Rozwój, stan i rozmieszczenie ludności TEORIE DOTYCZĄCE ROZWOJU LUDNOŚCI 1
T.R. Malthus (1798 r.) prawo Malthusa stwierdził On, że: liczba ludności wzrasta w postępie geometrycznym i podwaja się co 25 lat, a produkcja żywności wzrasta w postępie arytmetycznym żywność, ludność liczba ludności Żywność czas w latach Wzrost płac zachęca ludność do większej dzietności. W konsekwencji wzrostu liczby ludności dochodzi do zmniejszenia wynagrodzeń. Istnieją dwa rodzaje oddziaływania umożliwiające utrzymanie liczby ludności na tym samym poziomie: Prewencyjne wynikające z rozumu ludzkiego, tj. możliwości zrozumienia warunków egzystencji i umiejętności przewidywania skutków swego działania: Opóźnianie zawierania małżeństw, Dobrowolny celibat dla ubogich, Pozytywne przeszkody wynikające z nędzy lub występku: Ciężka praca, Niekorzystne warunki klimatyczne i przyrodnicze, Skrajne ubóstwo, głód Złe wychowanie dzieci, Wielkie miasta, Choroby, epidemie, Wojny. 2
Czy liczba ludności rzeczywiście wzrasta w postępie geometrycznym? pułapka maltuzjańska Teoria ta jest oparta jest na fikcyjnym założeniu, że działa prawo zmniejszających się przychodów z ziemi, które uniemożliwiają wzrost produkcji artykułów żywnościowych. 3
Czego Malthus nie przewidział? Malthus nie docenił roli postępu technicznego. Pojawienie się nowych technologii doprowadziło do wzrostu produktywności pracy i dochodów ludności. Teoria wzrostu logistycznego Zakłada ona, że wzrost wszystkich żywych populacji, w tym populacji ludzkiej, przebiega wg krzywej logistycznej. W pierwszej połowie cyklu stopa wzrostu populacji jest mała, następnie rośnie po woli, dalej tempo jej stale się zwiększa, aż do pewnego momentu, od którego poczynając przyrost na jednostkę czasu staję się wolniejszy, dążąc do zera. W końcowej fazie tego cyklu krzywa logistyczna biegnie asymptotycznie nie przekraczając pewnego poziomu. 4
5
Teoria przejścia demograficznego (1929-1945) Teoria przejścia demograficznego Przejście demograficzne zmiana trybu reprodukcji ludności od reprodukcji prostej rozrzutnej (wysoki poziom umieralności wymaga rekompensowania za pomocą wysokiej rozrodczości) do reprodukcji prostej oszczędnej (niska umieralność pozwala na niską dzietność) występująca w rezultacie oddziaływania modernizacji społecznej na zachowania demograficzne. W okresie przejścia występuje szybki wzrost liczby ludności, niejednokrotnie o bardzo wysokim tempie (eksplozja demograficzna). 6
Faza I względna stabilność stanu ludności, osiągana drogą wysokiej rozrodczości i wysokiej umieralności sprawiła, że przyrost naturalny w niewielkim stopniu odbiega od zera, Współczynnik dzietności 6 dzieci (na 1 kobietę w wieku rozrodczym), Przeciętna długość trwania życia nie przekracza 45 lat, 7
Faza II osiągnięcia medycyny i zasięg oddziaływania służby zdrowia powodują obniżanie poziomu umieralności i wydłużenie się trwania życia ludzkiego. W fazie tej zmniejszenie się umieralności obserwowane jest przy nadal wysokim poziomie rozrodczości, Współczynnik dzietności 4,5-6 dzieci, Długość trwania życia 45 65 lat, Faza III faza ta charakteryzuje się zwolnieniem tempa obniżania się poziomu umieralności i początkowo powolnym, a następnie szybkim spadkiem płodności. Współczynnik dzietności 3-4,5 dzieci, Długość trwania życia 55-65 lat, Na przełomie II i III fazy przyrost naturalny osiąga najwyższy poziom, 8
Faza IV następuje nowa stabilizacja ludności przy niskim poziomie umieralności i rozrodczości, Współczynnik dzietności - poniżej 3 dzieci, Długość trwania życia przekracza 65 lat, Teoria przepływu bogactwa Caldwella 9
teoria przepływu bogactwa Caldwella koncepcja mówiąca, iż ograniczanie liczby potomstwa, widoczne w trakcie przejścia demograficznego, wynika ze zmiany salda przepływów międzypokoleniowych w rodzinie. W społeczeństwach tradycyjnych dzieci od maleńkości pomagają w opiece nad młodszym rodzeństwem i w szeregu prac domowych, co sprawia, iż koszty ich wychowania są niskie. Nastolatki wykonują pracę dorosłych. W efekcie posiadanie licznego potomstwa związane jest z licznymi korzyściami dla dysponentów ogółu zasobów rodziców. W społeczeństwach współczesnych dzieci przebywają długo w systemie szkolnym, istnieje zakaz wykonywania przez nie pracy zawodowej. Tym samym generują koszty, nie przynosząc ekonomicznych korzyści. W rezultacie zachodzących zmian rodzice decydują się na ograniczanie liczby posiadanego potomstwa, gdyż posiadanie dzieci postrzegane jest jako czasochłonne i kapitałochłonne, a jednocześnie nie przynoszące żadnych ekonomicznych korzyści. Eksplozja i implozja demograficzna Eksplozja demograficzna oznacza szybki wzrost liczby ludności. Liczba ludności podwaja się w okresie nie dłuższym niż 25 lat. Zjawisko to uznawane jest za sytuację niekorzystną, gdyż na ogół występuje w krajach słabo rozwiniętych gospodarczo, w których tempo produktu krajowego nie nadąża za szybkim wzrostem liczby ludności, prowadząc do obniżenia się poziomu PKB w przeliczeniu na mieszkańca. 10
Implozja demograficzna oznacza zmniejszanie się liczby ludności. Występuje gdy średnioroczne tempo spadku liczby ludności przekracza 0,5%. Zmniejszanie się liczby ludności wraz z współwystępującym wzrostem udziału osób starszych (starzeniem się populacji). Rodzi to konsekwencje w postaci wzrostu obciążeń podatkowych oraz wzroście popytu na usługi medyczne i pielęgnacyjne. 11
Zmiany liczby ludności w wybranych krajach i regionach Europy Zmiany liczby ludności w wybranych krajach i regionach Europy 12
Źródło: Migrants in Europe. A statistical portrait of the first and second generation, Statistical books, Eurostat 2015 13
Liczba ludności wybranych państw europejskich w latach 2005-2050 według przewidywań ONZ Liczba ludności w mln Indeks zmian Średnioroczne Kraj 2005 2030 2050 pomiędzy 2005 a 2050 (rok 2005 = 100) tempo zmian (w %) Hiszpania 43,1 44,0 42,5 98,6-0,031295 Niemcy 82,7 81,5 78,8 95,3-0,106815 Polska 38,5 36,3 31,9 82,9-0,415463 Rosja 143,2 125,3 111,8 78,1-0,547237 Ukraina 46,5 35,1 26,4 56,8-1,247856 Włochy 58,1 55,4 50,9 87,6-0,293473 Źródło: dane dostępne na stronie www.un.org POLSKA liczba ludności i gęstość zaludnienia w trakcie ostatniego tysiąclecia Rok 1000 1340 1700 Granice z 1938 Granice współczesne 1800 1850 1900 1939 1945 1950 1960 1970 1980 1990 Liczba 0,69 1,25 3,25 9 13,6 25,6 35,1 23,9 25 29,8 33,6 35,6 38,2 ludności w mln Gęstość zaludnienia 4 8,6 22,3 27,5 41 65 91 78 81 97 106 113 122 Ludność według spisów: 20 V 2002 38,230 mln 31 III 2011 38,325 mln 14
Województwa liczba ludności Max: Mazowieckie; Śląskie; Wielkopolskie Minimum: Lubuskie; Opolskie; Podlaskie Łódzkie - 2566 Województwa Gęstość zaludnienia (liczba osób na 1 km kwadratowy) Max: Śląskie Małopolskie Dolnośląskie Minimum: Warmińsko-mazurskie Podlaskie Lubuskie Łódzkie - 141 15
Jaka jest pożądana liczba ludności? Istnieją liczne teorie i doktryny dotyczące związku między liczbą ludności a jej dobrobytem. Ich celem jest odpowiedz na pytanie: Czy kraje, w których liczba ludności ciągle rośnie są biedniejsze od tych, w których przyrost naturalny jest bardzo niewielki? Czym jest optimum ludnościowe? 16
Platon (427 347 p.n.e.) Grecki filozof : Określił dokładnie, że aby osiągnąć najwyższe dobro w greckim państwie-mieście liczba obywateli powinna wynosić 5040. Ta liczba obejmuje wyłącznie ludzi wolnych: jest optymalna, jeśli chodzi o rządzenie państwem. Wraz z niewolnikami liczba ludności wyniesie około 60 tys. Metody proponowane przez Platona, aby osiągnąć optymalną liczbę obywateli: W przypadku niedoludnienia zaleca: Nagany i porady dla młodych małżeństw celem zwiększenia liczby urodzeń, Imigracje. W przypadku przeludnienia proponuje: Kontrolę urodzeń, Kolonizację innych obszarów. 17
Arystoteles (384 322 p.n.e.) Państwo powinno być tak ludne, aby mieszkańcy mogli zażywać radości i odpoczynku, Nadmierny wzrost ludności może doprowadzić do zmniejszenia potęgi kraju oraz do rozpowszechnienia się chorób społecznych, Środki zapobiegawcze wzrostowi ludności: porzucanie dzieci, aborcja. Ludność optymalna Jest to taka ludność, dla której liczba, struktura i rozmieszczenie są najkorzystniejsze z pewnego punktu widzenia. Zdawać sobie należy jednak sprawę z tego, iż pojęcie to jest dynamiczne, tj. optimum jest zmienne w czasie, kształtuje się bowiem pod wpływem dostępnych społeczeństwu zasobów naturalnych, dostępnej technologii ich wykorzystania oraz typu organizacji społeczeństwa. 18
Z punktu widzenia kryterium ekonomicznego Pojęcie ludności optymalnej powiązane jest z relacją ludność/zasoby zapewniającą najwyższy poziom życia i najwyższą wydajność. W tym przypadku optimum bynajmniej nie musi oznaczać dużej liczby, zdecydowanie ważniejsza jest w tym przypadku struktura ludności, zwłaszcza z punktu widzenia wieku, wykształcenia i miejsca zamieszkiwania. Ekonomiści podkreślają przy tym wagę relacji pomiędzy poszczególnymi subpopulacjami. Zmiany w strukturze ludności według wieku 19
Wiek jako kategoria społeczna Wiek to nie tylko zmienna biologiczna, ale również status społeczny, uwarunkowany przez czynniki demograficzne, ekonomiczne, polityczne i kulturowe. Klasyfikacja ekonomiczna dzieli populację na grupy ludności: w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat), w wieku produkcyjnym (18-59/64), produkcyjny mobilny (18-44) produkcyjny niemobilny (45-59/64) w wieku poprodukcyjnym (60/65 lat i więcej -docelowo 67 lat). 20
Struktura ludności według wieku Struktura ludności według wieku daje podstawę do określenia wielu społeczno ekonomicznych konsekwencji, tak na dziś, jak i na przyszłość. Np.. określenie zapotrzebowania na: miejsca w szkole nowe miejsca pracy zapotrzebowanie na usługi medyczne czy też oszacowanie przyszłej liczby małżeństw w celu prognozowania potrzeb mieszkaniowych. Decydujący wpływ na strukturę ludności według wieku ma: Poziom urodzeń, Poziom zgonów, Migracje. 21
Piramida wieku Piramida wieku to graficzna prezentacja liczby ludności według płci i wieku. Piramida wieku może przyjąć jeden z trzech teoretycznych kształtów: piramidy progresywnej, regresywnej lub zastojowej 22
Piramida progresywna Reprodukcja rozszerzona (współczynnik dzietności powyżej 2,1), co oznacza iż dzieci jest znacznie więcej niż rodziców w konsekwencji przyrost liczby ludności. Społeczeństwo charakteryzujące się dużym udziałem dzieci (do 15 roku życia) Wysoka umieralność głównie wśród osób starszych Nie występuje problem starzenia się populacji Struktura charakterystyczna dla krajów rozwijających się Piramida zastojowa Reprodukcja prosta (współczynnik dzietności na poziomie zbliżonym do 2,1), co oznacza iż dzieci i rodziców jest mniej więcej tyle samo w konsekwencji w długim okresie liczby ludności pozostaje na tym samym poziomie. Społeczeństwo charakteryzujące się zbliżonym udziałem dzieci i osób starszych, a więc nie występuje problem starzenia się populacji Umiarkowany poziom umieralności, poprawa wśród osób starszych Struktura charakterystyczna dla krajów rozwiniętych 23
Piramida regresywna Reprodukcja zawężona (współczynnik dzietności poniżej wartości 2,1) dzieci jest mniej niż rodziców, a tym samym z pokolenia na pokolenie liczebność tej zbiorowości będzie się kurczyć. Udział dzieci w społeczeństwie znacznie mniejszy niż osób starszych, a więc występuje problem starzenia się populacji Niski poziom umieralności, wzrost dalszego trwania życia Struktura charakterystyczna dla krajów rozwiniętych oraz państw przechodzących transformacje gospodarczą (m.in.. Polska) 24
40 37,5 28 20 Mediana wieku Jesteśmy coraz starsi 25
Polska Mediana wieku w 2013: Ogółem- 39 lat Mężczyźni 38 lat Kobity 41 lat Old-age dependency ratio (%). Country ranking, 2007 and 2030. 26
27
28
Proces starzenia się ludności 29
Od kiedy zaczyna się starość? Perspektywa jednostki: Wiek kalendarzowy; Wiek ekonomiczny; Wiek społeczny; Wiek prawny; Wiek czynnościowy; Wiek psychiczny. Od kiedy zaczyna się starość? Perspektywa zbiorowości: Udział osób starszych przekracza pewien pułap; Kiedyś ten pułap określano na 12% ludności w wieku 60+; Dziś brak tego typu granic. 30
Pomiar procesu starzenia się ludności Mediana wieku Współczynnik starości demograficznej - udział osób powyżej 60 lub 65 lat w ogółem ludności. udział osób najstarszych (w wieku 80 i więcej lat) w populacji w wieku powyżej 65 lat (double ageing). współczynnik potencjalnego wsparcia Jest to liczba dorosłych dzieci i wnuków (osób w wieku 15-64 lata) przypadających na osobę z generacji dziadków (osoby w wieku 65 i więcej lat). W Polsce ten wskaźnik w 1950 r. wynosił 12 osób, w 2008 r. prawie 5 osób, według prognozy w 2035 r. będzie niższy niż 3 osoby. 31
wspólczynnik opieki nad rodzicami Wskaźnik ten informuje, ile osób w sędziwym wieku (80+) przypada na 100 osób w najstarszych rocznikach wieku produkcyjnego (50-59/64). Wskaźnik ten w Polsce w 2008 r. wyniósł 12,3, według prognozy zaś w 2035 r. wyniesie 26 osób, a więc dwukrotnie więcej niż obecnie. Warto zwrócić uwagę na szczególną sytuację najstarszych pracujących osób, które niekiedy nazywane są sandwich generation. Pojawi się problem pogodzenia obowiązków zawodowych i obowiązków opiekuńczych wobec rodziców w zaawansowanym wieku, oraz w pewnych przypadkach koniecznością wsparcia własnych dzieci, dłużej przebywających w systemie edukacji. Jak wynika z prognoz, skala zjawiska sandwich generation będzie coraz większa. 32
Współczynnik obciążenia demograficznego i współczynnik obciążenia osobami starszymi L0 14 L65 TDR * C L 15 64 L65 OADR * C L 15 64 33
34
Skala starości społeczeństw Rosseta czy jest aktualna? Grupa Udział ludzi starszych Charakterystyka grupy I Poniżej 8% Młodość demograficzna II 8-10% Przedpole starzenia się III 10-12% Właściwe starzenie się IV 12 i więcej Starość demograficzna Starzenie się ludności Polski Na ziemiach polskich przejście demograficzne w zależności od zaboru rozpoczęło się ok. 1870-1880 roku. Wraz z jego rozpoczęciem począł występować proces starzenia się ludności. W Królestwie Polskim w 1848 r. osoby w wieku 60 lat i więcej stanowiły 3,4% ludności ogółem, na ziemiach wchodzących w skład II RP ok. roku 1900 6,2%, w 1931 7,8%, na obecnym obszarze Polski w 1950 r. 8,3%, w 1970 11,0%, w 1990 12%, zaś w 2013 r. 15%. 35
Udział osób mających 60 lat i więcej w największych miastach w latach 1921-2010 (jako % ogółu ludności) Rok Warszawa Łódź Kraków Poznań Wrocław 1921 5,7 4,8 6,9 5,8-1931 7,7 7,3 8,2 6,4-1950 9,1 8,7 9,2 9,2 4,2 1960 10,8 10,9 9,6 11,0 5,8 1970 15,7 15,3 12,6 15,5 8,7 1980 15,4 15,9 12,7 14,9 10,1 1990 18,8 19,8 15,5 16,3 15,7 2000 22,1 21,1 18,6 18,3 19,2 2010 23,8 24,8 21,8 22,1 22,3 Źródło: dane GUS 36
37
38
dzieci W 2013 r. urodziło się 370 tys. dzieci. Było to p prawię połowę mniej niż 1983 r., który był szczytowym rokiem ostatniego wyżu demograficznego (732 tys. urodzeń) 39
40
Struktura ludności według podstawowych cech demograficznych Struktura według płci Do podstawowych miar wykorzystywanych do badania struktury ludności według płci należą: Współczynnik feminizacji: Ogólny I typu określa stosunek liczby kobiet w danym okresie do ogólnej liczby ludności, Ogólny II typu określa stosunek liczby kobiet w danym okresie do liczby mężczyzn w tym okresie. 41
Struktura według płci Współczynnik maskulinizacji: Ogólny I typu określa stosunek liczby mężczyzn w danym okresie do ogólnej liczby ludności, Ogólny II typu określa stosunek liczby mężczyzn w danym okresie do liczby kobiet w tym okresie. Niekiedy określa się te współczynniki według grup wieku. Ekstremalne wskaźniki feminizacji Wskaźniki najwyższe Wskaźniki najniższe Litwa 115 Czarnogóra 99 Ukraina 117 Islandia 99 Estonia 117 Chiny 93 Węgry 111 Egipt 95 Chorwacja 109 Pakistan 95 Łotwa 117 Indie 94 Austria 108 Turcja 99 42
43
Polska 107 Miasta-111 Wieś-101 Max: łódzkie 110,1; mazowieckie 108,9; dolnośląskie 108,7 Min: podkarpackie 104,6; podlaskie i warmińsko-mazurskie 105,2 44
Struktura ludności według stanu cywilnego 45
Stan cywilny cecha określająca, czy dana jednostka ma już jakieś doświadczenia życia w długotrwałym związku. Istnieją dwa podejścia do określania tej cechy stan cywilny prawny określany jest na podstawie odpowiednich zapisów Ksiąg Stanu Cywilnego, do których wpisy dokonywane są w Urzędach Stanu Cywilnego; stan cywilny faktyczny odnosi się do rzeczywistego pozostawania w związku lub też nie Stan cywilny prawny składa się z następujących kategorii: Panna, kawaler Zamężna, żonaty Rozwiedziona, rozwiedziony, Separowana, separowany, Wdowa, wdowiec Stan cywilny wolny oznacza brak prawnych przeciwwskazań do zawarcia ponownego małżeństwa 46
Uwarunkowania struktury według stanu cywilnego: 1. Czynnikami demograficznymi: a) liczba młodzieży wpływa na liczbę kawalerów i panien oraz na liczbę potencjalnych małżeństw, zawieranych głównie przez osoby w przedziale wieku 20-29 lat, b) liczba osób starszych wpływa na liczbę osób owdowiałych, a ponieważ przeciętnie kobiety żyją dużej od mężczyzn struktura stanu cywilnego osób starszych jest różna w zależności od płci, 2. Sytuacją społeczno-gospodarczą kraju. 47
48
49
Wykształcenie Przez wykształcenie rozumiany jest najwyższy potwierdzony świadectwem lub dyplomem szkolny zakończony poziom edukacji. 50
Uczymy się coraz dłużej W latach 1970-2000 w Europie okres nauki wzrósł średnio o 3 lata 51
Ponieważ współczesna gospodarka w coraz większym stopniu staje się gospodarką opartą na wiedzy, struktura ludności według poziomu wykształcenia uznawana jest za ważne kryterium pozwalające na określenie optimum ludnościowego. 52
W długim okresie widoczny jest wzrost wartości poziomu wykształcenia oraz wydłużenie przeciętnego okresu pobierania nauki. Struktura ludności w wieku 15+ według poziomu wykształcenia w latach 1960-2002 (w %) wyniki spisów powszechnych Rok i kategoria Wyższe Średnie i policealne Zasadnicze zawodowe Podstawowe ukończone NSP 1960 2,1 10,3 3,1 39,3 NSP 1970 2,7 13,4 10,6 48,8 NSP 1978 4,5 19,9 17,4 45,7 NSP 1988 6,5 24,7 23,6 38,8 NSP 2002 10,2 32,7 24,1 28,2 53
Struktura wykształcenia ludności w wieku 15+ w roku 2002 według grup wieku (w %) Wiek Wyższe Policealne i średnie Zasadnicze zawodowe Podstawowe ukończone Podstawowe nieukończone 15-19 - 12,3 8,5 73,6 3,6 20-24 6,1 58,4 23,4 9,5 0,5 25-29 20,6 38,2 29,3 8,9 0,4 30-34 16,2 36,1 35,0 9,8 0,4 35-39 13,7 36,8 36,4 10,2 0,4 40-44 11,8 38,3 35,3 11,8 0,5 45-49 11,4 36,2 32,0 17,7 0,5 50-54 11,3 34,2 28,6 23,4 0,6 55-59 11,6 29,8 22,1 33,7 1,1 60-64 9,9 25,7 16,1 44,3 2,3 65+ 6,2 19,2 9,3 51,2 12,5 54
Wiek Ogółem wyższe policealne razem Poziom wykształcenia średnie zasadnicz średnie średnie e ogólnokształcące zawodowe zawodowe w tysiącach Ogółem podstawo we ukończon e i gimnazjal ne podstawo we nieukończ one i bez wykształc enia szkolnego nieustalone w tym: nieobecni przebywaj ący za razem granicą co najmniej 12 miesięcy Razem 100,0 17,0 2,6 29,0 17,2 11,8 21,7 23,2 1,4 5,2 3,5 13-14 100,0 84,1 12,5 3,4 2,1 15-19 100,0 0,1 9,9 1,0 8,9 2,9 82,9 0,4 3,9 1,7 20-24 100,0 13,7 2,3 56,3 19,0 37,4 11,1 10,1 0,2 6,2 3,6 25-29 100,0 36,1 3,1 31,4 18,6 12,8 14,4 5,3 0,3 9,5 7,5 30-34 100,0 32,9 2,9 28,1 18,2 9,9 20,6 6,0 0,3 9,2 7,4 35-39 100,0 25,3 2,9 28,7 19,0 9,7 28,5 7,2 0,3 7,0 5,4 40-44 100,0 19,3 2,7 29,2 19,9 9,3 33,9 8,8 0,3 5,8 4,3 45-49 100,0 15,9 3,0 30,9 22,4 8,5 35,6 9,2 0,3 5,1 3,6 50-54 100,0 13,5 4,1 31,5 22,7 8,7 34,4 12,1 0,3 4,1 2,6 55-59 100,0 12,1 3,3 31,5 22,4 9,1 31,5 17,9 0,4 3,2 1,8 60-64 100,0 12,5 3,3 30,1 19,9 10,2 27,6 23,6 0,5 2,3 1,1 65 lat i więcej 100,0 9,5 1,7 22,3 13,0 9,2 13,5 45,9 5,1 2,1 0,7 Województwo Ogółem wyższe policealne razem Poziom wykształcenia średnie zasadnicz średnie średnie e ogólnokształcące zawodowe zawodowe % podstawo we ukończon e i gimnazjal ne podstawo we nieukończ one nieustalone w tym: nieobecni przebywaj razem ący za granicą co najmniej POLSKA 100,0 17,0 2,6 29,0 17,2 11,8 21,7 23,2 1,4 5,2 3,5 Dolnośląskie 100,0 16,8 2,9 29,9 17,8 12,1 21,4 21,5 1,3 6,1 4,0 Kujawsko-pomorskie 100,0 14,1 2,2 27,3 16,3 11,0 25,2 25,2 1,2 4,9 3,3 Lubelskie 100,0 16,1 2,9 28,6 17,5 11,1 19,3 26,3 1,9 4,9 3,4 Lubuskie 100,0 14,4 2,6 29,0 17,6 11,4 23,8 22,9 1,6 5,8 3,9 Łódzkie 100,0 16,1 2,7 30,4 17,2 13,3 20,2 26,1 1,5 2,9 1,7 Małopolskie 100,0 17,2 2,5 28,7 16,8 11,9 22,8 22,1 1,1 5,7 3,8 Mazowieckie 100,0 23,6 2,9 30,7 16,8 13,9 16,7 21,4 1,4 3,3 2,0 Opolskie 100,0 13,6 2,2 26,3 16,0 10,3 23,9 22,5 1,3 10,2 7,1 Podkarpackie 100,0 14,5 2,4 27,8 17,2 10,6 21,7 24,5 1,3 7,7 5,6 Podlaskie 100,0 16,0 2,9 27,3 16,3 11,0 16,0 26,7 2,7 8,4 6,1 Pomorskie 100,0 17,6 2,5 28,8 16,3 12,6 21,9 22,3 1,1 5,9 4,0 Śląskie 100,0 15,9 2,6 29,9 19,1 10,7 25,2 20,5 0,9 5,1 3,4 Świętokrzyskie 100,0 16,0 2,4 27,6 17,5 10,2 21,3 26,4 1,6 4,5 3,1 Warmińsko-Mazurskie 100,0 14,0 2,4 26,8 15,8 11,0 19,9 27,7 2,0 7,2 5,2 Wielkopolskie 100,0 16,4 2,2 28,5 17,6 10,9 26,0 22,8 1,0 3,2 2,0 Zachodniopomorskie 100,0 16,6 2,5 28,7 16,3 12,5 20,6 24,0 1,7 5,9 4,0 55
56
57
58