1. Pojęcie budżetu jednostki samorządu terytorialnego 2. Funkcje i zasady budżetu jednostki samorządu terytorialnego 3. Rodzaje budżetów samorządowych
Pojęcie budżetu jednostki samorządu terytorialnego Fundusz zdecentralizowany, który służy zaspokajaniu potrzeb społeczności lokalnych, plan finansowy, w ramach którego gromadzone są środki pieniężne społeczności lokalnej i realizowane jej zadania, akt prawny uchwalony przez najwyższy organ przedstawicielski samorządu terytorialnego.
Pojęcie budżetu jednostki samorządu terytorialnego budżet jednostek samorządu terytorialnego określa kwoty dochodów i wydatków oraz przeznaczenie środków, budżet powinien być głównym instrumentem polityki dobór zadań budżetowych powinien wynikać z przyjętej koncepcji (strategii) rozwoju, jest najlepszym weryfikatorem zamierzeń rozwojowych, budżet jest upoważnieniem udzielonym przez organ stanowiący organowi wykonawczemu do zaciągania zobowiązań i dokonywania wydatków, budżet samorządowy nie obejmuje wszystkich środków, jakimi dysponuje jednostka na realizację jej zadań, ani wszystkich wydatków ponoszonych dla wykonania tych zadań.
Pojęcie budżetu jednostki samorządu terytorialnego Europejska Karta Samorządu Lokalnego podstawowe zasady prawo społeczności lokalnych do posiadania własnych zasobów finansowych i swobodnego dysponowania nimi w trakcie wykonywania swych uprawnień, część zasobów finansowych z podatków i opłat lokalnych, wysokość zasobów finansowych dostosowana do uprawnień przyznanych przez konstytucję lub prawo, zróżnicowane i elastyczne systemy finansowe (dostosowanie do rzeczywistych zmian i wykonywanych uprawnień) ochrona społeczności lokalnych słabszych finansowo, gwarancja dostępu do krajowego rynku kapitałowego.
Funkcje budżetu: alokacyjna, redystrybucyjna, stabilizacyjna.
Funkcja alokacyjna: instrument alokacji zasobów w związku z realizacją przez państwo i JST zadań publicznych i społecznych.
Funkcja redystrybucyjna: podział dochodu narodowego zgodnie z tym, co społeczeństwo uważa za sprawiedliwe. regulowanie dochodów podstawowych kategorii podmiotów występujących w gospodarce rynkowej. budżet gromadzi dochody od podmiotów posiadających zdolność wytworzenia i przeznacza je na rzecz tych podmiotów, które nie osiągają dochodów lub osiągają je na poziomie nie wystarczającym do zaspokojenia podstawowych potrzeb.
Funkcja stabilizacyjna: wykorzystanie budżetu jako narzędzia łagodzącego wahania cyklu koniunkturalnego i zapewniającego zrównoważony wzrost gospodarczy
Zasady budżetowe: zasada zupełności, zasada jedności formalnej zasada jedności materialnej, szczegółowości, specjalizacji, rocznego okresu, uprzedniości, jawności, realności, operatywności
Zasady budżetowe cd.: zasada przejrzystości zasada gospodarności
Zasada zupełności budżetu: budżet powinien obejmować wszystkie dochody i wydatki gminy.
Zasada jedności formalnej: postulat budowania zbiorczego planu finansowego całego sektora finansów publicznych, jedność formalna oznacza, że dochody tworzące fundusz budżetowy mają przeznaczenie ogólne nie są z góry związane z określonymi celami finansowymi budżetu.
Zasada jedności materialnej: zakazuje się wiązania określonych dochodów gromadzonych w budżecie samorządowym z konkretnymi zadaniami publicznymi. nieprzestrzeganie tej zasady ryzyko nieefektywnego wykorzystania środków publicznych, pojawienie się deficytu finansowego jednych zadań, przy jednoczesnym nadmiarze środków kierowanych na inne.
Zasada szczegółowości: sporządzanie i uchwalanie budżetu w szczegółowym ujęciu dochodów i wydatków. prawny wyraz zasady szczegółowości klasyfikacja budżetowa. klasyfikacja budżetowa sprowadza się do podziału na: Działy podstawowe dziedziny działalności (oświata i wychowanie, nauka), Rozdziały określone grupy jednostek organizacyjnych oraz grupy jednostek organizacyjnych zadań budżetowych (wyodrębnienie w dziale oświata i wychowanie szkół podstawowych) Paragrafów określone źródła dochodów oraz określone rodzaje wydatków budżetowych (podatek VAT, wynagrodzenia)
Zasada specjalizacji budżetu: wykonawcy budżetu prawnie zobowiązani są do ścisłej realizacji ustalonych w budżecie celów. Zasada rocznego okresu budżetowego: budżet jest uchwalany na rok kalendarzowy a kwoty zaplanowanych wydatków budżetowych wygasają wraz z końcem roku budżetowego.
Zasada uprzedniości: budżet gminy powinien zostać uchwalony do końca roku budżetowego poprzedzającego rok budżetowy. zasada nie ma charakteru bezwzględnie obowiązującej. ustawodawca dopuszcza nie uchwalenie budżetu do 31 grudnia budżet powinien być uchwalony nie później niż do 31 marca roku budżetowego.
Zasada jawności: gospodarka finansowa gminy jest jawna. obowiązek informowania społeczności lokalnej o założeniach projektu budżetu, kierunkach polityki gospodarczej i społecznej oraz źródłach gromadzenia zasobów pieniężnych i sposobie ich wykorzystania spoczywa na wójcie.
Zasada realności: zachowanie szczególnej staranności i precyzji na etapie planowania budżetowego w trakcie przygotowywania projektu budżetu. wskazuje na realne planowanie dochodów i wydatków budżetowych,
Zasada operatywności: oznacza opracowanie budżetu lub planu finansowego w układzie podmiotowym, wymaga, aby wskazać konkretne podmioty odpowiedzialne za proces gromadzenia dochodów budżetowych i dokonywanie wydatków publicznych.
Zasada przejrzystości: wymaga prowadzenia gospodarki środkami publicznymi w sposób jak najbardziej transparentny pozwalający na rozpoznanie procesów zachodzących w budżecie lub planie finansowym jednostki.
Zasada gospodarności: wymaga zarządzania środkami publicznymi w sposób racjonalny i celowy. uwzględnia również oszczędne dokonywanie wszelkich wydatków publicznych.
Rodzaje budżetów samorządowych budżet modelowy, budżet w układzie rzeczowym, budżet w układzie kasowym, budżet zadaniowy.
Rodzaje budżetów samorządowych Budżet modelowy: prognozowane dochody są porównywane z wydatkami określanymi jako wartościowe ujęcie wszystkich zidentyfikowanych potrzeb w obrębie danej jednostki samorządu. potrzeby zbiorowości lokalnej przekraczają możliwości ich pokrycia, zgromadzone informacje pozwalają na weryfikację potrzeb pod względem zasadności, opłacalności i planowanego stopnia zaspokojenia potrzeb społecznych, na podstawie realnych możliwości finansowych określa się priorytety i kolejność ich realizacji, często w układzie wieloletnim, co umożliwia śledzenie zadań budżetowych w kolejnych latach.
Rodzaje budżetów samorządowych Budżet w układzie rzeczowym: odzwierciedla stosunek planowanych zadań w układzie rzeczowym do realizowanych w danym roku budżetowym, określanie i planowanie kwoty na realizację zadania w danej jednostce i monitorowanie ile zadań już zrealizowano i przy jakich nakładach finansowych.
Rodzaje budżetów samorządowych Budżet w układzie kasowym: każdy budżet jest sporządzany jako plan dochodów i wydatków w układzie kasowym, planowane i wykonane wydatki to te, które fizycznie wpływają lub wypływają z rachunku budżetowego, może się zdarzyć, że zadanie zostało zrealizowane w układzie rzeczowym a w układzie kasowym nie (roczny okres obowiązywania budżetu). Ma to odzwierciedlenie w sprawozdaniach z wykonania budżetu.
Rodzaje budżetów samorządowych Budżet zadaniowy: plan finansowy danej jednostki samorządu terytorialnego przygotowany jako zbiór zadań budżetowych przeznaczonych do wykonania w określonym czasie. zadanie budżetowe funkcjonalne i organizacyjnie powiązane z sobą działania tworzące zintegrowaną całość.
Rodzaje budżetów samorządowych: Z punktu widzenia cech finansowych budżetu, relacji w jakiej pozostają między sobą dochody i wydatki oraz przychody i rozchody budżetowe wyróżniamy: budżet nadwyżkowy, budżet zrównoważony, budżet deficytowy.
Rodzaje budżetów samorządowych Budżet nadwyżkowy: suma dochodów budżetowych jest wyższa od sumy wydatków budżetowych Budżet zrównoważony: suma dochodów budżetowych jest równa sumie wydatków budżetowych Budżet deficytowy: suma dochodów budżetowych jest niższa od sumy wydatków budżetowych.