Synergizm i antagonizm witamin oraz składników mineralnych Witaminy i składniki mineralne, ze względu na odmienną budowę, wchodzą w interakcje pomiędzy sobą i z innymi składnikami powodując ograniczenie (antagonizm) lub polepszenie wchłaniania (synergizm) danej witaminy czy pierwiastka. Zasady synergizmu i antagonizmu powinny być bezwzględnie przestrzegane podczas suplementacji kilkoma pojedynczymi substancjami, przy projektowaniu tzw. multiwitamin, a także przy tworzeniu zdrowego jadłospisu. Warto wiedzieć, jak łączyć witaminy i minerały, by poprawić ich wzajemne wchłanianie. Biodostępność Biodostępność jest procesem wchłaniania zachodzącym głównie w jelicie cienkim. Polega na wnikaniu końcowych produktów trawienia węglowodanów, białek, tłuszczów, a także wody, witamin i minerałów do komórek śluzówki. W dalszym etapie następuje przekazanie ich do krwi i chłonki. Poziom biodostępności, czyli stopień wchłaniania określa jakość i skuteczność produktów, a także faktyczną ilość składnika, która dociera do komórek organizmu. Podczas przyjmowania witamin i minerałów mogą wystąpić problemy z ich wchłanianiem z kilku powodów: nieprawidłowej formy chemicznej danego pierwiastka występowania antagonistów (blokerzy wchłaniania) braku synergistów (współpomocnicy wchłaniania) Na biodostępność witamin w produktach spożywczych wpływa dodatkowo obecność w nich enzymów i antywitamin. Chodzi przede wszystkim o enzymy powodujące rozkład do nieaktywnych związków np. enzym askorbinazy rozkładający witaminę C, tiaminaza enzym powodujący rozkład witaminy B1. Z kolei antywitaminy są związkami chemicznymi blokującymi działanie witamin. Askorbinaza obecna jest w świeżym ogórku, kabaczku, patisonie, cukinii. Z tego powodu w surówkach nie warto łączyć warzyw bogatych w witaminę C (np. papryka, pomidor) z surowymi ogórkami (można wykorzystać ogórki kiszone, ponieważ w środowisku kwaśnym askorbinaza ulega inaktywacji). Straty witaminy C powoduje także wysoka temperatura produktów. Tiaminaza, znajduje się w surowym mięsie ryb, jest wrażliwa na działanie temperatury. Obróbka termiczna niszczy enzym i chroni witaminę B1. Synergizm wchłaniania Synergizm w procesie wchłaniania polega na współdziałaniu danego składnika odżywczego z innym pierwiastkiem czy witaminą, który pomaga mu w ilości maksymalnej przedostać się do komórek organizmu.
Synergia mikroskładników przynosi wiele korzyści: przyczynia się poprzez biologiczne procesy regeneracji poszczególnych mikroelementów do ich ponownego, biologicznego wykorzystania, jest ekonomicznym sposobem wytwarzania bioenergii w komórkach naszego organizmu, maksymalizuje działanie poszczególnego mikroskładnika, duże dawki mikroskładników nie są potrzebne, zwiększona zostaje biodostępność innych mikroelementów pracujących razem w drużynie, przyczynia się do zachowania zrównoważonego metabolizmu. WażneMoże zdarzyć się sytuacja, gdzie 2 składniki mogą być względem siebie synergistami na poziomie wchłaniania (jeden potrzebuje drugiego do efektywnego przeniknięcia w przewodzie pokarmowym), ale jednocześnie antagonistami wypierającymi się nawzajem na poziomie komórkowym Witaminowe relacje jak zwiększyć ich wchłanianie np. wapń i magnez. Optymalny stosunek dawkowania to 3:1. Witamina Synergizm C selen Se, sód Na, wapń Ca, kobalt Co, mangan Mn (brak Mn w organizmie = tylko ok. 20%-owa wchłanialność wit C), witamina A, E, B6, A, B5, E, B10 B1 potas K, fosfor P, kobalt Co,, żelazo Fe, magnez Mg, mangan Mn, selen Se, sód Na, cynk Zn, witamina C, E, B6, B12, B3, B5, A, B10, B2 B2 potas K, fosfor P, chrom Cr, żelazo Fe, magnez Mg, cynk Zn, witamina A, B3, B10 B3 potas K, żelazo Fe, chrom Cr, witamina K, fosfor P, cynk Zn, selen Se, sód Na, witamina E, A, B1, B2, B6, A, B5, E, B10 B5 fosfor P, potas K, chrom Cr, sód Na, cynk Zn, witamina A, E, C, B1, B3, B6, B10 B6 fosfor P, potas K, chrom Cr, żelazo Fe, magnez Mg, mangan Mn, selen Se, sód Na, cynk Zn, witamina A, E, B1, B3, B5, B12, B10 B12 wapń Ca, sód Na, kobalt Co,, żelazo Fe, witamina D, B1, B3, B6, E, B5, E, C, B10 A potas K, witamina K, fosfor P, mangan Mn, selen Se, cynk Zn, witamina C, B2, E, B3, B1, B6 D selen Se, sód Na, wapń Ca, kobalt Co, magnez Mg, witamina E, B12
E fosfor P, potas K, wapń Ca, żelazo Fe, magnez Mg, selen Se, sód Na, cynk Zn, witamina A, D, B6, C, B12, B1, B5, B3, B10 Składnik mineralny Synergizm potas K sód Na, witamina K, mangan Mn, cynk Zn, fosfor P, żelazo Fe wapń Ca potas K, sód Na, witamina K, fosfor P,, selen Se, magnez Mg magnez Mg potas K, mangan Mn, wapń Ca, cynk Zn, fosfor P, chrom Cr sód Na potas K, selen Se, kobalt Co, wapń Ca, żelazo Fe,, fosfor P sód Na, żelazo Fe, kobalt Co, wapń Ca, selen Se cynk Zn potas K, mangan Mn, magnez Mg żelazo Fe chrom Cr, mangan Mn, potas K, sód Na,, fosfor P, selen Se chrom Cr potas K, magnez Mg, cynk Zn, wanad V mangan Mn potas K, fosfor P, cynk Zn, magnez Mg, żelazo Fe selen Se sód Na, potas K, wapń Ca, mangan Mn, żelazo Fe,, witamina E Antagonizm wchłaniania Wchłanianie witamin oraz składników mineralnych to reakcja łańcuchowa. W sytuacji, gdy w diecie brakuje jakiegoś składnika automatycznie spada wydajność wchłaniania innych związków. Jeżeli natomiast jeden ze składników blokuje wchłanianie innego nazwany jest on antagonistą. Antagonizm działania niektórych pierwiastków i związków wynika z podobieństwa ich właściwości chemicznych i fizycznych oraz budowy i włączania jednego z nich zamiast drugiego w cykl przemian ustrojowych, np. metabolitów i antymetabolitów, witamin i antywitamin. Antagonistyczne działanie antywitamin w stosunku do witamin polegaja m.in. na sprzęganiu, hydrolizie lub tworzeniu kompleksów (oksydaza kwasu
askorbinowego, awidyna i niacynogen). Jeżeli są one podobne pod względem budowy chemicznej antagonizm przejawia się współzawodnictwiem w metabolizmie. Witamina Antagonizm B1 witamina B6, B2, B12, potas K, cynk Zn B2 witamina B1, wapń Ca, sód Na, selen Se B3 wapń Ca,, sód Na B5 B6 witamina B1,, wapń Ca, żelazo Fe B12 witamina C, B1, cynk Zn, potas K, magnez Mg A witamina D, E, B1, K, B12, kobalt Co, mangan Mn,, żelazo Fe, selen Se, wapń Ca, sód Na D witamina A, fosfor P, cynk Zn, potas K, magnez Mg E witamina A, żelazo Fe, mangan Mn, wapń Ca, cynk Zn, magnez Mg K witamina D, B1, B12, B10, wapń Ca,, sód Na Składnik mineralny Antagonizm wapń Ca witamina C, A, B1, B6, B3, E, magnez Mg, fosfor P, sód Na, ołów Pb, potas K, cynk Zn, żelazo Fe, mangan Mn, kadm Cd magnez Mg witamina D, E, B1, B10, B12, mangan Mn, wapń Ca, fosfor P, sód Na, ołów Pb
sód Na witamina A, B3, B2, potas K, wapń Ca, magnez Mg, cynk Zn witamina C, A, B6, B3, B5, molibden Mo, żelazo Fe, rtęć Hg, ołów Pb, cynk Zn, mangan Mn cynk Zn witamina D, E, B1, B10, B12, kobalt Co, chrom Cr, mangan Mn,, żelazo Fe, selen Se, wapń Ca, sód Na żelazo Fe witamina D, E, B12, chrom Cr, kobalt Co, kadm Cd, rtęć Hg, wapń Ca, fosfor P, ołów Pb, cynk Zn, mangan Mn, chrom Cr witamina D, B12, B10, mangan Mn, żelazo Fe, ołów Pb, wapń Ca, wanad V, kobalt Co, cynk Zn mangan Mn witamina E, B12, żelazo Fe, chrom Cr, wapń Ca, fosfor P, ołów Pb, kadm Cd selen Se witamina A, B2, cynk Zn, rtęć Hg Zjawisko antagonizmu, ale i również synergizmu wykorzystywane jest w toksykologii w leczeniu zatruć. Author: Paulina Michalak Link do artykułu: http://bonavita.pl/synergizm-i-antagonizm-witamin-oraz-skladnikowmineralnych