B e rn h a rd R e ic h e rt przy współpracy Wolfganga Stelzenmuellera R e d a k c ja n a u k o w a w y d a n ia p o ls k ie g o K rz y s z to f G ie re m e k, E d m u n d Z a b a w s k i
TECHNIKI BADANIA M IM G YJN EG O Anatomia topograficzna narządu ruchu w praktyce fizjoterapeutycznej Bernhard Reichert, M, PT, MT, BSC PT przy współpracy Wolfganga Stelzenmuellera R edakcja naukowa w ydania p olskiego Krzysztof G ierem ek, Edmund Zabaw ski GALAKTYKA
p @ te s o 1. P o d s t a w y... 1 Dlaczego klinicyści potrzebują anatom ii in vivo?... 3 Jak rozumiemy term in anatomia in vivcf w niniejszej p u b likacji?... 3 Gdzie stosow ać anatom ię in vivo7...3 Składowa oceny stawu lub odcinka kręgosłupa...3 Rozeznanie w strukturach przed zastosowaniem specjalnej oceny lub techniki leczenia... 4 Podstawa miejscowej terapii ścięgien, kaletek itd...4 Zastosowanie klin iczn e... 4 Cechy charakterystyczne badania palpacyjnego... 4 Kiedy stosujem y anatom ię in vivo7... 5 W stępne w y m o g i...5 Podstawy anatomiczne...5 Dokładne badanie palpacyjne jako proces... 5 Określanie celu badania...5 Przygotowanie... 5 Lokalizacja struktur... 6 Wiarygodny wynik... 6 Doświadczenie... 6 Zasadnicze aspekty postępowania...6 Ucisk stosowany w trakcie oceny palpacyjnej...6 Techniki badania palpacyjnego... 7 Badanie palpacyjne powłok skórnych... 7 Badanie palpacyjne krawędzi kostnych...7 Badanie palpacyjne wyniosłości kostnych... 8 Badanie palpacyjne brzuśców m ięśni... 8 Badanie palpacyjne krawędzi mięśni...9 Badanie palpacyjne ścięgien... 10 Badanie palpacyjne więzadel... 10 Badanie palpacyjne torebek stawowych...11 Badanie palpacyjne kaletek...11 Badanie palpacyjne struktur nerwowych... 12 Badanie palpacyjne naczyń krwionośnych... 13 W skazówki ułatwiające badanie palpacyjne...13 Struktury naprowadzające... 13 Linie łączące... 14 Metody potwierdzające wyniki palpacji... 14 Rysowanie struktur...15 Pozycje wyjściowe do ćwiczeń...15 Zadania kon trolne...16 2. K o m p l e k s b a r k o w y... 17 Znaczenie i funkcja okolicy b a rk o w e j... 19 Powszechnie stosowane procedury te ra p e u ty c z n e...19 Podstawowa wiedza z zakresu anatom ii i bio m e ch a n iki...20 W iedza ogólna - część ty ln a... 20 (najważniejsze wiadomości)...20 Pozycja wyjściowa...21 Ułożenie topograficzne łopatki... 21 Brzeg przyśrodkowy łopatki... 21 Badanie palpacyjne - część ty ln a...22 (najważniejsze wiadomości)...22 Pozycja wyjściowa... 22 Kąt dolny łopatki... 22 Brzeg przyśrodkowy łopatki...23 Kąt górny łopatki...23 Grzebień łopatki - krawędź dolna... 23 Kąt barkowy...24 Wyrostek barkowy łopatki...24 Grzebień łopatki - krawędź górna... 25 Brzusiec mięśnia nadgrzebieniowego...25 Mięsień podgrzebieniowy - ścięgno i przyczep... 26 Badanie palpacyjne - część boczna... 28 (najważniejsze wiadomości)... 28 Krawędź boczna wyrostka barkowego łopatki... 29 Grzebień wyrostka barkowego... 29 Staw barkowo-obojczykowy - dostęp przedni... 29 Staw barkowo-obojczykowy - dostęp tylny...30 Staw barkowo-obojczykowy...30 Wskazówki dotyczące badania i terapii...32 W iedza ogólna - część przednia... 33 Pozycja wyjściowa... 33 Dót nadobojczykowy i podobojczykowy...33 Badanie palpacyjne - część przednia...34 (najważniejsze wiadomości)...34 Pozycja wyjściowa... 34 Mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy...34 Koniec mostkowy obojczyka...35 Szpara stawu mostkowo-obojczykowego... 35 Dól podobojczykowy... 35 Wyrostek kruczy...36 Wskazówki dotyczące badania i terapii...36 Badanie palpacyjne - część przednio-boczna...37 (najważniejsze wiadomości)...37 Pozycja wyjściowa...37 Brzegi wyrostka kruczego... 37 Ścięgno mięśnia podlopatkowego... 39 Guzek mniejszy kości ramiennej... 39 Bruzda międzyguzkowa i guzek większy kości ramiennej...39 Wydrążenie stawowe łopatki...40 Przyczep mięśnia nadgrzebieniowego... 41 Zadania kontrolne... 44 I XI
XII I Techniki badania palpacyjnego 3. K o m p l e k s ł o k c i o w y... 45 Znaczenie i funkcja kom pleksu ło kcio w e g o...47 Powszechnie stosow ana terapia tej o ko licy...47 Podstawowa w iedza z zakresu anatom ii i bio m e ch a n iki... 47 O gólna orientacja - część przednia... 49 Granice dotu łokciowego... 49 Badanie palpacyjne - część przednia... 49 (najważniejsze wiadomości)... 49 Pozycja w yjściow a... 50 Kość ramienna - trzon - powierzchnia przyśrodkowa... 50 Brzusiec mięśnia i ścięgna mięśnia dwugłowego ramienia...51 Pęczek naczyniowo-nerwowy... 51 Mięsień nawrotny obły...52 Mięsień ramienno-promieniowy...53 Staw promieniowo-łokciowy bliższy... 53 Wskazówki dotyczące badania i terapii... 53 Badanie palpacyjne - część p rzyśrodko w a... 54 (najważniejsze wiadomości)... 54 Pozycja wyjściowa... 54 Kość ramienna - brzeg przyśrodkowy...54 Nerw łokciowy...54 Bruzda dla nerwu łokciowego i kanał łokciowy... 55 Przyśrodkowa przegroda międzymięśniowa ramienia...55 Przyśrodkowy grzebień nadkłykcia i nadkłykieć przyśrodkowy kości ramiennej...56 Miejsca przyczepu na nadkłykciu przyśrodkowym (głowa wspólna, mięsień nawrotny obły)...56 Różnicowanie w przypadku zapalenia nadkłykcia...57 Szybka orientacja w przebiegu mięśni przedramienia...58 Wskazówki dotyczące badania i terapii... 59 Badanie palpacyjne - część boczna...59 (najważniejsze wiadomości)... 59 Pozycja wyjściowa...59 Lokalizacja najważniejszych struktur kostnych... 59 Kość ramienna - brzeg boczny...59 Boczna przegroda międzymięśniowa przedramienia...60 Grzebień nadkłykcia bocznego...60 Nadkłykieć boczny i część boczna kłykcia kości ramiennej... 60 Szpara stawu ramienno-promieniowego oraz brzusiec mięśnia łokciowego... 60 Głowa i szyjka kości promieniowej... 61 Lokalizacja mięśni i ich przyczepów...62 Lokalizacja tendinopatii części bocznej...62 Mięsień ramienno-promieniowy i nerw promieniowy...63 Mięsień prostownik promieniowy długi nadgarstka... 63 Mięsień prostownik promieniowy krótki nadgarstka...64 Mięsień prostownik palców...64 Mięsień prostownik łokciowy nadgarstka...65 Wskazówki dotyczące badania i terapii - techniki miejscowego badania palpacyjnego dla II typu zespołu łokcia tenisisty... 65 Ogólna orientacja - tylna strona kości ram iennej...66 (najważniejsze wiadomości)... 66 Pozycja wyjściowa... 67 Badanie palpacyjne ciepłoty i obrzęku...67 Związek pomiędzy trzema wyniosłościami kostnymi...67 Wskazówki dotyczące badania i terapii...67 Zadania kon trolne...68 4 R ę k a... 70 Znaczenie i funkcja rę k i...71 Uwarunkowania różnorodności funkcji ręki... 71 Powszechnie stosow ana terapia te j o k o lic y...72 Powszechne stany patologiczne ręki...72 Podstawowa w iedza z zakresu anatom ii i bio m e ch a n iki...73 Podział osiowy szkieletu ręki na części i jego znaczenie kliniczne... 73 Kompleks trójkąta włóknisto-chrzęstnego...74 Budowa kanału nadgarstka...74 Ścięgna prostowników i ich przedziały...75 Ogólna orientacja - strona grzbietow a r ę k i... 76 (najważniejsze wiadomości)...77 Pozycja wyjściowa... 77 Bliższa granica nadgarstka (linia stawu promieniowo-nadgarstkowego)...77 Przebieg szpary stawu promieniowo-nadgarstkowego...78 Dalsza granica nadgarstka (linia stawu nadgarstkowo-śródręcznego)...78 Wskazówki dotyczące badania i terapii...79 Badanie palpacyjne tkanek m iękkich strony grzbietowej rę k i... 80 (najważniejsze wiadomości)... 80 Pozycja wyjściowa...80 Dół promieniowy (tabakierka anatomiczna)...80 Ścięgna mięśni prostowników i ich przedziały...80 Nerw promieniowy, żyła odpromieniowa i tętnica promieniowa... 83 Wskazówki dotyczące badania i terapii... 83 Badanie palpacyjne powierzchni grzbietow ych kości nadgarstka...84 (najważniejsze wiadomości)...84 Pozycja wyjściowa...85 Kości nadgarstka po stronie promieniowej...85 Kości w obrębie tabakierki anatomicznej... 85 Wskazówki dotyczące badania i terapii...86 Kości nadgarstka części środkowej ręki...... 87 Granica pomiędzy kością księżycowatą a łódeczkowatą... 88 Wskazówki dotyczące badania i terapii...88 Kości nadgarstka po stronie łokciowej...89 Wskazówki dotyczące badania i terapii...90 O gólna orientacja - strona dłoniow a rę k i... 90 (najważniejsze wiadomości)... 90 Pozycja wyjściowa... 91 Krawędź kości promieniowej...91 (najważniejsze wiadomości)... 91 Pozycja wyjściowa...92 Mięsień zginacz promieniowy nadgarstka i guzek kości łódeczkowatej...92 Tętnica promieniowa...92 Mięsień zginacz długi kciuka... 93 Struktury promieniowe...93 Mięsień dłoniowy długi... 93 Mięsień zginacz powierzchowny palców... 93 Mięsień zginacz łokciowy nadgarstka i kość grochowata...94 Tętnica i nerw łokciowy...94 Struktury łokciowe...94 Wskazówki dotyczące badania i terapii... 94 Badanie palpacyjne powierzchni dłoniowych kości nadgarstka...95 (najważniejsze wiadomości)...95 Pozycja wyjściowa... 95 Kość grochowata... 95 Haczyk kości haczykowatej...96
Spis treści I XIII Kość lódeczkowata... Kość czworoboczna większa... Więzadlo poprzeczne nadgarstka i kanał nadgarstka... Położenie nerwu pośrodkowego... Wskazówki dotyczące badania i terapii.... Zadania kon trolne... 5. Staw biodrowy i okolica pachwinowa Znaczenie i funkcja stawu biodrowego i okolicy pach w in o w e j... Powszechnie stosowana terapia okolicy lędźw iow o-m iedniczno-biodrow ej... Powszechne stany patologiczne okolicy biodrowej... Podstawowa wiedza z zakresu anatomii i biom echaniki... Anatomia kości... Kąt antetorsji szyjki kości udowej... Istotne tkanki miękkie przedniej powierzchni uda... Istotne tkanki miękkie tylnej powierzchni uda... Badanie palpacyjne - część ty ln a... (najważniejsze wiadomości)... Pozycja wyjściowa... Krętacz większy... Pomiar kąta antetorsji szyjki kości udowej... Guzkulszowy... Mięśnie grupy kulszowo-goleniowej... Wskazówki dotyczące badania i terapii... Badanie palpacyjne - część przednia... (najważniejsze wiadomości)... Pozycja wyjściowa... Trójkąt udowy boczny... Mięsień krawiecki... Mięsień napinacz powięzi szerokiej... Mięsień prosty uda... Trójkąt udowy przyśrodkowy... Mięsień krawiecki... Mięsień przywodziciel długi... Więzadło pachwinowe... Mięsień biodrowo-lędźwiowy, kaletka biodrowo-grzebieniowa... Nerw, tętnica i żyła udowa... Przyczep proksymalny mięśnia grzebieniowego... Przyczep proksymalny mięśnia przywodziciela długiego... Mięsień smukły... Wskazówki dotyczące badania i terapii... Zadania kontrolne... 6. Staw kolanowy... Znaczenie i funkcja stawu kolanow ego... Powszechnie stosowana terapia okolicy stawu kolanowego Objawy... Ocena pacjenta i techniki terapeutyczne... Podstawowa wiedza z zakresu anatomii i biom echaniki... Budowa stawu udowo-piszczelowego... Budowa stawu rzepkowo-udowego.... Badanie palpacyjne w stanach wysięku i podwyższenia te m p e ra tu ry... (najważniejsze wiadomości)... Pozycja wyjściowa... Obfity wysięk.......97...97...98...98...98 100 101 103 103 103 103 104 104 105 106 106 106 106.107,107 108 108 109 109 110 110.110.110,111,111.113.113.113.113.114.114.115.115.116.116..117 119..121.123.123.123.124.124 Umiarkowany wysięk... 124 Lekki wysięk... 124 Badanie palpacyjne pozwalające na stwierdzenie podwyższenia temperatury w stawie...125 Badanie palpacyjne - część przednia...125 (najważniejsze wiadomości)... 125 Pozycja wyjściowa... 125 Podstawa rzepki...126 Krawędzie rzepki...127 Wierzchołek rzepki...127 Więzadło rzepki, różnicowanie...128 Guzowatość kości piszczelowej... 128 Wskazówki dotyczące badania i terapii...129 Badanie palpacyjne - część przyśro d ko w a... 130 (najważniejsze wiadomości)...130 Pozycja wyjściowa...130 Granice szpary stawowej...130 Nadklykieć przyśrodkowy kości udowej... 131 Guzek przywodziciela i ścięgno mięśnia przywodziciela... 132 Nerw udowo-goleniowy...132 Więzadło poboczne piszczelowe...133 Grupa mięśni gęsiej stopy...134 Wskazówki dotyczące badania i terapii...135 Badanie palpacyjne - część boczna...137 (najważniejsze wiadomości)... 137 Pozycja wyjściowa... 137 Granice szpary stawowej...137 Pasmo biodrowo-piszczelowe... 139 Guzek Gerd^ego... 139 Nadklykieć boczny kości u d ow ej... 140 Głowa kości strzałkowej...140 Więzadło poboczne strzałkowe... 141 Mięsień dwugłowy uda...142 Nerw strzałkowy wspólny...142 Wskazówki dotyczące badania i terapii...143 Badanie palpacyjne - część ty ln a...144 (najważniejsze wiadomości)... 144 Pozycja wyjściowa... 144 Struktury nerwowe dołu podkolanowego...145 Mięsień dwugłowy uda... 145 Grupa mięśni gęsiej stopy...146 Wskazówki dotyczące badania i terapii...147 Zadania kontrolne... 148 1. S t o p a... 149 Znaczenie i funkcja sto p y...151 Funkcja...151 Konstrukcja kostna - cechy szczególne...151 Biomechanika - cechy szczególne... 151 Częste dolegliw ości i objaw y cho robo w e... 152 Podstawowa wiedza z zakresu anatom ii i b io m e cha n iki... 154 Badanie palpacyjne - część p rzyśrodko w a... 154 (najważniejsze wiadomości)... 154 Pozycja wyjściowa...154 Kostka przyśrodkowa... 155 Podpórka kości skokowej... 155 Szyjka kości skokowej... 156 Wyrostek tylny kości skokowej (guzek przyśrodkowy)... 156-
XIV I Techniki badania palpacyjnego Ścięgno mięśnia piszczelowego tylnego...156 Guzowatość kości iódkowatej... 157 Położenie więzadel przyśrodkowych...157 Ścięgno mięśnia zginacza dtugiego palców stóp... 158 Ścięgno mięśnia zginacza długiego palucha...158 Tętnica i nerw piszczelowy... 159 Ścięgno mięśnia piszczelowego przedniego...159 Szpary stawowe strony przyśrodkowej stopy... 160 Wskazówki dotyczące badania i terapii...161 Badanie palpacyjne - część boczna...163 (najważniejsze wiadomości)...163 Pozycja wyjściowa...163 Kostka boczna...163 Bloczek strzałkowy...164 Podstawa piątej kości śródstopia... 164 Mięsień strzałkowy długi i krótki... 165 Staw piętowo-sześcienny... 165 Szpara stawowa pomiędzy czwartą/piątą kością śródstopia a kością sześcienną...167 Wielkość kości sześciennej...167 Położenie więzadel bocznych...168 Więzadlo skokowo-strzalkowe przednie... 169 Wskazówki dotyczące badania i terapii... 170 Badanie palpacyjne - część g rzbietow a...171 (najważniejsze wiadomości)...171 Pozycja wyjściowa... 171 Szpara stawu skokowego...171 Szyjka i głowa kości skokowej...172 Naczynia krwionośne części grzbietowej stopy... 173 Struktury nerwowe części grzbietowej stopy...173 Wskazówki dotyczące badania i terapii...174 Badanie palpacyjne - część ty ln a... 176 (najważniejsze wiadomości)... 176 Pozycja wyjściowa...176 Brzegi ścięgna Achillesa...177 Przyczep mięśnia trójgłowego łydki...177 Badanie palpacyjne ścięgna Achillesa... 178 Zadania kon trolne...179 8. T k a n k i m i ę k k i e...181 Znaczenie i fun kcja tkanek m ię k k ic h...183 Powszechnie stosowana te ra p ia... 183 Podstawowa wiedza z zakresu anatom ii i bio m e ch a n iki... 183 (najważniejsze w iadom ości)... 184 Zakres badania palpacyjnego...184 Kryteria badania palpacyjnego...184 Metody i techniki badania palpacyjnego...185 Pozycja w yjścio w a...186 Trudne i alternatyw ne pozycje w yjścio w e... 186 Neutralna pozycja wyjściowa: pozycja siedząca... 186 Neutralna pozycja wyjściowa: leżenie na b o k u...187 Techniki badania p a lp acyjnego... 187 Badanie palpacyjne powierzchni skóry...187 Badanie palpacyjne jakości skóry (turgor)...188 Badanie palpacyjne konsystencji mięśnia (badanie napięcia mięśnia)...189 W skazówki dotyczące badania i te ra p ii... 191 Różnicowanie tkanek...191 Interpretacja wyników badania palpacyjnego powierzchni skóry...191 Interpretacja wyników badania palpacyjnego konsystencji skóry (turgoru)... 192 Intepetacja wyników badania palpacyjnego konsystencji mięśni (napięcia)... 192 P rzykłady te ra p ii...193 Masaż funkcyjny odcinka lędźwiowego kręgosłupa u pacjenta leżącego przodem...193 Masaż funkcyjny odcinka lędźwiowego kręgosłupa u pacjenta leżącego na b o k u... 194 Masaż funkcyjny mięśnia czworobocznego u pacjenta leżącego na boku...196 Masaż funkcyjny mięśnia czworobocznego u pacjenta leżącego tyłem...197 Zadania kon trolne...199 9. M i e d n i c a t y l n a... 201 Znaczenie i funkcja m ie d n ic y...203 P ow szechnie stosow ana terapia te j o k o lic y... 203 P odstaw ow a w iedza z zakresu anatom ii i biom echaniki... 205 Różnice wynikające z pici...206 Kość miedniczna... 207 Kość krzyżowa... 207 Więzadta miednicy... 209 Staw krzyżowo-biodrowy...210 Biomechanika stawu krzyżowo-biodrowego...211 Dynamizacja więzadel stawu krzyżowo-biodrowego...212 (najw ażniejsze w ia d o m o ś c i)...213 T e chniki badania palpacyjnego um ożliw iające szybkie rozpoznanie s tru k tu r k o s tn y c h...214 Pozycja wyjściowa...214 Grzebień biodrowy...214 Krętarz większy...215 Kość krzyżowa...216 Guz kulszowy...217 Badanie palpacyjne w celu szybkiego rozpoznania s tru k tu r m ię śn io w ych...217 Pozycja wyjściowa...217 Mięsień pośladkowy wielki... 217 Mięsień pośladkowy średni... 220 Pasmo biodrowo-piszczelowe... 220 T e chniki m iejsco w ego badania palp acyjnego...221 (najważniejsze wiadomości)... 221 Pozycja wyjściowa... 221 Kość biodrowa - grzebień biodrowy... 221 Kość biodrowa - kolec biodrowy tylny górny... 221 Kość krzyżowa - wyrostek kolczysty S 2... 224 Kość krzyżowa - grzebień krzyżowy pośrodkowy... 225 Kość krzyżowa - przyczep mięśnia wielodzietnego...225 Kość krzyżowa - rozwór krzyżowy...226 Kość krzyżowa - przejście krzyżowo-guziczne...226 Kość krzyżowa - kąty dolno-boczne kości krzyżowej...227 Więzadło krzyżowo-guzowe...228 Więzadlo krzyżowo-biodrowe grzbietowe długie...228 O dw zorow anie s tru k tu r na skórze p a c je n ta... 229 Kolec biodrowy tylny dolny...229 Staw krzyżowo-biodrowy...230
Spis treści I XV Mięsień gruszkowaty... 230 Nerw kulszowy oraz mięśnie pośladkowe...231 Badanie palpacyjne obszaru m ie d n iczno -krę ta rzow e g o... 233 Okolica krętarza większego i guza kulszowego...233 Kaletka krętarzowa... 233 Pomiar kąta antetorsji szyjki kości udowej... 234 Przyczepy na krętarzu większym... 235 Szerokość przestrzeni pomiędzy miednicą a krętarzem większym...236 Guz kulszowy oraz kaletka kulszowa... 236 Badanie palpacyjne aktywności mięśni dna miednicy... 237 W skazów ki dotyczące badania i te ra p ii... 237 Zadania kon trolne...238 1 0. K r ę g o s ł u p - o d c i n e k l ę d ź w i o w y...239 Znaczenie i funkcja odcinka lę d ź w io w e g o...241 Funkcja podporowa dla ciężaru ciała...241 Przestrzenne ułożenie górnej części ciała... 241 Znaczenie stabilności w przypadku stania oraz dźwigania... 241 Ruchy w tutowiu... 241 Powstawanie energii koniecznej do poruszania s ię...242 Połączenia pomiędzy sztywną i ruchomą częścią kręgosłupa...242 Powszechnie stosowana terapia tej o k o lic y...242 Podstawowa wiedza z zakresu anatom ii i bio m e cha n iki... 243 Definicje anatomiczne... 243 Kształt dolnych kręgów lędźwiowych i krążków międzykręgowych...245 Szczegółowa anatomia struktur kostnych...245 Szczegółowa anatomia więzadel... 248 Szczegółowa anatomia mięśni... 252 Podstawowe zasady biomechaniki... 256 (najważniejsze w iadom ości)... 258 Pozycja w yjścio w a... 258 Ustawienie w płaszczyźnie czołowej... 258 Ustawienie w płaszczyźnie poprzecznej...258 Trudne i alternatyw ne pozycje w yjścio w e... 258 Leżenie bokiem w pozycji neutralnej... 258 Pozycje pionowe...259 Techniki badania palp acyjnego... 259 Odwzorowanie ułatwiające lokalizację struktur... 259 Miejscowe badanie palpacyjne struktur kostnych... 259 W skazówki dotyczące badania i te ra p ii... 264 Test rotacji (poprzeczny ucisk kręgów)...264 Tylno-przednia, segmentama gra stawowa... 265 Badanie palpacyjne podczas ruchów zgięcia i prostowania... 265 Przednio-tylna segmentama gra stawowa...266 Ocena miejscowej ruchomości segmentamej za pomocą mchów sprzężonych... 266 Trening mięśnia wielodzielnego... 267 Zadania kontrolne... 269 1 1. K r ę g o s ł u p - o d c i n e k p i e r s i o w y i k l a t k a p i e r s i o w a... 271 Znaczenie i fun kcja okolicy piersiow ej... 273 Funkcja ochronna...273 Funkcja podporowa... 273 Przejście pomiędzy odcinkiem szyjnym a lędźwiowym kręgosłupa...273 Oddychanie...274 Jaki ma to wpływ na badanie palpacyjne?...274 Powszechnie stosowana terapia tej o k o lic y...274 Podstawowa wiedza z zakresu anatom ii i b io m e cha n iki... 276 Funkcjonalne części kręgosłupa piersiowego... 276 Anatomiczna charakterystyka kręgosłupa piersiowego...276 Klatka piersiowa...279 Mięśnie grzbietu w odcinku piersiowym...282 (najważniejsze w iadom ości)... 284 Pozycja w yjścio w a... 284 Trudne i alternatywne pozycje w yjścio w e... 284 Techniki badania palpacyjnego - część ty ln a...285 Przejście szyjno-piersiowe u pacjenta w pozycji siedzącej...285 Przejście szyjno-piersiowe u pacjenta leżącego przodem... 293 Techniki badania palpacyjnego u pacjenta leżącego przodem - część tylna... 294 Wskazówki dotyczące badania i terapii... 297 Techniki badania palpacyjnego - część przednia... 302 Badanie palpacyjne części przedniej u pacjenta siedzącego... 303 Badanie palpacyjne części przedniej u pacjenta leżącego tyłe m...305 Badanie palpacyjne części piersiowej u pacjenta leżącego bokiem... 306 Wskazówki dotyczące badania i terapii...307 Zadania kontrolne... 313 1 2. K r ę g o s ł u p - o d c i n e k s z y j n y... 315 Znaczenie i funkcja odcinka szyjnego kręgosłupa...317 Powszechnie stosowana terapia tej o k o lic y...317 Podstawowa wiedza z zakresu anatom ii i b io m e c h a n ik i... 318 Części odcinka szyjnego kręgosłupa... 318 Anatomia części dolnej odcinka szyjnego...319 Biomechanika części dolnej odcinka szyjnego... 320 Anatomia kości potylicznej i górnej części odcinka szyjnego... 322 Więzadla odcinka szyjnego...324 Biomechanika górnej części odcinka szyjnego kręgosłupa... 325 Mięśnie tylne... 326 Mięśnie przednie i boczne...328 Nerwy i naczynia krwionośne...330 (najważniejsze w iadom ości)...331 Pozycja w yjścio w a... 332 Trudne oraz alternatywne pozycje w y jś c io w e...333 Leżenie przodem...333 Leżenie tyłem... 333 Techniki badania palpacyjnego - część ty ln a...334 Kość potyliczna...334 Okolica podpotyliczna i więzadło karkowe...335 Wyrostek kolczysty C 2... 336 Wyrostki kolczyste dolnej części odcinka szyjnego...337 Stawy międzykręgowe... 338 Mięśnie, nerwy potyliczne, naczynia krwionośne... 339 Wskazówki dotyczące badania i terapii...344 Test więzadel skrzydłowatych...346 Określenie poziomu przewlekłego podrażnienia krążków międzykręgowych...347 Masaż funkcyjny...348 Techniki badania palpacyjnego - część b o c z n a...349 Kąt żuchwy... 349 Wyrostek poprzeczny C 1... 350 Wyrostki poprzeczne C2 i C3... 351
XVI I Techniki badania palpacyjnego Granice trójkąta tylnego szyi... Trójkąt potyliczny szyi... Trójkąt nadobojczykowy szyi... Wskazówki dotyczące badania i terapii... Techniki badania palpacyjnego - część przednia... Anatomia... Kość gnykowa - blaszka kręgu C 3... Chrząstka tarczowata (wglobienie) - blaszka kręgu C 4... Chrząstka tarczowata (powierzchnie boczne) - blaszka kręgu C5. Chrząstka pierścieniowata - blaszka kręgu C 6... Guzek tętnicy szyjnej... Wcięcie szyjne mostka - wyrostek kolczysty Th2... Zadania kon trolne... 13. Głowa i układ stomatognatyczny... W prow adzenie... Znaczenie i fun kcja staw u skroniow o-żuchw ow ego... Powszechnie stosowana terapia tej o k o lic y... Podstawowa wiedza z zakresu anatomii i b iom echa niki... Anatom ia kości cza szki... Podział głowy na okolice... Twarzoczaszka - płaszczyzna czołowa (ogólne wiadomości)....352 354.357 358 360 360.361.362.362.362.363.363.366.367.369.369.369.369.370.370.370 Badanie palpacyjne kości czaszki...370 Twarzoczaszka - płaszczyzna czołowa... 370 Strona boczna czaszki...371 Staw y skro niow o-żuchw ow e... 371 Podstawowa wiedza z zakresu topografii i morfologii...371 Biomechanika stawu skroniowo-żuchwowego... 372 Ocena odchyleń od linii środkowej podczas otwierania ust...373 Badanie palpacyjne staw ów skro niow o-żuchw ow ych... 374 (najważniejsze wiadomości)... 374 Ocena zjawiska trzasku podczas aktywnego otwarcia u st...374 Badanie palpacyjne mięśni układu stom atognatycznego... 375 (najważniejsze wiadomości)... 375 Mięsień żwacz...375 Mięsień skrzydłowy przyśrodkowy...376 Mięsień skrzydłowy boczny...377 Mięsień skroniowy...379 Przedni i tylny brzusiec mięśnia dwubrzuścowego...380 Zadania kon trolne... 384 P i ś m i e n n i c t w o...385 [ I n d e k s... 389