M-Audio Code 49 Klawiatura sterująca

t test M-Audio Code 49 Klawiatura sterująca Grzegorz Bartczak Klawiatury sterujące od dawna stanowią mocny punkt oferty M-Audio. Od wielu lat firma dba o to, aby poszczególne serie były regularnie odświeżane, a modele wchodzące w ich skład wyposażane w nowe funkcje i dostosowywane do zmieniających się potrzeb użytkowników. Oczywiście poszczególne z dotychczasowych serii klawiatur nie mają równo długiej historii, gdyż normalnym jest, że od czasu do czasu producent włącza do oferty coś zupełnie nowego. Tak też miało to miejsce w tym roku, gdy M-Audio zaprezentowało linię klawiatur sterujących o nazwie Code. Czym się one charakteryzują i jaki mają potencjał kontroli przekonamy się na przykładzie środkowego modelu serii. OPIS Nowa rodzina kontrolerów obejmuje trzy modele różniące się zakresem klawiatury, która obejmuje odpowiednio dwie (Code 25), cztery (Code 49) i pięć oktaw (Code 61). Ze względu na rozmiary, najmniejszy przedstawiciel serii Code różni się od dwóch pozostałych ilością dostępnych kontrolerów. Tak jak modele z serii Axiom AIR, także klawiatury Code charakteryzują się obudowami wykończonymi na biało. Oczywiście kolor to kwestia gustu, ale trzeba przyznać, że poszczególne manipulatory umieszczone na panelu dobrze prezentują się na tym tle, a ich opisy są dobrze widoczne. Tym co od razu rzuca się w oczy i wyróżnia modele z serii Code na tle innych jest sekcja podświetlanych padów umieszczona skrajnie na lewo, obok klawiatury. Innym charakterystycznym elementem jest dotykowy pad XY kontroler, który w klawiaturach z logo M-Audio pojawił się po raz pierwszy. Dynamicznych padów jest 16, a rozmieszczono je w układzie 4 4. Umiejscowienie ich z boku pozwoliło zachować stosunkowo małą głębokość klawiatur Code i nie zmusiło producenta do zmiany układu padów czy ich ilości tak jak ma to np. miejsce w serii Axiom AIR. Nad padami umieszczono kontrolery PITCH BEND i MODULATION. W przeciwieństwie do klawiatur z rodziny Axiom, w modelach z serii Code zastosowano dużo skromniejszy wyświetlacz zaledwie jednowierszowy. To każe przypuszczać, że obsługa poszczególnych funkcji jest inna i rzeczywiście zamiast jednoczesnego dostępu do wielu informacji widzimy tylko skromną prezentację jednego parametru czy funkcji. Co więcej, sięgnięto tu po rozwiązanie znane chociażby z klawiatur w ogóle pozbawionych wyświetlacza rolę przycisków funkcyjnych pełnią odpowiednio opisane klawisze. Oczywiście na panelu także znajdziemy kilka 56

test t tradycyjnych przycisków, związanych z transpozycją, strefami, presetami czy właśnie trybem edycji. Klawiatury z serii Code wyposażono w kilkanaście programowalnych kontrolerów różnego typu, podzielonych na bloki. W testowanym Code 49 a także modelu z 5-oktawową klawiaturą dostępnych jest 8 enkoderów oraz po 9 suwaków i przycisków. Ze względu na mniejsze rozmiary, w modelu Code 25 kontrolerów jest mniej 4 enkodery, 5 suwaków i 5 przycisków. Dzięki przełączanym bankom, a także różnym trybom pracy, ilość dostępnych kontrolerów jest niejako zmultiplikowana. Wspomniany już dotykowy pad, w który zostały wyposażone nowe klawiatury, pozwala na przypisanie różnych parametrów do osi X i Y oraz ich jednoczesną regulację. Wszystkie złącza umożliwiające komunikację klawiatury ze światem zewnętrznym znajdują się z tyłu obudowy. Nie ma tego dużo, ale w końcu to klawiatura sterująca a nie workstation, a wszystko co potrzebne jest. Do dyspozycji mamy oczywiście port USB służący do połączenia z komputerem, a także tradycyjne wejście i wyjście MIDI, które z kolei pozwalają na wymianę informacji z innymi urządzeniami i instrumentami. Ilość dostępnych programowalnych kontrolerów możemy powiększyć o dwa nożne, podłączane do gniazd SUSTAIN i VO- LUME. Chociaż port USB zapewnia nie tylko transfer danych w obie strony ale także zasilanie, klawiatury z serii Code dają też możliwość skorzystania z opcjonalnego niestety zasilacza zewnętrznego. Klawiatury Code nie wymagają żadnych dodatkowych sterowników po podłączeniu do komputera są automatycznie rozpoznawane i instalowane. W systemie widoczne są jako cztery wejścia i cztery wyjścia MIDI. Niestety producent nie informuje wprost z czym powiązana jest każda z par trzeba to sprawdzić metodą prób i błędów. W komplecie z klawiaturami Code dostarczany jest program Ableton Live Lite oraz dwa instrumenty wirtualne AIR Music Technology Hybrid 3.0 i Loom. Nie otrzymujemy jednak żadnych fizycznych nośników, a jedynie namiary na oprogramowanie. KLAWIATURA I PADY W modelach z serii Code zastosowano dynamiczne klawiatury z Aftertouch obejmujące odpowiednio 25, 49 i 61 klawiszy. Do dyspozycji mamy cztery różne krzywe reakcji na dynamikę gry, a także trzy ustawienia stałej wartości VELOCITY (64, 100, 127), niezmiennej bez względu na to z jaką siła uderzymy w klawisz. Transpozycja oktawowa i półtonowa jest możliwa z wykorzystaniem dwóch dedykowanych przycisków. W przypadku testowanego modelu, klawiaturę możemy transponować o trzy oktawy w dół i cztery w górę (w Code 25 jest to -4/+5, a w Code 61 ±3) oraz o ±12 półtonów. Oba tryby możemy także łączyć. Cieszy przywrócenie przez M-Audio możliwości podziału klawiatury na cztery niezależne strefy (mogące pracować na oddzielnych kanałach MIDI). Dedykowane przyciski pozwalają na aktywowanie poszczególnych stref w dowolnych konfiguracjach. Dla każdej ze stref możemy określić również jej zakres i transpozycję, a nawet przypisać barwę przy pomocy komunikatów PROGRAM CHANGE (a także LSB/MSB). Możliwość jednoczesnego korzystania z kilku stref (a co za tym idzie barw) 2015 10 57

t test M-Audio Code 49 może być bardzo przydatne. Dzięki temu, że zakresy stref mogą się wzajemnie pokrywać, możemy np. nakładać na siebie maks. 4 barwy. W przypadku dynamicznych padów zastosowanych w serii Code, programów VELOCITY jest nawet więcej niż dla klawiatury. Do wyboru mamy aż 10 różnych ustawień 4 krzywe o różnym nachyleniu, 3 ustawienia o stałej wartości (64, 100, 127) oraz trzy skokowe programy dające dostęp do ograniczonej liczby wartości VELOCITY (zmiana w zależności od siły uderzenia, ale tylko w obrębie dwóch, trzech lub czterech określonych z góry wartości). Standardowo pady pracują na perkusyjnym kanale 10, ale możemy to zmienić. Fabrycznie to padów przypisane są komunikaty NOTE ON/OFF ale możemy przypisać do nich także komunikaty innego typu o czym później. MOŻLIWOŚCI KONTROLI Klawiatury z serii Code oferują 12 komórek pamięci na presety. Standardowo są one zajęte przez ustawienia przygotowane przez producenta, zaprogramowane z myślą o konkretnych programach DAW Ableton Live, Avid Pro Tools, Steinberg Cubase, Apple Logic Pro i Bitwig Studio. Dzięki nim możemy łatwo obsługiwać najważniejsze funkcje sekwencerów oraz kontrolować parametry instrumentów Hybrid i Loom. Aby współpraca z danym programem DAW układała się jak należy, w każdej z aplikacji należy dokonać odpowiednich ustawień. W przeciwieństwie do np. różnych serii z rodziny Axiom, klawiatury Code nie wykorzystują własnego protokołu ale zwykły, uniwersalny Mackie Control/HUI. Do przesyłania danych między klawiaturą a programem DAW wykorzystywane są porty oznaczone numerem 3. Współpracując np. w dodawanym do klawiatur programem Live Lite (a także pełną wersją), możemy sterować sekcją transportu, a także wybranymi funkcjami miksera. Przy pomocy suwaków kontrolować można poziomy głośności (cieszy fakt że pierwszy potencjometr zarezerwowano dla obsługi szyny MASTER), a enkoderami określić możemy położenie w panoramie. Dzięki przyciskom znajdującym się pod suwakami możemy w zależności od wybranego ustawienia kontrolować takie funkcje jak TRACK, RECORD/ARM, MUTE i SOLO. Dzięki czterem bankom nie musimy się martwić w przypadku projektu obejmującego więcej niż osiem kanałów wystarczy przełączyć i już możemy sterować kolejnymi grupami kanałów. Trzeba tylko pamiętać, aby przełączyć suwaki, enkodery i przyciski w odpowiedni tryb (w tym przypadku MACHUI). Podobnie wygląda sytuacja w Cubase, a można się spodziewać że pozostałych programach również. Jeśli chcielibyśmy sterować parametrami instrumentu otwartego wewnątrz programu DAW, to wystarczy przełączyć poszczególne sekcje kontrolerów w tryb MIDI. W tym przypadku także cieszyć się można komfortem jaki oferuje możliwość przełączenia banków. Trochę szkoda, że nie można niezależnie zmieniać banków dla poszczególnych bloków kontrolerów, ale pewnym rozwiązaniem jest tu możliwość określenia czy przyciski służące do tego mają przełączać banki dla wszystkich manipulatorów czy tylko dla tych, które pracują akurat w określonym trybie. Przy pomocy kontrolerów dostępnych na panelu klawiatur Code regulować można oczywiście nie tylko funkcje i parametry programów i instrumentów zaprogramowanych w fabrycznych presetach. Można to robić także w powiązaniu z innymi aplikacjami. To samo dotyczy współpracy z zewnętrznymi urządzeniami i instrumentami MIDI. Wszystko zależy od odpowiedniego zaprogramowania kontrolerów. Zobaczmy zatem jakie możliwości w tym zakresie oferują klawiatury z serii Code 58

test t Jak już wspomniałem, poszczególne bloki kontrolerów mogą pracować w różnych trybach. W przypadku suwaków i enkoderów są to jedynie dwa już wymienione MACHUI i MIDI, służące odpowiednio do obsługi protokołu Mackie Control/ HUI oraz wysyłania komunikatów MIDI. O jeden więcej HID mamy dla przycisków oraz dotykowego padu. Jeśli chodzi o przyciski to tryb ten służy do wysyłania odpowiednio zaprogramowanych skrótów klawiaturowych w postaci komunikatów, natomiast pad XY pozwala sterować kursorem na ekranie komputera (czyli zachowuje się jak trackpad w laptopach). Dla każdego z kontrolerów niezależnie od jego rodzaju (suwak, przycisk, enkoder, oś padu dotykowego) możemy określić kanał MIDI, na którym będzie on wysyłał komunikaty, a wybierać możemy nie tylko spośród 16 globalnych ale także czterech powiązanych z poszczególnymi strefami klawiatury. Oznacza to, że od nas zależy które kontrolery mają być powiązane z daną strefą. Wszystkie typy kontrolerów mogą wysyłać komunikaty CONTROL CHANGE, których numer użytkownik może określić niezależnie dla każdego suwaka, przycisku, enkodera czy osi dotykowego padu. Przy pomocy przycisków oraz obu osi padu XY możemy wysyłać także komunikaty NOTE ON/OFF. Enkodery oraz pad XY oferują ponadto możliwość wyboru jednej z kilku krzywych reakcji określających to jak te kontrolery zachowując się podczas pracy. Podświetlane przyciski, choć małe i niepozorne, charakteryzują się największą różnorodnością parametrów, które można do nich przypisać. Podobny potencjał mają dynamiczne pady. O podstawowej funkcji tych ostatnich już pisałem, ale poza wysyłaniem komunikatów NOTE ON/OFF można je zaprogramować także do innych funkcji. Zarówno przyciski jak i pady mogą służyć do stopniowego zwiększania/zmniejszania wartości komunikatu CC lub cyklicznego przechodzenia między kilkoma określonymi wartościami. Przyciski i pady mogą również służyć do obsługi barw przy pomocy komunikatów PROGRAM CHANGE. W tym przypadku także mamy do dyspozycji trzy różne sposoby wysyłania komunikatów, dzięki czemu kontrolery mogą służyć nie tylko do wywoływania danej barwy, ale także przechodzenia między różnymi barwami. To jeszcze nie wszystko, gdyż zarówno przyciski jak i pady można też zaprogramować tak, aby wysyłały komunikaty związane z funkcjami transportu (MMC). Dwie ostatnie kwestie to możliwość określenia trybu pracy MOMENTARY lub LATCH oraz koloru podświetlenia ten ostatni pozwala rozróżnić np. funkcje przypisane do kontrolerów. W przypadku przycisków możemy wybierać spośród siedmiu różnych kolorów z palety RGB, a dla padów wybór jest jeszcze większy 13 kolorów. Co więcej, do danego przycisku lub padu przypisać możemy aż 4 różne kolory. Zaprogramować możemy także kółka wysyłające standardowo komunikaty PITCH BEND i MODULATION, a także zewnętrzne kontrolery nożne podłączone do wejść VOLUME i SUSTAIN. Dla każdego z nich możemy określić kanał MIDI oraz komunikat CONTROL CHANGE (w przypadku pedału SU- STAIN także NOTE ON/OFF). Proces programowania niezależnie od typu kontrolera jest dość czasochłonny, zwłaszcza, gdy chcemy przypisać parametry do wszystkich lub choćby większej liczby kontrolerów. Konieczność wielokrotnego używania kombinacji przycisków i klawiszy wymaga cierpliwości (a wcześniej zapoznania się z koncepcją) ale jeśli odpowiednio przygotujemy ustawienia kontrolerów i zapiszemy je jako presety to operacji tej nie będzie trzeba powtarzać. Pomocny byłby tu edytor programowy choćby taki jak oferowana niegdyś aplikacja pod nazwą Enigma. Być może w przyszłości producent zaoferuje podobny program, który ułatwi programowanie kontrolerów Tradycyjne złącza typu DIN, w jakie wyposażono klawiatury Code oznaczają, że możliwa jest współpraca z innymi sprzętowymi instrumentami i urządzeniami MIDI zarówno gdy korzystamy z podłączenia do komputera, jak i pracując z dala od niego (o ile zaopatrzymy się w zewnętrzny zasilacz). Do wejścia podłączyć możemy np. dodatkową klawiaturę, która wykorzystywać będzie port wejściowy oznaczony cyfrą 2, niezależny od wykorzystywanego przez pokładową klawiaturę Code. Do wyjścia można z kolei podłączyć moduł dźwiękowy lub inny instrument. Należy przy tym pamiętać, że fabrycznie obsługa wyjścia MIDI jest wyłączona i aby móc wysyłać przez nie komunikaty należy je aktywować. WRAŻENIA Nowa seria klawiatur sterujących Code prezentuje nieco inne podejście do tematu niż np. modele z poprzedniej chronologicznie linii (Axiom AIR). Sięgnięto po sprawdzony, uniwersalny protokół komunikacji zamiast któregoś z własnych ale sterowanie mikserem programu DAW czy sekcją transportu odbywa się bezproblemowo. Dzięki temu, w tym przypadku nie musimy się martwić o ręczne programowanie kontrolerów. Mając niewiele ponad 25 cm głębokości, klawiatury z serii Code sprawiają wrażenie poręcznych, a ciężar też nie jest zbyt duży. Dość wąski panel spowodował, że zastosowane kontrolery nie mają zbyt dużych rozmiarów ale wielkość główek i rozmieszczenie pozwalają na wygodną pracę. Także od strony mechanicznej poszczególne manipulatory sprawują się jak należy. To samo dotyczy dotykowego kontrolera XY, który pozwala na jednoczesne sterowanie dwoma wybranymi parametrami co pozwala uzyskiwać ciekawe efekty. Nietypowe ulokowanie dynamicznych padów wymaga pewnego przyzwyczajenia, ale one same dobrze reagują na 2015 10 59

t test M-Audio Code 49 uderzenie i działają bezproblemowo. Także rozmiar padów sprawia że wygodnie się z nich korzysta. Pozytywne wrażenia wywiera także sama klawiatura zastosowana w serii Code (a przynajmniej w testowanym modelu). PODSUMOWANIE Najnowsza propozycja firmy M-Audio w kwestii sterowania sekwencerami oraz instrumentami stanowi całkiem interesujący pakiet funkcji i możliwości. Różnorodność programowanych kontrolerów i ich dość duży wybór (zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę przełączane banki) z pewnością sprawia, że warto przyjrzeć się bliżej modelom z serii Code. Wśród zalet wymienić można też funkcję podziału klawiatury na niezależne strefy, czy duże, wygodne pady. Ciekawym i przydatnym dodatkiem jest też dotykowy kontroler XY zastosowany w serii Code. Trochę pracochłonne jest programowanie kontrolerów w Code, ale może wkrótce producent wyjdzie użytkownikom naprzeciw i zaproponuje jakieś software owe wspomaganie w tej kwestii. Nie można zapomnieć o możliwości współpracy z zewnętrznymi, sprzętowymi instrumentami i urządzeniami MIDI, chociaż aby pracować poza środowiskiem komputerowym musimy osobno zaopatrzyć się w zasilacz. Choć klawiatury z serii Code nie charakteryzują się tak ścisłą integracją ze środowiskiem komputerowym jaką znamy z niektórych innych produktów, to w dalszym ciągu oferują dość spore możliwości kontroli jak i programowania poszczególnych manipulatorów. Z pewnością nie zabraknie osób, którym zestaw funkcji oferowanych przez klawiatury Code przypadnie do gustu DANE TECHNICZNE Klawiatura dynamiczna z Aftertouch (25, 49 lub 61 klawiszy) Pady 16 dynamicznych Kontrolery: Code 25 PITCH BEND, MODULATION, 4 enkodery obrotowe, 5 suwaków, 5 przycisków, pad XY Code 49/61 PITCH BEND, MODULATION, 8 enkoderów obrotowych, 9 suwaków, 9 przycisków, pad XY Pamięć 12 presetów Wyświetlacz LCD Wejścia/wyjścia MIDI (IN, OUT), USB, VOLUME, SUSTAIN Dołączone oprogramowanie Ableton Live Lite, AIR Music Technology Hybrid 3.0 i Loom Wymiary: Code 25 530 255 71 mm Code 49 860 255 71 mm Code 61 1025 255 71 mm Ciężar: Code 25 2.8 kg Code 49 4.5 kg Code 61 5.2 kg Zasilanie USB; zasilacz 9V (opcja) Sugerowane ceny 890 PLN (Code 25), 1150 PLN (Code 49), 1330 PLN (Code 61) PLUSY I MINUSY możliwość podziału klawiatury na strefy różnorodność programowalnych kontrolerów możliwość współpracy z zewnętrznymi instrumentami MIDI Do testu dostarczył: Audiostacja ul. Główna 20A 03-113 Warszawa tel. (22) 6161398 Internet: www.audiostacja.pl, www.m-audio.com 60