Ocena efektywności zabezpieczania przeciwpożarowego lasów pasami przeciwpożarowymi wzdłuż dróg publicznych Zalecenia dla praktyki leśnej Opracowana przez zespół w składzie: dr inż. Józef Piwnicki dr inż. Ryszard Szczygieł dr inż. Barbara Ubysz na podstawie dokumentacji pt.: Ocena efektywności zabezpieczania przeciwpożarowego lasów pasami przeciwpożarowymi wzdłuż dróg publicznych, opracowanej na zlecenie Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych (BLP-270) Warszawa 2006 r.
I. SYNTEZA WSTĘP Wykonywanie pasów przeciwpożarowych ma wieloletnią historię w ochronie przeciwpożarowej lasu, notowaną od początków XX wieku. Zadaniem różnych typów stosowanych pasów przeciwpożarowych, które podlegały modyfikacjom w sposobie ich wykonywania, było i jest przede wszystkim ograniczenie rozprzestrzeniania się ognia w lesie. Pasy tworzy się głównie wzdłuż miejsc, które stwarzają zagrożenie pożarowe dla obszarów leśnych (np. szlaki komunikacyjne kolejowe i drogowe, obiekty zlokalizowane w lesie bądź w ich bezpośrednim sąsiedztwie), zapobiegając w ten sposób przedostaniu się ognia do lasu lub w celu podziału dużych, szczególnie zagrożonych pożarami kompleksów leśnych na mniejsze, ograniczając dzięki temu wielkość spalonej powierzchni i potencjalne straty wskutek pożaru. Ponadto pasy przeciwpożarowe z punktu widzenia taktyki prowadzenia działań gaśniczych stanowią miejsca do tworzenia linii obrony dla jednostek straży pożarnych, a także mogą w niektórych sytuacjach umożliwiać dojazd interweniującym ratownikom. W związku z tym, że wykonywanie i utrzymanie pasów jest kosztowne oraz z powodu zmieniających się uwarunkowań społecznych, dotyczących powstawania pożarów lasu, konieczna jest krytyczna ocena zasadności zakładania pasów przeciwpożarowych. Szczególnie dotyczy to pasów wykonywanych przy drogach publicznych, gdyż według danych statystycznych w zakresie występowania pożarów lasu w latach 1990 2004 zaledwie 0,45% wszystkich odnotowanych pożarów w Lasach Państwowych (68 785) powstało wzdłuż nich, obejmując 0,16% łącznej powierzchni spalonej (67 940 ha) w ich wyniku. Dla porównania przy liniach kolejowych powstało 1,8% wszystkich pożarów, a spalona powierzchnia stanowiła aż 23,22% ogólnej powierzchni (pożary na terenie Nadleśnictw Kuźnia Raciborska i Potrzebowice). Średnie roczne straty wskutek pożarów powstałych przy drogach publicznych wyniosły około 50 tysięcy złotych, podczas gdy roczny koszt zakładania nowych i utrzymania wcześniej wykonanych pasów wynosił kilka milionów złotych. Na tak niski poziom strat (w porównaniu z latami sześćdziesiątymi osiemdziesiątymi) wpływa zdecydowanie: wyższy stan zaawansowania technologicznego w obecnie konstruowanych pojazdach (mniejsze zagrożenie pożarowe), duże natężenie ruchu (umożliwiające i ułatwiające szybsze wykrycie pożaru), dostępność środków łączności, zwłaszcza telefonii komórkowej (sprawniejsze alarmowanie), większa gęstość sieci drogowej (szybszy dojazd jednostek gaśniczych), 2
rozbudowanie infrastruktury przeciwpożarowej lasu w Lasach Państwowych, nowocześniejsze wyposażenie w sprzęt straży pożarnych (większa efektywność prowadzenia akcji ratowniczej). CEL I ZAKRES PRACY Celem pracy było zbadanie zasadności zakładania i skuteczności stosowania pasów przeciwpożarowych przy drogach publicznych oraz zweryfikowanie aktualnych zasad ich wykonywania i utrzymywania. Szczegółowej analizie poddano dane dotyczące tego typu pasów nowo zakładanych i istniejących w Lasach Państwowych w latach 2003 i 2004. W okresie objętym badaniami obowiązujące wówczas przepisy stanowiły, że przy drogach publicznych wykonuje się pas w formie uporządkowanego drzewostanu o szerokości 50 metrów, licząc od skraju lasu, pozbawionego martwych drzew, gałęzi, chrustu nieokrzesanych ściętych drzew oraz pozostałości po wycince drzew, z bruzdą izolacyjną o szerokości 2 metrów, oczyszczoną do warstwy mineralnej, założoną w odległości 2 do 5 metrów od granicy lasu (Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 16 sierpnia 1999 r. Dz. U. Nr. 73, poz. 824). Znowelizowane w dniu 16 czerwca 2003 roku Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów ograniczyło wymóg porządkowania drzewostanu do pasa o szerokości 30 metrów. Obowiązek urządzania i utrzymania tych pasów przeciwpożarowych ciążył na właścicielach lub zarządcach lasów położonych przy drogach publicznych. Zwolnieni byli oni z tego obowiązku w wypadku, gdy las zaliczony został do III kategorii zagrożenia pożarowego, a także wówczas, gdy drzewostan był starszy niż 30-letni lub jego szerokość wynosiła mniej niż 200 metrów. Aktualnie obowiązują następujące przepisy regulujące wykonywanie pasów przeciwpożarowych przy drogach publicznych: Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 80, poz. 563), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 marca 2006 r. w sprawie szczegółowych zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasu (Dz. U. Nr 58, poz. 405). W ostatnim z wymienionych rozporządzeń wyróżniono cztery podstawowe rodzaje pasów przeciwpożarowych. Są to: Pas przeciwpożarowy typu A oddzielający las od dróg publicznych, dróg dojazdowych niebędących drogami publicznymi, prowadzącymi do zakładu przemysłowego lub magazynowego, obiektów magazynowych i użyteczności publicznej pas gruntu o szerokości 30 m, przyległy do granicy pasa 3
drogowego albo obiektu, pozbawiony martwych drzew, leżących gałęzi i nieokrzesanych ściętych lub powalonych drzew; Pas przeciwpożarowy typu B oddzielający las od parkingów, zakładów przemysłowych i dróg poligonowych pas gruntu o szerokości 30 m, przyległy do granicy obiektu albo drogi, spełniający wymogi dotyczące pasa typu A, z tym że, w odległości od 2 do 5 m od granicy albo drogi zakłada się bruzdę o szerokości 2 m oczyszczoną do warstwy mineralnej; bruzdę może stanowić inna powierzchnia pozbawiona materiałów palnych; Pas przeciwpożarowy typu C oddzielający las od obiektów na terenach poligonów wojskowych pas gruntu o szerokości od 30 do 100 m, przyległy do granicy obiektu, spełniający wymogi dotyczące pasa typu A, z tym że, bezpośrednio przy obiekcie zakłada się bruzdę o szerokości od 5 do 30 m oczyszczoną do warstwy mineralnej; Pas przeciwpożarowy typu D rozdzielający duże zwarte obszary leśne pas gruntu o szerokości od 30 do 100 m, spełniający wymagania dotyczące pasa typu A, z bruzdą o szerokości od 3 do 30 m oczyszczoną do warstwy mineralnej; pasy rozdzielające zwarte obszary leśne zakłada się wzdłuż wytypowanych dróg, umożliwiających prowadzenie działań ratowniczych, a drzewostany na tym pasie muszą mieć ponad 50% udział gatunków liściastych. W wypadkach szczególnego zagrożenia pożarowego dla lasów można urządzać inne rodzaje pasów przeciwpożarowych, zgodnie z zasadami gospodarki leśnej. Obowiązek urządzania i utrzymania pasów oraz warunki zwolnienia z niego zostały utrzymane w brzmieniu wcześniejszym. WYNIKI ANALIZ W latach 2003-2004 w Lasach Państwowych powstało 11 654 pożarów, w wyniku których spaleniu uległo 5 180 ha lasu. Najwięcej pożarów, powyżej 1 000, powstało tylko w czterech RDLP, tj. Zielona Góra (2 120 pożarów), Katowice (1 623 pożarów), Szczecin (1 266 pożarów) i Wrocław (1 191 pożarów). W wymienionych RDLP powstało 53,2% wszystkich pożarów w LP. Natomiast na pasach przeciwpożarowych powstały tylko 223 pożary, tj. 1,91% wszystkich pożarów w Lasach Państwowych tabela 1. W wyniku tych pożarów spaleniu uległo 64,2 ha lasów, tj. 1,24% ogólnej spalonej powierzchni lasu w LP. Zdecydowanie najwięcej pożarów powstało w 2003 roku (181 pożarów), to jest czterokrotnie więcej niż w 2004 r. (42 pożary). W 2003 r. pożary na pasach przeciwpożarowych powstały w 81 nadleśnictwach, z których najwięcej (od 5 wzwyż) powstało tylko w siedmiu nadleśnictwach (razem 80 pożarów, tj. 44,2%), należących do pięciu RDLP: 1. Rzepin (RDLP Szczecin) 27 pożarów na powierzchni 4,48 ha, 2. Żmigród (RDLP Wrocław) 13 pożarów na powierzchni 3,84 ha, 4
3. Torzym (RDLP Zielona Góra) 12 pożarów na powierzchni 0,19 ha, 4. Głogów (RDLP Wrocław) 8 pożarów na powierzchni 1,47 ha, 5. Krzystkowice (RDLP Zielona Góra) 8 pożarów na powierzchni 0,54 ha, 6. Kłobuck (RDLP Katowice) 7 pożarów na powierzchni 0,30 ha, 7. Podanin (RDLP Piła) 5 pożarów na powierzchni 0,15 ha. W 2004 r. pożary na pasach przeciwpożarowych powstały w 22 nadleśnictwach, z których najwięcej (od 5 wzwyż) powstało tylko w dwóch nadleśnictwach (razem 16 pożarów, tj. 38,1%), należących do dwóch RDLP (Szczecin i Zielona Góra). Były to Nadleśnictwa Rzepin (11 pożarów na powierzchni 0,76 ha) i Przytok (5 pożarów na powierzchni 0,31 ha). W analizowanym okresie najwięcej pożarów powstało na pasach od krawędzi drogi do pierwszej bruzdy 61,43%, z których 48,18% przedostało się przez bruzdę. Świadczy to o małej skuteczności tych pasów, niestarannym worywaniu bruzd bądź o złym utrzymaniu pasa. Najwięcej pożarów na pasach przeciwpożarowych powstało w nadleśnictwach należących do I kategorii zagrożenia pożarowego lasu 78,03%. W trzech RDLP (Białystok, Kraków i Krosno) nie wystąpiły żadne pożary na pasach oraz w nadleśnictwach należących do III kategorii zagrożenia pożarowego lasu. Najwięcej pożarów na pasach przeciwpożarowych, powyżej 10, wystąpiło w następujących RDLP: Szczecin (54 pożary), Wrocław (36), Zielona Góra (32), Katowice (27), Toruń (14) i Poznań (12). Szczegółowa analiza występowania pożarów na pasach przeciwpożarowych wykazała, że połowa pożarów wystąpiła na pasach w drzewostanach w wieku powyżej 30 lat, to znaczy w drzewostanach, w których nie powinno się ich zakładać. Jednak większe straty wystąpiły w drzewostanach w wieku do 30 lat, gdzie średnia powierzchnia pożaru wyniosła 0,46 ha. W drzewostanach w wieku powyżej 30 lat średnia powierzchnia pożaru była znacznie niższa, tj. 0,11 ha. Zdecydowanie najwięcej pożarów wystąpiło na pasach typu B (76,23% wszystkich pożarów), znacznie mniej wystąpiło na pasach typu A (17,94%), natomiast na pozostałych typach pasów wystąpiło 5,83% pożarów. Najwięcej pożarów wystąpiło w drzewostanach na siedliskach Bśw i BMśw, tj. 173 pożary (77,58%) na powierzchni 50,31 ha (62,79%). W tabeli 2 i 3 przedstawiono koszty bezpośrednie związane i zakładaniem i odnawianiem pasów przeciwpożarowych wzdłuż dróg publicznych łącznie, ponieważ udział nowych pasów był niewielki (w 2003 r. 2,5%, a w 2004 r. 3,2%). Średnie koszty bezpośrednie założenia i odnowienia pasów wzdłuż dróg publicznych w LP w 2003 r. wynosiły 107,22 zł/km, a w 2004 r. 64,15 zł/km, natomiast średnie koszty porządkowania terenu były zbliżone i wynosiły w 2003 r. 74,63 zł/ha, a w 2004 r. 75,65 zł/ha. Różnice w kosztach związanych z zakładaniem i odnawianiem pasów przeciwpożarowych wzdłuż dróg publicznych w poszczególnych RDLP były w analizowanym okresie dosyć duże i częściowo wynikały z różnego ewidencjonowania tych kosztów i zadań. 5
Średni udział kosztów związanych z zakładaniem i odnawianiem pasów wzdłuż dróg publicznych oraz porządkowaniem terenu przyległego do tych dróg wynosił 79,34% w 2003 r. i 65,37% w 2004 r. w stosunku do wszystkich pasów zakładanych i odnawianych w LP. W analizowanym okresie zakładano i odnawiano pasy przy drogach publicznych w nadleśnictwach należących głównie do I i II kategorii zagrożenia pożarowego. W nadleśnictwach należących do III kategorii zagrożenia pożarowego było tylko ok. 3% wszystkich pasów przy drogach publicznych. Przy drogach publicznych zakładano i odnawiano najczęściej pasy typu B. Ogółem w LP udział tych pasów wynosił 70,99% w 2003 r. i 73,29% w 2004 r. Na drugim miejscu pod względem długości były pasy typu A, tj. 24,99% w 2003 r. i 23,13% w 2004 r. Pozostałe typy pasów nie przekroczyły łącznie 5% udziału pod względem długości. Wyjątkowo w 2003 r. pasy typu D, pomimo że pod względem długości udział ich wynosił 1,57%, to pod względem kosztów zajmował aż 30,46%. Dotyczyło to Nadleśnictwa Pisz, gdzie założono specjalne pasy na terenie poklęskowym. W 2004 r. udział tych pasów w kosztach ogółem był już mało znaczący, tj. 0,23%. Tylko w dwóch RDLP przeważały pod względem długości pasy typu A (powyżej 60%), tj. w Toruniu i Zielonej Górze. Zgodnie z obowiązującymi przepisami obowiązek urządzania i utrzymania pasów przeciwpożarowych ciąży na właścicielach lub zarządcach lasów położonych przy drogach publicznych. Zwolnieni są oni z tego obowiązku, gdy las zaliczony jest do III kategorii zagrożenia pożarowego, a także, gdy drzewostan jest starszy niż 30-letni lub jego szerokość wynosi mniej niż 200 metrów. Ze szczegółowych analiz wynika, że ponad 60% zakładanych i odnawianych pasów przy drogach publicznych w Lasach Państwowych było w drzewostanach, w których nie było obowiązku ich utrzymania. Na przykład w 2004 roku koszty związane z zakładaniem i utrzymywaniem pasów przeciwpożarowych przy drogach publicznych, co do których nie było obowiązku ich wykonywania, wyniosły ponad 2 mln zł, czyli prawie 60% kosztów związanych z utrzymaniem wszystkich pasów w LP. Wstępne wyniki prowadzonych prac w realizowanym temacie zostały już wykorzystane przy nowelizacji rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 22 marca 2006 r. w sprawie szczegółowych zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów (Dz. U. Nr 58, poz. 405). 6
II. ZALECENIA DLA PRAKTYKI LEŚNEJ 1. Analiza występowania pożarów na pasach przeciwpożarowych wskazuje, że wykonywanie pasów przeciwpożarowych typu B (z wyoraną bruzdą) wzdłuż dróg publicznych w obecnych warunkach jest niecelowe. 2. Wyniki przeprowadzonych analiz wskazują, że należy rozważyć dalsze ograniczenia w stosowaniu pasów przeciwpożarowych przy drogach publicznych, zmierzające do ich zakładania tylko w drzewostanach najbardziej zagrożonych, tj. w drzewostanach na siedliskach borowych (Bs, Bśw, BMśw) w nadleśnictwach zaliczonych do I lub II kategorii zagrożenia pożarowego lasu, w drzewostanach w wieku do 30 lat. 3. W związku z proponowanymi ograniczeniami stosowania pasów wzdłuż dróg publicznych należy rozważyć zwiększanie liczby przydrożnych parkingów, które umożliwiałyby lokalizowanie zagrożenia stwarzanego przez uczestników ruchu drogowego oraz kontrolę i nadzór nad nim. 4. Ponad 60% wszystkich pasów przeciwpożarowych wzdłuż dróg publicznych było zlokalizowanych w drzewostanach, w których nie ma prawnego obowiązku ich urządzania i utrzymywania. Powoduje to ponoszenie przez nadleśnictwa w większości nieuzasadnionych kosztów (w 2004 r. była to kwota 2 mln zł). W związku z tym należy zweryfikować zasadność wykonywania pasów w tych drzewostanach oraz bezwzględnie ograniczyć ich urządzanie i utrzymywanie tylko do sytuacji wyjątkowych, powodujących zdecydowane podwyższenie poziomu bezpieczeństwa pod względem pożarowym. 5. Należy rozważyć konieczność wprowadzenia jednolitych zasad ewidencjonowania w Lasach Państwowych prac i kosztów związanych z zakładaniem i odnawianiem pasów przeciwpożarowych. 7
Tabela 1. Występowanie pożarów lasu na pasach przeciwpożarowych wzdłuż dróg publicznych w latach 2003-2004 r. 2003 r. 2004 r. Razem w latach 2003-2004 RDLP liczba pożarów na pasie przeciwpożarowym liczba pożarów na pasie przeciwpożarowym liczba pożarów na pasie przeciwpożarowym liczba nadleśnictw, w których wystąpiły pożary na pasach ogółem od krawędzi drogi do pierwszej bruzdy od pierwszej bruzdy do 30 m od krawędzi drogi które przedostały się przez pierwszą bruzdę powierzchnia lasu ogółem spalona na pasie ppoż. [ha] liczba nadleśnictw, w których wystąpiły pożary na pasach ogółem od krawędzi drogi do pierwszej bruzdy od pierwszej bruzdy do 30 m od krawędzi drogi które przedostały się przez pierwszą bruzdę powierzchnia lasu ogółem spalona na pasie ppoż. [ha] liczba nadleśnictw, w których wystąpiły pożary na pasach ogółem od krawędzi drogi do pierwszej bruzdy od pierwszej bruzdy do 30 m od krawędzi drogi które przedostały się przez pierwszą bruzdę powierzchnia lasu ogółem spalona na pasie ppoż. [ha] Gdańsk 48,18 6 9 3 3 2 2,20 6 9 3 3 2 2,20 Katowice 9 21 15 4 9 7,66 3 6 3 1 1 2,65 9 27 18 5 10 10,31 Lublin 5 6 3 3 3 4,38 5 6 3 3 3 4,38 Łódź 4 6 5 2 0,37 4 6 5 2 0,37 Olsztyn 5 5 3 2 1 0,43 5 5 3 2 1 0,43 Piła 5 9 5 3 1 0,25 1 1 1 0,03 6 10 5 4 1 0,28 Poznań 7 9 9 3 2,47 2 3 1 2 0,03 8 12 10 2 3 2,50 Szczecin 9 40 30 6 13 6,06 4 14 12 2 2 1,89 11 54 42 8 15 7,95 Szczecinek 5 5 3 1 3 2,17 3 3 3 3 9,44 7 8 6 1 6 11,61 Toruń 5 9 2 2 1 3,41 3 5 1 1 0,49 7 14 3 2 2 3,90 Warszawa 3 3 1 1 1 1,07 1 1 1 0,30 3 4 1 2 1 1,37 Wrocław 10 32 30 2 19 12,81 4 4 2 1 1 4,22 10 36 32 3 20 17,03 Zielona Góra 8 27 6 5 1,57 1 5 0,31 8 32 6 5 1,88 Razem 81 181 115 32 58 44,85 22 42 22 8 8 19,35 89 223 137 40 66 64,20 Procent 63,54 17,7 50,43 52,38 19,1 36,36 61,43 17,9 8
Tabela 2. Średnie koszty bezpośrednie zakładania i odnawiania pasów przeciwpożarowych wzdłuż dróg publicznych oraz porządkowania terenu przyległego do drogi w poszczególnych RDLP w 2003 r. RDLP Długość pasów przeciwpożarowych wzdłuż dróg publicznych Koszty bezpośrednie założenia i odnowienia pasów wzdłuż dróg publicznych Średnie koszty bezpośrednie założenia i odnowienia pasów Powierzchnia uporządkowanego terenu przyległego do drogi Koszty bezpośrednie porządkowania terenu przyległego do drogi Średnie koszty bezpośrednie porządkowania terenu przyległego do drogi Razem koszty bezpośrednie założenia i odnawiania pasów wzdłuż dróg oraz porządkowania terenu km zł zł/km ha zł zł/ha zł Białystok 1 043,04 783 155,72 750,84 2 368,55 953 221,64 402,45 1 736 377,36 Gdańsk 781,08 32 134,69 41,14 2 922,05 155 329,81 53,16 187 464,50 Katowice 859,00 62 754,02 73,05 2 067,92 494 973,19 239,36 557 727,21 Kraków 63,05 6 675,90 105,88 129,10 11 174,44 86,56 17 850,34 Krosno 188,40 11 414,83 60,59 374,52 29 525,32 78,84 40 940,15 Lublin 433,79 25 579,80 58,97 1 293,55 61 376,21 47,45 86 956,01 Łódź 532,94 29 653,51 55,64 1 566,82 69 269,18 44,21 98 922,69 Olsztyn 1 327,75 64 866,00 48,85 2 615,10 184 948,63 70,72 249 814,63 Piła 1 248,13 68 219,60 54,66 5 120,81 252 609,95 49,33 320 829,55 Poznań 804,67 78 421,29 97,46 1 395,97 89 509,55 64,12 167 930,84 Radom 59,44 3 485,54 58,64 103,50 19 251,00 186,00 22 736,54 Szczecin 1 181,13 78 738,52 66,66 1 790,32 184 925,15 103,29 263 663,67 Szczecinek 1 392,45 66 915,62 48,06 6 202,55 233 421,93 37,63 300 337,55 Toruń 1 970,26 67 735,44 34,38 10 400,67 332 830,99 32,00 400 566,43 Warszawa 793,96 44 780,06 56,40 1 522,21 77 834,39 51,13 122 614,45 Wrocław 689,87 65 765,79 95,33 647,41 67 355,63 104,04 133 121,42 Zielona Góra 727,90 21 145,36 29,05 3 198,06 45 156,56 14,12 66 301,92 Razem 14 096,86 1 511 441,69 107,22 43 719,11 3 262 713,57 74,63 4 774 155,26 9
Tabela 3. Średnie koszty bezpośrednie zakładania i odnawiania pasów przeciwpożarowych wzdłuż dróg publicznych oraz porządkowania terenu przyległego do drogi w poszczególnych RDLP w 2004 r. RDLP Długość pasów przeciwpożarowych wzdłuż dróg publicznych Koszty bezpośrednie założenia i odnowienia pasów wzdłuż dróg publicznych Średnie koszty bezpośrednie założenia i odnowienia pasów Powierzchnia uporządkowanego terenu przyległego do drogi Koszty bezpośrednie porządkowania terenu przyległego do drogi Średnie koszty bezpośrednie porządkowania terenu przyległego do drogi Razem koszty bezpośrednie założenia i odnawiania pasów wzdłuż dróg oraz porządkowania terenu km zł zł/km ha zł zł/ha zł Białystok 1 185,73 90 057,76 75,95 3 465,49 312 938,64 90,30 402 996,40 Gdańsk 407,80 22 828,05 55,98 1 484,98 77 312,21 52,06 100 140,26 Katowice 816,06 50 835,03 62,29 1 957,25 556 146,26 284,15 606 981,29 Kraków 63,07 6 462,30 102,46 88,70 9 006,62 101,54 15 468,92 Krosno 187,35 13 180,63 70,35 236,16 26 926,71 114,02 40 107,34 Lublin 529,76 33 088,53 62,46 1 522,86 81 573,52 53,57 114 662,05 Łódź 568,73 33 896,41 59,60 1 444,67 83 242,57 57,62 117 138,98 Olsztyn 1 361,94 90 093,65 66,15 3 018,10 278 531,16 92,29 368 624,81 Piła 1 456,42 73 779,44 50,66 5 323,03 221 649,72 41,64 295 429,16 Poznań 755,40 73 117,75 96,79 1 313,02 115 095,86 87,66 188 213,61 Radom 34,86 4 999,28 143,41 132,08 8 830,49 66,86 13 829,77 Szczecin 1 275,54 115 749,83 90,75 1 640,04 229 144,50 139,72 344 894,33 Szczecinek 1 938,97 90 631,89 46,74 5 693,27 485 814,43 85,33 576 446,32 Toruń 2 312,72 51 204,73 22,14 9 152,17 336 248,00 36,74 387 452,73 Warszawa 802,53 56 679,91 70,63 1 328,55 103 439,22 77,86 160 119,13 Wrocław 747,41 106 433,60 142,40 641,00 81 716,26 127,48 188 149,86 Zielona Góra 559,36 49 381,58 88,28 2 133,06 61 865,36 29,00 111 246,94 Razem 15 003,65 962 420,37 64,15 40 574,43 3 069 481,53 75,65 4 031 901,90 10