Na egzamin! PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ w pigułce szybko zwięźle i na temat Wydawnictwo C.H.Beck
PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ w pigułce
Inne w tej serii: Prawo cywilne w pigułce Postępowanie cywilne w pigułce Prawo karne w pigułce Postępowanie karne w pigułce Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych w pigułce Prawo i postępowanie administracyjne w pigułce Prawo handlowe w pigułce Prawo gospodarcze publiczne w pigułce Prawo finansowe w pigułce Prawo rodzinne i nieletnich w pigułce Prawo konstytucyjne w pigułce Prawo rzymskie w pigułce Logika w pigułce Powszechna historia państwa i prawa w pigułce Historia ustroju i prawa Polski w pigułce Polecamy inne nasze publikacje: E. Skibińska PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ. ORZECZNICTWO Zbiory Orzecznictwa Becka A. Łazowski (red.), A. Łabędzka, M. Szpunar PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ. TESTY. KAZUSY. TABLICE Repetytoria Becka www.ksiegarnia.beck.pl
PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ w pigułce WYDAWNICTWO C.H.BECK WARSZAWA 2014
Stan prawny: maj 2014 Darmowe aktualizacje dostępne na www.testy-prawnicze.pl! Redaktor prowadzący: Aneta Gacka-Asiewicz Wykorzystano materiały autorstwa dr Aleksandry Wentkowskiej i dr. Jacka Barcika Wydawnictwo C.H.Beck 2014 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: IDENTIA Druk i oprawa: Drukarnia Perfekt S.A. ISBN 978-83-255-6257-1 ISBN e-book 978-83-255-6258-8
Spis treści Wstęp... Wykaz skrótów... IX XI Rozdział I. Zarys integracji europejskiej... 1 Rozdział II. Unia Europejska jako organizacja międzynarodowa (po 1.12.2009 r.)... 6 Część I. Uwagi wstępne... 6 Część II. Ogólne informacje o organizacjach międzynarodowych... 6 Część III. Ogólna charakterystyka UE jako organizacji międzynarodowej... 9 Część IV. Unia Europejska jako organizacja półotwarta... 10 Część V. Symbole UE... 14 Rozdział III. Aksjologia Unii Europejskiej... 16 Część I. Katalog wartości UE... 16 Część II. Podstawowe prawa w UE... 17 Część III. Regulacje Traktatu z Maastricht... 18 Część IV. Obywatelstwo europejskie... 19 Część V. Karta Praw Podstawowych UE (1999 2000)... 21 Rozdział IV. Struktura instytucjonalna Unii Europejskiej... 28 Część I. Pojęcie instytucji... 28 Część II. Zasady instytucjonalne... 29 Rozdział V. Instytucje Unii Europejskiej... 31 Część I. Parlament Europejski... 31 Część II. Rada Europejska... 40 Część III. Rada... 47 Część IV. Komisja Europejska... 57 Część V. Trybunał Sprawiedliwości UE... 66 Część VI. Trybunał Obrachunkowy... 71
VI Spis treści Rozdział VI. Organy pomocnicze i doradcze... 76 Część I. Komitet Ekonomiczno-Społeczny... 76 Część II. Komitet Regionów... 78 Część III. Agencje UE... 80 Część IV. Siedziba instytucji unijnych... 80 Część V. Urzędnicy w UE... 81 Rozdział VII. Pojęcie i źródła prawa Unii Europejskiej... 84 Część I. Pojęcie prawa UE i jego podziały... 84 Część II. Prawo UE jako system prawny... 85 Część III. Zakresy obowiązywania systemu prawa UE... 87 Część IV. Katalog źródeł prawa UE... 91 Rozdział VIII. Stanowienie prawa Unii Europejskiej... 98 Część I. Stanowienie prawa pierwotnego... 98 Część II. Stanowienie prawa pochodnego... 103 Część III. Planowanie działalności legislacyjnej... 105 Część IV. Zawieranie umów międzynarodowych przez UE... 110 Rozdział IX. Zasady stosowania prawa unijnego... 112 Część I. Uwagi wprowadzające... 112 Część II. Katalog zasad... 112 Część III. Wykładnia prawa UE... 116 Część IV. Metody wykładni... 117 Rozdział X. Sądowy system ochrony prawnej w Unii Europejskiej... 119 Część I. Uwagi ogólne... 119 Część II. Jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości UE... 119 Część III. Postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości UE... 126 Rozdział XI. Pozasądowy system ochrony prawnej w Unii Europejskiej... 129 Część I. Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich... 129 Część II. Prawo do składania petycji do Parlamentu Europejskiego... 133 Część III. Prawo do składania skargi do Komisji Europejskiej... 136 Część IV. SOLVIT... 136 Rozdział XII. Finansowanie Unii Europejskiej... 137 Część I. Uwagi wprowadzające... 137 Część II. Dochody UE... 137 Część III. Wydatki UE... 139 Część IV. Wieloletnie ramy finansowe i roczne budżety UE... 141
Spis treści VII Część V. Zasady budżetowe... 143 Część VI. Procedura stanowienia budżetu... 144 Część VII. Wykonanie budżetu i absolutorium... 146 Część VIII. Zwalczanie nadużyć finansowych... 148 Część IX. Przyszłe perspektywy finansowania UE... 150 Rozdział XIII. Polityki i działania wewnętrzne Unii Europejskiej... 151 Część I. Zakres przedmiotowy... 151 Część II. Dziedziny kompetencji wyłącznych UE... 154 Część III. Dziedziny kompetencji dzielonych UE... 155 Część IV. Dziedziny działań UE wspierających, koordynujących lub uzupełniających działania państw członkowskich... 166 Część V. Inne polityki i działania wewnętrzne UE... 170 Rozdział XIV. Katalog swobód rynku wewnętrznego... 171 Część I. Definicja rynku wewnętrznego... 171 Część II. Swoboda przepływu towarów... 171 Część III. Swoboda przepływu osób... 174 Część IV. Swoboda przedsiębiorczości... 177 Część V. Swoboda przepływu usług... 179 Część VI. Swoboda przepływu kapitału i płatności... 181 Rozdział XV. Unia Gospodarcza i Walutowa... 183 Część I. Główne założenia Unii Gospodarczej i Walutowej... 183 Część II. Członkostwo w Unii Gospodarczej i Walutowej... 186 Część III. Instytucje działające w ramach Unii Gospodarczej i Walutowej... 191 Rozdział XVI. Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości... 198 Część I. Istota... 198 Część II. Geneza... 199 Część III. Cele i zasady... 201 Część IV. Instytucje działające w ramach PWBiS... 202 Rozdział XVII. Działania zewnętrzne Unii Europejskiej... 207 Część I. Zakres działań zewnętrznych... 207 Część II. Zasady działań zewnętrznych... 207 Część III. Cele działań zewnętrznych... 208 Rozdział XVIII. Polska w Unii Europejskiej... 210 Część I. Geneza procesu integracji... 210 Część II. Integracja instytucjonalna Polski z UE... 214
VIII Spis treści Część III. Konstytucja RP wobec integracji europejskiej... 216 Część IV. Dyrektywy wykładni proeuropejskiej Trybunału Konstytucyjnego... 218 Część V. Dyrektywa wykładni proeuropejskiej Trybunału Sprawiedliwości UE... 218 Część VI. Integracja ekonomiczna... 221
Wstęp Zapewne czujesz presję przed zbliżającym się egzaminem i zastanawiasz się jak przebrnąć przez setki stron tekstu tak, aby wiadomości zostały w Twojej głowie. Konieczne są notatki, zakreślacze itp., których zadaniem jest pomóc Ci w uporządkowaniu wiedzy. Co jednak jeśli czasu jest coraz mniej, a po przeczytaniu tych setek stron nie starczyło go już na notatki i rysowanie tabel? Rozwiązanie stanowi właśnie ta publikacja. To kompaktowe opracowanie wszystkich najważniejszych zagadnień, których znajomość pomoże w zdaniu egzaminu. Przedstawiamy Ci idealne narzędzie zarówno do nauki, jak i do powtórki przed egzaminem. Dzięki zwięzłemu ujęciu tematu, tabelom, wykresom i wyróżnieniom szybko przyswoisz i powtórzysz wiedzę, a podejście do egzaminu stanie się mniej stresującym przeżyciem. Korzystaj także z testów, do których odeśle Cię QR Code z okładki. Powodzenia! Redakcja
Wykaz skrótów 1. Akty prawne AW... Akt Wspólnot Europejskich (European Community Act) z 17.10.1972 r., c. 68 EKPC... Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) GATT... Układ ogólny w sprawie taryf celnych i handlu (General Agreement on Tariffs and Trade) z 30.10.1947 r. JAE... Jednolity Akt Europejski z 1986 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/5) Karta NZ... Karta Narodów Zjednoczonych z 26.6.1945 r. (Dz.U. z 1947 r. Nr 23, poz. 90 ze zm.) KPK... ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KPP... Karta praw podstawowych Unii Europejskiej z 14.12.2007 r. (Dz.Urz. C Nr 303 z 14.12.2007 r.) Regulamin PE... Regulamin Parlamentu Europejskiego z 15.2.2005 r. (Dz.Urz. L Nr 44 z 15.2.2005 r.) TA... Traktat z Amsterdamu, zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i niektóre związane z nimi akty z 2.10.1997 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/31) TEWEA... Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej z 25.3.1957 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/3) TEWG... Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą z 25.3.1957 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2) TEWWiS... Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali z 18.4.1951 r. TFUE... Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej z 9.5.2008 r. (Dz.Urz. C Nr 115 z 9.5.2008 r.) TK... Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy z 29.10.2004 r. (Dz.Urz. C Nr 310 z 16.12.2004 r.) TL... Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską z 13.12.2007 r. (Dz.Urz. C Nr 306 z 17.12.2007 r.)
XII Wykaz skrótów TN... Traktat z Nicei zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie niektóre związane z nimi akty z 26.2.2001 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/32) TRIPs... Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (Agreement on Trade-Related Aspects on Intellectual Property Rights) z 15.4.1994 r. TUE... Traktat o Unii Europejskiej z 7.2.1992 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/30) TWE... Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2) 2. Organy, instytucje i organizacje ASEAN... Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej COERPER... Comité de Representants Permanents (Komitet Stałych Przedstawiecieli) EBC... Europejski Bank Centralny EBI... Europejski Bank Inwestycyjny EDA... Europejska Agencja Ochrony EFTA... European Free Trade Association (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu) END... Europejski Nakaz Dowodowy ENO... Europejski Nakaz Ochrony ERPO... Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich ESDZ... Europejska Służba Działań Zewnętrznych ETPC... Europejski Trybunał Praw Człowieka EWEA... Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom) EWG... Europejska Wspólnota Gospodarcza EWO... Europejska Wspólnota Obronna EWWiS... Europejska Wspólnota Węgla i Stali FTK... Federalny Trybunał Konstytucyjny ICAO... Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego IGC... Intergovernmental Conference (Konferencja Międzyrządowa) KBWE... Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie KE... Komisja Europejska KES... Komitet Ekonomiczno-Społeczny KPB... Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa KR... Komitet Regionów KW... Komitet Wojskowy Unii Europejskiej MSZ... Ministerstwo Spraw Zagranicznych MTS... Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości NATO... North Atlantic Treaty Organization (Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego)
Wykaz skrótów XIII OBWE... Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie ONZ... Organizacja Narodów Zjednoczonych PE... Parlament Europejski RE... Rada Europy SPI... Sąd Pierwszej Instancji STSM... Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej SW... Sztab Wojskowy Unii Europejskiej TO... Trybunał Obrachunkowy TSUE... Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej UE... Unia Europejska UZE... Unia Zachodnioeuropejska WE... Wspólnota Europejska WESA... Wspólny Europejski System Azylowy WMO... Międzynarodowa Organizacja Meteorologiczna WTO... World Trade Organization (Światowa Organizacja Handlu) 3. Publikatory i czasopisma Dz.U.... Dziennik Ustaw Dz.Urz.... Dziennik Urzędowy PiP... Państwo i Prawo PS... Przegląd Sądowy Zb. Orz.... Zbiory Orzecznictwa Trybunału Europejskiego 4. Inne art.... artykuł ds.... do spraw EOG... Europejski Obszar Gospodarczy ENA... Europejski Nakaz Aresztowania EPB... Europejska Przestrzeń Badawcza ESBC... Europejski System Banków Centralnych ESDZ... Europejska Służba Działań Zewnętrznych ESW... Europejski System Walutowy ETE... Europejski Tytuł Egzekucyjny EWP... Europejska Współpraca Polityczna łac.... łaciński (-a, -e) n.... następny (-a, -e) np.... na przykład Nr... numer ok.... około PKB... Produkt Krajowy Brutto por.... porównaj poz.... pozycja PWBiS... Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości
XIV Wykaz skrótów red.... redakcja s.... strona t.... tom UGiW... Unia Gospodarcza i Walutowa w.... wiek WPBiO... Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony WPH... Wspólna Polityka Handlowa WPR... Wspólna Polityka Rolna WPT... Wspólna Polityka Transportowa WPZiB... Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa ww.... wyżej wymieniany (-a, -e) z.... zeszyt zob.... zobacz
Rozdział I. Zarys integracji europejskiej 1. Proces integracji. Proces integracji europejskiej rozwijający się na kontynencie po II wojnie światowej można podzielić na kilka etapów. Ich początkowe i końcowe daty graniczne wyznaczają wydarzenia, które spełniały rolę katalizatorów integracji (przede wszystkim są to daty zawarcia traktatów istotnych dla integracji). Oddzielnie można wspomnieć o projektach integracyjnych zgłaszanych przed 1945 r. 2. Warunki konieczne dla rozwoju integracji. Można wymienić co najmniej kilka warunków koniecznych i zarazem sprzyjających integracji europejskiej. Należą do nich: zróżnicowanie polityczne i wielość podmiotów (państw); wspólne podłoże kulturowe; wspólna religia; wspólnota zagrożeń oraz wspólne interesy ekonomiczne. 3. Plan Marshalla. Duże znaczenie dla wsparcia tendencji integracyjnych miał amerykański Plan Pomocy Europie (European Recovery Program), zwany także Planem Marshalla. Przewidywał on udzielanie państwom europejskim pomocy finansowej i technicznej pod warunkiem przedstawienia przez nie wspólnego planu odbudowy i liberalizacji swoich gospodarek, a także powołania instytucji do podziału pomocy. W efekcie, 16.4.1948 r. państwa Europy Zachodniej stworzyły Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej (Organization for European Economic Cooperation OEEC), przekształconą konwencją paryską z 14.12.1960 r. w Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organization for Economic Cooperation and Development OECD). Zajmowała się ona pierwotnie podziałem pomocy z Planu Marshalla.
2 Rozdział I. Zarys integracji europejskiej 4. Deklaracja Schumana. Na początku lat 50-tych zaistniał konflikt między Francją a nowo powstałą RFN o status Zagłębia Saary. RFN chciała włączyć ten przemysłowy region do swojego terytorium (nastąpiło to ostatecznie w 1957 r.), jednak Francja obawiała się wzmocnienia potencjału przemysłowego Niemiec. Podobny konflikt miał miejsce po I wojnie światowej i doprowadził do, zorganizowanego w 1935 r. przez władze hitlerowskie, plebiscytu, w wyniku którego Saarę przyłączono do Rzeszy. Wyciągając wnioski z przeszłości francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman postanowił inaczej rozwiązać sporne zagadnienie. Wyjściem było rozwiązanie ponadnarodowe, czyli ucieczka od narodowych, partykularnych egoizmów. W dniu 9.5.1950 r. wystąpił on z tzw. Deklaracją Schumana, czyli skierowaną do rządu RFN propozycją połączenia przemysłów węglowo-stalowych Francji i Niemiec, i poddania ich kontroli ponadnarodowego organu. 5. Traktat o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali. Deklaracja Schumana doprowadziła do podpisania w Paryżu 18.4.1951 r. Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (od miejsca podpisania jest także zwany traktatem paryskim). Został on zawarty przez 6 państw (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy). Wszedł w życie 23.7.1952 r., a ponieważ został zawarty na 50 lat, okres jego obowiązywania wygasł 23.7.2002 r. (w konsekwencji EWWiS przestała istnieć, zaś jej kompetencje przejęła Wspólnota Europejska). Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali utworzył pierwszą z 3 ponadnarodowych organizacji wspólnotowych, wyposażonych w osobowość prawną. Był przykładem integracji sektoralnej, gdyż jednoczeniu podlegał wyłącznie ściśle wydzielony obszar (przemysł węglowo-stalowy). Utworzył wspólny rynek węgla, żelaza i stali pomiędzy umawiającymi się państwami. Powołał także instytucje Wspólnoty, na które składały się: Wysoka Władza, Wspólne Zgromadzenie, Specjalna Rada Ministrów.
Rozdział I. Zarys integracji europejskiej 3 6. Koncepcje integracji europejskiej. Wypracowane już w latach 50. XX w. koncepcje integracji (łac. integratio łączenie, zespolenie) można podzielić na 3 grupy. Koncepcja federacyjna Koncepcja konfederacyjna Koncepcja funkcjonalistyczna Zakłada współpracę w oparciu o struktury ponadnarodowe, obejmującą wszystkie sfery integracji i prowadzącą do powstania federalnego państwa europejskiego. Koncepcja ta znajdowała duże uznanie m.in. wśród polityków niemieckich. Integracja ma przebiegać z zachowaniem atrybutów suwerenności uczestniczących państw. Należy dokonać podziału kompetencji między organizację a państwa. Lansował ją m.in. prezydent Francji Ch. de Gaulle (koncepcja Europy Ojczyzn ). Najbardziej pragmatyczna, zakłada, że integrację polityczną poprzedzać powinna ekonomiczna. Dopiero po zintegrowaniu w sferze gospodarczej można rozwijać projekty integracji politycznej. W toku rozwoju integracji wymienione koncepcje ścierały się ze sobą. 7. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą. Europejska Wspólnota Gospodarcza miała na celu, poprzez ustanowienie wspólnego rynku i unii gospodarczo-walutowej oraz prowadzenie wspólnych polityk i działań, przyczynianie się w całej Wspólnocie do harmonijnego i zrównoważonego rozwoju działań gospodarczych, trwałego i nieinflacyjnego wzrostu, z poszanowaniem środowiska naturalnego, wysokiego stopnia zbieżności funkcjonowania gospodarek, wysokiego poziomu zatrudnienia i opieki społecznej, podnoszenia stopy życiowej i jakości życia, spójności ekonomicznej i społecznej oraz solidarności pomiędzy państwami członkowskimi (art. 2 TEWG). 8. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. Zadaniem EWEA jest przyczynianie się, poprzez stworzenie niezbędnych warunków, do powstania i szybkiego rozwoju przemysłu jądrowego, do podniesienia stopy życiowej w państwach członkowskich oraz rozwoju wymiany z innymi państwami (art. 1 TEWEA). 9. Jednolity Akt Europejski. W 1975 r. w ramach Wspólnot został przedstawiony raport w sprawie utworzenia UE, tzw. Raport Tindemansa. W dniu 6.1.1981 r. wysunięto niemiecko-włoską propozycję, znaną pod nazwą Inicjatywy Genschera Colombo (nazwa pochodzi od nazwisk ministrów spraw zagranicznych obu państw).
4 Rozdział I. Zarys integracji europejskiej W efekcie Inicjatywy Genschera Colombo przyjęto, na spotkaniu Rady Europejskiej w Stuttgarcie 19.6.1983 r., Uroczystą Deklarację o Unii Europejskiej. Na spotkaniu Rady Europejskiej w Mediolanie (28 29.6.1985 r.) postanowiono zwołać, zgodnie z propozycjami tzw. Raportu Dooge a, Konferencję Międzyrządową w celu rewizji traktatów Wspólnot oraz wzmocnienia współpracy politycznej w ramach EWP poprzez nadanie jej podstaw prawnomiędzynarodowych. Konferencja, która rozpoczęła prace 9.9.1985 r., doprowadziła do przyjęcia Jednolitego Aktu Europejskiego. Akt ten podpisany w Luksemburgu 17.2.1986 r. przez przedstawicieli 9 państw członkowskich Wspólnot Europejskich i 28.2.1986 r. w Hadze przez pełnomocników pozostałych trzech państw, wszedł w życie 1.7.1987 r. Z formalnego punktu widzenia stanowił on, liczącą 34 obszerne artykuły, umowę międzynarodową, do której dołączono 20 deklaracji. Charakter prawny deklaracji pozostawał zróżnicowany, większość z nich miała jedynie polityczne znaczenie, precyzując przepisy JAE. Jednolity Akt Europejski już w preambule zapowiadał utworzenie w przyszłości Unii Europejskiej. W ciągu 5 lat od wejścia JAE w życie miała zebrać się Konferencja Międzyrządowa, w celu przeanalizowania zmian w traktacie. 10. Utworzenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego. W 1992 r. WE wraz ze swoimi 12 ówczesnymi państwami członkowskimi zawarła porozumienie z państwami EFTA (European Free Trade Association Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu). Pierwotnie EFTA została założona przez 7 państw (Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania). Z biegiem czasu większość członków EFTA porzuciła organizację, stając się członkami WE. Na początku lat 90. XX w., pod wpływem propozycji ze strony WE, pozostałe jeszcze państwa EFTA (Norwegia, Szwajcaria, Islandia, Lichtenstein) zdecydowały się przyjąć ofertę współpracy. Efektem było zawarcie w 1992 r. wspomnianego porozumienia z Porto o utworzeniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego EOG (porozumienie weszło w życie 1.1.1994 r.).
Rozdział I. Zarys integracji europejskiej 5 11. Okres od 1993 r. do 2001 r. Traktat z Amsterdamu Traktat z Nicei Traktat Lizboński Konferencję międzynarodową w 1996 r. otworzyło nadzwyczajne posiedzenie Rady Europejskiej w Turynie, 29.3.1996 r. Posiedzenia Konferencji (we Florencji, 21 22.6.1996 r., Dublinie, 5.10.1996 r. i ponownie w Dublinie, 13 14.12.1996 r.) znaczyły głębokie rozbieżności zdań między państwami członkowskimi. Wstępnie jednak na posiedzeniu Rady Europejskiej w Amsterdamie, w dniach 16 17.6.1997 r., udało się przyjąć Traktat z Amsterdamu, zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i niektóre związane z nimi akty (wszedł w życie 1.5.1999 r.). Traktat z Amsterdamu nie sprostał zasadniczemu wyzwaniu, tj. nie udało mu się dostosować Unii do potrzeb rozszerzenia. Zmiany instytucjonalne były nieznaczne (objęły: ustalenie liczby posłów do PE, reformę procedury współdecydowania przy stanowieniu prawa WE, zmiany dotyczące sposobu powoływania KE i pozycji jej przewodniczącego, dodanie nowych kompetencji ETS i Komitetowi Regionów). Wszedł w życie 1.2.2003 r. Wprowadził reformy instytucjonalne (m.in. reformę składu KE; rozszerzenie zakresu głosowania większością kwalifikowaną w Radzie UE; ustalenie zasady podziału głosów w Radzie UE tzw. nicejski system głosowania; reformę organów sądowych Wspólnot; ustalenie liczby posłów w PE), oraz zreformował instytucję wzmocnionej współpracy i art. 7 TUE (sankcje na wypadek naruszenia zasad UE). Zaczął obowiązywać w dniu 1.12.2009 r. Jest typowym traktatem rewizyjnym, pomyślanym na wzór Traktatu Nicejskiego. Nie uchylił on, a jedynie zmienił TUE i TWE (wynika to zresztą z samej oficjalnej nazwy umowy: Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską). W porównaniu do Traktatu Konstytucyjnego usunięto w Traktacie Lizbońskim postanowienia mogące świadczyć o konstytucyjnym charakterze tego aktu. Między innymi dotyczyło to usunięcia z nazwy umowy terminu konstytucja ; wykreślenia postanowień związanych z symbolami UE (flagą, hymnem i dewizą Unii art. I-8 Traktatu Konstytucyjnego); rezygnacji z art. I-6 Traktatu Konstytucyjnego ustalającego zasadę pierwszeństwa prawa Unii przed prawem krajowym państw członkowskich; rezygnacji z przyjętego w Traktacie Konstytucyjnym nazewnictwa źródeł prawa (ustawa europejska, europejska ustawa ramowa), które za bardzo kojarzyło się z państwem. Traktat z Lizbony utrzymał tradycyjne nazwy (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje).