Kwerenda danych ze źródeł wtórnych

Kwerenda danych ze źródeł wtórnych Analiza desk research Cieszyn, 2013 r.

Projektodawca: Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych DELTA PARTNER ul. Zamkowa 3A/1, 43 400 Cieszyn tel. (33) 851 44 81, fax: (33) 851 44 81 biuro@deltapartner.org.pl, projekt@kalkulatorngo.pl www.kalkulatorngo.pl Partner projektu: Miasto Ustroń ul. Rynek 1, 43-450 Ustroń Tytuł projektu: Kalkulator outsourcingu: Generator e-n-go Numer umowy: UDA-POKL.05.04.02-00-E24/11-00 Cieszyn 2013 Projekt Kalkulator outsourcingu: Generator e-n-go jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Strona 2

Kwerenda danych ze źródeł wtórnych. Analiza desk research Spis treści: Spis treści:... 3 1. Wstęp... 5 2. Organizacje pozarządowe i samorządy... 7 2.1. Organizacje pozarządowe... 7 2.2. Działalność pożytku publicznego a działalność użyteczności publicznej... 8 2.3. Ocena efektów ekonomiczno społecznych realizacji zadań publicznych uwarunkowania prawne... 14 3. Formy współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi... 17 3.1. Formy współpracy... 17 3.2. Praca społeczna w organizacjach (wolumen pracy społecznej)... 18 3.3. Ocena otwartych konkursów ofert na realizację zadań publicznych... 19 3.4. Ocena jakości współpracy... 20 4. Województwo śląskie... 23 4.1. Województwo śląskie podstawowe fakty... 23 4.2. Rola organizacji pozarządowych w strategii... 28 5. Organizacje pozarządowe w województwie śląskim... 31 5.1. Liczba i charakterystyka organizacji pozarządowych... 32 5.2. Organizacje pozarządowe jako pracodawcy... 39 5.3. Zasięg oddziaływania organizacji pozarządowych... 41 6. Współpraca samorządu z organizacjami pozarządowymi... 47 6.1. Współpraca finansowa... 48 6.2. Przyjazny samorząd - wskaźnik współpraca finansowa... 57 6.3. Wskaźnik przyjazny samorząd wymiar program współpracy... 60 6.4. Wskaźnik przyjazny samorząd - wymiar wspieranie... 62 6.5. Wskaźnik przyjazny samorząd wymiar partnerstwo... 64 6.6. Wskaźnik przyjazny samorząd - współpraca samorząd organizacje pozarządowe... 67 6.7. Konsultacje społeczne... 71 6.7.1. Wskaźnik dokumentów poddanych konsultacjom społecznym... 72 6.8. Wykorzystanie Internetu we wzajemnej współpracy... 76 Strona 3

Kalkulator outsourcingu: Generator e-n-go 7. Bariery we współpracy... 78 8. Podsumowanie... 79 9. Literatura... 85 10. Spis tabel i rysunków... 87 Strona 4

Kwerenda danych ze źródeł wtórnych. Analiza desk research 1. Wstęp Przedmiotowe opracowanie zostało wykonane w ramach projektu pt. Kalkulator outsourcingu: generator e-n-go. Projekt ten jest finansowany ze środków budżetu państwa oraz Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (priorytet V Dobre Rządzenie, działanie 5.4. Rozwój Potencjału Trzeciego Sektora, poddziałanie 5.4.2. Rozwój Dialogu Obywatelskiego). Przedmiotowy projekt jest realizowany przez Miasto Ustroń wraz ze Stowarzyszeniem Wspierania Inicjatyw Gospodarczych Delta Partner z Cieszyna. Głównym celem projektu jest poprawa warunków do prowadzenia przez jednostki samorządu terytorialnego efektywnej, długofalowej polityki rozwoju lokalnego we współpracy z organizacjami pozarządowymi. W ramach projektu utworzono stronę internetową, na której dostępne są wszystkie szczegółowe informacje (http://deltapartner.org.pl, zakładka: Kalkulator e-n-go). Głównym problemem, na który odpowiada przedmiotowy projekt jest brak systemu zachęt oraz narzędzi dla sektora publicznego i organizacji pozarządowych dla popularyzacji korzyści wynikających ze zmiany formy realizacji usług społecznych na kontraktowanie i szacowania korzyści ekonomicznych i społecznych z tego wynikających. Strony współpracując nie mają możliwości identyfikacji i analizy rzeczywistych kosztów oraz korzyści ekonomicznych i społecznych, wynikających z przejścia na wieloletni system kontraktacji usług społecznych. Organizacje pozarządowe i samorządy nie są przygotowane na wyzwania wynikające z kontraktacji usług publicznych z dziedziny pomocy społecznej i rynku pracy. Odczuwalny jest brak metod, wskaźników i narzędzi dla tworzenia wieloletnich programów współpracy, których regulacje wykraczają poza rok budżetowy. Powoduje to, że istniejący potencjał NGO nie jest w pełni wykorzystywany w rozwoju lokalnym zarówno w województwie śląskim jak i w skali kraju. W ramach przedmiotowego opracowania dokonano szczegółowej analizy współpracy samorządu z III sektorem oraz mocnych i słabych stron organizacji pozarządowych z województwa śląskiego. Celem niniejszego opracowania jest uzyskanie pełnego obrazu aktualnej współpracy NGO-JST w województwie śląskim. Analiza posłuży do pozyskania wszechstronnej wiedzy dotyczącej współpracy międzysektorowej, wykorzystania możliwych form wzajemnej współpracy. Strona 5

Kalkulator outsourcingu: Generator e-n-go W opracowaniu wzięto pod uwagę wszystkie aspekty współpracy, do której należy kooperacja finansowa i pozafinansowa. Określono potencjał organizacji pozarządowych w województwie śląskim w porównaniu do całego kraju. Określono bariery w wzajemnej współpracy oraz sprawdzono jakie jest zaangażowanie organizacji w tworzeniu polityki lokalnej. Strona 6

Kwerenda danych ze źródeł wtórnych. Analiza desk research 2. Organizacje pozarządowe i samorządy 2.1. Organizacje pozarządowe Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie podaje definicję organizacji pozarządowej. Są to niebędące jednostkami sektora finansów publicznych (w rozumieniu ustawy o finansach publicznych) oraz niedziałające w celu osiągnięcia zysku osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną. Organizacjami pozarządowymi są fundacje, stowarzyszenia, spółdzielnie socjalne oraz osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Organizacjami pozarządowymi nie są partie polityczne, związki zawodowe, organizacje pracodawców, organizacje pracodawców samorządów zawodowych oraz fundacje utworzone przez partie polityczne. Organizacje pozarządowe w głównej mierze prowadzą działalność pożytku publicznego. Zgodnie z Ustawą, działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzoną przez organizację pozarządową w sferze zadań publicznych określonych w art. 4 ustawy, do których należą m.in.: pomoc społeczna, działalność charytatywna, ochrona i promocja zdrowia, kultura, nauka, oświata i wychowanie, promocja i organizacja wolontariatu. Działalność pożytku publicznego może być prowadzona jako działalność nieodpłatna lub jako działalność odpłatna. Zarówno działalność nieodpłatną, jak i odpłatną należy zaliczyć do działalności statutowej oba rodzaje działalności wynikają z celów statutowych. Działalność ta nie jest działalnością gospodarczą. Podstawą współpracy organizacji pozarządowych z jednostkami samorządu terytorialnego są zapisy Ustawy, która obliguje organy administracji publicznej do prowadzenia działalności w sferze zadań publicznych we współpracy z organizacjami pozarządowymi, odpowiednio do terytorialnego zakresu działania organów administracji publicznej (art. 5). Na tą działalność jednostki samorządowe przekazują środki finansowe. Strona 7

Kalkulator outsourcingu: Generator e-n-go 2.2. Działalność pożytku publicznego a działalność użyteczności publicznej Organizacje pozarządowe prowadzą działalność pożytku publicznego, natomiast jednostki samorządu terytorialnego działalność użyteczności publicznej. Obie te sfery częściowo zazębiają się, obejmując te same obszary działalności. Z tego względu samorząd może realizować część zadań własnych przy pomocy organizacji pozarządowych. Działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze następujących zadań publicznych: 1) pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób; 2) wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej; 3) działalności na rzecz integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym; 4) działalności charytatywnej; 5) podtrzymywania i upowszechniania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej; 6) działalności na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego; 7) ochrony i promocji zdrowia; 8) działalności na rzecz osób niepełnosprawnych; 9) promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy; 10) działalności na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn; 11) działalności na rzecz osób w wieku emerytalnym; 12) działalności wspomagającej rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości; 13) działalności wspomagającej rozwój techniki, wynalazczości i innowacyjności oraz rozpowszechnianie i wdrażanie nowych rozwiązań technicznych w praktyce gospodarczej; 14) działalności wspomagającej rozwój wspólnot i społeczności lokalnych; 15) nauki, szkolnictwa wyższego, edukacji, oświaty i wychowania; 16) wypoczynku dzieci i młodzieży; 17) kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego; 18) wspierania i upowszechniania kultury fizycznej; Strona 8

Kwerenda danych ze źródeł wtórnych. Analiza desk research 19) ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego; 20) turystyki i krajoznawstwa; 21) porządku i bezpieczeństwa publicznego; 22) obronności państwa i działalności Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej; 23) upowszechniania i ochrony wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji; 24) ratownictwa i ochrony ludności; 25) pomocy ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą; 26) upowszechniania i ochrony praw konsumentów; 27) działalności na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami; 28) promocji i organizacji wolontariatu; 29) pomocy Polonii i Polakom za granicą; 30) działalności na rzecz kombatantów i osób represjonowanych; 31) promocji Rzeczypospolitej Polskiej za granicą; 32) działalności na rzecz rodziny, macierzyństwa, rodzicielstwa, upowszechniania i ochrony praw dziecka; przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym; 33) działalności na rzecz organizacji pozarządowych. UŻYTECZNOŚĆ PUBLICZNA Ustawa o samorządzie gminnym wskazuje jednoznacznie, że do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. W celu wykonywania zadań gmina może tworzyć jednostki organizacyjne, a także zawierać umowy z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarządowymi. Do zakresu działania samorządów należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Do zadań własnych gmin należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty (mieszkańców). Samorządy realizują zadania z zakresu użyteczności publicznej (w rozumieniu ustawy, są to zadania własne gminy, określone w art. 7 ust. 1), których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. Strona 9

Kalkulator outsourcingu: Generator e-n-go Tabela 1. Zbieżność obszarów działania organizacji pozarządowych i samorządu Zadania własne samorządów (zadania o charakterze użyteczności publicznej) Zadania objęte działalnością pożytku publicznego ochrona zdrowia pomoc społeczna (w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych) wspieranie rodziny i systemu pieczy zastępczej edukacja publiczna kultura, w tym biblioteki gminne i inne instytucje kultury oraz ochrona zabytków i opieka nad zabytkami kultura fizyczna i turystyka, w tym tereny rekreacyjne i urządzenia sportowe współpraca i działalność na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.). współpraca ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw ochrona i promocja zdrowia polityka prorodzinna wspieranie osób niepełnosprawnych turystyka porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli ochrona przeciwpowodziowa, w tym wyposażenia i utrzymanie powiatowego magazynu przeciwpowodziowego, przeciwpożarowego i zapobieganie innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska przeciwdziałanie bezrobociu oraz aktywizacja lokalnego rynku pracy ochrona praw konsumenta Samorząd gminny Samorząd powiatowy ochrona i promocji zdrowia pomoc społeczna, w tym pomoc rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym działalność na rzecz rodziny, macierzyństwa, rodzicielstwa, upowszechniania i ochrony praw dziecka nauka, szkolnictwo wyższe, edukacja, oświata i wychowanie kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i dziedzictwa narodowego wspieranie i upowszechnianie kultury fizycznej działalność na rzecz organizacji pozarządowych działalność na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami ochrona i promocja zdrowia działalność na rzecz rodziny, macierzyństwa, rodzicielstwa, upowszechniania i ochrony praw dziecka działalność na rzecz osób niepełnosprawnych krajoznawstwo porządek i bezpieczeństwo publiczne ratownictwo i ochrona ludności pomoc ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą promocja zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy upowszechnianie i ochrony praw konsumentów Strona 10

Kwerenda danych ze źródeł wtórnych. Analiza desk research obronność obronność państwa i działalność Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej Samorząd województwa pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej pobudzanie aktywności gospodarczej podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa podtrzymywanie i upowszechnianie tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej działalności wspomagającej rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości działalności wspomagającej rozwój techniki, wynalazczości i innowacyjności oraz rozpowszechnianie i wdrażanie nowych rozwiązań technicznych w praktyce gospodarczej Źródło: Opracowanie własne Ustawodawca przypisał organizacjom pozarządowym szeroki zakres możliwych obszarów działań. Organizacje mają możliwość prowadzenia działań wykraczających poza zadania własne samorządów. Poniżej przedstawiono możliwe obszary działalności NGO, wykraczające poza zadania własne samorządów. Są to obszary, których w swojej działalności nie mogą bezpośrednio podejmować samorządy, natomiast mogą je jedynie zlecać organizacjom pozarządowym. Obszary działalności będące jedynie w gestii organizacji pozarządowych przedstawiają się następująco: działalność na rzecz integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, działalność charytatywna, podtrzymywanie i upowszechnianie tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej, działalność na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego, działalność na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn, działalność na rzecz osób w wieku emerytalnym, działalność wspomagającej rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości, działalność wspomagającej rozwój techniki, wynalazczości i innowacyjności oraz rozpowszechnianie i wdrażanie nowych rozwiązań technicznych w praktyce gospodarczej, Strona 11

Kalkulator outsourcingu: Generator e-n-go działalność wspomagająca rozwój wspólnot i społeczności lokalnych, wypoczynek dzieci i młodzieży, upowszechnianie i ochrony wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji, pomoc ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą, promocja i organizacja wolontariatu, pomoc Polonii i Polakom za granicą, działalność na rzecz kombatantów i osób represjonowanych, promocja Rzeczypospolitej Polskiej za granicą działalność na rzecz macierzyństwa, rodzicielstwa, upowszechniania i ochrony praw dziecka. Przejrzyste zasady zlecania zadań publicznych organizacjom zostały wprowadzone w 2003 roku w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Mimo wielu problemów z wcielaniem ich w życie, trzeba podkreślić, że z roku na rok rośnie zarówno odsetek gmin wywiązujących się z tych obowiązków, jak i kwoty przekazywane organizacjom na realizację zadań publicznych. Jednakże w celu realizacji zadania publicznego w obszarach, w których działalność z zakresu użyteczności publicznej (przypisana samorządom) pokrywa się z zakresem pożytku publicznego (przypisana organizacjom pozarządowym) samorząd ma do wyboru następujące możliwości prawno organizacyjne: wykonać zadanie we własnym zakresie, w oparciu o posiadane zasoby materialne i kadrowe, zlecić wykonanie zadania organizacji pozarządowej, utworzyć organizację pozarządową i zrealizować zadanie poprzez nowy podmiot. Przy podejmowaniu decyzji samorząd powinien brać pod uwagę przede wszystkim czynniki ekonomiczne, czyli zdecydować która opcja gwarantuje najlepszą cenę w stosunku do uzyskanych korzyści. Strona 12

Kwerenda danych ze źródeł wtórnych. Analiza desk research Rysunek 1. Możliwości organizacyjne samorządu realizacji zadania użyteczności publicznej publicznego z zakresu Możliwości realizacji zadania z zakresu użyteczności publicznej Wykonanie zadania przez samorząd Zlecenie lub powierzenie zadania organizacji pozarządowej Utworzenie organizacji pozarządowej przez samorząd i realizacja zadania Działalność gospodarcza samorządów i organizacji pozarządowych Gmina oraz inna gminna osoba prawna może prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej, wyłącznie w przypadkach określonych w odrębnej ustawie. Ustawa dopuszcza również prowadzenia działalności gospodarczej przez organizacje pozarządowe. Działalność odpłatna pożytku publicznego organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 stanowi działalność gospodarczą, w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, jeżeli: 1) wynagrodzenie, o którym mowa w art. 8 ust. 1, jest w odniesieniu do działalności danego rodzaju wyższe od tego, jakie wynika z kosztów tej działalności, lub 2) przeciętne miesięczne wynagrodzenie osoby fizycznej z tytułu zatrudnienia przy wykonywaniu statutowej działalności odpłatnej pożytku publicznego, za okres ostatnich 3 miesięcy, przekracza 3 - krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za rok poprzedni. Strona 13

Kalkulator outsourcingu: Generator e-n-go Możliwość prowadzenia działalności gospodarczej przez organizacje pozarządowe przyczynia się do realnego wzrostu umiejętności i profesjonalnego świadczenia usług publicznych dla samorządu. 2.3. Ocena efektów ekonomiczno społecznych realizacji zadań publicznych uwarunkowania prawne Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. 2009 nr 157 poz. 1240) obliguje jednostki samorządu terytorialnego do tego, aby wydatki publiczne były dokonywane: 1) w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad: uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów; optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów; 2) w sposób umożliwiający terminową realizację zadań; 3) w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań. Jednocześnie jednostki sektora finansów publicznych zawierają umowy, których przedmiotem są usługi, dostawy lub roboty budowlane, na zasadach określonych w przepisach o zamówieniach publicznych, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej. Jednakże współpraca z organizacjami pozarządowymi nie jest objęta ustawa o zamówieniach publicznych. Tymczasem podając za opracowaniem pt.: Współpraca Organizacji Pozarządowych i Administracji Publicznej w roku 2009 (Raport z Badań), w przeciętnej gminie wiejskiej zorganizowano tylko 1 otwarty konkurs ofert. Szczegółowa analiza pokazuje, że zaledwie co piąta gmina wiejska wykorzystująca ten tryb zlecania ogłosiła 3 lub więcej konkursów. Przeciętnie złożono w nich 3 oferty i ostatecznie podpisano tyle samo umów aż w ośmiu na dziesięć gmin wiejskich liczba podpisanych umów równa była liczbie ofert. Pokazuje to, że o specjalnej konkurencji między organizacjami (w każdym razie tymi, które oferty składają) nie może tu być mowy. Może to oznaczać, że w praktyce mamy do czynienia ze swego rodzaju obchodzeniem zapisów ustawy, poprzez rozstrzyganie problemu dystrybucji środków samorządowych w jednym konkursie, w którym z reguły środki uzyskują wszyscy oferenci. Warto jednocześnie podkreślić, że istnieje różna praktyka w kwestii ogłaszania konkursów część samorządów ogłasza je na bardzo konkretne zadania, co powoduje, że składana jest ograniczona liczba Strona 14

Kwerenda danych ze źródeł wtórnych. Analiza desk research ofert, część natomiast na szeroko definiowane zadanie (np. całą sferę pożytku publicznego). Warto też zauważyć, że niektóre samorządy stosują praktykę dawania wszystkim. Znane są przypadki, gdy przyznawane dotacje mają niemal wszystkie taką samą wysokość, niezależnie od kwoty, o jaką wnioskowały organizacje. Jest to więc bardziej dieta za udział w konkursie, a nie faktyczne rozstrzygnięcie oparte na zasadzie uczciwej konkurencji. W prawie połowie gmin wiejskich średnio na konkurs zgłaszano zaledwie jedną ofertę, w kolejnych 25% dwie lub trzy. Z jednej strony mała liczba ofert może wskazywać na zastane relacje w niektórych ośrodkach, gdzie konkurs jest tylko dopełnieniem formalności, zaś szczegóły dotyczące realizacji zadania ustalane są już wcześniej. Inaczej wygląda sytuacja w miastach, zwłaszcza tych największych, będących jednocześnie powiatami grodzkimi. Przeciętnie ogłaszanych jest tam 11 konkursów, na które średnio spływa w sumie 200 ofert, a ostatecznie podpisywanych jest 150 umów. Najwięcej konkursów zorganizowała Warszawa (161), na kolejnych miejscach rankingu znajduje się Wrocław (121) i Szczecin (86). W powiatach grodzkich faktycznie mamy do czynienia z konkursem tylko w trzech miastach liczba podpisanych umów była równa liczbie ofert, tylko w co trzecim sukcesem kończy się więcej niż 80% złożonych ofert. Masowy charakter mają za to konkursy ogłaszane przez samorząd szczebla wojewódzkiego. W przeciętnym województwie na 14 konkursów spływa aż 800 ofert i podpisywanych jest prawie 400 umów. Bardzo wysoki jest też poziom konkurencji: nie zdarza się, by liczba umów była równa liczbie ofert, a w większości województw mniej niż połowa ofert kończy się podpisaniem umowy. Ustawodawca nakłada wprost na samorządy obowiązek oceny efektów ekonomiczno społecznych realizacji zadań publicznych. Jednakże samorządy nie mają do dyspozycji narzędzi do dokonania takiej oceny, mimo że ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie odnosi się wprost do zastosowania ustawy o finansach publicznych. Artykuł 34 Ustawy w zakresie nieuregulowanym niniejszą ustawą, do nadzoru i kontroli wydatkowania środków publicznych stosuje się odpowiednio przepisy o finansach publicznych. Ponadto art 14. Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wskazuje, że oferta złożona przez organizację pozarządową powinna zawierać kalkulację przewidywanych Strona 15

Kalkulator outsourcingu: Generator e-n-go kosztów realizacji zadania publicznego. Z kolei art. 15 wprost wskazuje, że organ administracji publicznej przy rozpatrywaniu ofert: ocenia przedstawioną kalkulację kosztów realizacji zadania publicznego, w tym w odniesieniu do zakresu rzeczowego zadania; uwzględnia planowany przez organizację pozarządową udział środków finansowych własnych lub środków pochodzących z innych źródeł na realizację zadania publicznego; uwzględnia planowany przez organizację pozarządową lub podmioty wymienione w art. 3 ust. 3, wkład rzeczowy, osobowy, w tym świadczenia wolontariuszy i pracę społeczną członków. Jednakże ustawodawca nie reguluje w jaki sposób ma przebiegać taka ocena, w oparciu o jakie kryteria. Brakuje narzędzi do oceny ofert składanych przez organizacje pozarządowe z punktu widzenia korzyści jakie odniesie w wyniku jego realizacji. Ponadto art. 17. Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wskazuje, że organ administracji publicznej zlecający zadanie publiczne dokonuje kontroli i oceny realizacji zadania, a w szczególności: stanu realizacji zadania; efektywności, rzetelności i jakości wykonania zadania; prawidłowości wykorzystania środków publicznych otrzymanych na realizację; zadania; prowadzenia dokumentacji określonej w przepisach prawa i w postanowieniach umowy. Efektywność sprawdzana pod kątem liczby uczestników lub wolontariuszy bez odniesienia się do kryteriów efektywności ekonomicznej zadania. W praktyce występuje duża dowolność interpretacji i zastosowania zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów. Strona 16

Kwerenda danych ze źródeł wtórnych. Analiza desk research 3. Formy współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi 3.1. Formy współpracy Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wskazuje, że współpraca między organizacjami pozarządowymi, o której mowa w ust. 1, odbywa się w szczególności w formach: zlecania organizacjom pozarządowym realizacji zadań publicznych na zasadach określonych w ustawie; wzajemnego informowania się o planowanych kierunkach działalności; konsultowania z organizacjami pozarządowymi projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji; konsultowania projektów aktów normatywnych dotyczących sfery zadań publicznych, o której mowa w art. 4, z radami działalności pożytku publicznego, w przypadku ich utworzenia przez właściwe jednostki samorządu terytorialnego; tworzenia wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym, złożonych z przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz przedstawicieli właściwych organów administracji publicznej; umowy o wykonanie inicjatywy lokalnej na zasadach określonych w ustawie; umów partnerstwa określonych w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 i Nr 157, poz. 1241). Współpraca odbywa się w oparciu o następujące zasady: pomocniczości, suwerenności stron, partnerstwa, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności. Zlecanie realizacji zadań publicznych, o którym mowa w ust. 2 pkt 1, jako zadań zleconych w rozumieniu art. 127 ust. 1 pkt 1 lit. e, art. 151 ust. 1 oraz art. 221 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, może mieć formy: powierzania wykonywania zadań publicznych, wraz z udzieleniem dotacji na finansowanie ich realizacji; wspierania wykonywania zadań publicznych, wraz z udzieleniem dotacji na dofinansowanie ich realizacji. Strona 17

Kalkulator outsourcingu: Generator e-n-go Jednostki samorządu terytorialnego mogą udzielać pożyczek, gwarancji, poręczeń organizacjom pozarządowym na realizację zadań w sferze pożytku publicznego, na zasadach określonych w odrębnych przepisach. 3.2. Praca społeczna w organizacjach (wolumen pracy społecznej) Skala wolontariatu w organizacjach pozarządowych jest bardzo duża. Podając za GUS dominująca część organizacji trzeciego sektora zadeklarowała, że w 2010 r. korzystała z pracy społecznej (85%). Praca społeczna, nazywana też wolontariatem, wykonywana jest dobrowolnie i nieodpłatnie. Stanowiła ona dla większości organizacji podstawę prowadzenia działalności, gdyż aż 62 % badanych jednostek w ogóle nie korzystało z pracy płatnej. Z pracy społecznej najczęściej korzystały stowarzyszenia i podobne organizacje społeczne (86%), a spośród nich koła łowieckie (95%) oraz ochotnicze straże pożarne (92%). Wysoki odsetek podmiotów korzystających z pracy społecznej wystąpił też wśród organizacji pożytku publicznego (88%). Niższy niż przeciętnie w sektorze udział organizacji mających wolontariuszy wystąpił wśród fundacji (77%) oraz organizacji samorządu gospodarczego, zawodowego i pracodawców (66%), zaś szczególnie niski odnotowano wśród społecznych podmiotów wyznaniowych (35%). Czas, jaki osoby pracujące społecznie poświęcały na tego rodzaju aktywność w ciągu roku w ramach organizacji objętych badaniami z serii SOF (rodzaj badania GUS) odpowiadał zatrudnieniu 38,8 tys. pełnoetatowych pracowników. Natomiast średni wymiar czasu pracy społecznej, który przypadał na jedną organizację korzystającą z takiej pracy wyniósł prawie 0,5 etatu. Największą część wolontariatu świadczono w stowarzyszeniach i podobnych organizacjach społecznych w sumie było to około 32 tys. etatów przeliczeniowych, co stanowiło ponad 4/5 całej pracy społecznej wygenerowanej w trzecim sektorze w 2010 r. Co do zasady, im bardziej zurbanizowany obszar, tym większy wymiar czasu pracy społecznej świadczonej w badanych organizacjach. Najwięcej wolontariatu świadczono w ramach organizacji mających swoje siedziby w miastach, gdzie kumulowało się około 80% pracy społecznej, przy czym podmioty ulokowane w miastach stanowiły 58% całej zbiorowości zbadanych w 2010 r. organizacji. Specyfiką trzeciego sektora jest nie tylko duże znaczenie, jakie dla jego działalności ma praca społeczna, ale także korzystanie z innych rodzajów pracy nieopłacanej przez organizacje: Strona 18

Kwerenda danych ze źródeł wtórnych. Analiza desk research 1) pracy obligatoryjnej osoby, które wykonywały ją w ramach organizacji nieodpłatnie, były do tej pracy zobowiązane przez instytucje zewnętrzne, takie jak szkoła lub sąd, czyli nie miała ona charakteru dobrowolnego; 2) pracy opłacanej przez inne podmioty osoby ją wykonujące dostawały za nią wynagrodzenie od swojego pracodawcy bądź innej instytucji, a nie od badanej organizacji non-profit (tzw. wolontariat pracowniczy). Łączny wolumen pracy wykonywanej w takich formach w 2010 r. we wszystkich jednostkach objętych badaniami z serii SOF-1 wyniósł prawie 20 tys. etatów. Osoby zobowiązane do pracy w badanych organizacjach przez inny podmiot np. studenci, którzy odbywali praktyki niezbędne do ukończenia studiów bądź osoby świadczące prace społecznie użyteczne na mocy wyroku sądu wygenerowały łącznie pracę odpowiadającą około 8,7 tys. etatów, przy czym korzystało z niej około 3,5 tys. podmiotów, stanowiących 5% całej populacji badanych organizacji trzeciego sektora. Osoby, które świadczyły pracę w ramach organizacji i otrzymywały za nią wynagrodzenie od pracodawcy lub odbywały staż płatny z urzędu pracy wygenerowały nieco ponad 11 tys. etatów pracy, z której skorzystało również 5% wszystkich zbadanych organizacji. 3.3. Ocena otwartych konkursów ofert na realizację zadań publicznych Zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego i wolontariacie podstawową drogą uzyskania dotacji od samorządu jest udział w otwartym konkursie ofert na realizację zadań publicznych. Konkursy takie ogłaszane są niemal w każdej gminie (w 94% wg. monitoringu współpracy urzędów z organizacjami za 2011 rok). Nie wszyscy przedstawiciele organizacji mają jednak świadomość szansy pozyskania środków samorządowych w ten sposób: mniej niż trzy czwarte badanych potwierdziło, że w ich gminie ogłaszano tego typu konkursy. Część organizacji zgłasza istotne zastrzeżenia co do funkcjonowania zasad związanych z procedurami konkursowymi. Badani stawiają pod znakiem zapytania rzeczywiste funkcjonowanie zasady konkurencyjności, która powinna stanowić podstawę otwartych konkursów na realizację zadań publicznych. Ponad połowa (54%) respondentów uważa, że od wielu lat dofinansowane są przez urząd te same projekty. Część z nich jest też zdania, że niektórym organizacjom szczególnie tym, które już współpracowały z urzędem łatwiej dostać dofinansowanie niż innym. Co więcej, jedna czwarta respondentów sądzi, że o wyniku Strona 19

Kalkulator outsourcingu: Generator e-n-go konkursów decydują względy pozamerytoryczne (nieformalne układy, znajomości, rozgrywki polityczne), a tylko 39% odrzuca taką tezę. Również prowadzone na potrzeby innego projektu badawczego 36 wywiady z przedstawicielami organizacji pokazały, że zdaniem części z nich wygranie konkursu przez stowarzyszenie lub fundację nieposiadającą znajomości i układów w urzędzie jest znacznie utrudnione. 3.4. Ocena jakości współpracy Podając za opracowaniem pt.: Podstawowe fakt o organizacjach pozarządowych (Raport z badania za 2012) w skali kraju przedstawiciele organizacji oceniali jakość współpracy z urzędami swoich gmin i miast na dziesięciopunktowej skali, gdzie ocena najniższa (1) oznaczała opinię maksymalnie negatywną, a najwyższa (10) maksymalnie pozytywną. Dobre opinie o wspólnych działaniach miało 62% badanych (punkty 6 10 na skali), negatywnie oceniło je natomiast 33% (punkty 1 5). Ponad jedna piąta (21%) przedstawicieli organizacji oceniła współpracę z urzędami bardzo pozytywnie (wybierając najwyższe oceny: 9 lub 10). Ocen zdecydowanie negatywnych (punkty 1 lub 2) było zaledwie 5%. Oznacza to, że większość przedstawicieli trzeciego sektora ocenia współpracę z samorządem pozytywnie. Powyższa ocena nie oznacza jednak, że badani nie dostrzegają żadnych istotnych problemów, pojawiających się w trakcie ich współpracy z urzędami miast i gmin. Tylko jedna trzecia przedstawicieli organizacji zadeklarowała, że w trakcie współdziałania z urzędem nie natrafiła na żadne trudności. Zdecydowanie najczęściej zakłóca wzajemną współpracę brak wystarczających środków finansowych, stanowiąc przeszkodę dla blisko połowy ankietowanych. Wymieniają oni między innymi ograniczanie środków finansowych dla organizacji pozarządowych w ogóle oraz obcinanie dotacji celowych. Badani nie godzą się też z tym, że system finansowania za pośrednictwem konkursów uniemożliwia im realizację przedsięwzięć, które miałyby inny rytm i czas trwania niż jednorazowe i krótkotrwałe działania projektowe. Takie zbyt niskie oraz ograniczone w czasie dofinansowanie nie pozwala bowiem na w pełni profesjonalną realizację własnych inicjatyw, co oznacza, że obowiązujący system finansowania wiecznie utrzymuje ich organizacje na pozycji początkujących amatorów. Strona 20

Kwerenda danych ze źródeł wtórnych. Analiza desk research Dla ponad jednej czwartej utrudnienie stanowiły też skomplikowane formalności i wymogi formalnoprawne związane ze współpracą z samorządem. Badani podkreślali, że niejednokrotnie problemem jest nie tyle nastawienie urzędników, co ograniczające ich przepisy prawa. Biurokracja oraz zastrzeżenia do stylu pracy urzędników tylko w części przypadków są związane z negatywną oceną ich kompetencji. Równie często badani wskazują na zbyt skomplikowane lub nieprzystające do realiów przepisy prawa. Skutkuje to brakiem elastyczności, o którym wspomniała ponad jedna piąta badanych, oraz niekiedy przywiązaniem urzędników do nadmiernie rozbudowanych biurokratycznych procedur. Respondentom przeszkadza przede wszystkim fakt, że skomplikowane formalności nie pełnią służebnej roli wobec wspólnych przedsięwzięć, tylko nad nimi dominują. Część badanych (17%) dostrzega jednak także brak zrozumienia ze strony urzędników. Ich zdaniem urzędnicy oprócz tego, że są nieelastyczni, stosują prawo dosłownie, zasłaniają się ustawami nie rozumieją również różnic wynikających z innej specyfiki organizacji pozarządowych, nie obchodzą ich także potrzeby trzeciego sektora. Biorąc jednak pod uwagę te opinie, trzeba pamiętać, że zrozumienie oraz elastyczność urzędników są ograniczone ramami prawa o tym z kolei zdarza się zapominać przedstawicielom niektórych organizacji. Nieco mniej niż jedna piąta respondentów (18%) uważa za problem odmienność wizji projektów kulturalnych, a część wskazuje też na problemy wynikające z inercji oraz zachowawczości urzędników: po 14% uważa, że urzędy są niechętne niestandardowym, nowatorskim pomysłom oraz że wolą kontynuować stare projekty niż rozpoczynać nowe. W części przypadków może to być związane z odmiennymi celami i dążeniami urzędników oraz sfery pozarządowej; w innych badani wspominają wprost o braku wizji współpracy po stronie urzędu i wynikającej stąd niechęci do współpracy oraz negatywnego do niej nastawienia. Wreszcie część badanych (12%) zwraca uwagę na odmienne metody pracy organizacji i urzędów oraz (10%) na upolitycznienie tych ostatnich. Problemy międzyludzkie lub niedostępność urzędników wymienia mniej niż jedna dziesiąta organizacji. Część wspomina także o prozaicznym problemie niedogodnych godzin pracy urzędów. Strona 21

Kwerenda danych ze źródeł wtórnych. Analiza desk research 4. Województwo śląskie 4.1. Województwo śląskie podstawowe fakty Obszar województwa śląskiego obejmuje 12 333 km 2, co stanowi niemal 4% powierzchni kraju (14. miejsce w kraju). Strukturę administracyjną województwa tworzy 167 gmin zgrupowanych w 36 powiatach: 17 powiatach ziemskich i 19 grodzkich (miasta na prawach powiatu). W układzie przestrzenno-funkcjonalnym województwo śląskie dzieli się na cztery obszary funkcjonalne: północny (o powierzchni 3 049 km 2 ), południowy (2 354 km 2 ), centralny (5 577 km 2 ) i zachodni (1 353 km 2 ). Województwo charakteryzuje się specyficzną strukturą osadniczą na tle kraju. System osadniczy województwa śląskiego składa się z 1 369 miejscowości, w tym z 71 miast, które tworzą sieć o gęstości 58 miast/10 tys. km 2. Gęstość ta jest dwukrotnie wyższa od średniej krajowej wynoszącej 29 miast/10 tys. km 2. Głównymi elementami systemu osadniczego województwa śląskiego są: Metropolia Górnośląska (o znaczeniu europejskim), trzy aglomeracje miejskie: bielska, częstochowska i rybnicka (o znaczeniu krajowym) i lokalne ośrodki rozwoju. Województwo śląskie jest obszarem, przed którym stoją poważne wyzwania związane z dużą koncentracją ludności oraz negatywnymi procesami i prognozami demograficznymi. Region zamieszkuje 4,63 mln osób, co stanowi 12,0% ludności Polski (2. miejsce w kraju). Województwo śląskie jest najbardziej zurbanizowanym regionem Polski (77,7% ludności miejskiej) oraz posiada najwyższą w kraju gęstość zaludnienia (375 osób/km 2, gdzie średnia krajowa to 123 osoby/km 2 ). Z roku na rok liczba ludności w województwie spada, co jest wypadkową ujemnego przyrostu naturalnego oraz ujemnego salda migracji. W prognozie ludności do roku 2035 opracowanej przez GUS można zauważyć, że tendencja spadkowa liczby ludności w województwie zostanie zachowana. Prognozowany spadek wyniesie aż 12,4% (ok. 574 tys. osób). Województwo śląskie charakteryzuje się jednym z najniższych w kraju współczynników aktywności zawodowej mieszkańców, który w dużej mierze kształtowany jest przez procesy demograficzne, restrukturyzację gospodarki oraz wcześniejsze przechodzenie na emeryturę pracowników przemysłu ciężkiego. Strona 23

Kalkulator outsourcingu: Generator e-n-go Aktywność społeczną mieszkańców regionu mierzoną udziałem w wyborach można uznać za bliską średniej krajowej. W głosowaniu na Prezydenta RP w 2010 r. frekwencja w województwie wyniosła 54,29% i była nieznacznie niższa od frekwencji ogólnokrajowej (55,31%). Ogólnokrajowa frekwencja w wyborach do Sejmu i Senatu w 2011 r. wyniosła 48,92%, natomiast w Okręgowych Komisjach Wyborczych na terenie województwa frekwencja była zbliżona i wahała się od 46,19% w Gliwicach do 53,32% w Bielsku-Białej. W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2009 r. województwo zanotowało czwartą średnią w skali kraju (24,53% - frekwencja krajowa, frekwencja dla województwa śląskiego - 25,26%). Średnia frekwencja w I turze wyborów samorządowych w 2010 r. w skali kraju wyniosła 47,32%, a region zajął przedostatnie miejsce pod względem frekwencji w tych wyborach z wynikiem 42,94%. Istotnym przejawem aktywności społecznej jest nie tylko frekwencja w wyborach, ale także udział w referendach. W latach 2001-2011 w gminach województwa (bez miast na prawach powiatu) zostało przeprowadzonych 6 referendów w sprawie odwołania rady gminy, 8 w sprawie odwołania wójta lub burmistrza i 11 w innych sprawach. W miastach na prawach powiatu w 2009 r. przeprowadzono pięć referendów (1 w sprawie odwołania rady miejskiej, 2 w sprawie odwołania prezydenta miasta i 2 w innych sprawach) oraz jedno w 2005 r. za odwołaniem prezydenta. W powiatach ziemskich oraz na poziomie województwa nie przeprowadzono żadnych referendów. Położenie i potencjał województwa śląskiego powoduje zacieśnianie współpracy regionu z partnerami zagranicznymi. Dzięki położeniu regionu w bliskim sąsiedztwie Republiki Czeskiej i Słowackiej możliwy jest rozwój współpracy transgranicznej. Realizowana jest ona m.in. w ramach euroregionów, tj.: Euroregionu Silesia, Euroregionu Śląsk Cieszyński i Euroregionu Beskidy, jak również na obszarze Europejskiego Ugrupowania Współpracy Terytorialnej TRITIA z o.o. We współpracy transgranicznej bardzo ważną rolę odgrywają organizacje pozarządowe. Województwo śląskie obejmuje swym zasięgiem jeden z najbardziej atrakcyjnych przyrodniczo obszarów południowej Polski. Ponadto nagromadzenie infrastruktury miejskiej i koncentracja ludności przyczyniły się do wyzwolenia potrzeby zieleni i powrotu do natury. Zatem wraz z rozwojem miast rozwija się ich tzw. system przyrodniczy reprezentowany przez miejskie tereny zieleni, określane w planowaniu przestrzennym jako zielona infrastruktura. Strona 24

Kwerenda danych ze źródeł wtórnych. Analiza desk research W latach 2008-2011 w Polsce udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem kształtował się od 9,6% (2008) do 8,1% (2011) ogółu. W województwie śląskim odnotowano najmniejszy odsetek osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem (od 6,7% do 5,2%). Ponadto region znajduje się na przeciętnym poziomie pod względem spadku ilości gospodarstw domowych korzystających z pomocy społecznej (wynik jest równy wynikowi na poziomie kraju). Województwo śląskie jest drugim pod względem wielkości ośrodkiem naukowo-dydaktycznym w kraju z szerokim spektrum działalności naukowo-badawczej i akademickiej. Zdobywanie wiedzy i umiejętności praktycznego jej wykorzystania w 2011 r. oferowało 45 szkół wyższych (3 uniwersytety, 4 wyższe szkoły techniczne, 13 wyższych szkół ekonomicznych, 2 wyższe szkoły pedagogiczne, akademia wychowania fizycznego, 2 wyższe szkoły artystyczne, wyższa szkoła teologiczna i 19 innych szkół wyższych) oraz 47 jednostek zamiejscowych, stanowiących łącznie 12,3% wszystkich szkół wyższych w Polsce. Województwo śląskie obejmuje swym zasięgiem jeden z najbardziej atrakcyjnych przyrodniczo obszarów południowej Polski: Wyżynę Krakowsko-Częstochowską, Pogórze Śląskie oraz Beskid Zachodni. Atrakcyjność Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej podnoszą dodatkowo ruiny zamków i strażnic piastowskich ze Szlaku Orlich Gniazd z XIV i XV wieku. Województwo śląskie cechuje duża ilość powierzchni terenów służących rekreacji. Parki spacerowo- wypoczynkowe, zieleńce i tereny zieleni osiedlowej zajmują blisko 10 tys. ha powierzchni regionu. Na gruntach zabudowanych i zurbanizowanych tereny rekreacji i wypoczynku zajmują 8 035 ha. Region wykazuje znaczne zróżnicowanie subregionalne, które charakteryzuje się przewagą zorganizowanych przez człowieka terenów zieleni na obszarach silniej zurbanizowanych. Jeden z podstawowych celów w dążeniu do zrównoważonego rozwoju regionu stanowi osiągnięcie ładu polityczno - instytucjonalnego, określanego jako tzw. dobre rządzenie - postrzegane w wymiarze ekonomicznym, politycznym i środowiskowym. Jego przejawem jest m.in. zaangażowanie obywateli w rozwiązywaniu problemów społecznych, zapobieganie przez jednostki samorządu terytorialnego nadmiernemu obciążeniu środowiska naturalnego oraz efektywne zarządzanie finansami jednostek samorządu terytorialnego. Dobre rządzenie charakteryzuje się takimi cechami jak otwartość, czyli dostęp do instytucji publicznych Strona 25

Kalkulator outsourcingu: Generator e-n-go i procesów podejmowania decyzji oraz uczestnictwo, prowadzące do wzrostu zaufania społecznego wobec instytucji i udziału społeczeństwa w procesach politycznych. Partycypacja społeczności lokalnych w rozwiązywaniu problemów społecznych (uspołecznienie procesu podejmowania decyzji) jest wyznacznikiem społeczeństwa obywatelskiego. Strona 26

Kwerenda danych ze źródeł wtórnych. Analiza desk research Tabela 2. Czynniki wpływające na dobre rządzenie województwo śląskie i Polska rozwój gospodarczy i zatrudnienie Czynnik dobrego rządzenia Otwartość i uczestnictwo Liczba zarejestrowanych fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych na 10 tys. mieszkańców (REGON) Jedn. miary Polska woj. śląskie 2012 2012 ogółem jed. gosp. 30 22 Struktura radnych w organach ustawodawczych jednostek samorządu terytorialnego kobiety % 24,9 25,8 osoby z wykształceniem wyższym % 42,6 51,3 Instrumenty ekonomiczne Wpływy z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska i inne wpływy na fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej na 1 mieszkańca województwa ogółem zł 78,1 84,2 Wpływy do budżetu gminy z tytułu opłaty eksploatacyjnej na 1 mieszkańca województwa ogółem zł 5,4 1,0 Środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i projektów unijnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca ogółem zł 43,9 45,8 Wydatki na obsługę długu publicznego jednostek samorządu terytorialnego wszystkich szczebli na 1000 zł dochodów budżetu jednostek samorządu terytorialnego ogółem zł 19,7 13,4 Udział wydatków inwestycyjnych jednostek samorządu terytorialnego w wydatkach ogółem ogółem % 19,1 18,6 Źródło: GUS Strona 27

Kalkulator outsourcingu: Generator e-n-go 4.2. Rola organizacji pozarządowych w strategii Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego ŚLĄSKIE 2020, przyjęta została przez Sejmik Województwa Śląskiego uchwałą Nr III/47/1/2010 na posiedzeniu w dniu 17 lutego 2010 roku wskazuje, że siłą województwa jest: duży społeczny potencjał mieszkańców oraz organizacji pozarządowych, w tym działających w obszarze zdrowia i pomocy społecznej; mobilność zawodowa mieszkańców przestrzenna, kompetencyjna; kultywowanie tradycji lokalnych i uczestnictwo mieszkańców w życiu społecznym. Strategia zakłada następujący wizerunek województwa śląskiego w perspektywie roku 2020: województwo śląskie będzie regionem zrównoważonego i trwałego rozwoju stwarzającym mieszkańcom korzystne warunki życia w oparciu o dostęp do usług publicznych o wysokim standardzie, o nowoczesnej i zaawansowanej technologicznie gospodarce oraz istotnym partnerem w procesie rozwoju Europy wykorzystującym zróżnicowane potencjały terytorialne i synergię pomiędzy partnerami procesu rozwoju. Osiągnięcie wizji wymaga skoncentrowania działań prowadzonych w regionie w czterech obszarach priorytetowych, jakimi są nowoczesna gospodarka, szanse rozwojowe mieszkańców, przestrzeń (rozwijanie regionu o przestrzeni ukształtowanej w sposób umożliwiający trwałość i harmonijność procesów rozwoju) oraz relacje z otoczeniem (rozwijanie współpracy i partnerstwa wewnątrzregionalnego). Spośród czterech wymienionych wyżej obszarów najbliższym organizacjom pozarządowym jest obszar dotyczący szans rozwojowych mieszkańców. Region będzie zmierzał w najbliższej perspektywie czasowej do zapewnienia powszechnego dostępu do podstawowych, regionalnych usług zdrowotnych i społecznych, uwzględniających potrzeby, w tym w zakresie bezpieczeństwa zdrowotnego, socjalnego i publicznego oraz tworzenie warunków do rozwoju usług upowszechniających aktywny styl życia i rozwój społeczeństwa obywatelskiego, rozwijanie kompetencji i wykształcenia mieszkańców różnych grup wiekowych umożliwiających wdrożenie usług i produktów zaawansowanych, w tym promocja i tworzenie warunków do rozwoju kształcenia przez całe życie, aktywizowanie zawodowo i społecznie mieszkańców regionu. Strona 28

Kwerenda danych ze źródeł wtórnych. Analiza desk research Opierając się na wartościach województwa śląskiego realizacja Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego będzie wymagała podejmowania i integracji działań skupiających się na: poprawie jakości modernizacji i rewitalizacji istniejącej infrastruktury społecznej i technicznej, zasobów środowiska oraz istniejącego systemu prowadzenia polityki rozwoju; podnoszeniu efektywności wykorzystaniu istniejących zasobów i potencjałów w regionie oraz szans rozwojowych, realizowanej w regionie i w relacji z otoczeniem współpracy oraz instrumentów polityki rozwoju; kreacji tworzeniu nowej infrastruktury i nowych rozwiązań organizacyjnych, w tym w zakresie współpracy i realizacji wspólnych przedsięwzięć, stworzenia nowych możliwości rozwoju, specjalizacji i nowych kompetencji oraz umiejętności mieszkańców. Głównym podmiotem wdrażającym Strategię jest Samorząd Województwa Śląskiego a podmiotami współuczestniczącymi w procesie wdrażania są prócz organizacji pozarządowych, jednostki lokalnego samorządu terytorialnego, administracja rządowa, w szczególności Wojewoda Śląski, przedstawiciele świata kultury, nauki, szkoły wyższe, jednostki badawczo-rozwojowe, środowiska gospodarcze oraz samorządy zawodowe, a także partnerzy współpracy transgranicznej i międzyregionalnej. Strona 29

Kwerenda danych ze źródeł wtórnych. Analiza desk research 5. Organizacje pozarządowe w województwie śląskim W województwie śląskim, jak i w całym kraju w ostatnich latach notuje się stały i dynamiczny wzrost liczby organizacji pozarządowych. W województwie śląskim zarejestrowanych jest 10 147 organizacji pozarządowych. W porównaniu do roku 1998 liczba organizacji w regionie wzrosła o ponad 6,5 tys., co stanowi ponad 64% aktualnej ich liczby. Największą popularnością cieszą się w ostatnich latach fundacje, jako forma prowadzenia działalności pożytku publicznego (wzrost liczby fundacji jest najbardziej dynamiczny). W skali kraju najwięcej organizacji pozarządowych (zarówno jeżeli chodzi o ich bezwzględną liczbę, jak i w doniesieniu do liczby mieszkańców) zarejestrowanych jest w województwie mazowieckim. Mimo, że organizacje pozarządowe z województwa śląskiego stanowią 8,7% ogólnej ich liczby na poziomie kraju (co daje 4. miejsce w Polsce) to w przeliczeniu na liczbę mieszkańców region zajmuje ostatnie miejsce w kraju. Zdecydowanie najlepiej rozwinięty w województwie śląskim pod względem liczebności są stowarzyszenia (46,3%), następnie stowarzyszenia kultury fizycznej (28,2% podmiotów w skali regionu), najmniej ochotnicze straże pożarne i koła łowieckie. Organizacje pozarządowe w woj. śląskim w większym stopniu (niż średnia na poziomie krajowym) zatrudniają personel, a zwłaszcza na umowy cywilnoprawne. Sektor pozarządowy w skali kraju charakteryzuje większy niż w skali kraju odsetek organizacji z budżetem powyżej 100 tys. złotych. Ponadto w większym stopniu (niż średnia na poziomie krajowym) zatrudniają płatny personel, a zwłaszcza na umowy cywilnoprawne. Organizacje pozarządowe w regionie zlokalizowane w miastach stanowią aż 13% ogółu organizacji miejskich w skali kraju, co należy uznać za wskaźnik wyróżniający w skali kraju. W skali regionu spada odsetek organizacji prowadzących jedynie nieodpłatną działalność statutową. Świadczyć to może o profesjonalizacji trzeciego sektora związany z koniecznością stałego zdobywania środków finansowych na działalność statutową. Podając za GUS w 2010 roku zarówno w kraju jak i woj. śląskim aż 14% organizacji zatrudnia personel. W 2010 roku organizacje pozarządowe w regionie zatrudniały aż 9,3 tys. osób. Województwo śląskie na tle kraju wyróżnia znacznie większa średnia liczba zatrudnionych pracowników w organizacji. Strona 31