Moduł nr 4. Degradacja gleby 1. Scenariusz lekcji prowadzonej z wykorzystaniem metody wyprzedzającej 1
Scenariusz lekcji prowadzonej wykorzystaniem metody wyprzedzającej Treści nauczania zawarte w podstawie programowej: Chemia gleby Uczeń: Podaje przykłady nawozów naturalnych i sztucznych, uzasadnia potrzebę ich stosowania. Wymienia źródła chemicznego zanieczyszczenia gleb oraz podstawowe rodzaje zanieczyszczeń (metale ciężkie, węglowodory, pestycydy, azotany). Proponuje sposoby ochrony gleby przed degradacją. Moduł nr 4. Degradacja gleby Scenariusz dla szkoły ponadgimnazjalnej, poziom podstawowy, zaprojektowany na 3-4 lekcje Metoda pracy: strategia nauczania wyprzedzającego, dyskusja panelowa, wykonanie doświadczeń z wykorzystaniem techniki SSC i zadań interaktywnych Cel główny: Zapoznanie uczniów z problemami związanymi z degradacją gleby. Cele działań edukacyjnych a). cele poznawcze uczeń: potrafi wyjaśnić na czym polega degradacja gleby potrafi podać różne czynniki powodujące degradację gleb wymienia i charakteryzuje źródła chemicznego zanieczyszczenia gleb potrafi wymienić i scharakteryzować podstawowe zanieczyszczenia gleb potrafi podać przykłady nawozów naturalnych i sztucznych potrafi zaprojektować i przeprowadzić doświadczenie pozwalające określić odczyn różnych próbek gleby potrafi zaprojektować i przeprowadzić doświadczenie pozwalające określić wpływ środowiska na wzrost rzeżuchy potrafi zaproponować sposoby ochrony gleby przed degradacją b). umiejętności intelektualne i praktyczne uczeń potrafi: samodzielnie zorganizować swoje stanowisko pracy oraz stosować przepisy BHP poprawnie przeprowadzić zaplanowane doświadczenia chemiczne zapisać obserwacje i wyciągnąć wnioski z przeprowadzonego doświadczenia korzystać ze zdobytej wiedzy teoretycznej w praktyce integrować treści z zakresu chemii, geografii i ekologii 2
przyjąć twórczą postawę np. proponując podobne doświadczenie c). cele wychowawcze kształcenie zasad bezpiecznego postępowania przy wykonywaniu doświadczeń chemicznych rozbudzanie ciekawości świata poprzez szukanie informacji, projektowanie, obserwowanie, wyciąganie wniosków nauka odpowiedzialności i samodzielności umiejętność korzystania z różnych źródeł informacji i dzielenia się nią z grupą Etap I aktywacja (umieszczenie przez nauczyciela na platformie prezentacji, interaktywnych zadań, animacji do samodzielnej pracy ucznia) a). cele działań uczniowskich przypomnienie wcześniej zdobytych wiadomości na temat procesów degradacji gleby poszukiwanie informacji na zadany temat b). czynności ucznia przywołuje posiadaną już wiedzę (wiadomości, pojęcia, obrazy, skojarzenia) zadaje pytania dotyczące informacji związanych z procesami degradacji gleby bierze udział w dyskusji na platformie z uczniami i z nauczycielem zapisuje notatki z przeprowadzonych przemyśleń w e-portfolio i umieszcza je na platformie c). czynności nauczyciela wyjaśnia uczniom, że na tym etapie wymaga się od nich odniesienia do posiadanej już wiedzy, zarówno tej szkolnej jak i tej z życia codziennego inspiruje uczniów do refleksji na temat procesów degradacji gleby, poprzez polecenia stymulujące ich myślenie przedstawia w jaki sposób będzie pomagał uczniom sprawdza notatki i prace wykonane przez uczniów refleksja na temat informacji zawartych w notatkach uczniów d). wskazanie przez nauczyciela minimalnych warunków podaje terminy wykonywania zadań ustala sposób komunikacji z uczniami 3
określa zadania, które uczeń musi wykonać obowiązkowo, a których może podjąć się dodatkowo poleca wykonanie notatki z przeprowadzonych przemyśleń i umieszczenie jej w e-portfolio Etap II przetwarzanie (samodzielna praca ucznia, wyprzedzająca lekcję) a). cele działania uczniów znalezienie informacji na temat degradacji gleb, zanieczyszczeń chemicznych, nawozów naturalnych i sztucznych oraz sposobów ochrony gleby przed degradacją samodzielnie zaprojektować i przeprowadzić doświadczenie pozwalające określić odczyn różnych próbek gleby samodzielnie zaprojektować i przeprowadzić doświadczenie pozwalające określić wpływ środowiska na wzrost rzeżuchy b). czynności ucznia poszukiwanie informacji w różnych źródłach obejrzenie prezentacji przygotowanej przez nauczyciela prowadzenie dyskusji na platformie edukacyjnej z innymi uczniami, z nauczycielem na temat problemów wynikających z opracowywaniem poszczególnych zadań wykonanie zadań przesłanych przez nauczyciela, w tym doświadczeń wykonanie doświadczeń i przygotowanie fotorelacji lub filmu oraz umieszczenie materiałów na platformie (ocena opracowań koleżanek i kolegów) opracowanie i umieszczenie na platformie materiałów w formie notatki w e-portfolio przesłanie rozwiązań zadań do nauczyciela znalezienie artykułu związanego z tematem i napisanie krótkiej recenzji c). czynności nauczyciela zamieszczanie na platformie edukacyjnej materiałów stymulująco-naprowadzających określanie sposobów i terminów kontaktowania się z uczniami podawanie uczniom informacji, dotyczących wiadomości i umiejętności, jakie powinni posiąść po rozwiązaniu kolejnych zadań przygotowanych przez nauczyciela przygotowanie i przesyłanie uczniom zadań do samodzielnego wykonania wskazywanie przykładowych źródeł pozyskiwania informacji sprawdzanie notatek, zadań, fotorelacji i recenzji uczniów 4
analizowanie odpowiedzi uczniów, łącznie z zamieszczaniem wyjaśnień do zadań sprawiających największe trudności przeanalizowanie wyników testu i w razie ujawnienia trudności w udzieleniu odpowiedzi na jakieś pytanie przygotowanie na lekcję dodatkowych materiałów wspomagających d). dodatkowe wskazówki nauczyciela przy wykonywaniu doświadczeń należy uwzględnić uwagi, które są zamieszczone w opisie i przestrzegać przepisów BHP warto w razie problemów z rozwiązywaniem poszczególnych zadań, konsultować je z rówieśnikami z klasy np. na forum lub (i) z nauczycielem, np. na czacie w wyznaczonych godzinach przy rozwiązywaniu zadań warto skorzystać z informacji na stronach: Przyczyny degradacji gleb oraz ich ochrona i rekultywacja http://greenworld.serwus.pl/gleba/gleba.htm Współczesne problemy ekologiczne i ich rozwiązania http://ekoproblemy.webpark.pl/index.htm Chemiczne wskaźniki ph http://pl.wikipedia.org/wiki/chemiczne_wska%c5%baniki_ph Nawóz naturalny http://pl.wikipedia.org/wiki/naw%c3%b3z_naturalny Degradacja gleb problem globalny http://www.kee.ae.wroc.pl/old/poskrobko/pliki/degradacja_gleb.pdf Na czym polega degradacja środowiska http://pl.shvoong.com/medicine-and-health/796129-na-czym-polega-degradacja- %C5%9Brodowiska/ e). prezentacja zadań sprawdzających, które mają być wykonane przez uczniów rozwiązania poszczególnych zadań uczeń może przesłać w dwojaki sposób podając tylko odpowiedzi lub całą treść polecenia z odpowiedzią w innym kolorze podczas wykonywania doświadczeń należy dokumentować ten proces, robiąc zdjęcia lub film i umieszczając materiały na platformie (w folderze fotorelacje) 5
czas na wykonanie wszystkich zadań na tym etapie to 4 dni; ostateczne rozwiązania należy przesłać do nauczyciela najpóźniej na 2 dni przed lekcją systematyzującą na dzień przed lekcją systematyzującą uczniowie rozwiązują test sprawdzający stopień ich przygotowania do lekcji; na jego rozwiązanie przeznaczono 10 minut 6
Etap III systematyzacja (podczas lekcji) Tok lekcji 1. Część organizacyjna: 2 minuty sprawdzenie obecności, sprawy organizacyjne 2. Część powtórzeniowa: 5 minut podanie odpowiedzi do testu podsumowującego i jego omówienie 3. Cześć nawiązująca: 5 10 min omówienie wyników wykonanych zadań prezentacje najciekawszych recenzji artykułów prezentacja zdjęć i filmów z przebiegu doświadczeń wykonanych w małej skali (SSC) omówienie rozwiązania zadań interaktywnych 4. Część postępująca: 18 23 minut Tematy do omówienia przez nauczyciela w zależności od obszerności materiałów zebranych przez uczniów i stopnia ich zrozumienia omówienie związków powodujących zakwaszenie gleby 5. Część podsumowująca: 5 minut zapisanie najważniejszych wniosków wynikających z samodzielnej pracy uczniów w domu i ich pracy na lekcji 6. Zadanie domowe: 2 minuty zadanie pracy domowej Etap IV ewaluacja (na platformie) a. czynności uczniów wskazuje czego się nauczył, wskazuje i wybiera zasoby, które były dla niego najbardziej przydatne proponuje kryteria oceny i dokonuje samooceny wskazuje i ocenia zadania najlepiej wykonane w klasie b). czynności nauczyciela wskazuje zasoby, które najczęściej były wykorzystywane przez uczniów ocenia poprawność wykonania poszczególnych zadań przez uczniów 7
ocenia aktywność uczniów na lekcji ocenia pracę domową ocenia test podsumowujący wystawia ocenę końcową wyciąga wnioski dotyczące efektywności założonych celów Środki dydaktyczne: 1. Materiały do zamieszczenia na platformie Prezentacje tematyczne w Power Point PP/4.1. Degradacja gleby Zadanie interaktywne A/4.1. Identyfikacja substancji w probówkach na podstawie obserwacji przebiegu reakcji w probówkach. Opisy doświadczeń SSC 2. Uczniowski zestaw do samodzielnego wykonania doświadczeń SSC w domu SSC/4.1. Określanie odczynu różnych próbek gleb Sprzęt i odczynniki: trzy szalki Petriego, łyżeczka, patyczki drewniane, trzy próbki różnych gleb (np. z lasu, z pobliża ruchliwej szosy, z terenu szkoły), płyn Helliga (ze sklepu ogrodniczego do badania ph gleby) SSC/4.2. Badanie wzrostu rzeżuchy w różnych środowiskach Sprzęt i odczynniki: trzy szalki Petriego, pipeta Pasteura z podziałką, trzy pipety Pasteura kapilarne, wata, ocet, woda, płyn kret do rur, nasiona rzeżuchy. Literatura: Ewa Pyłka-Gutowska Ekologia z ochroną środowiska, Wydawnictwo Oświata, Warszawa 2004 Witold Mizerski i Jan Żukowski Tablice geograficzne, Wydawnictwo Adamantan, Warszawa 2004 Maria Litwin, Szarota Styka-Wlazło, Joanna Szymońska Chemia Nieorganiczna, Nowa Era, Warszawa 2004 Internet - strony w/w w scenariuszu 8