionych do tego zasiłku. 6 32

7 Ubezpieczenie wypadkowe Świadczenia z tego ubezpieczenia dostaniesz, jeśli będziesz niezdolny do pracy z powodu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne wyniesie wtedy 100% pensji (średniej z 12 miesięcy). Dodatkowo możesz otrzymać m.in.: jednorazowe odszkodowanie za stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu, który oceni lekarz orzecznik ZUS lub komisja lekarska ZUS, gdy zakończysz leczenie (wynosi 20% przeciętnego krajowego wynagrodzenia za każdy procent uszczerbku), rentę wypadkową gdy stałeś się całkowicie lub częściowo niezdolny do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Wypadek przy pracy nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w związku z wykonywaną pracą i spowodowało uraz lub śmierć. Choroba zawodowa schorzenie spowodowane szkodliwymi dla zdrowia czynnikami, które występują w miejscu pracy lub wynikają ze sposobu, w jaki dana osoba wykonywała obowiązki zawodowe. Lista chorób zawodowych jest w rozporządzeniu Rady Ministrów. Uszczerbek naruszenie sprawności organizmu spowodowane wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wynosi 854 zł (od 1 kwietnia 2018 r. do 31 marca 2019 r.). Pracownik niezdolny do pracy z powodu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej nie ma prawa do wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy z Kodeksu pracy. Od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową przysługuje mu zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego. Zasiłek ten przysługuje pracownikowi nawet, jeśli w danym roku kalendarzowym nie wykorzystał wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy z Kodeksu pracy. 7 33

8 Ubezpieczenia rentowe Rentę z tytułu niezdolności do pracy możesz otrzymać, jeśli lekarz orzecznik ZUS lub komisja lekarska ZUS wyda orzeczenie o niezdolności do pracy. Chodzi o niezdolność do pracy, a nie niepełnosprawność. Przyznanie renty zależy także od: daty, od której powstała niezdolność do pracy, okresów składkowych i nieskładkowych o tym, ile trzeba ich udowodnić, decyduje wiek, w którym powstała niezdolność do pracy, braku prawa do emerytury z FUS lub niespełnienia warunków do jej uzyskania. Niepełnosprawność to nie zawsze niezdolność do pracy. Niepełnosprawność i niezdolność do pracy to dwa różne pojęcia. Osoby z niepełnosprawnością mogą być bowiem pracownikami równie dobrymi, a nawet lepszymi od pełnosprawnych. Zdarza się, że nawet osoby uznane za całkowicie niezdolne do pracy podejmują zatrudnienie, np. po przystosowaniu stanowiska pracy. Renta, którą wypłaca ZUS, przysługuje z tytułu niezdolności do pracy, a nie niepełnosprawności. Prawo do renty zależy od sumy okresów (lat, miesięcy i dni): składkowych, czyli m.in.: pracy na podstawie umowy o pracę, prowadzenia działalności gospodarczej i samodzielnego opłacania składek na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe, czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim, nieopłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, bo osoba przekroczyła w trakcie roku kalendarzowego kwotę rocznej podstawy wymiaru składek, płacenia składki na ubezpieczenia społeczne przed 15 listopada 1991 r. oraz nieopłacania składki w tym okresie, bo nie było takiego obowiązku, oraz nieskładkowych, w czasie których nie płaci się składek na ubezpieczenia (np. okres, za który przysługiwał zasiłek chorobowy czy świadczenie rehabilitacyjne, okres studiów). Okresy nieskładkowe nie mogą być dłuższe niż 1/3 okresów składkowych. Na jak długo ZUS przyznaje rentę z tytułu niezdolności do pracy? Zwykle lekarz orzecznik ZUS lub komisja lekarska ZUS orzekają niezdolność do pracy maksymalnie na 5 lat. Jeśli jednak według wiedzy medycznej nie ma rokowań, że osoba odzyska zdolność do pracy przed upływem tego okresu, mogą wydać orzeczenie na dłużej niż 5 lat. Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje na okres, na jaki lekarz orzecznik ZUS lub komisja lekarska ZUS wyda orzeczenie o niezdolności do pracy. 8 Jeśli wygaśnie prawo do renty, a osoba nie odzyska zdolności do pracy, może starać się o kolejną rentę. 34

9 Renta rodzinna możesz ją otrzymać, gdy jesteś członkiem rodziny osoby zmarłej, która w chwili śmierci: miała prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, mogłaby otrzymać emeryturę lub rentę, bo spełniała do niej warunki. Z renty rodzinnej możesz skorzystać m.in., gdy jesteś dzieckiem osoby zmarłej (także przysposobionym) lub dzieckiem drugiego małżonka. Wysokość renty rodzinnej: dla jednej osoby 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, dla dwóch osób 90%, dla trzech i więcej osób 95%. Renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Rentę rodzinną mogą otrzymać (jeśli spełnią określone w przepisach warunki): dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione, przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci (z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka), małżonek (wdowa i wdowiec), rodzice (również ojczym, macocha i osoby przysposabiające). Jeśli do renty rodzinnej ma prawo kilka osób, to przysługuje im jedna łączna renta rodzinna. Jest ona w takiej sytuacji dzielona równo między wszystkich uprawnionych. 9 35

10 Zasiłek pogrzebowy otrzymasz, jeśli pokryjesz koszty pogrzebu: osoby ubezpieczonej, np. pracownika, osoby, która pobierała wypłacane przez ZUS świadczenie, np. emeryturę, członka rodziny osoby ubezpieczonej albo emeryta lub rencisty. Członkami rodziny są: małżonek (wdowa i wdowiec), rodzice, ojczym, macocha oraz osoby przysposabiające, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione i dzieci umieszczone w rodzinie zastępczej, inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, rodzeństwo, dziadkowie, wnuki, osoby, nad którymi sąd ustanowił opiekę prawną. Zasiłek pogrzebowy przysługuje także: pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, jeśli podmioty te pokryły koszty pogrzebu. Wysokość zasiłku pogrzebowego: maksymalnie 4 tys. zł. Jeśli jesteś członkiem rodziny osoby zmarłej i organizujesz pogrzeb, dostaniesz 4 tys. zł zasiłku (nie ma znaczenia, jakie poniosłeś koszty). Jeśli nie jesteś członkiem rodziny osoby zmarłej, wypłacimy Ci zasiłek w wysokości poniesionych kosztów maksymalnie 4 tys. zł. Jeśli koszty pogrzebu pokryła więcej niż jedna osoba lub podmiot, zasiłek pogrzebowy jest dzielony między te osoby lub podmioty proporcjonalnie do poniesionych kosztów pogrzebu. Prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa, jeśli wniosek o jego przyznanie nie trafi do ZUS w ciągu 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługiwał. Jeśli jednak wniosek o zasiłek pogrzebowy nie mógł być złożony w tym terminie, bo później odnaleziono zwłoki lub zidentyfikowano osobę zmarłą albo z innych przyczyn całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej, prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa po 12 miesiącach od dnia pogrzebu