Wykorzystanie wolnego i otwartego oprogramowania w rządowej administracji publicznej Raport z badania ilościowego dla Fundacji Wolnego i Otwartego Oprogramowania marzec 2010 FUNDACJA WOLNEGO I OTWARTEGO OPROGRAMOWANIA Poznań 2010 Publikacja wydana przy wsparciu udzielonym przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz budżetu Rzeczypospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych. Patronat honorowy Partner merytoryczny
Spis treści strony I. Informacje ogólne 3 4 II. Opis próby badawczej liczba i rodzaj obsługiwanych stanowisk 5 III. Opis próby badawczej liczba obsługiwanych serwerów 6 IV. Podsumowanie wyników 7 8 V. Omówienie wyników poziom wykorzystania wolnego i otwartego oprogramowania 9 26 1. System operacyjny stanowiska komputerowe 9 2. System operacyjny serwery 10 3. Pakiety biurowe stanowiska komputerowe 11 4. Program do obsługi poczty stanowiska komputerowe 11 5. Przeglądarka internetowa 12 6. Powody korzystania/niekorzystania z 13 14 7. Powody korzystania z własnościowego oprogramowania 15 8. Jakość 16 18 9. Decyzyjność urzędów w obszarze wyboru stosowanego oprogramowania 19 10. Przygotowanie osób odpowiedzialnych za IT do obsługi wolnego i otwartego oprogramowania 20 21 11. Znajomość regulacji prawnych 22 23 12. Zapotrzebowanie i plany wdrażania wolnego i otwartego oprogramowania 13. Warunki wdrażania w przypadku urzędów, które w ogóle nie korzystają z tego typu rozwiązań IT 24 25 26 2
I. Informacje ogólne 1. Informacje o projekcie Badanie zostało zrealizowane metodą CAWI [Computer Aided Web Interviewing badania ankietowe realizowane poprzez Internet]. Ankieta skierowana byładopracownikówdziałów IT administracji rządowej szczebla centralnego i pozacentralnego [wojewódzkiego]. Badanie zrealizowano w lutym 2010 przy współpracy agencji badawczej Pentor RI. 2. Uwagi metodologiczne W wyniku badania zrealizowanych zostało 101 efektywnych wywiadów. Zleceniodawca dostarczył 500 adresów mailingowych, z czego w badaniu wzięło udział 20% próby. Na każdy z adresów wysłane zostało zaproszenie do wzięcia udziału w projekcie z wygenerowanym indywidualnych linkiem umożliwiającym jednorazowe wypełnienie kwestionariusza. i Wyniki były analizowane ze względu na rodzaj stanowisk komputerowych, staż pracy pracowników działów IT, rodzaj zajmowanego stanowiska oraz szczebel badanego urzędu. 3. Cel badawczy Kompleksowa diagnoza wykorzystania narzędzi informatycznych w rządowej administracji publicznej w ocenie pracowników działów IT tych urzędówzeszczególnym uwzględnieniem. 3.1. Pytania do zweryfikowania w procesie badawczym: w jakich ilościach i do czego jest wykorzystywane wolne i otwarte oprogramowanie? jakajest jakość tego oprogramowania? jakie jest zapotrzebowanie na tego typu oprogramowanie? jakie sąą powody stosowania tegotypuoprogramowania? p g jakie są bariery wdrażania tego typu oprogramowania? 3
I. Informacje ogólne I. Informacje ogólne 4. Próba badawcza W badaniu udział wzięli pracownicy działów IT wszystkich wyższych szczebli struktury administracyjnej w Polsce urzędów centralnych i pozacentralnych [wojewódzkich, regionalnych, okręgowych itp.]. Największą grupę stanowią przedstawiciele działów IT urzędów szczebla pozacentralnego 87%. Urzędycentralnereprezentowanesą przez 13% próby. Badani respondenci różnią się w zależności od zajmowanego stanowiska są wśród nich osoby zajmujące stanowiska kierownicze, samodzielnego specjalisty, jak i pracownicy szeregowi działów IT. Każdaz grupjest reprezentowanaprzez1/3 próby. Osoby, które wzięły udział w badaniu to w 3/4 osoby decyzyjne[duży lub dość duży stopień wpływu], jeśli chodzi o wybór i wdrażanie rozwiązań informatycznych w urzędach. 95% badanych pracowników działów IT ma staż pracy powyżej 1 roku, co czwarty badany pracuje w dziale IT od ponad 10 lat. Grafika 1. Próba badawcza N=101 Ranga urzędu Staż pracy Wpływ na wybór i wdrażanie rozwiązań Rodzaj stanowiska % urząd szczebla centralnego 13 urząd szczebla poza centralnego [ponad wojewódzkiego/ wojewódzkiego 87 poniżej 6 miesięcy 3 6miesięcy 1rok 2 1 rok-2 lata 11 2 lata 5 lat 22 5 lat 10 lat 37 ponad 10 lat 25 w bardzo niewielkim stopniu 11 w dość niewielkim stopniu 16 w dość dużym stopniu 51 w bardzo dużym stopniu 22 kierownik/dyrektor działu IT 36 pracownik działu IT 28 samodzielny specjalista odpowiedzialny za IT w urzędzie 36 4
II. Opis próby badawczej liczba i rodzaj obsługiwanych stanowisk Liczba obsługiwanych stanowisk jest różna w zależności od stażu pracy respondenta, typu zajmowanego stanowiska oraz rangi urzędu, w którym jest zatrudniony. Im dłuższy staż pracy i im wyższe zajmowane stanowiska, tym większa jest liczba obsługiwanych stanowisk. Grafika 2. 19% 20% 1 35% 25% 22% Ogółem [N=101] 20% 60% do 1 roku [N=5] 9% 14% 16% 46% 41% 23% 16% Ilość obsługiwanych stanowisk Ilość stanowisk komputerowych obsługiwanych przez respondenta/ jednostkę IT 1-50 stanowisk 51-100 stanowisk 101-500 stanowisk od 501 stanowisk 1-2 lata [N=11] Grafika 3. 75% 25% 40% 60% 1 2-5 lat [N=22] Staż pracy 27% 5-10 lat [N=37] 32% 2 4% wyłącznie stanowiska urzędników 2 29% 47% 43% 11% 14% 25% 4% 3% 14% 39% 44% >10 lat [N=25] Kierow nik/ Pracow nik Samodzielny dyrektor [N=28] specjalista Rodzaj stanowiska Rodzaj stanowisk komputerowych obsługiwanych przez respondenta/ jednostkę IT 55% 46% 6 32% także inne stanowiska 39% 46% Centralny [N=13] 15% 32% 26% 24% Pozacentralny [N=87] Szczebel urzędu Rodzaj obsługiwanych stanowisk 7 22% 92% Ogółem [N=25] do 1 roku 1-2 lata 2-5 lat 5-10 lat >10 lat Kierow nik/ Pracow nik Samodzielny Centralny Pozacentralny [N=101] [N=5] [N=11] [N=22] [N=37] dyrektor [N=28] specjalista [N=13] [N=87] Staż pracy Rodzaj stanowiska Szczebel urzędu 81% 19% 89% 11% 5 42% 69% 31% 5 74% 24% Osoby ze stażem do roku w większości obsługują od 1 do 50 stanowisk. 30% pracowników ze stażem między 1 a 2 lata obsługuje do 50 lub między 50 a 100 stanowisk. Ponad połowa osób ze stażem powyżej 10 lat obsługuje powyżej 100 stanowisk. 75% osób na kierowniczych stanowiskach obsługuje samodzielnie powyżej 100 stanowisk. Respondenci zatrudnieni w urzędach szczebla centralnego częściej odpowiadają za obsługę większej liczby stanowisk niż pracownicy urzędów szczebla wojewódzkiego. Rodzaj obsługiwanych stanowisk zdecydowanie różni się w zależ ności od stażu pracy. Osoby z krótszym stażem częściej zajmują się obsługą tylko stanowisk urzędniczych, osoby z dłuższym stażem w większym zakresie obsługują dodatkowo stanowiska pracowników jednostki IT i stanowiska nieprzypisane do konkretnych osób. Samodzielni specjaliści częściej niż kierownicy czy pracownicy szeregowi zajmują się obsługą wyłącznie stanowisk urzędniczych.
III. Opis próby badawczej liczba obsługiwanych serwerów Liczba obsługiwanych serwerów jest różna w zależności od rangi urzędu i stażu pracy pracownika działu IT. 4% badanych urzędów nie obsługuje serwerów w ramach urzędu. 40% badanych urzędów obsługuje do 5 serwerów, kolejne 20% obsługuje między 6 a 10 serwerów, 20% obsługuje między 11 a 20 serwerów, co dziesiąty urząd obsługuje między 21 a 40 serwerów tylko co 20 badany urząd obsługuje powyżej 40 serwerów (maksymalnie 60). W sumie badane urzędy deklaruję obsługiwanie 1193 serwerów. W urzędach szczebla centralnego jednostka IT obsługuje średnio 13 serwerów, w urzędach niższego szczebla średnio 11 serwerów. Osoby ze stażem do 1 roku obsługują średnio mniejszą liczbę serwerów niż osoby z dłuższym stażem. 80% z nich obsługuje do 5 serwerów. Osoby z dłuższym stażem lub zajmujące stanowiska kierownicze obsługują średnio większą liczbę serwerów średnio do 18 serwerów. Grafika 4. Średni liczba obsługiwanych serwerów Ilość obsługiwanych serwerów Ilość serwerów obsługiwanych przez respondenta/ jednostkę IT 1-5 serwerów 6-10 serwerów 11-20 serwerów 21-40 serwerów > 41 serwerów 12 8 12 18 16 12 17 11 13 13 11 5% 5% 3% 9% 9% 7% 4% 11% 11% 20% 11% 19% 12% 9% 1 14% 15% 23% 24% 9% 21% 20% 22% 21% 1 22% 24% 23% 34% 27% 23% 80% 82% 29% 74% 9% 39% 50% 35% 32% 22% 41% 12% 23% 19% Ogółem [N=96] do 1 roku [N=5] 1-2 lata [N=10] 2-5 lat [N=22] Staż pracy 5-10 lat [N=35] > 10 lat [N=24] Kierownik/ dyrektor [N=34] Pracow nik Samodzielny [N=27] specjalista [N=35] Rodzaj stanowiska Centralny Pozacentralny [N=11] [N=86] Szczebel urzędu 6
IV. Podsumowanie wyników Niski poziom wykorzystania Poziom wykorzystania w administracji publicznej jest stosunkowo niski. Wprawdzie 90% urzędów wykorzystuje wolne i otwarte oprogramowanie, jednak nie przekłada się to na ilość stanowisk i serwerów, na których to oprogramowanie jest instalowane. Poziom jego wykorzystania różni się wzależności od typu stanowiska komputerowego: wolne oprogramowanie częściej jest instalowane na komputerach pracownikówdziałów IT niż urzędników. Zróżnicowanie w poziomie wykorzystywania jest też uzależnione od typu tego oprogramowania: częściej wykorzystuje się wolne i otwarte pakiety biurowe czy przeglądarki internetowe niż systemy operacyjne. Kwestia bezpieczeństwa, zaufania i kompatybilności wolnego oprogramowania Stosowanie na niewielką skalę dla części badanych może wynikać z braku zaufania do ogólnodostępnych aplikacji i relatywnie słabszej ich zdaniem ochrony danych, umieszczanych na serwerach i komputerach urzędów, niż ma to miejsce przy wykorzystaniu oprogramowania własnościowego. Otwarta pozostaje kwestia bezpieczeństwa, kompatybilności tego oprogramowania i ewentualnej odpowiedzialności prawnej za błędy w oprogramowaniu, które mogą przyczynić się na przykład do utratyważnych danych, przetwarzanych w urzędachpublicznych. Finansowe powody zainteresowania wolnym oprogramowaniem Najczęstszymi powodami wykorzystywania są ograniczone zasoby finansowe badanych urzędów: wysokie koszty własnościowego oprogramowania, brak funduszy na zakup płatnych wersji oraz zawyżone ceny własnościowego oprogramowania. Ogólnie dobra opinia o jakości i funkcjonalności to nadal za mało, by urzędy wdrażały iwykorzystywały ten rodzaj oprogramowania na szerszą skalę. Dla 40% uczestników badania oba typy oprogramowania: otwarte i własnościowe, mają zbliżony poziom funkcjonalności. Zdaniem części badanych przewaga oprogramowania własnościowego nad wolnym może wynikać z kompatybilności tego typu oprogramowania z ogólnie dostępnymi aplikacjami, jak też zwiększą dostępnością serwisu technicznego producenta. 50% badanych urzędników jest zdania, iż jakość oprogramowania wolnego i otwartego jest taka sama jak własnościowego. 35% z nich uważa, a, iż jakość oprogramowania wolnego i otwartego jest gorsza. Dodatkowo ponad połowa badanych uważa oprogramowanie własnościowe za bezpieczniejsze w użyciu oraz gwarantujące większą stabilność pracy. Pod względem niewykluczania cyfrowego obywatela, zdaniem 70% badanych lepsze jest jednak wolne i otwarte oprogramowanie. 7
IV. Podsumowanie wyników Poziom wiedzy na temat obsługi i wdrażania Przygotowanie pracowników IT odpowiedzialnych za obsługę i wdrażanie wolnego i otwartego oprogramowania jest wysoki, jeśli chodzi o instalację i utrzymanie systemów i aplikacji oraz administrowanie bazami danych. Niski poziom przygotowania dotyczy natomiast obszaru modyfikacji kodu źródłowego. Znajomość regulacji prawnych Ogólna znajomość regulacji prawnych jest na poziomie średnim. Relatywnie większą znajomość deklarują pracownicy urzędów centralnych, ze stażem powyżej 10 lat, zajmujący kierownicze stanowiska. Ogólnie dość niska jest znajomość Krajowych i Europejskich Ram Interoperacyjności prawdopodobnie dlatego, iż są to dokumenty o charakterze rekomendacji a nie norm prawnych, a ponadto całyczassą wfazieprzygotowań. Decyzyjność urzędów centralnych w wyborze rozwiązań IT Wszystkie urzędy centralne objęte badaniem deklarują, iż wszelkie decyzje co do wyboru i stosowania konkretnych rozwiązań IT są podejmowane w ramach danego urzędu. Wprzypadkuurzędów pozacentralnych 30% deklaruje, iż decyzje o stosowanych oprogramowaniach są oparte na odgórnych zaleceniach urzędów wyższej rangi. Pozostała część tej grupy urzędów deklaruje samodzielność i niezależność w podejmowaniu decyzji o rozwiązaniach IT. Planywdrażaniawolnego oprogramowaniaw najbliższym roku 45% badanych urzędów rozważa w obecnym roku wdrożenie wolnego i otwartego oprogramowania przy czym zasadniczo deklarują to przedstawiciele urzędów już wykorzystujących ten typ oprogramowania [53 urzędy], a mniejsze zainteresowanie jest wśród urzędów do tej pory nie wykorzystujących wolnego oprogramowania [2 urzędy]. Wśród najczęściej rozważanych opcji znajdują się między innymi system operacyjny Linux na serwer i stanowisko komputerowe, pakiet biurowy OpenOffice i przeglądarka internetowa Firefox. Konieczność szkoleń iwymogibezpieczeństwa jako bariery wdrażania Bariery wdrażania były podawanegłównie przez urzędy, które w ogóle nie korzystają z tego typu oprogramowania. Najważniejsze bariery to konieczność przeszkolenia pracowników, spełnianie wymogów bezpieczeństwa przez wolne oprogramowanie oraz konieczność akceptacji wszelkich procedur nakładanych ze strony urzędówwyższego szczebla. 8
Tzw. poziom dotarcia wśród badanych urzędów jest wysoki. 90% urzędów deklaruje wykorzystywanie tego typu oprogramowania na serwerach i/lub stanowiskach komputerowych. Natomiast poziom wykorzystania wolnego i otwartego oprogramowania na stanowiskach komputerowych i serwerach jest relatywnie niski w stosunku do poziomu wykorzystania oprogramowania własnościowego. Wzależności od rodzaju programu proporcja wykorzystania oprogramowania wolnego/otwartego i własnościowego zmienia się. W przypadku systemu operacyjnego zdecydowanie częściej jest instalowany Windows niż Linux. Nieco lepiej na korzyść wolnego i otwartego oprogramowania wyglądają te proporcje w przypadku innych typów programów pakietów biurowych, programów obsługi poczty czy przeglądarek internetowych. Na przykład średni odsetek komputerów, na których jest zainstalowany pakiet biurowy OpenOffice wynosi 30% w przypadku stanowisk pracowników IT i nie przypisanych do konkretnej osoby. Grafika 5. 96 1. System operacyjny stanowiska komputerowe Poziom wykorzystania wolnego oprogramowania System operacyjny Dane w %, średni odsetek komputerów w ramach urzędu na których jest zainstalowany dany system Stanowiska komputerowe urzędników [N=101] Stanowiska pracowników IT [N=74] Inne stanowiska komputerowe [N=53] 9 97% 93% 13% 50% 12% 85 84 4 13 12 Odsetek urzędów, w których zainstalowane jest wolne/ otwarte oprogramowanie. 9% jednostek IT obsługuje w ramach urzędów inne systemy operacyjne: AIX Free BSD Unix Windows Serwer Solaris MacOS GNU-Linux jako LTSP (Linux Terminal Server Project ) Terminale graficzne z dostępem do linuksowego serwera terminali Zasadniczo w badanych urzę dach wykorzystuje się dwa systemy operacyjne Windows [własnościowy] i Linux [wolny/ otwarty]. Mały odsetek badanych jednostek IT deklaruje wykorzystywanie innych systemów operacyjnych [np. AIX, Free BSD, Unix, Solaris]. Własnościowy system operacyjny Windows jest instalowany w 9 badanych urzędów, a odsetek stanowisk komputerowych, na których wykorzystuje się ten rodzaj systemu operacyjnego wynosi 96%. Odsetek urzędów, w których na stanowiskach komputerowych urzędników wykorzystuje się system operacyjny Linux wynosi 13%. Należyjednakpodkreślić,iż poziom wykorzystania wtychurzędach tego typu oprogramowania jest bardzo niski wynosi zaledwie 4%. Połowa urzędów ma zainstalowany system operacyjny Linux na stanowiskach pracowników, ale tylko średnio 13% stanowisk w tych urzędach wykorzystuje ten system. 9
2. System operacyjny serwery Na serwerach urzędów stosuje się zarówno systemy operacyjne własnościowe, jak iwolne/otwarte.współużywanie na poziomie urzędów systemów operacyjnych Linux i Windows jest na wysokim poziomie wynosi 61%. Wszystkie urzędy szczebla centralnego wykorzystują na serwerach system operacyjny Windows samodzielnie lub przy współwykorzystaniu innego systemu np. Linux czy Novell. Urzędy niższych szczebli również w wysokim stopniu wykorzystują na swoich serwerach kilka różnych systemów operacyjnych. 15% z nich w ogóle nie korzysta z systemu Windows, za to z powodzeniem wykorzystuje inne systemy. Ogólnie rzecz biorąc, najczęściej wykorzystywane systemy operacyjne wśród badanych urzędów to Windows i Linux, a w dalszej kolejności Novell, FreeBSD, AIX czy UNIX. Grafika 6. System operacyjny - serwery Dane w %, wskazania powyżej 1 % Ogółem urzędy [N=98] Urzędy szczebla centralnego [N=11] Urzędy szczebla pozacentralnego [N=87] 100 86 85 77 80 64 9 9 9 4 3 4 5 4 3 4 3 Według szacunkowych deklaracji uczestników badania, liczba obsługiwanych przez nich serwerów wynosi 1193. 1 z nich to serwery obsługiwane przez urzędy centralne, 82% to serwery obsługiwaneprzezurzędyniższego szczebla. Współużwanie systemów operacyjnych Windows i Linux na poziomie jednostek serwerowych wynosi 70%. Wykorzystywanie innych systemów operacyjnych jest na marginalnym poziomie. 10
3. Pakiety biurowe stanowiska komputerowe W przypadku pakietów biurowych przedstawiciele badanych urzędów deklarowali korzystanie zasadniczo z dwóch rodzajów oprogramowania: własnościowego Microsoft Office oraz wolnego i otwartego OpenOffice. 96% badanych urzędów ma zainstalowany na stanowiskach urzędniczych Microsoft Office przy czym odsetek komputerów w tych urzędach, na których jest zainstalowany ten program, wynosi 80%. Grafika 7. Poziom wykorzystania wolnego oprogramowania Pakiet biurowy Dane w %, średni odsetek komputerów w ramach urzędu na których jest zainstalowany dany pakiet Stanowiska komputerowe urzędników [N=101] Stanowiska pracowników IT [N=74] Inne stanowiska komputerowe [N=53] 81 96% 92% 70% 63% 73% 47% 70 61 19 30 33 Odsetek urzędów, w których zainstalowane jest wolne/ otwarte oprogramowanie. Średnio co piąte ą stanowisko urzędnicze ma zainstalowany pakiet biurowy OpenOffice w średnio 60% badanych urzędów. Im stanowisko jest niższe rangą [czyli w kolejności stanowiska urzędnicze, następnie stanowiska pracowników IT oraz stanowiska nieprzypisane konkretnym osobom], tym wyższy jest wskaźnik wykorzystywania wolnego/otwartego oprogramowania pakietu biurowego względem oprogramowania własnościowego. Grafika 8. 4. Program do obsługi poczty stanowiska komputerowe Dane w %, średni odsetek komputerów w ramach urzędu na których jest zainstalowany dany program Stanowiska komputerowe urzędników [N=101] Stanowiska pracowników IT [N=74] Inne stanowiska komputerowe [N=53] 90% 81% 70% 34% 37% 23% 12% 19% 80 Poziom wykorzystania wolnego oprogramowania Program obsługi poczty 70 65 Outlook Express/ MS Outlook 14 24 Thunderbird Odsetek urzędów, w których zainstalowane jest wolne/ otwarte oprogramowanie. 5% stanowisk nie przypisanych do konkretnych osób nie ma dostępu do poczty elektronicznej. 18 17 6 6 ClawsMail Średnio 80% badanych urzędów korzysta do obsługi poczty z programów własnościowych Outlook Express/MS Outlook. Jeśli chodzi o wolne oprogramowanie do obsługi poczty to najczęściej jest to Thunderbird. Rzadziej i na mniejszą skalę wykorzystywane są GoogleMail, ClawsMail, Lotus i inne. 11
5. Przeglądarka internetowa Przeglądarki internetowe instalowane w badanych urzędach to przede wszystkim Internet Explorer, Firefox, w miejszym stopniu Safari i Google Chrome. Zasadniczo w blisko 85% badanych urzędach wykorzystuje się przeglądarkę Internet Explorer, średni odsetek komputerów, na których ta przeglądarka jest instalowana wynosi między 46% a 62% w zależności od rodzajustanowiska komputerowego. Niemniej jednak wysoki jest poziom wykorzystania innych przeglądarek zarówno na poziomie i liczby urzędów, jki jak średniejd i j ilościś i stanowisk. ik Dla przykładu przeglądarka Firefox wykorzystywana jest przez około ¾ badanych urzędów, a średni odsetek komputerów, na których ta przeglądarka jest instalowana, waha się między 34% a 50% wzależności od rodzaju stanowiska [co stanowi dużą różnicę w poziomie wykorzystywania wolnego oprogramowania w porównaniu na przykład z systemami operacyjnymi czy pakietami biurowymi]. Grafika 9. Poziom wykorzystania wolnego oprogramowania Przeglądarka internetowa Dane w %, średni odsetek komputerów w ramach urzędu na których jest zainstalowana dana przeglądarka. Stanowiska komputerowe urzędników [N=101] Stanowiska pracowników IT [N=74] Inne stanowiska komputerowe [N=53] 87% 87% 83% 84% 80% 66% 2% 62 61 Odsetek urzędów, w których zainstalowane jest wolne/ otwarte oprogramowanie. 46 50 36 34 1 1 Internet Explorer Firefox Safari/ Google Chrome 12
6. Powody korzystania/niekorzystania i k t i z Stosowanie na niewielką skalę dla części badanych może wynikać z braku zaufania do ogólnodostępnychaplikacjiisłabej ich zdaniem ochrony danych umieszczanych na serwerach i komputerach urzędów. Najczęstszymi powodami wykorzystywania są ograniczone zasoby finansowe badanych urzędów: wysokie koszty własnościowego oprogramowania, brak funduszy na zakup płatnych wersji orazzawyżone ceny własnościowego oprogramowania. Ważnym powodem sięgania po wolne i otwarte oprogramowanie Powody korzystania z wolnego oprogramowania jest fakt, iż [dla 40% badanych] N=92, wskazania powyżej 5% rozwiązania własnościowe nie Wysokie koszty własnościowego oprogramowania 69 oferują istotnie większej Brak funduszy na zakup płatnych wersji 62 41 funkcjonalności. Grafika 10. Zawyżone ceny własnościowego oprogramowania Rozwiązania własnościowe nie oferują istotnie większej funkcjonalności względem wolnego oprogramowania Wolne/ otwarte oprogramowanie gwarantuje niewykluczanie cyfrowe obywateli/ petentów Zatrudniamy własnych specjalistów, którzy odpowiadają za opiekę nad tymi rozwiązaniami Wolne/ otwarte oprogramowanie jest bezpieczniejsze w użyciu Brak potrzeby zmian w ramach obecnie stosowanych rozwiązań Wolne/ otwarte oprogramowanie umożliwia nieograniczony dostęp do kodu źródłowego Wolne/ otwarte oprogramowanie jest stabilniejsze w użyciu Dostawca wybrał i zarekomendował wolne/ otwarte oprogramowanie Grafika 11. Zalecenia urzędu wyższej rangi 11 10 14 16 19 Powody korzystania z wolnego oprogramowania Szczebel urzędu Dane w %, N urzędy korzystające z wolnego oprogramowania Wysokie koszty własnościowego oprogramowania Rozwiązania własnościowe nie oferują istotnie większej funkcjonalności w stosunku do wolnego oprogramowania Zatrudniamy własnych specjalistów, którzy odpowiadają za opiekę nad tymi rozwiązaniami Brak potrzeby zmian w ramach obecnie stosowanych rozwiązań Dostawca wybrał i zarekomendował wolne/ otwarte oprogramowanie Brak funduszy na zakup płatnych wersji Zawyżone ceny własnościowego oprogramowania Wolne/ otwarte oprogramowanie umożliwia nieograniczony dostęp do kodu źródłowego o Wolne/ otwarte oprogramowanie gwarantuje niewykluczanie cyfrowe obywateli Zalecenia urzędu wyższej rangi Wolne/ otwarte oprogramowanie jest stabilniejsze w użyciu Wolne/ otwarte oprogramowanie jest bezpieczniejsze w użyciu 9 22 21 16 17 21 20 20 20 29 Urząd szczebla centralnego [N=10] 10 10 10 10 15 23 30 30 30 32 40 40 40 41 44 Urząd szczebla pozacentralnego [N=81] 13 68 72 20% urzędów nie dostrzega po trzeby zmian obecnie stosowa nych rozwiązań w dziedzinie IT. Tylko co 10 urząd stosuje wolne i otwarte oprogramowanie z uwagi na zalecenia urzędu wyższej rangi. Urzędy na szczeblu pozacentralnym częściej niż urzędy centralne wymieniają czynnik zasobów finansowych w różnych aspektach wśród ważnych powodów korzystania z wolnego oprogramowania. Urzędy na szczeblu centralnym częściej niż urzędy niższej rangi wśród powodów wykorzystywania tego rodzaju oprogramowa nia podają fakt zatrudniania własnych specjalistów, którzy odpowiadają za opiekę nad tymi rozwiązaniami, oraz rekomendacje dostawcy.
6. Powody korzystania/niekorzystania i k t i z cd. Widoczna jest różnica w podawanych powodach wyboru między wolnym i własnościowym oprogramowaniem w zależności od zajmowanego stanowiska uczestników badania. Osoby na stanowiskach specjalistów i kierownicy częściej niż szeregowi pracownicy działów IT deklarowali różnego rodzaju powody, dla których w ich urzędach jest w ogóle wykorzystywane wolne i otwarte oprogramowanie. Można postawić hipotezę, iż specjaliści i kierownicy mają szerszą wiedzę na temat kosztów i warunków wdrażania wolnego oprogramowania niż pozostali pracownicy. Grafika 12. Powody korzystania z wolnego oprogramowania Rodzaj stanowiska Dane w %, urzędy korzystające z wolnego oprogramowania Kierownik [N=34] Pracownik działu IT [N=24] Samodzielny specjalista [N=33] Wysokie koszty własnościowego oprogramowania 54 71 76 Brak funduszy na zakup płatnych wersji 54 59 73 Zawyżone ceny własnościowego oprogramowania Rozwiązania komercyjne nie oferują istotnie większej funkcjonalności w stosunku do wolnego oprogramowania Zatrudniamy własnych specjalistów, którzy odpowiadają za opiekę nad tymi rozwiązaniami Wolne/ otwarte oprogramowanie gwarantuje niewykluczanie cyfrowe obywateli Wolne/ otwarte oprogramowanie jest bezpieczniejsze w użyciu 13 13 41 33 38 33 26 24 24 29 36 21 27 48 48 Brak potrzeby zmian w ramach obecnie stosowanych rozwiązań 13 18 24 Wolne/ otwarte oprogramowanie umożliwia nieograniczony dostęp do kodu źródłowego Zalecenia urzędu wyższej rangi 4 6 13 18 18 18 Dostawca wybrał i zarekomendował wolne/ otwarte oprogramowanie 3 12 21 Wolne/ otwarte oprogramowanie jest stabilniejsze w użyciu 9 13 21 W sumie tylko co dziesiąty badany urząd w ogóle nie wykorzystuje wolnego i otwartego oprogramowania i nigdy nie podejmowano w nim próby wdrożenia takiego oprogramowania na stanowiskach komputerowych. W tej grupie jest jeden urząd centralny [w ramach próby badawczej 13 urzędów centralnych] oraz 9 urzędów pozacentralnych [w ramach próbybadawczej 88 urzędów pozacentralnych]. Wśród najważniejszych wymienianych powodów niekorzystania z wolnego i otwartego oprogramowania są: odgórne zalecenia centrali, niski poziom wiedzy urzędników na temat oraz brak pewności stabilności pracy przy wykorzystaniu tego typu oprogramowania. Pojedynczy respondenci mówili ponadto o wysokich kosztach wdrażania oraz o braku możliwości stosowania innego oprogramowania niż obecnie wykorzystywane. 14
Grafika 13, 14, 15. 7. Powody korzystania z własnościowego oprogramowania Powody korzystania z własnościowego oprogramowania Ogółem Dane w %, N=101, wskazania powyżej 5% Przyzwyczajenie użytkowników/ urzędników Zgodność/ kompatybilność z ogólnie dostępnymi aplikacjami Powszechność tego oprogramowania Opieka techniczna producenta nad oprogramowaniem Certyfikaty zgodności ze sprzętem i oprogramowaniem Działanie oprogramowania kluczowego dla urzędu Gwarancja rozwoju oprogramowania Dostępność usług pomocy technicznej producenta Zalecenia urzędu wyższej rangi Dostępność autoryzowanych szkoleń i specjalistów Zbyt duże koszty wdrażania pracowników w inne rozwiązania Ochrona prawna ze strony producenta Wymagania kontrahentów Zalecenia naczelników urzędów Dane w % 8 23 19 16 Powody korzystania z własnościowego oprogramowania Szczebel urzędu Przyzwyczajenie użytkowników/ urzędników Gwarancja rozwoju oprogramowania Dostępność autoryzowanych szkoleń i specjalistów Zgodność/ kompatybilność z ogólnie dostępnymi aplikacjami Opieka techniczna producenta nad oprogramowaniem Powszechność tego oprogramowania Certyfikaty zgodności ze sprzętem i oprogramowaniem Dostępność usług pomocy technicznej producenta Działanie oprogramowania kluczowego dla urzędu Ochrona prawna ze strony producenta Zbyt duże koszty wdrażania pracowników w inne rozwiązania Wymagania kontrahentów Zalecenia urzędu wyższej rangi Zalecenia naczelników urzędu Dane w % Urząd szczebla centralnego [N=13] 8 9 17 15 15 15 24 28 32 31 31 34 35 34 33 38 40 41 40 40 43 49 67 70 69 Urząd szczebla pozacentralnego [N=87] Powody korzystania z własnościowego oprogramowania Rodzaj stanowiska Przyzwyczajenie użytkowników/ urzędników Zgodność/ kompatybilność z ogólnie dostępnymi aplikacjami Opieka techniczna producenta nad oprogramowaniem Powszechność tego oprogramowania Certyfikaty zgodności ze sprzętem i oprogramowaniem Dostępność usług pomocy technicznej producenta Gwarancja rozwoju oprogramowania Dostępność autoryzowanych szkoleń i specjalistów Zalecenia urzędu wyższej rangi Działanie oprogramowania kluczowego dla urzędu Zbyt duże koszty wdrażania pracowników w inne rozwiązania Ochrona prawna ze strony producenta Wymagania kontrahentów Zalecenia naczelników urzędu Kierownik Pracownik działu IT [N=28] Samodzielny specjalista 46 36 56 53 39 36 50 39 17 44 39 33 44 43 14 42 32 28 36 28 25 25 19 25 18 14 11 11 22 6 8 11 46 54 62 62 62 62 69 68 72 64 64 61 61 68 15 68 69 70 69 69 70 78 78 Najważniejsze powody korzystania z oprogramowania własnościowego przez jednostki urzędów centralnych i pozacentralnych to przyzwyczajenie pracowników, powszechna dostępność tego oprogramo wania [ó [również ż wśród ś kontrahentów i interesantów] oraz jego kompatybilność z innymi aktualnie używanymi aplikacjami oraz sprzętem. Urzędy na poziomie centralnym częściej niż urzędy niższego szczebla zwracają uwagę na gwarancję rozwoju oprogramowania, dostęp ność autoryzowanych szkoleń kl ń i specjalistów, opiekę techniczną producenta oraz istnienie certyfikatów zgodności ze sprzętem i oprogramowaniem. Osoby na kierowniczych stanowiskach częściej jako powód wyboru oprogramowania własnościowego podają poziom i dostępność opieki kitechnicznej producenta nad oprogramowaniem oraz zalecenia urzędu wyższej rangi. Zdaniem 20% uczestników badania, koszt przekwalifikowania pracowników na inny typ oprogramowania jest zbyt wysoki, co przy jednoczesnym braku gwa rancji ochrony prawnej może ż stanowić istotną barierę przy wdrażaniu wolnego i otwartego oprogramowania na większą skalę.
8. Jakość Zdania na temat jakości oprogramowania własnościowego względem oprogramowania wolnego i otwartego są podzielone. 51% badanych urzędników uważa, iż jakość jest taka sama, jak oprogramowania własnościowego. 15% uczestników badania jest zdania, iż oprogramowanie wolne i otwarte jest lepszej jakości niż oprogramowanie własnościowe. 30% badanych uważa, iż oprogramowanie wolne i otwarte jest gorszej jakości. Różnice w ocenie jakości widoczne są wśród pracowników zajmujących różne typy stanowisk. 30% pracowników zajmujących stanowiska samodzielnego specjalisty deklaruje, iż jakość jest lepsza niż własnościowego. Dla porównania tylko 3% osób na kierowniczych stanowiskach podziela tę pozytywną opinię. Grafika 16. Jakość wolnego/otwartego oprogramowania 1-zdecydowanie gorsza 2% 20% 3% 3% 3% 2% 2-raczej gorsza 32% 46% 27% 2 29% 2 46% 29% 3-taka sama 4-raczej lepsza 51% 60% 41% 57% 60% 5 57% 42% 46% 53% 5-zdecydowanie lepsza 9% 6% Ogółem [N=101] 14% 1 20% 11% 4% 9% 9% 11% 14% 9% 5% 3% 4% 7% 3% do 1 roku 1 -- 2 lata 2-5 lat 5-10 lat >10 > lat 10 [N=25] lat Kierownik/ Pracownik Samodzielny Centralny Pozacentralny Poza- [N=5] [N=11] [N=22] [N=37] [N=25] dyrektor [N=28] specjalista [N=13] centralny [N=87] [N=13] [N=87] Staż pracy Rodzaj stanowiska Szczebel urzędu 16
Grafika 17. Hipoteza 1. Wolne i otwarte oprogramowanie w porównaniu do własnościowego oprogramowania jest bezpieczniejsze w użyciu. Oprogramowania wolne/otwarte vs własnościowe 1-Zdecydowanie się nie zgadzam 2-Raczej się nie zgadzam 3-Raczej się zgadzam 4-Zdecydowanie się zgadzam 5% 50% 34% 11% Ogółem [N=101] 20% 40% 20% 9% 5% 5% 6% 4% 6% 27% 50% 57% 41% 32% 15% 3% 52% 42% 4 54% 56% 32% 2 39% 20% 27% 16% 11% 17% 5% 5% 4% 62% 23% 13% do 1 roku 1-2 lata 2-5 lat 55 -- 10 >10 lat > lat 10 [N=25] lat Kierownik/ nik/ Pracownik nik Samodzielny Centralny Pozacentraln Poza- [N=5] [N=11] [N=22] [N=37] [N=25] dyrektor dyrektor [N=28] specjalista [N=13] centralny [N=87] [N=13] [N=87] Staż pracy Rodzaj stanowiska Szczebel urzędu 45% badanych uznało, iż wolne i otwarte oprogramowanie jest bezpieczniejsze w użyciu niż własnościowe. Jednak tylko 10% badanych była zdecydowana w wyrażaniu tak pozytywnej opinii. Częściej pozytywne opinie na temat bezpieczeństwa wolnego i otwartego oprogramowania wyrażali pracownicy ze stażem 1 do 2 lat i powyżej 10 lat, pracujący na stanowiskach samodzielnych specjalistów oraz zatrudnionych w urzędach pozacentralnych. Grafika 18. Hipoteza 2. Wolne i otwarte oprogramowanie w porównaniu do własnościowego oprogramowania gwarantuje większą stabilność użytkowania. Oprogramowania wolne/otwarte vs własnościowe 1-Zdecydowanie się nie zgadzam 2-Raczej się nie zgadzam 3-Raczej się zgadzam 4-Zdecydowanie się zgadzam 5% 61% 20% 40% 27% 40% 55% 6 65% 7% 9% 5% Ogółem [N=101] 4% 3% 7% 6% 64% 69% 57% 56% 25% 27% 19% 24% 32% 25% 14% 3% 4% do 1 roku 1-2 lata 2-5 lat 55 - -10 10 lat >10 lat > lat 10 [N=25] lat Kierownik/ nik/ Pracownik nik Samodzielny [N=5] [N=11] [N=22] [N=37] [N=25] dyrektor dyrektor [N=28] specjalista 15% 62% 23% 3% 61% 2 34% badanych urzędników jest zdania, iż wolne i otwarte oprogramowanie gwarantuje większą stabilność użytkowania niż oprogramowanie własnościowe. Najwięcejentuzjastówtej entuzjastów tej hipotezy znalazło się wśród pracowników ze stażem między 1 a 2 lata. Większość badanych [66%] uznała jednak, że większa stabilność użytkowania gwarantowana jest przez oprogramowanie własnościowe. Brak pewności stabilności pracy Centralny Pozacentraln Pozacentralny [N=87] [N=13] [N=13] [N=87] Staż pracy Rodzaj stanowiska Szczebel urzędu przy wykorzystaniu wolnego i otwartego oprogramowania był podawany jako jeden z powodów niewdrażania tego typu oprogramowania. 17
Hipoteza 3. Wolne i otwarte oprogramowanie w porównaniu do własnościowego oprogramowania jest wydajniejsze. Grafika 19. Oprogramowania wolne/otwarte vs własnościowe 5% 9% 9% 3% 6% 4% 6% 5% 20% 1-Zdecydowanie się nie zgadzam 51% 54% 56% 46% 50% 51% 50% 56% 54% 2-Raczej się nie zgadzam 40% 3-Raczej się zgadzam 20% 39% 55% 27% 31% 3 39% 3 4-Zdecydowanie się zgadzam 20% 14% 5% 11% 14% 9% Ogółem do 1 roku 1-2 lata 2-5 lat 55 - -10 >10 lat > lat 10 [N=25] lat Pracownik Samodzielny Pozacentraln Poza- Kierownik/ Centralny [N=5] [N=11] [N=22] [N=37] [N=25] [N=101] [N=5] [N=11] [N=22] [N=37] dyrektor [N=28] specjalista specjalista [N=13] centralny [N=87] [N=13] [N=87] Staż pracy Rodzaj stanowiska Szczebel urzędu 44% badanych uznało, iż wolne i otwarte oprogramowanie jest wydajniejsze niż oprogramowanie własnościowe. Niemniej jednak ponad połowa uznaje w tym aspekcie wyższość oprogramowania własnościowego. Stosunek opinii pozytywnych i negatywnych względem wydajności wolnego/ otwartego oprogramowania jest podobny niezależnie od długości stażu, zajmowanego stanowiska czy typu urzędu w którym badany jest zatrudniony. Hipoteza 4. Wolne/otwarte oprogramowanie w porównaniu do własnościowego oprogramowania w większym stopniu gwarantuje niewykluczanie cyfrowe obywatela. Grafika 20. Oprogramowania wolne/otwarte vs własnościowe 3% 5% 4% 3% 4% 3% 3% 1-Zdecydowanie się nie zgadzam 20% 12% 14% 26% 25% 1 31% 25% 41% 33% 20% 2-Raczej się nie zgadzam 44% 45% 37% 44% 50% 17% 3 30% 3-Raczej się zgadzam 60% 47% 35% 40% 27% 30% 2 29% 31% 4-Zdecydowanie się zgadzam Ogółem do 1 roku 1-2 lata 2-5 lat 5 -- 10 >10 lat > lat 10 [N=25] lat Kierownik/ nik/ Pracownik nik Samodzielny Centralny Pozacentraln Pozacentralny [N=87] [N=101] [N=5] [N=11] [N=22] [N=37] [N=25] dyrektor [N=28] specjalista [N=13] [N=13] [N=87] Staż pracy Rodzaj stanowiska Szczebel urzędu Zdecydowana większość badanych 72%, wyraziła opinię, iż wolne i otwarte oprogramo waniegwarantuje obywatelom lepszy dostęp do urzędów drogą elektroniczną. Szczególnie entuzjastycznie i zdecydowanie na temat tej hipotezy wypowiadali się pracownicy ze stażem do 1 roku. Grupa samodzielnych specja listów też w dużym stopniu popiera postawioną hipotezę. Blisko połowa jest o tym fakcie zdecydowanie przekonana. 18
9. Decyzyjność urzędów w obszarze wyboru stosowanego oprogramowania Decyzyjność i swoboda wyboru w obszarze stosowanych rozwiązań IT zależy odrangi urzędu. Wszystkiebadaneurzędy centralne deklarowały, iż same decydują o rodzaju stosowanych rozwiązań, przy czym w 30% z nich odpowiedzialność wyboru ciąży na osobach bezpośrednio administrujących system IT w urzędzie, a w 70% tych urzędów decyzje co do sto sowanych rozwiązań ń podejmowane dj są przez osoby bezpośrednioś i pośrednioś odpowiedzialne za administrowanie systemem IT. Wurzędach szczebla pozacentralnego, wybór stosowanego oprogramowania zależy w 70% od samych urzędów, a w 30% od urzędówwyższego szczebla. W urzędach niższego szczebla, samodzielnie decydujących o stosowanych rozwiązaniach IT, odpowiedzialność za dokonany wybór jest nałożona w większości przypadków na pracowników bezpośrednionieadministrującychsystemem IT. Grafika 21. Dane w % 11 13 5 19 8 8 6 15 3 13 Jest to decyzja, którą podejmuje urząd w uzgodnieniu z organem będącym na wyższym szczeblu administracji publicznej 30 44 69 15 6 Jest to decyzja podejmowana na wyższym szczeblu administracji publicznej, a pracownicy danego urzędu mają niewielki wpływ 40 6 25 OGÓŁEM [N=101] 42 22 Kierownik 4 30 4 18 15 Pracownik Samodzielny [N=28] specjalista Rodzaj stanowiska 32 31 Centralny [N=13] Szczebel urzędu 35 7 24 Pozacentralny [N=87] Jest to wyłącznie decyzja podejmowana na wyższym szczeblu administracji publicznej bez udziału pracowników urzędu Jest to wyłącznie decyzja urzędu, biorą w niej udział pracownicy odpowiedzialni za IT, jak też inne osoby Jest to wyłącznie decyzja urzędu ale bez udziału pracowników odpowiedzialnych za IT Jest to wyłącznie decyzja urzędu, ale tylko pracowników urzędu odpowiedzialnych za IT 19
10. Przygotowanie osób odpowiedzialnych za IT do obsługi Zdaniem zdecydowanej większości badanych pracowników przygotowanie osób odpowiedzialnych za IT do obsługi wolnego oprogramowania jest na wysokim poziomie. Szczególnie widoczne jest to w obszarze posiadanych kompetencji w zakresie instalacji i utrzymania wolnego oprogramowania [systemów operacyjnych i poszczególnych aplikacji] oraz administrowania bazami danych i serwerami aplikacji. Grafika 22. Instalacja i utrzymanie systemu operacyjnego jest wystarczająca jest niewystarczająca 7% 6% 16% 17% 1 16% 23% 19% 19% 39% 92% 93% 94% 84% 83% 82% 84% 77% 81% 81% 62% Ogółem do 1 roku 1-2 lata 2-5 lat 5-10 lat >10 lat [N=25] Kierow nik/ Pracow nik Samodzielny Centralny Pozacentralny [N=101] [N=5] [N=11] [N=22] [N=37] dyrektor [N=28] specjalista [N=13] [N=87] Staż pracy Rodzaj stanowiska Szczebel urzędu Grafika 23. Instalacja i utrzymanie poszczególnych aplikacji jest wystarczająca jest niewystarczająca 4% 3% 11% 14% 11% 1 27% Pracownicy urzędów centralnych relatywnie częściej deklarowali posiadanie niewystarczającej wiedzy w zakresie instalacji i obsługi wolnego i otwartego oprogramowania niż pracownicy urzędów pozacentralnych. Biorąc pod uwagę rangę urzędu, widać zróżnicowanie w poziomie przygotowania i doświadczenia pracownicy działów IT urzędów centralnych częściej byli zdania, iż przygotowanie osób w zakresie poszczególnych obszarów jest niewystarczające, w szczególności w obszarze modyfikacji kodu źródłowego. 89% 100% 73% 82% 96% 92% 89% 92% 86% 46% 54% 97% Nie ma znaczących różnic w poziomie przygotowania do obsługi jeśli chodzi o staż pracy. Ogółem [N=101] do 1 roku [N=5] 1-2 lata [N=11] 2-5 lat 5-10 lat >10 lat [N=25] Kierow nik/ Pracow nik Samodzielny [N=22] [N=37] dyrektor [N=28] specjalista Staż pracy Rodzaj stanowiska Centralny Pozacentralny [N=13] [N=87] Szczebel urzędu 20
10. Przygotowanie osób odpowiedzialnych za IT do obsługi cd. Grafika 24. Administracja bazami danych i serwerami aplikacji jest wystarczająca jest niewystarczająca 12% 12% 29% 33% 46% 27% 32% 22% 25% 54% 71% 67% 55% 73% 6 8 7 75% 64% 46% 8 Ogółem [N=101] do 1 roku [N=5] 1-2 lata [N=11] 2-5 lat 5-10 lat >10 lat [N=25] Kierow nik/ Pracow nik Samodzielny [N=22] [N=37] dyrektor [N=28] specjalista Staż pracy Rodzaj stanowiska Centralny Pozacentralny [N=13] [N=87] Szczebel urzędu Ogólnie najsłabiej wypada przygotowanie w zakresie modyfikacji kodu źródłowego; tylko 20% badanych było zdania,iż ich wiedza i doświadczenie w dziedzinie instalacji i obsługi jest wystarczająca. Grafika 25. Modyfikacja kodu źródłowego jest wystarczająca jest niewystarczająca 81% 75% 82% 82% 7 84% 83% 86% 75% 64% 100% 19% 25% 1 1 22% 16% 17% 14% 25% Ogółem [N=101] do 1 roku [N=5] 1-2 lata [N=11] 2-5 lat 5-10 lat >10 lat [N=25] Kierow nik/ Pracow nik Samodzielny [N=22] [N=37] dyrektor [N=28] specjalista Staż pracy Rodzaj stanowiska Centralny Pozacentralny [N=13] [N=87] Szczebel urzędu 21
11. Znajomość regulacji prawnych Poziom znajomości regulacji prawnych w zakresie wykorzystywania wolnego i otwartego oprogramowania różni się w zależności od rodzaju dokumentu, zajmowanego stanowiska, stażupracyirangiurzędu. Średnio ogólna znajomość wszystkich badanych dokumentów jest dość niska. Najlepszą wiedzę mają osoby zajmujące kierownicze stanowiska, staż powyżej 10 lat, zatrudnione wurzędach centralnych. Osoby nastanowiskach kierowniczychi relatywnie lt lepiej orientują się wzagadnieniach i regulacji prawnych niż pracownicy szeregowi działów IT i samodzielni specjaliści. Podobnie pracownicy działów IT urzędów centralnych deklarują lepszą orientację wregula cjach prawnych niż pracownicy urzędów niższego szczebla. Grafika 26. Skala 1-10, gdzie 1 = Zupełnie o tym nie wiem,/ nie słyszałem nic o tym, 5= Trochę o tym wiem, 10= Wiem o tym bardzo dużo, znam ten dokument bardzo dobrze ; Dane: średnia Znajomość regulacji prawnych Ogólna średnia znajomość wszystkich badanych regulacji prawnych Zupełnie o tym nie wiem,/ nie słyszałem nic o tym Trochę o tym wiem Wiem o tym bardzo dużo, znam ten dokument bardzo dobrze 0 5 10 Ogółem [N=101] 4,7 do 1 roku [N=5] 1-2 lata [N=11] 2-5 lat [N=22] 5-10 lat [N=37] >10 lat [N=25] 4,8 4,4 4,6 4,5 5,3 Kierow nik/ dyrektor Pracow nik [N=28] Samodzielny specjalista 3,6 4,5 5,7 Centralny [N=13] Pozacentralny [N=87] 49 4,9 5,7 22
Grafika 27, 28. 11. Znajomość regulacji prawnych cd. Skala 1-10, gdzie 1 = Zupełnie o tym nie wiem,/ nie słyszałem nic o tym, 5= Trochę o tym wiem, 10= Wiem o tym bardzo dużo, znam ten dokument bardzo Znajomość regulacji prawnych dobrze ; Dane: średnia Ustawa o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne Zupełnie o tym nie Wiem o tym bardzo dużo, wiem,/ nie słyszałem Trochę o tym wiem znam ten dokument nic o tym bardzo dobrze 0 5 10 Ogółem [N=101] 6,4 do 1 roku [N=5] 5,7 1-2 lata [N=11] 5,4 2-5 lat [N=22] 6,7 5-10 lat [N=37] 6,3 >10 lat [N=25] 6,8 Kierow nik/ dyrektor 7,6 Pracow nik [N=28] 5,0 Samodzielny specjalista 6,4 Centralny [N=13] 7,7 Pozacentralny [N=87] 6,1 Grafika 26. Skala 1-10, gdzie 1 = Zupełnie o tym nie wiem,/ nie słyszałem nic o tym, 5= Trochę o tym wiem, 10= Wiem o tym bardzo dużo, znam ten dokument bardzo Znajomość regulacji prawnych dobrze ; Dane: średnia Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych Zupełnie o tym nie Wiem o tym bardzo dużo, wiem,/ nie słyszałem Trochęę o tym wiem znam ten dokument nic o tym bardzo dobrze 0 5 10 Ogółem [N=101] 6,8 do 1 roku [N=5] 6,2 1-2 lata [N=11] 6,0 2-5 lat [N=22] 7,4 5-10 lat [N=37] 6,2 >10 lat [N=25] 7,9 Kierow nik/ dyrektor 8,0 Pracow nik [N=28] 5,1 Samodzielny specjalista 6,8 Centralny [N=13] 8,2 Pozacentralny [N=87] 68 6,8 Pracownicy poszczególnych urzędów deklarują większą znajomość, jeśli chodzi o Ustawę o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych niż w przypadku Krajowych/ Europejskich Ram Interoperacyjności. Dokumenty Krajowe/Europejskie Ramy Interoperacyjności są wśród pracowników działów IT poszczególnych urzędów znane na bardzo słabym poziomie lub nie są w znane w ogóle. Prawdopodobnie wynika to z tego, iż dokumenty te mają charakter rekomendacji, a nie norm prawnych oraz faktu, iż są w chwili obecnej w fazie przygotowań. Grafika 29. Grafika 30. Skala 1-10, gdzie 1 = Zupełnie o tym nie wiem,/ nie słyszałem nic o tym, 5= Trochę o tym wiem, 10= Wiem o tym bardzo dużo, znam ten dokument bardzo dobrze ; Dane: średnia Znajomość regulacji prawnych Krajowe Ramy Interoperacyjności -projekt uchwały Rady Ministrów Skala 1-10, gdzie 1 = Zupełnie o tym nie wiem,/ nie słyszałem nic o tym, 5= Trochę o tym wiem, 10= Wiem o tym bardzo dużo, znam ten dokument bardzo dobrze ; Dane: średnia Znajomość regulacji prawnych Europejskie Ramy Interoperacyjności Zupełnie o tym nie Wiem o tym bardzo dużo, wiem,/ nie słyszałem znam ten dokument Trochę o tym wiem nic o tym bardzo dobrze 0 5 10 Zupełnie o tym nie Wiem o tym bardzo dużo, wiem,/ nie słyszałem znam ten dokument Trochę o tym wiem nic o tym bardzo dobrze 0 5 10 Ogółem [N=101] 2,7 Ogółem [N=101] 2,8 do 1 roku [N=5] 3,6 do 1 roku [N=5] 3,6 1-2 lata [N=11] 3,0 1-2 lata [N=11] 3,3 2-5 lat [N=22] 2,2 2-5 lat [N=22] 2,0 5-10 lat [N=37] 2,4 5-10 lat [N=37] 2,9 >10 lat [N=25] 3,4 >10 lat [N=25] 3,0 Kierow nik/ dyrektor 3,4 Kierow nik/ dyrektor 3,7 Pracow nik [N=28] 2,2 Pracow nik [N=28] 2,2 Samodzielny specjalista 2,5 Samodzielny specjalista 2,4 Centralny [N=13] 3,2 Centralny [N=13] 3,8 Pozacentralny [N=87] 3,8 Pozacentralny [N=87] 2,8 23
12. Zapotrzebowanie i plany wdrażania 55% badanych urzędów rozważa wdrożenie wbieżącym roku. Urzędy pozacentralne planują przeprowadzić wdrażanie w większym stopniu niż urzędy centralne. Istotne jest, iż 96% tych urzędów, które planują takie wdrożenia, już posiada na swoich stanowiskach komputerowych lub serwerach wolne i otwarte oprogramowanie. Może to na przykład oznaczać, iż urzędy przekonały się o jakości i funkcjonalności wolnego i otwartego oprogramowania, a już zainstalowane oprogramowanie spełniło oczekiwania. Grafika 31. Plany wdrażania wolnego/ otwartego oprogramowania Czy planują/ rozważają Państwo wprowadzenie wolnego/ otwartego oprogramowania w bieżącym roku? Dane w % nie rozważamy wprowadzenia wolnego oprogramowania 45 61 43 50 urzędów tak, rozważamy wprowadzenie wolnego oprogramowania 55 5 urzędów 39 57 ogółem [N=101] urząd szczebla centralnego [N=13] urząd szczebla pozacentralnego [N=88] 24
12. Zapotrzebowanie i plany wdrażania cd. Rozważane do wdrożenia wolne i otwarte oprogramowanie to zarówno system operacyjny, jak i poszczególne programy do obsługi poczty i baz danych, pakiety biurowe i przeglądarki. Najczęściej rozważanymi rodzajami są: pakiet biurowy OpenOffice, system operacyjny Linux na serwer i przeglądarka internetowa Firefox [deklaracja 40% ogółu badanych urzędów]. Grafika 32. Plany wdrażania wolnego/ otwartego oprogramowania Dane w %, N=55 % ogółu pakiet biurowy Open Office system operacyjny Linux na serwerach przeglądarka internetowa Firefox 75 73 73 41% 40% 40% baza danych (np. MySQL, PostgreSQL) 64 35% serwer WWW (np. Apache) 53 29% program do obsługi poczty Thunderbird 40 22% serwer poczty elektronicznej (np. Sendmail, Openexchange) 40 22% Firewall (np. Freesco, SME Server, ClarkC60nect) system operacyjny Linux na stanowiskach komputerowych przeglądarka internetowa Opera 18 15 35 19% 10% aplikacje biznesowe (klasy ERP, CRM) serwer aplikacji (np. JBoss, Tomcat, Zope) 13 11 7% 6% Grafika 33. Plany wdrażania wolnego/ otwartego oprogramowania Szczebel urzędu Dane w %, N urzędy rozważające wdrażanie wolnego oprogramowania w bieżącym roku Urząd szczebla centralnego [N=5] Urząd szczebla poza centralnego [N=50] % ogółu danego typu urzędu N=13/ N=88 Przeglądarka internetowa Firefox 72 80 31% 41% Baza danych (np. MySQL, PostgreSQL) 62 80 31% Serwer WWW (np. Apache) Serwer poczty elektronicznej (np. Sendmail, Openexchange) 38 50 60 80 31% 29% 23% 22% System operacyjny Linux na serwerach 40 76 15% 44% Serwer aplikacji (np. JBoss, Tomcat, Zope) 8 40 15% 5% Pakiet biurowy Open Office 20 80 46% Program do obsługi poczty Thunderbird Firewall (np. Freesco, SME Server, ClarkC60nect) System operacyjny Linux na stanowiskach komputerowych Aplikacje biznesowe (klasy ERP, CRM) 20 20 20 18 14 36 42 24% 21% 10% - 25
13. Warunki wdrażania w przypadku urzędów, które w ogóle nie korzystają z tego typu rozwiązań IT Pracownicy działów IT badanych urzędów, w których w ogóle nie wykorzystuje się [10 urzędów] za najważniejsze warunki, jakie powinny być spełnione, by takie oprogramowanie mogło być wdrożone, uważa przede wszystkim: Decyzję jednostki nadrzędnej/ centrali [poparcie i współpraca jednostek nadrzędnych, ministerstw, rządu; odgórna aprobata korzystania z w urzędach] Szkolenie dla pracowników urzędu [chęć pracowników do nauki obsługi nowych programów] Stabilność oprogramowania Kompatybilność z aplikacjami Microsoft Spełnianie wymogów bezpieczeństwa teleinformatycznego/ testy bezpieczeństwa Odpowiedzialność prawna za błędy w oprogramowaniu Biorąc poduwagę fakt, iż 90% urzędów wykorzystuje w różnym stopniu wolne i otwarte oprogramowanie, bariery podnoszone przez odsetek urzędów nie korzystających z niego wydają się być do pokonania. 26