Kompleksowy Raport o Długach

nr 3 25.02.2009 r.

1. Wstęp. 4 2. Zaległe długi Polaków. 6 3. Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów.... 8 4. Niespłacone długi wobec banków. 18 5. Podatki.. 37 6. Zobowiązania wobec gmin. 40 7. Mandaty... 41 8. Czynsze. 52 9. Prąd i gaz. 57 10. Telefony... 62 11. Portfel należności polskich przedsiębiorstw.... 71 Spis treści 11.1 Sytuacja finansowa firmy w IV kw. 2008 r.. 73 11.2 Prognoza sytuacji finansowej firmy w I kw. 2009 r... 78 11.3 Występowanie problemu z wyegzekwowaniem należności od klientów lub kontrahentów 84 11.4 Prognoza występowania w I kw. 2009 r. problemu z wyegzekwoniem należności od klientów lub kontrahentów. 90 11.5 Odsetek należności przeterminowanych w portfelu należności przedsiębiorstwa.. 96 11.6 Struktura należności przeterminowanych firm. 101 11.7 Zaległe należności barierą dla działalności firmy.. 107 2

11.8 Skutki problemów z zaległymi należnościami.. 112 11.9 Zaległe należności barierą dla działalności firm. 107 12. Znajomośd i skutecznośd Krajowego Rejestru Długów.. 115 Spis treści 3

Krajowy Rejestr Długów przedstawia trzecią edycję kompleksowego raportu o poziomie zadłużenia Polaków. Analiza powstała we współpracy i przy wykorzystaniu informacji gromadzonych przez Narodowy Bank Polski, Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz danych pochodzących z Krajowego Rejestru Długów. Kompleksowy Raport o Długach (KRoD) wraz z zawartymi w nim informacjami udostępniamy do dowolnego wykorzystania, prosząc jednak o każdorazowe podanie źródła jego pochodzenia, czyli Krajowego Rejestru Długów. W raporcie uwzględniono te rodzaje zobowiązao zarówno konsumentów, jak i przedsiębiorców, w których mamy największe zaległości: zobowiązania wobec banków, podatki, zobowiązania wobec gmin (podatki i opłaty lokalne oraz płatności z tytułu dostawy towarów i usług), czynsze oraz mandaty. Chcąc, aby Kompleksowy Raport o Długach był jeszcze bardziej kompleksowy, na koocu niniejszego wydania prezentujemy pogłębione wyniki 1. edycji Portfela należności polskich przedsiębiorstw wspólnego projektu badawczego Krajowego Rejestru Długów i Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce, którego celem jest cokwartalna analiza problemu przeterminowanych należności polskich firm. Sygnalizowany w poprzedniej edycji KRoD spadek całkowitej liczby dłużników notowanych w KRD trwa, chod jego dynamika wyraźnie osłabła i w styczniu 2009 r. wyniosła jedynie 0,5% w porównaniu z grudniem 2008 r. Może to oznaczad, że z racji spowolnienia gospodarczego na rynku jest coraz mniej wolnej gotówki, którą dośd łatwo i szybko można odzyskad od dłużników, dlatego tempo usuwania ich danych z KRD znacznie się zmniejszyło. Potwierdzają to opinie przedsiębiorców, którzy wzięli udział w Portfelu należności polskich przedsiębiorstw aż 43% przewiduje, że w I kwartale 2009 r. egzekwowanie należności od klientów i kontrahentów będzie trudniejsze niż dotychczas. Spadek liczby dłużników notowanych w KRD występuje jednak wyłącznie w grupie przedsiębiorców. Dłużników-konsumentów z każdym miesiącem przybywa i ich udział w ogólnej liczbie wszystkich notowanych w KRD wynosi już 45,3%. 4

Zmianie ulega portfel przeterminowanych zobowiązao najmłodszych dłużników notowanych w Krajowym Rejestrze Długów. Ich długi coraz częściej wynoszą nie kilkaset, lecz kilka tysięcy złotych, a pierwsze miejsce w gronie ich wierzycieli przedsiębiorstwa zajmujące się transportem publicznym tracą palmę pierwszeostwa na rzecz firm pożyczkowych. 62,74 mld zł tyle wynoszą nieuregulowane w terminie zobowiązania konsumentów i przedsiębiorców z całej Polski. Oznacza to wzrost o 6% (ponad 3,5 mld zł) w stosunku do poprzedniego raportu z grudnia 2008 r. (59,18 mld zł). Na zmianę tej kwoty największy wpływ wywarło zwiększenie się o 3,1 mld zł kwoty zagrożonych należności banków, w tym wzrost o ¼ kwoty zagrożonych kredytów mieszkaniowych osób prywatnych i o ponad 51% tych kredytów mieszkaniowych, z których spłatą zalegamy od 1 do 3 miesięcy. W pozostałych analizowanych kategoriach zwraca uwagę ogromna poprawa w zakresie ściągalności mandatów wystawianych przez policję i inne służby podlegle MSWiA, spory wzrost średniego przeterminowanego zadłużenia konsumentów z tytułu dostaw energii elektrycznej i gazowej, a także spadek przeciętnego zaległego (zarówno konsumentów, jak i przedsiębiorców) długu wobec operatorów telefonii komórkowej. Wśród zadłużonych konsumentów zdecydowanie nadal dominują mężczyźni, stanowiąc aż 2 / 3 dłużników. W przypadku obu płci najczęściej nie spłacają swoich zobowiązao osoby w wieku 26-35 lat (około 1 / 3 wszystkich dłużników) oraz w wieku 36-45 lat (ok. 1 / 5 zadłużonych). Są jednak takie kategorie zadłużenia, jak np. opłaty czynszowe, w których dominują osoby powyżej 45. roku życia. 5

Zaległe długi Polaków wynoszą: 62 735 058 037 zł Źródło: obliczenia KRD 6

20 348 001 000 zł; 32,4% Zaległe długi Polaków 8 700 000 000 zł; 13,9% 245 489 037 zł; 0,4% 31 591 568 000 zł; 50,4% Źródło: statystyki KRD 1 850 000 000 zł; 2,9% zagrożone należności banków czynsze lokatorskie niezapłacone podatki i cła należności wymagalne jednostek samorządu terytorialnego mandaty 7

258 927 285 079 299 956 309 437 413 611 449 661 386 442 373 647 Kompleksowy Raport o Długach Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów (1) 800 000 700 000 672 538 734 741 686 399 683 084 600 000 500 000 400 000 381 672 300 000 200 000 100 000 0 14 000 37 000 83 000 174 271 249 881 119 550 12 516 29 600 59 179 1 484 7 400 23 821 54 721 131 791 31.12.2003 31.12.2004 31.12.2005 31.12.2006 31.12.2007 31.07.2008 31.10.2008 31.12.2008 31.01.2009 przedsiębiorcy konsumenci Źródło: statystyki KRD 8

Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów (2) konsumenci, płed cała Polska 32% kobiety mężczyźni 68% Źródło: statystyki KRD 9

0,01% 0,01% 12,56% 10,18% 7,91% 1,65% 4,29% 14,87% 18,36% 22,28% 22,05% 21,02% 29,66% 35,15% Kompleksowy Raport o Długach 40% Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów (3) konsumenci, wiek, odsetek w obrębie danej płci cała Polska 35% 30% 25% 20% 15% kobiety mężczyźni 10% 5% 0% Źródło: statystyki KRD do 18 lat 18-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46-55 lat 56-65 lat pow. 65 lat 10

Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów (4) procentowy rozkład dłużników (ogółem) i płci dłużników-konsumentów województwa Źródło: statystyki KRD 33% 67% 33% 3,75% 34% 66% 7,27% 32% 68% 69% 71% 31% 29% 67% 67% 7,51% 10,26% 6,68% 2,56% 7,19% 30% 70% 33% 33% 67% 35% 65% 67% 33% 4,83% 6,59% 2,41% 10,89% 26% 74% 15,65% 5,15% 2,62% 31% 69% 2,25% 67% 33% 4,3% 26% 69% 31% 74% kobiety mężczyźni x,xx% udział proc. województwa w skali kraju 11

Jakie długi trafiają do Krajowego Rejestru Długów? Przeterminowane o co najmniej 60 dni O wartości co najmniej: 200 zł (konsumenci) 500 zł (przedsiębiorcy), łącznie z odsetkami Źródło: Ustawa z 14 lutego 2003 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych 12

Z Krajowego Rejestru Długów korzystają: Koncerny energetyczne, gazownicze, ciepłownicze Towarzystwa ubezpieczeniowe Wywiadownie gospodarcze, firmy windykacyjne Banki komercyjne i spółdzielcze, SKOK-i Spółdzielnie mieszkaniowe, TBS, zakłady komunalne Operatorzy telefonii komórkowej i stacjonarnej PKP, MPK, inni przewoźnicy Leasing, faktoring, domy maklerskie 13

63% Zadłużenie konsumentów w KRD wielkośd długu cała Polska 28% 6% 1% 2% do 1000 zł do 3000 zł do 6000 zł do 10 000 zł powyżej 10 000 zł Źródło: statystyki KRD 14

Zadłużenie przedsiębiorców w KRD wielkośd długu cała Polska 45% 18% 11% 11% 9% 3% 2% do 3000 zł do 6000 zł do 10 000 zł do 20 000 zł do 50 000 zł do 100 000 zł pow. 100 000 zł Źródło: statystyki KRD 15

Najmłodsi dłużnicy-konsumenci poszczególne województwa województwo wiek kwota w zł wierzyciel dolnośląskie 19 3 043,00 telefonia komórkowa 19 1 131,00 firma pożyczkowa lubelskie 15 200,00 komunikacja miejska lubuskie 18 813,00 firma pożyczkowa łódzkie 18 1 798,00 firma pożyczkowa małopolskie 17 438,00 komunikacja miejska mazowieckie 19 1 682,00 firma pożyczkowa opolskie 19 3 363,00 firma pożyczkowa województwo wiek kwota w zł wierzyciel podkarpackie 17 417,00 komunikacja miejska podlaskie 19 1 310,00 firma pożyczkowa pomorskie 18 1 389,00 firma pożyczkowa śląskie 16 406,00 komunikacja miejska kujawskopomorskie świętokrzyskie 19 946,00 firma pożyczkowa warmioskomazurskie 17 390,00 komunikacja miejska wielkopolskie 15 786,00 komunikacja miejska zachodniopom. 18 351,00 kolej Źródło: statystyki KRD 16

Najstarsi dłużnicy-konsumenci poszczególne województwa województwo wiek kwota w zł wierzyciel dolnośląskie 96 859,00 bank lubuskie 92 306,00 bank łódzkie 95 996,00 bank małopolskie 96 1 028,00 telefonia komórkowa mazowieckie 98 339,00 firma pożyczkowa opolskie 96 597,00 zakład gospodarki komunalnej województwo wiek kwota w zł wierzyciel podkarpackie 89 312,00 koncern energetyczny podlaskie 92 374,00 telewizja satelitarna pomorskie 97 401,00 telewizja satelitarna kujawskopomorskie 96 725,00 bank lubelskie 93 1 201,00 koncern energetyczny śląskie 98 224,00 telewizja satelitarna świętokrzyskie 96 218,00 telewizja satelitarna warmioskomazurskie 93 487,00 telewizja satelitarna wielkopolskie 98 316,00 bank zachodniopomorskie 96 301,00 telewizja satelitarna Źródło: statystyki KRD 17

Niespłacane długi wobec banków (1) Kwota należności zagrożonych polskich banków wzrosła w IV kw. 2008 r. aż o 3,1 mld zł (10,9%), do niemal 31,6 mld zł. To bardzo duży wzrost, nienotowany w ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy. Najwyższe wzrosty zanotowano w przypadku grup posiadających największe zobowiązania wobec banków: osób prywatnych (o 12%, z 10,8 do 12,1 mld zł), a także przedsiębiorstw i spółek prywatnych oraz spółdzielni (o 13,6%, z 12,5 do 14,2 mld zł, co oznacza niemal powrót do stanu z marca 2007 r.). O ile w przypadku osób prywatnych wciąż spada udział należności zagrożonych w ogólnej kwocie ich bankowych należności (z 4,04% do 3,83%), o tyle niepokojący jest wzrost tego wskaźnika w grupie rolników indywidualnych (z 4,42% do 4,6%), przedsiębiorców indywidualnych (z 8,34% do 8,44%), a także przedsiębiorstw i spółek prywatnych oraz spółdzielni (z 6,25% do 6,62%). O prawie 26% (z 1,52 do 1,91 mld zł) wzrosła kwota zagrożonych kredytów mieszkaniowych osób prywatnych. Co szczególnie ważne, o ile w poprzednich kwartałach kwota zagrożonych kredytów mieszkaniowych w walutach obcych niemal nie ulegała zmianie, o tyle w ostatnim kwartale 2008 r. zanotowano jej wzrost o prawie 52% (z 485,2 mln zł do 737,5 mln zł)! To zapewne po części skutek gwałtownych zmian kursów walut w ostatnich miesiącach 2008 r. Chod przytłaczającą większośd kredytów mieszkaniowych stanowią kredyty walutowe, w grupie kredytów zagrożonych stanowią 38,5%, a zatem nadal są lepiej spłacane niż kredyty złotówkowe. 18

Niespłacane długi wobec banków (2) W poprzedniej edycji Kompleksowego Raportu o Długach zwracaliśmy uwagę na spory wzrost (o 14,5%) kwoty kredytów mieszkaniowych osób prywatnych z opóźnieniem w spłacie wynoszącym od 1 do 3 miesięcy, określanych w terminologii bankowej jako należności pod obserwacją. Tamto zadłużenie w sporej części przełożyło się na obecny wzrost kwoty kredytów zagrożonych. Tym razem kwartalny wzrost kredytów mieszkaniowych osób prywatnych pod obserwacją wyniósł aż 51% (z 2,3 do 3,47 mld zł), co napawa jeszcze większym niepokojem. Wzrosty kwot kredytów mieszkaniowych z problemami w spłacie towarzyszyły ogromnej dynamice (25,7%) wzrostu kwoty wszystkich kredytów na nieruchomości, zaciąganych przez osoby prywatne ze 153,6 mld zł we wrześniu do 193 mld zł w grudniu 2008 r. Co ważne, mimo doniesieo o ograniczeniu akcji kredytowej w dewizach, kwota kredytów na nieruchomości w złotówkach wzrosła jedynie o 1,4 mld zł. Nadal szybko rośnie zagrożone zadłużenie na kartach kredytowych osób prywatnych. W ciągu roku (XII 2008 r.: XII 2007 r.) zwiększyło się o 52% z 485,2 do 737,5 mln zł. 19

10 527 022 10 013 063 10 071 277 10 653 322 10 770 163 1 650 839 1 321 928 1 594 325 1 222 182 1 166 689 8 835 207 9 384 647 10 407 962 11 404 951 12 546 383 71 121 799 76 153 809 82 911 038 90 067 284 96 527 846 118 124 093 130 152 261 137 446 409 153 617 856 192 999 571 Kompleksowy Raport o Długach 250 000 000 Jak Polacy zadłużają się w bankach? kredyty osób prywatnych według rodzajów, w tys. zł XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 200 000 000 150 000 000 100 000 000 50 000 000 0 w rachunku bieżącym na nieruchomości na zakup papierów wartościowych karty kredytowe pozostałe kredyty i pożyczki Źródło: NBP, obliczenia KRD 20

Zagrożone należności banków wraz z odsetkami od gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych *, grudzieo 2008 r. wynoszą: 31 591 568 000 zł * m.in. partie polityczne, związki zawodowe, kościoły i związki wyznaniowe, organizacje humanitarne, towarzystwa, stowarzyszenia, wspólnoty mieszkaniowe Źródło: NBP, obliczenia KRD 21

Zagrożone należności banków od osób prywatnych (1) w tys. zł 14 000 000 12 000 000 10 000 000 8 000 000 8 281 167 8 434 483 8 541 445 8 679 478 8 560 182 8 865 595 8 928 426 9 223 140 9 281 024 845 577 10 347 21410 9 823 506 12 101 394 6 000 000 4 000 000 2 000 000 0 XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 Źródło: NBP, obliczenia KRD 22

Zagrożone należności banków od osób prywatnych (2) 9% 8% 7% 6% 5% 4% 7,62% 7,36% 6,73% 6,26% 5,73% 5,47% 5,03% 4,68% 4,39% 4,30% 4,24% 4,04% 3,83% 3% 2% 1% 0% XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 Źródło: NBP, obliczenia KRD 23

59 189 58 806 58 821 54 112 75 174 876 717 909 941 871 712 782 246 807 996 485 234 508 206 580 618 625 955 737 500 1 319 979 1 379 880 1 420 859 1 537 579 1 922 699 4 164 739 4 598 716 4 813 027 5 250 175 5 893 356 Kompleksowy Raport o Długach 7 000 000 Zagrożone kredyty osób prywatnych według rodzajów, w tys. zł, bez odsetek skapitalizowanych XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 6 000 000 5 000 000 4 000 000 3 000 000 2 000 000 1 000 000 0 w rachunku bieżącym na nieruchomości na zakup papierów wartościowych karty kredytowe pozostałe kredyty i pożyczki Źródło: NBP, obliczenia KRD 24

469 594 490 725 461 201 485 201 737 518 1 302 172 1 375 258 1 415 242 1 529 194 1 913 188 Kompleksowy Raport o Długach Zagrożone kredyty mieszkaniowe osób prywatnych w tys. zł, bez odsetek skapitalizowanych 2 500 000 ogółem w walutach obcych 2 000 000 1 500 000 1 000 000 500 000 0 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 Źródło: NBP 25

Kredyty mieszkaniowe osób prywatnych z opóźnieniem w spłacie od 1 do 3 miesięcy 4 000 000 w tys. zł, bez odsetek skapitalizowanych 3 500 000 3 466 176 3 000 000 2 500 000 2 000 000 1 893 098 2 100 200 2 016 417 2 304 681 1 500 000 1 000 000 500 000 0 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 Źródło: NBP 26

Zagrożone należności banków od przedsiębiorców indywidualnych (1) w tys. zł 5 000 000 4 500 000 4 385 611 4 257 448 4 145 918 4 080 613 4 000 000 3 500 000 3 000 000 3 732 615 3 583 181 3 587 374 3 442 805 3 265 839 3 287 967 3 331 597 2 865 174 3 061 366 2 500 000 2 000 000 1 500 000 1 000 000 500 000 0 XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 Źródło: NBP, obliczenia KRD 27

30% Zagrożone należności banków od przedsiębiorców indywidualnych (2) 25% 20% 15% 25,07% 23,63% 21,97% 20,61% 18,01% 15,95% 14,54% 13,02% 12,14% 11,09% 10% 10,23% 8,34% 8,44% 5% 0% XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 Źródło: NBP, obliczenia KRD 28

Zagrożone należności banków od rolników indywidualnych (1) w tys. zł 1 400 000 1 200 000 1 188 162 1 170 616 1 155 272 1 137 665 1 000 000 800 000 1 093 277 1 060 260 983 976 955 920 940 342 886 918 901 980 829 042 858 178 600 000 400 000 200 000 0 XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 Źródło: NBP, obliczenia KRD 29

Zagrożone należności banków od rolników indywidualnych (2) 12% 10% 8% 9,92% 9,62% 9,00% 8,40% 7,39% 6,78% 6% 5,81% 5,54% 5,41% 5,06% 4,92% 4,42% 4,60% 4% 2% 0% XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 Źródło: NBP, obliczenia KRD 30

Zagrożone należności banków od przedsiębiorstw i spółek paostwowych (1) w tys. zł 2 500 000 2 000 000 1 953 854 1 942 451 1 878 841 1 500 000 1 476 696 1 369 245 1 533 780 1 556 909 1 702 046 1 600 771 1 581 172 1 539 280 1 376 045 1 251 257 1 000 000 500 000 0 XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 Źródło: NBP, obliczenia KRD 31

14% Zagrożone należności banków od przedsiębiorstw i spółek paostwowych (2) 12% 11,74% 11,46% 11,33% 11,21% 11,41% 10% 10,23% 10,86% 10,75% 9,64% 8% 9,00% 8,48% 9,22% 8,24% 6% 4% 2% 0% XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 Źródło: NBP, obliczenia KRD 32

Zagrożone należności banków od przedsiębiorstw i spółek prywatnych oraz spółdzielni (1) w tys. zł 25 000 000 20 000 000 19 220 129 18 335 055 17 893 116 16 682 040 15 000 000 14 894 082 14 314 213 14 107 38813 263 562 12 724 92212 667 435 13 626 075 14 235 236 12 504 292 10 000 000 5 000 000 0 XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 Źródło: NBP, obliczenia KRD 33

20% Zagrożone należności banków od przedsiębiorstw i spółek prywatnych oraz spółdzielni (2) 18% 16% 17,71% 16,33% 15,43% 14% 13,75% 12% 10% 8% 6% 11,82% 10,60% 9,60% 8,45% 7,80% 7,22% 7,23% 6,25% 6,62% 4% 2% 0% XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 Źródło: NBP, obliczenia KRD 34

Zagrożone należności banków wraz z odsetkami od gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych *, grudzieo 2008 r. wynoszą w poszczególnych województwach: lp. województwo mln zł 1. śląskie 6 634 2. mazowieckie 4 388 3. wielkopolskie 2 755 4. dolnośląskie 2 578 5. pomorskie 2 211 6. łódzkie 2 189 7. kujawsko-pomorskie 2 038 8. zachodniopomorskie 1 858 lp. województwo mln zł 9. małopolskie 1 812 10. lubelskie 967 11. warmiosko-mazurskie 916 12. lubuskie 878 13. podkarpackie 692 14. opolskie 663 15. świętokrzyskie 582 16. podlaskie 430 * m.in. partie polityczne, związki zawodowe, kościoły i związki wyznaniowe, organizacje humanitarne, towarzystwa, stowarzyszenia, wspólnoty mieszkaniowe Źródło: NBP, obliczenia KRD 35

Zagrożone należności banków wraz z odsetkami od gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i instytucji niekomercyjnych działających 35 000 000 30 000 000 25 000 000 na rzecz gospodarstw domowych *, tys. zł 27 875 399 28 318 235 29 816 633 28 485 988 31 591 568 20 000 000 15 000 000 10 000 000 5 000 000 0 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 * m.in. partie polityczne, związki zawodowe, kościoły i związki wyznaniowe, organizacje humanitarne, towarzystwa, stowarzyszenia, wspólnoty mieszkaniowe Źródło: NBP, obliczenia KRD 36

Podatki Po trzech kwartałach 2008 r. zaległe zobowiązania Polaków, zarówno firm jak i konsumentów, wobec fiskusa wyniosły 20,35 mld zł. To niewiele ponad 1% więcej niż w połowie roku 2008 r. i o 6,32% więcej niż pod koniec 2007 r. Na tę sumę złożyły się przede wszystkim niezapłacony podatek VAT (10,49 mld zł) i akcyzowy (4,46 mld zł), a także cła (741 mln zł) oraz podatek dochodowy od osób fizycznych (3,36 mld zł) i prawnych (1,18 mld zł). W województwie śląskim, które w poprzednim kwartale ze swoim zadłużeniem wobec fiskusa niemal zrównało się z Mazowszem, odnotowano drobny spadek kwoty zaległości podatkowych i celnych (z 3,71 mld zł do 3,7 mld zł). Jednocześnie mieszkaocy woj. mazowieckiego umocnili swoją pierwszą pozycję w tym niechlubnym rankingu zalegają już na kwotę 3,81 mld zł. Na ostatnim miejscu, z najmniejsza kwotą zaległych zobowiązao wobec fiskusa, po raz kolejny województwo podlaskie 216,48 mln zł. 37

Zaległe zobowiązania wobec fiskusa (1) w tys. zł, stan na 30.09.2008 r., cała Polska podatek od towarów i usług 10 493 785 podatek akcyzowy 4 462 895 podatek dochodowy od osób fizycznych 3 355 816 woj.?? podatek dochodowy od osób prawnych 1 175 629 cła 741 524 podatki zniesione grzywny, mandaty nałożone w postępowaniu karnym skarbowym podatek od gier 55 081 46 782 15 326 opłata restrukturyzacyjna 1 163 Źródło: Ministerstwo Finansów RAZEM: 20 348 001 000 zł 38

województwo Źródło: Ministerstwo Finansów Kompleksowy Raport o Długach Zaległe zobowiązania wobec fiskusa (2) w tys. zł, stan na 30.09.2008 r., w podziale na województwa podatek dochodowy od osób prawnych podatek dochodowy od osób fizycznych podatek od towarów i usług podatek podatek akcyzowy od gier podatki zniesione cła grzywny, mandaty w postępowaniu karnym skarbowym opłata restrukturyzacyjna DOLNOŚLĄSKIE 100 287 350 439 991 096 280 390 3 112 1 135 41 261 5 193 0 1 772 913 KUJAWSKO-POMORSKIE 25 031 114 810 371 463 99 366 101 1 700 3 682 1 116 14 617 283 LUBELSKIE 27 312 96 076 313 744 159 793 0 2 730 9 891 2 763 0 612 308 LUBUSKIE 25 389 117 351 269 451 109 113 0 2 547 44 839 1 633 0 570 323 ŁÓDZKIE 40 799 204 893 613 270 374 414 26 11 974 47 220 1 212 729 1 294 538 MAŁOPOLSKIE 75 142 251 401 562 006 384 582 159 409 29 787 7 681 274 1 311 440 MAZOWIECKIE 373 868 720 007 2 185 690 302 782 7 883 8 866 202 434 5 565 12 3 807 107 OPOLSKIE 35 615 82 461 219 498 124 885 1 028 301 1 090 806 0 465 684 PODKARPACKIE 7 434 56 942 183 349 68 605 0 727 6 197 2 151 0 325 405 PODLASKIE 8 883 40 440 122 007 41 937 0 137 2 377 668 33 216 482 POMORSKIE 47 253 215 772 718 838 298 137 54 12 813 61 903 971 3 1 355 745 ŚLĄSKIE 195 646 385 006 1 782 556 1 256 297 1 048 8 630 68 729 4 429 9 3 702 351 ŚWIĘTOKRZYSKIE 15 585 52 748 222 721 30 685 0 856 1 477 306 1 324 380 WARMIOSKO- MAZURSKIE RAZEM 9 527 76 058 286 516 82 429 0 71 72 637 7 213 0 534 450 WIELKOPOLSKIE 162 359 440 145 1 156 081 736 591 1 853 1 820 127 708 2 401 89 2 629 046 ZACHODNIOPOMORSKIE 25 500 151 266 495 499 112 890 61 364 20 292 2 673 0 808 546 ogółem 1 175 629 3 355 816 10 493 785 4 462 895 15 326 55 081 741 524 46 782 1 163 20 348 001 39

Zobowiązania wobec gmin należności wymagalne jednostek samorządu terytorialnego, cała Polska 8 700 000 000 zł Źródło: obliczenia KRD 40

Mandaty (1) Łączna kwota nieuregulowanych mandatów wystawionych przez policję i inne służby podległe MSWiA oraz za jazdę środkami komunikacji publicznej bez ważnego biletu wynosi w skali całej Polski 245,5 mln zł. Warto odnotowania jest bardzo duży spadek zadłużenia (o prawie 37,5%) z tytułu mandatów wystawionych przez policję i inne służby podległe MSWiA ze 191,9 mln zł na koniec 2007 r. do 119,98 mln zł na koniec roku 2008 r. W ciągu ostatnich 3 lat wskaźnik ściągalności tych mandatów wzrósł o ponad 23 pkt. proc. z 62,09% do 85,34%. Trudno przewidywad dalszy rozwój sytuacji w świetle zapowiadanych zmian przepisów znacznego zwiększenia kwot policyjnych mandatów (może skutkowad wzrostem zaległości) przy jednoczesnej możliwości czasowego zabierania praw jazdy kierowcom nieuiszczającym nałożonych nao kar i umieszczania ich danych np. w Krajowym Rejestrze Długów (może skutecznie motywowad do uregulowania należności). 41

Mandaty (2) Na wyróżnienie zasługują mieszkaocy województwa lubuskiego, którzy w 2008 r. uregulowali mandaty na kwotę wyższą niż wystawiła je policja i inne służby podległe MSWiA. Spłacili bowiem zaległe zadłużenie z lat poprzednich, przez co wskaźnik ściągalności mandatów w Lubuskiem wyniósł w 2008 r. 140,82%! Solidnością wykazali się także Wielkopolanie (92,6%). Na przeciwległym biegunie plasują się mieszkaocy województwa małopolskiego (62,88%) i mazowieckiego (65,04%). Na największą kwotę zalegają Mazowszanie (38,1 mln zł), pozostawiając daleko w tyle kolejnych w rankingu mieszkaoców Małopolski (14,6 mln zł) i Śląska (11,7 mln zł). Jazda na gapę to wciąż domena młodych dłużników (do 35 lat), w zdecydowanej większości mężczyzn (83%). Chod średnie zadłużenie z tego tytułu nieznacznie spadło (z 837,00 zł do 830,53 zł), łączna kwota niezapłaconych mandatów za podróżowanie bez ważnego biletu ponownie wzrosła do ponad 125 mln zł. Jest zatem wyższa od kwoty zaległych mandatów wystawionych przez policję i inne służby podległe MSWiA. W rejestrze nadal pozostaje rekordzista z Podlasia, który jeżdżąc na gapę, uzbierał mandaty o łącznej wartości prawie 29,5 tys. zł. 42

Zaległości z tytułu mandatów wystawionych przez policję i inne służby podległe MSWiA (1) cała Polska 119 979 037 zł Źródło: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, obliczenia KRD 43

Zaległości z tytułu mandatów wystawionych przez policję i inne służby podległe MSWiA (2) różnica pomiędzy kwotą nałożonych mandatów a wpływami z tego tytułu w danym roku, cała Polska 31.12.2008 119 979 037 zł 31.12.2007 191 897 062 zł 31.12.2006 193 083 269 zł Źródło: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, obliczenia KRD

Zaległości z tytułu mandatów wystawionych przez policję i inne służby podległe MSWiA (3) różnica pomiędzy kwotą nałożonych mandatów a wpływami z tego tytułu w danym roku 2008 r., poszczególne województwa lp. województwo zł 1. mazowieckie 38 102 468 2. małopolskie 14 641 944 3. śląskie 11 653 810 4. pomorskie 9 739 083 5. kujawsko-pomorskie 6 505 525 6. zachodniopomorskie 6 146 145 7. warmiosko-mazurskie 5 707 125 8. lubelskie 5 412 821 lp. województwo zł 9. dolnośląskie 4 994 606 10. łódzkie 4 755 975 11. wielkopolskie 4 120 368 12. podlaskie 3 882 144 13. opolskie 3 142 692 14. podkarpackie 3 051 117 15. świętokrzyskie 2 935 606 16. lubuskie -4 812 390* *W województwie lubuskim wpływy z mandatów o ponad 4,8 mln zł przekroczyły w 2008 r. kwotę, na jaką w owym roku mandaty zostały wystawione. To efekt uregulowania należności z tytułu mandatów wystawionych w poprzednich latach. Źródło: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, obliczenia KRD

Ściągalnośd mandatów wystawionych przez policję i inne służby podległe MSWiA (1) stosunek wpływów z tytułu mandatów do kwot nałożonych mandatów, cała Polska 2006 r. 2007 r. 2008 r. 62,09% 62,88% 85,34% Źródło: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji 46

Ściągalnośd mandatów wystawionych przez policję i inne służby podległe MSWiA (2) stosunek wpływów z tytułu mandatów do kwot nałożonych mandatów 2008 r., poszczególne województwa lp. województwo 1. lubuskie 140,82%* 2. wielkopolskie 92,60% 3. łódzkie 88,57% 4. podkarpackie 87,42% 5. dolnośląskie 86,89% 6. świętokrzyskie 86,35% 7. lubelskie 85,52% 8. opolskie 83,56% lp. województwo 9. warmiosko-mazurskie 83,31% 10. śląskie 83,27% 11. kujawsko-pomorskie 82,55% 12. zachodniopomorskie 80,75% 13. podlaskie 79,74% 14. pomorskie 76,18% 15. mazowieckie 65,04% 16. małopolskie 62,88% *W województwie lubuskim wpływy z mandatów o ponad 4,8 mln zł przekroczyły w 2008 r. kwotę, na jaką w owym roku mandaty zostały wystawione. To efekt uregulowania należności z tytułu mandatów wystawionych w poprzednich latach. Źródło: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji 47

Niezapłacone mandaty za jazdę bez biletu (1) komunikacja miejska, międzymiastowa autobusowa i kolejowa, konsumenci cała Polska 125 510 000 zł Źródło: obliczenia KRD 48

Niezapłacone mandaty za jazdę bez biletu (2) komunikacja miejska, międzymiastowa autobusowa i kolejowa, konsumenci cała Polska maksymalne 29 420,22 zł woj. podlaskie średnie 830,53 zł Źródło: statystyki KRD 49

Gapowicze (1) komunikacja miejska, międzymiastowa autobusowa i kolejowa, konsumenci, płed cała Polska 17% 83% kobiety mężczyźni Źródło: statystyki KRD 50

0,04% 0,01% 5,57% 5,40% 0,66% 0,48% 18,01% 15,87% 14,70% 19,13% 19,68% 22,44% 37,41% 40,60% Kompleksowy Raport o Długach 45% Gapowicze (2) komunikacja miejska, międzymiastowa autobusowa i kolejowa, konsumenci, wiek, odsetek w obrębie danej płci cała Polska 40% 35% 30% 25% 20% 15% kobiety mężczyźni 10% 5% 0% Źródło: statystyki KRD do 18 lat 18-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46-55 lat 56-65 lat pow. 65 lat 51

Czynsze Zadłużenie lokatorów mieszkao komunalnych, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych oraz Towarzystw Budownictwa Społecznego wynosi 1,85 mld zł. Średni dług lokatorski osób notowanych w Krajowym Rejestrze Długów w ciągu ostatniego kwartału wzrósł o ponad 20% - z 9.118 zł do 10.990,34 zł. Do 49% zwiększył się udział kobiet w gronie dłużników mających problemy z terminowym regulowaniem opłat czynszowych. Ten rodzaj zadłużenia to domena osób w wieku co najmniej średnim, tj. powyżej 45. roku życia stanowią one 2 / 3 wszystkich zalegających z czynszami. 52

Całkowite zadłużenie lokatorów mieszkao komunalnych, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych oraz Towarzystw Budownictwa Społecznego wynosi: 1 850 000 000 zł Źródło: obliczenia KRD 53

Zadłużenie lokatorów mieszkao komunalnych, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych oraz Towarzystw Budownictwa Społecznego konsumenci cała Polska maksymalne 167 680,38 zł spółdzielnia mieszkaniowa, woj. warmiosko-mazurskie średnie 10 990,34 zł Źródło: statystyki KRD 54

Zadłużeni lokatorzy wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych oraz Towarzystw Budownictwa Społecznego (1) konsumenci, płed cała Polska 51% 49% kobiety mężczyźni Źródło: statystyki KRD 55

2,31% 3,08% 6,04% 8,47% 12,24% 12,73% 18,49% 21,75% 21,75% 24,67% 33,81% 34,66% Kompleksowy Raport o Długach Zadłużeni lokatorzy wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych oraz Towarzystw Budownictwa Społecznego (2) 40% 35% konsumenci, wiek, odsetek w obrębie danej płci cała Polska 30% 25% 20% 15% kobiety mężczyźni 10% 5% 0% Źródło: statystyki KRD 18-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46-55 lat 56-65 lat pow. 65 lat 56

Prąd i gaz Średnie zadłużenie konsumentów, notowanych w Krajowym Rejestrze Długów, za niezapłacone rachunki za gaz lub prąc, wzrosło od poprzedniej edycji Kompleksowego Raportu o Długach aż o 49% i wynosi obecnie 1683,83 zł. Dla porównania dynamika wzrostu pomiędzy 1. a 2. wydaniem KRoD wyniosła niespełna 10%. Jednocześnie najbardziej zadłużony z tego tytułu konsument jest winny dostawcy energii prawie 21 tys. zł, podczas gdy rekordzista z poprzedniej edycji KRoD zalegał na kwotę o 6000 zł niższą. Co ciekawe, właściwie nie zmienił się, a nawet nieco zmalał z 10,51 tys. zł do 10,17 tys. zł średni dług przedsiębiorców z tytułu niezapłaconych faktur za gaz i energię elektryczną. Może to oznaczad, że chod to właśnie przedsiębiorcy głośno sygnalizowali w ostatnich tygodniach problemy z rosnącymi opłatami za prąd i gaz, mają oni jeszcze możliwośd pokrycia zobowiązao z tego tytułu, podczas gdy w przypadku konsumentów, których głos nie jest tak słyszalny, terminowe regulowanie rachunków za energię jest coraz trudniejsze. 57

Zadłużenie z tytułu przeterminowanych faktur za dostawę energii elektrycznej i gazu konsumenci cała Polska maksymalne 20 781,00 zł woj. śląskie średnie 1 683,83 zł Źródło: statystyki KRD 58

Dłużnicy z tytułu przeterminowanych faktur za dostawę energii elektrycznej i gazu (1) konsumenci, płed cała Polska 57% 43% kobiety mężczyźni Źródło: statystyki KRD 59

3,14% 2,74% 3,33% 6,72% 14,67% 18,81% 18,89% 17,01% 23,85% 24,87% 32,81% 33,16% Kompleksowy Raport o Długach Dłużnicy z tytułu przeterminowanych faktur za dostawę energii elektrycznej i gazu (2) 35% konsumenci, wiek, odsetek w obrębie danej płci cała Polska 30% 25% 20% 15% kobiety mężczyźni 10% 5% 0% Źródło: statystyki KRD 18-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46-55 lat 56-65 lat pow. 65 lat 60

Zadłużenie z tytułu przeterminowanych faktur za dostawę energii elektrycznej i gazu przedsiębiorcy cała Polska maksymalne 554 107,67 zł woj. zachodniopomorskie średnie 10 168,63 zł Źródło: statystyki KRD 61

Telefony Zadłużenie z tytułu opłat za telefon stacjonarny od 1. edycji Kompleksowego Raportu o Długach było jedyną kategorią, w której dominowały kobiety. Ich udział w ogólnej liczbie dłużników operatorów stacjonarnych jeszcze wzrósł wynosi obecnie 55%. Średnie zadłużenie konsumentów-abonentów sieci telefonii stacjonarnej od poprzedniej edycji KRoD wzrosło o 15%, do kwoty 1250,24 zł. W przypadku przedsiębiorców wzrost wyniósł 6% średni dług firm wobec operatorów telefonii stacjonarnej to obecnie 2928,29 zł. Spadło z kolei średnie zadłużenie zarówno konsumentów, jak i przedsiębiorców wobec operatorów telefonii komórkowej. W przypadku konsumentów spadek wyniósł 15,3% (do 1467,55 zł), zaś przedsiębiorców aż o 27,5% (do 3488,04 zł). 62

Zadłużenie abonentów telefonii stacjonarnej konsumenci cała Polska maksymalne 24 567,00 zł woj. śląskie średnie 1 250,24 zł Źródło: statystyki KRD 63

Dłużnicy operatorów telefonii stacjonarnej (1) konsumenci, płed cała Polska 47% 45% kobiety 55% 53% mężczyźni Źródło: statystyki KRD 64

4,57% 4,29% 6,65% 11,16% 9,44% 13,83% 22,55% 23,26% 22,76% 26,35% 25,42% 29,71% Kompleksowy Raport o Długach Dłużnicy operatorów telefonii stacjonarnej (2) konsumenci, wiek, odsetek w obrębie danej płci cała Polska 35% 30% 25% 20% 15% kobiety mężczyźni 10% 5% 0% Źródło: statystyki KRD 18-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46-55 lat 56-65 lat pow. 65 lat 65

Zadłużenie abonentów telefonii stacjonarnej przedsiębiorcy cała Polska maksymalne 184 621,00 zł woj. śląskie średnie 2 928,29 zł Źródło: statystyki KRD 66

Zadłużenie abonentów telefonii komórkowej konsumenci cała Polska maksymalne 14 451,00 zł woj. śląskie średnie 1 467,55 zł Źródło: statystyki KRD 67

Dłużnicy operatorów telefonii komórkowej (1) konsumenci, płed cała Polska 54% 46% kobiety mężczyźni Źródło: statystyki KRD 68

6,87% 3,62% 7,84% 11,23% 15,28% 14,54% 17,37% 20,91% 18,63% 21,57% 27,38% 34,78% Kompleksowy Raport o Długach Dłużnicy operatorów telefonii komórkowej (2) konsumenci, wiek, odsetek w obrębie danej płci cała Polska 40% 35% 30% 25% 20% 15% kobiety mężczyźni 10% 5% 0% Źródło: statystyki KRD 18-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46-55 lat 56-65 lat pow. 65 lat 69

Zadłużenie abonentów telefonii komórkowej przedsiębiorcy cała Polska maksymalne 132 307,00 zł woj. mazowieckie średnie 3 488,04 zł Źródło: statystyki KRD 70

Portfel należności polskich przedsiębiorstw (1) W połowie stycznia 2009 r. Krajowy Rejestr Długów i Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce przeprowadziły na próbie 2127 firm korzystających z usług KRD 1. edycję badania Portfel należności polskich przedsiębiorstw. Jego celem było poznanie zarówno stanu obecnego, jak i prognoz przedsiębiorców co do terminowego regulowania zobowiązao. Przedsięwzięcie będzie realizowane cyklicznie, co kwartał. Z badania wynika, że aż 43% polskich przedsiębiorców spodziewa się nasilenia w I kwartale 2009 r. problemów z wyegzekwowaniem należności od swoich kontrahentów i klientów. Ponad 2 / 3 (70,6%) firm przyznaje, że nieterminowe otrzymywanie pieniędzy stanowi barierę dla ich działalności najczęstszą (65,9%) konsekwencją jest opóźnienie regulowania swoich własnych zobowiązao, co z kolei przekłada się na gorszy wizerunek przedsiębiorstwa i mniej korzystne warunki finansowe dostaw od kontrahentów. 71

Portfel należności polskich przedsiębiorstw (2) Rezultaty Portfela należności polskich przedsiębiorstw poddano analizie w oparciu o podział Polski na 6 regionów: centralny (woj. mazowieckie, łódzkie), południowy (woj. małopolskie, śląskie), wschodni (woj. lubelskie, podkarpackie, świętokrzyskie, podlaskie), północno-zachodni (woj. wielkopolskie, zachodniopomorskie, lubuskie), południowo-zachodni (woj. dolnośląskie, opolskie), północny (woj. pomorskie, kujawsko-pomorskie, warmiosko-mazurskie). Najpoważniej sytuacja zdaje się wyglądad w regionie wschodnim, w którym aż 29,3% przedsiębiorców przyznaje, że ma narastający problem z wyegzekwowaniem należności od klientów lub kontrahentów. Nieuregulowane w terminie należności stanowią średnio aż 1 / 3 (32,4%) wszystkich należności firm to najwyższy wskaźnik w skali kraju. Co gorsze, także tu występuje najwyższy odsetek należności przeterminowanych o co najmniej 3 miesiące stanowią one ponad 45% wszystkich nieuregulowanych w terminie należności. 72

Sytuacja finansowa firmy w IV kw. 2008 r. (1) Sytuacja finansowa przedsiębiorstw w Polsce pogarsza się. Tak twierdzi aż 33% przedsiębiorstw, na poprawę wskazuje zaledwie 13,6%. Najwyższy odsetek negatywnych opinii odnotowany został w regionach północnozachodnim i południowo-zachodnim. Możliwe, że sytuacja w tych częściach Polski w największym stopniu jest odbiciem pogorszenia koniunktury w Niemczech i zdecydowanego spadku eksportu do tego kraju. A to skutkuje znaczącym pogorszeniem sytuacji finansowej przedsiębiorstw właśnie w północno-zachodniej i południowo-zachodniej Polsce. W największym stopniu objawy spowolnienia widoczne są w przedsiębiorstwach zatrudniających do 49 osób. W tej grupie ponad 1 / 3 badanych stwierdziła, że sytuacja finansowa w ich firmie się pogorszyła. Może to wskazywad, że najszybciej ograniczane jest regulowanie zobowiązao wobec najmniejszych partnerów, gdyż przedsiębiorstwa boją się utracid swoich kluczowych dostawców i klientów. Pogorszenie sytuacji finansowej bardzo silnie wpłynęło na sektor budowlany, co jest konsekwencją znaczącego spadku popytu gospodarstw domowych na mieszkania. Natomiast stosunkowo najmniej widoczne jest w przedsiębiorstwach prowadzących działalnośd finansową oraz telekomunikacyjnych, które zwykle z opóźnieniem reagują na zmiany koniunktury. 73

Sytuacja finansowa firmy w IV kw. 2008 r. (2) cała Polska 13,6% 33,0% pogorszyła się nie zmieniła się poprawiła się 53,4% Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 74

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 15,8% Sytuacja finansowa firmy w IV kw. 2008 r. (3) poszczególne regiony 11,5% 11,2% 14,4% 14,3% 12,7% 52,0% 57,3% 57,0% 50,4% 48,4% 54,5% 32,2% 31,1% 31,8% 35,2% 37,3% 32,8% centralny południowy wschodni północno-zachodni południowo-zachodni północny poprawiła się nie zmieniła się pogorszyła się Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 75

Sytuacja finansowa firmy w IV kw. 2008 r. (3) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% według wielkości zatrudnienia cała Polska 12,4% 18,4% 20,2% 53,3% 53,3% 55,5% 34,3% 28,3% 24,3% do 49 osób 50-249 osób ponad 249 osób poprawiła się nie zmieniła się pogorszyła się Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 76

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 16,0% 42,8% Sytuacja finansowa firmy w IV kw. 2008 r. (4) poszczególne branże cała Polska 41,2% 52,4% rolnictwo, leśnictwo, rybactwo 11,4% 9,2% 12,8% 15,0% 17,3% 15,3% 36,1% przemysł (wytwórczy, przetwórczy i górnictwo) 48,4% 42,3% budownictwo 51,1% 36,1% handel hurtowy i detaliczny 58,6% 26,4% działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa 60,6% 22,1% telekomunikacja 56,2% 28,4% inne usługi poprawiła się nie zmieniła się pogorszyła się Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 77

Prognoza sytuacji finansowej firmy w I kw. 2009 r. (1) Chod rysuje się przewaga pesymistów nad optymistami, gdyż 28,9% badanych wskazuje na pogorszenie sytuacji w I kw. 2009 r., to jednak 18,5% ankietowanych przewiduje poprawę sytuacji w nadchodzącym okresie. Zróżnicowanie regionalne odpowiedzi na to pytanie nie jest znaczące. Najbardziej pesymistyczni są respondenci z regionu północno-zachodniego, co może wskazywad na znaczące powiązanie przedsiębiorstw z tego regionu z sytuacją gospodarczą Niemiec. Relatywnie największy optymizm panuje w regionie północnym, co może byd związane ze stosunkowo niskim powiązaniem tamtejszej gospodarki z sytuacją na światowych rynkach finansowych oraz niewielkim jej zaangażowaniem w tworzenie eksportu. W przypadku bieżącej oceny sytuacji finansowej obserwowana była stosunkowo najlepsza sytuacja dużych firm. Wnioski z prognozy sytuacji finansowej w I kw. 2009 r. są wręcz odwrotne. Duża otwartośd na świat dużych przedsiębiorstw powoduje, że w największym stopniu mogą one ucierpied w przyszłości. Dodatkowo, wiele z nich chroniło się przed wahaniami kursów walutowych, kupując opcje walutowe, co jednak w warunkach znaczącego osłabienia złotego stało się dla nich źródłem dodatkowych strat. 78

Prognoza sytuacji finansowej firmy w I kw. 2009 r. (2) W najciemniejszych barwach najbliższą przyszłośd swoich firm rysują ankietowani z sektora przemysłowego oraz budowlanego. Stosunkowo najlepsze oczekiwania widoczne są w telekomunikacji oraz przedsiębiorstwach prowadzących działalnośd finansową. Sektor telekomunikacyjny rozwijad się będzie nawet w przypadku spowolnienia gospodarczego, ze względu na jego innowacyjny charakter (i wciąż duże zaległości w tym obszarze w Polsce), zaś branża finansowa będzie pozostawała najprawdopodobniej w dobrej kondycji w związku z rosnącym zapotrzebowaniem przedsiębiorstw na kredyty. 79

Prognoza sytuacji finansowej firmy w I kw. 2009 r. (3) przewidywania przedsiębiorców cała Polska 18,5% 28,9% pogorszy się nie zmieni się poprawi się 52,5% Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 80

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Prognoza sytuacji finansowej firmy w I kw. 2009 r. (4) przewidywania przedsiębiorców, poszczególne regiony 19,1% 16,2% 19,4% 17,4% 19,4% 21,0% 54,6% 26,3% 53,1% 51,5% 30,6% 29,1% 47,5% 35,1% 51,6% 29,0% 54,8% 24,2% centralny południowy wschodni północno-zachodni południowo-zachodni północny poprawi się nie zmieni się pogorszy się Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 81

Prognoza sytuacji finansowej firmy w I kw. 2009 r. (5) przewidywania przedsiębiorców, według wielkości zatrudnienia cała Polska 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 19,5% 15,5% 52,3% 52,2% 10,2% 57,5% 28,2% 32,2% 32,3% do 49 osób 50-249 osób ponad 249 osób poprawi się nie zmieni się pogorszy się Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 82

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Prognoza sytuacji finansowej firmy w I kw. 2009 r. (6) przewidywania przedsiębiorców, poszczególne branże cała Polska 28,7% 45,0% 51,6% 26,3% 30,3% rolnictwo, leśnictwo, rybactwo 18,1% 17,2% 16,0% 16,9% przemysł (wytwórczy, przetwórczy i górnictwo) 47,7% 50,8% 35,1% 33,2% budownictwo handel hurtowy i detaliczny 60,0% 34,9% 43,2% 23,1% 21,9% działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa telekomunikacja 18,3% 33,4% 26,3% inne usługi poprawi się nie zmieni się pogorszy się Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 83

Występowanie problemu z wyegzekwowaniem należności od klientów lub kontrahentów (1) Jedynie 14% badanych przedsiębiorstw wskazuje, że problem odzyskiwania zaległych płatności ich nie dotyczy. U ponad ¼ polskich firm (25,5%) problem z odzyskaniem należności w ostatnich trzech miesiącach się nasilił, zaś jedynie w grupie 16,7% ankietowanych widoczne są oznaki poprawy sytuacji w obszarze odzyskiwania należności. W przypadku 44% sytuacja jest stabilna i problem ani się nie nasila, ani nie słabnie. Porównanie regionalne wyników wskazuje na największą skalę problemów z niespłaconymi należnościami w regionie północnym, zaś najmniejszą w regionie południowo-zachodnim. Skala występowania problemu z wyegzekwowaniem należności jest znacząco zróżnicowana w zależności od wielkości przedsiębiorstwa. W najmniejszym stopniu problem ten widoczny jest w firmach zatrudniających ponad 249 osób. Jest to ściśle związane z występującym w trakcie kryzysu zwyczajem regulowania zobowiązao wobec największych kooperantów. Portfel należności najszybciej pogarsza się w przedsiębiorstwach zatrudniających 50-249 osób. Możliwe, że ze względu na większą otwartośd na świat są one bardziej narażone na skutki globalnego kryzysu niż małe firmy. 84

Występowanie problemu z wyegzekwowaniem należności od klientów lub kontrahentów (2) Pomimo niezłej sytuacji finansowej oraz dobrych perspektyw na przyszłośd przedsiębiorstwa telekomunikacyjne mają do czynienia z najszybciej pogarszającym się portfelem należności. Znaczące pogorszenie odnotowały również firmy z branży handlowej. Mimo trwającego kryzysu, na przeciwnym biegunie sytuują się przedsiębiorstwa finansowe. To najprawdopodobniej konsekwencja dobrego portfela klientów stworzonego w okresie wysokiej koniunktury. 85

Występowanie problemu z wyegzekwowaniem należności od klientów lub kontrahentów (3) cała Polska 13,7% 25,5% tak, problem ten narasta 16,7% tak, ale problem utrzymuje się na stałym poziomie tak, ale skala tego problemu się zmniejsza nie, taki problem u mnie nie występuje 44,1% Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 86

100% 90% 80% 70% Występowanie w firmie problemu z wyegzekwowaniem należności od klientów lub kontrahentów (4) poszczególne regiony 14,5% 10,8% 13,5% 12,8% 17,5% 18,5% 17,8% 16,3% 21,9% 13,8% 11,4% 13,9% 60% 50% 40% 46,5% 44,1% 39,3% 42,9% 40,3% 48,0% 30% 20% 10% 21,4% 26,6% 29,3% 28,0% 24,0% 26,7% 0% centralny południowy wschodni północno-zachodni południowo-zachodni północny nie, taki problem u mnie nie występuje tak, ale skala tego problemu się zmniejsza tak, ale problem utrzymuje się na stałym poziomie tak, problem ten narasta Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 87

Występowanie problemu z wyegzekwowaniem należności od klientów lub kontrahentów (5) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% według wielkości zatrudnienia cała Polska 14,3% 16,8% 43,0% 8,1% 16,5% 49,6% 25,9% 25,8% 20,3% 15,9% 47,3% 16,4% do 49 osób 50-249 osób ponad 249 osób nie, taki problem u mnie nie występuje tak, ale skala tego problemu się zmniejsza tak, ale problem utrzymuje się na stałym poziomie tak, problem ten narasta Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 88

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Kompleksowy Raport o Długach Występowanie problemu z wyegzekwowaniem należności od klientów lub kontrahentów (6) 9,1% 11,6% 29,3% 38,6% 16,8% poszczególne branże cała Polska 16,8% 16,0% 9,4% 17,3% 46,3% 38,8% 47,3% 23,0% 25,3% 28,5% 25,9% rolnictwo, leśnictwo, rybactwo przemysł (wytwórczy, przetwórczy i górnictwo) budownictwo nie, taki problem u mnie nie występuje tak, ale problem utrzymuje się na stałym poziomie handel hurtowy i detaliczny Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 30,1% 13,5% 43,1% 13,3% działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa 15,6% 15,3% 9,9% 35,2% 39,3% telekomunikacja tak, ale skala tego problemu się zmniejsza tak, problem ten narasta 15,9% 43,2% 25,6% inne usługi 89

Prognoza występowania w I kw. 2009 r. problemu z wyegzekwowaniem należności od klientów lub kontrahentów (1) Ponad 2 / 5 badanych (43%) spodziewa się pogorszenia portfela swoich należności. Zaledwie 8,9% oczekuje zmniejszenia problemu z ich odzyskiwaniem, zaś 39,6% przypuszcza, że będzie on występował w podobnej skali jak do tej pory. Znacząco, w porównaniu z oceną IV kw. 2008 r., zmniejsza się odsetek przedsiębiorstw, które spodziewają się całkowicie uniknąd problemu z egzekwowaniem należności z 13,7% do zaledwie 8,6%. Stosunkowo najlepiej prognoza egzekwowania należności prezentuje się w regionie wschodnim. To region o najmniejszym stopniu uprzemysłowienia, a w konsekwencji najmniejszej ekspozycji na skutki światowego kryzysu. Byd może jednak przedsiębiorcy z tego regionu wyszli z założenia, że gorzej byd nie może to właśnie tam nieuregulowane w terminie należności stanowią średnio aż 1 / 3 (32,4%) wszystkich należności firm, co stanowi najwyższy poziom w skali kraju. Problemów z odzyskiwaniem należności w największym stopniu spodziewają się przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 49 osób. Zapewne nie zaobserwowały one jeszcze w znaczący sposób pogorszenia obsługi zobowiązao przez swoich kontrahentów, jednak wobec doniesieo na ten temat spodziewają się, że nastąpi to w najbliższym czasie. Małe przedsiębiorstwa już odczuły skutki spowolnienia gospodarczego, a zatem w nadchodzących miesiącach nie przewidują dalszego znacznego pogorszenia. 90

Prognoza występowania w I kw. 2009 r. problemu z wyegzekwowaniem należności od klientów lub kontrahentów (2) Największe zróżnicowanie występuje w przekroju ze względu na branże. Najmniejszego pogorszenia obsługi zobowiązao spodziewają się firmy działające w rolnictwie oraz branży finansowej. Słabnący popyt inwestycyjny oraz eksportowy skutkuje pogorszeniem oczekiwao co do regulowania należności przez przedsiębiorstwa najsilniej narażone na skutki spowolnienia popytu (przemysł), a także w branżach, które ucierpią na skutek spadku popytu konsumentów na dobra trwałe (handel) oraz mieszkania (budownictwo). 91

Prognoza występowania w I kw. 2009 r. problemu z wyegzekwowaniem należności od klientów lub kontrahentów (3) przewidywania przedsiębiorców cała Polska 8,9% 39,6% 8,6% 43,0% wystąpi w większej skali niż dotychczas wystąpi w takiej samej skali jak do tej pory wystąpi, ale w mniejszej skali niż dotychczas nie będzie występowad Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 92

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 43,5% 40,2% Kompleksowy Raport o Długach Prognoza występowania w I kw. 2009 r. problemu z wyegzekwowaniem należności od klientów lub kontrahentów (4) przewidywania przedsiębiorców poszczególne regiony 9,4% 8,7% 6,9% 7,9% 8,5% 6,9% 7,0% 7,9% 13,3% 10,7% 8,5% 36,0% 47,4% 41,3% 38,5% Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 8,5% 37,9% 36,1% 40,2% 43,5% 44,1% 44,4% centralny południowy wschodni północno-zachodni południowo-zachodni północny nie będzie występowad wystąpi w takiej samej skali jak do tej pory wystąpi, ale w mniejszej skali niż dotychczas wystąpi w większej skali niż dotychczas 93

Prognoza występowania w I kw. 2009 r. problemu z wyegzekwowaniem należności od klientów lub kontrahentów (6) przewidywania przedsiębiorców, według wielkości zatrudnienia cała Polska 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 9,3% 8,9% 40,1% 41,6% Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 5,2% 6,0% 9,4% 8,0% 36,4% 39,2% 48,9% 46,8% do 49 osób 50-249 osób ponad 249 osób nie będzie występowad wystąpi w takiej samej skali jak do tej pory wystąpi, ale w mniejszej skali niż dotychczas wystąpi w większej skali niż dotychczas 94

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 52,5% 19,2% Kompleksowy Raport o Długach Prognoza występowania w I kw. 2009 r. problemu z wyegzekwowaniem należności od klientów lub kontrahentów (7) przewidywania przedsiębiorców, poszczególne branże cała Polska 5,7% 8,1% 8,2% 5,8% 6,2% 8,2% 10,2% 22,6% rolnictwo, leśnictwo, rybactwo 41,9% 32,0% 37,0% 43,8% przemysł (wytwórczy, przetwórczy i górnictwo) 49,6% 49,0% budownictwo nie będzie występowad wystąpi w takiej samej skali jak do tej pory handel hurtowy i detaliczny Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 19,0% 6,8% 31,5% 42,7% działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa 12,9% 9,2% 8,0% 28,6% 50,6% telekomunikacja wystąpi, ale w mniejszej skali niż dotychczas wystąpi w większej skali niż dotychczas 9,7% 40,8% 40,2% inne usługi 95

Odsetek należności przeterminowanych w portfelu należności przedsiębiorstwa (1) Średni odsetek należności nieuregulowanych w terminie w polskich firmach kształtuje się na poziomie 28,5%. Spośród przedsiębiorstw posiadających w swoim portfelu przeterminowane należności u 23% stanowią one mniej niż 10% ogółu należności, jednak w niemal takiej samej grupie (22,5%) to aż 50% lub więcej ogółu należności. Ten odsetek wskazuje na znaczną skalę problemu. Najwyższy odsetek przeterminowanych należności mają w swoich portfelach przedsiębiorstwa z regionu wschodniego. Przedsiębiorstwa w tej części kraju z racji jej najsłabszego rozwoju mogą w naturalny sposób mied największe trudności z odzyskiwaniem swoich należności. W najmniejszej skali problem nieuregulowanych należności występuje w regionie południowo-zachodnim. Daje się zaobserwowad tendencję, że udział nieuregulowanych w terminie należności w portfelu należności jest odwrotnie proporcjonalny do wielkości przedsiębiorstwa. To kolejne potwierdzenie, że firmy największą wagę przykładają do regulowania należności względem swoich głównych partnerów, a w tej roli o wiele częściej występują duże przedsiębiorstwa. Najmniej przeterminowanych należności w swoich portfelach posiadają przedsiębiorstwa działające w rolnictwie oraz branży finansowej (mniej niż 20% ogółu należności). Najgorszy portfel należności posiadają przedsiębiorstwa prowadzące inną działalnośd usługową z przeciętnym poziomem należności przeterminowanych w portfelu należności wynoszącym 31%. 96

Odsetek należności przeterminowanych w portfelu należności przedsiębiorstwa (2) cała Polska 19,6% 23,0% 22,5% 20,9% 50% i więcej 30-49% 20-29% 10-19% poniżej 10% 14,0% Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 97

35% Odsetek należności przeterminowanych w portfelu należności przedsiębiorstwa (3) poszczególne regiony 30% 25% 20% 15% 28,4% 27,8% 32,4% 27,6% 26,1% 28,4% 10% 5% 0% centralny południowy wschodni północno-zachodni południowo-zachodni północny Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 98

35% 30% 25% 20% Odsetek należności przeterminowanych w portfelu należności przedsiębiorstwa (4) według wielkości zatrudnienia cała Polska 15% 10% 29,2% 25,9% 22,3% 5% 0% do 49 osób 50-249 osób ponad 249 osób Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 99

35% Odsetek należności przeterminowanych w portfelu należności przedsiębiorstwa (5) poszczególne branże cała Polska 30% 25% 20% 15% 10% 18,8% 29,0% 28,6% 27,0% 19,5% 25,5% 31,1% 5% 0% rolnictwo, leśnictwo, rybactwo przemysł (wytwórczy, przetwórczy i górnictwo) budownictwo handel hurtowy i detaliczny Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa telekomunikacja inne usługi 100

Struktura należności przeterminowanych firm (1) Pomimo znacznej skali problemu (średnio 28,5% należności w portfelu polskich przedsiębiorstw to należności przeterminowane), prawie 60% w grupie należności przeterminowanych to te, których termin zapłaty upłynął mniej niż 3 miesiące wcześniej. Z kolei niemal 14% stanowią należności klasyfikowane przez banki jako stracone, czyli te, których termin zapłaty minął ponad 12 miesięcy temu. Przeciętny okres przeterminowania należności wynosi 4 miesiące. Najdłużej niespłacane są zobowiązania wobec przedsiębiorstw z regionu wschodniego, gdzie przeciętny okres przeterminowania wynosi 4,5 miesiąca. Najmniejsze opóźnienia w płatnościach występują u kooperantów największych przedsiębiorstw w kraju. Zatrudniający 250 lub więcej osób odzyskują należności przeciętnie po niespełna 3 miesiącach. W firmach zatrudniających między 50-249 osób średnia wielkośd opóźnienia wynosi ok. 3,5 miesiąca, zaś w przedsiębiorstwach, w których pracuje poniżej 50 osób, przeciętne opóźnienie wynosi ponad 4 miesiące. Taka sytuacja może oznaczad, że to w najmniejszych firmach najszybciej powstają zatory płatnicze i w konsekwencji to one najszybciej zmuszone są do redukcji zatrudnienia. 101

Struktura należności przeterminowanych firm (2) Chociaż w przypadku branży finansowej odsetek należności przeterminowanych jest najmniejszy w całej gospodarce, to ich struktura jest bardzo niekorzystna. Przeciętna zaległośd wynosi ponad 8 miesięcy, co wskazuje, że jakkolwiek należności przeterminowane w tej grupie firm występują nieczęsto, to jeśli już się zdarzą, są bardzo rzadko spłacane. W przypadku przedsiębiorstw przemysłowych średni okres niespłaconych należności wynosi poniżej 3 miesięcy, a w przypadku przedsiębiorstw budowlanych mniej niż 4 miesiące. 102

Struktura należności przeterminowanych firm (3) cała Polska 13,7% 58,9% 10,9% 16,6% powyżej 12 miesięcy 6-12 miesięcy 3-6 miesięcy do 3 miesięcy Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 103

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Struktura należności przeterminowanych firm (4) poszczególne regiony 58,2% 61,4% 16,1% 10,8% 16,3% 8,9% 54,9% 57,2% 56,7% 17,6% 12,9% 18,2% 18,1% 11,1% 11,7% 63,3% 14,0% 11,5% 14,8% 13,4% 14,6% 13,6% 13,5% 11,2% centralny południowy wschodni północno-zachodni południowo-zachodni północny do 3 miesięcy 3-6 miesięcy 6-12 miesięcy powyżej 12 miesięcy Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 104

Struktura należności przeterminowanych firm (5) według wielkości zatrudnienia cała Polska 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 57,3% 17,2% 11,3% 63,9% 14,5% 9,6% 71,2% 11,8% 7,9% 14,2% 12,0% 9,1% do 49 osób 50-249 osób ponad 249 osób do 3 miesięcy 3-6 miesięcy 6-12 miesięcy powyżej 12 miesięcy Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 105

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Struktura należności przeterminowanych firm (6) poszczególne branże cała Polska 56,2% 14,2% 15,3% 14,8% rolnictwo, leśnictwo, rybactwo 68,6% 15,4% 8,4% 7,6% przemysł (wytwórczy, przetwórczy i górnictwo) 58,6% 17,2% 11,2% 64,0% 16,9% 9,2% 13,0% 9,9% budownictwo handel hurtowy i detaliczny 40,2% 11,7% 16,1% 31,9% działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa 55,2% 52,0% 18,3% 13,9% 12,6% telekomunikacja 17,7% 12,2% 18,2% inne usługi do 3 miesięcy 3-6 miesięcy 6-12 miesięcy powyżej 12 miesięcy Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 106

Zaległe należności barierą dla działalności firmy (1) Ponad 70% firm posiadających w swoim portfelu niespłacone należności przyznaje, że stanowią one barierę dla prowadzenia działalności gospodarczej. Świadczy to o dużym znaczeniu problemu niespłaconych zobowiązao dla rozwoju polskich przedsiębiorstw. Nieuregulowane należności są w największym stopniu barierą dla firm działających w regionie północnym (73% badanych odpowiedziało twierdząco). W najmniejszym zakresie skutki niespłaconych należności dla prowadzonej działalności gospodarczej odczuwane są przez przedsiębiorstwa operujące w najsłabiej uprzemysłowionym regionie wschodnim (67%). Fakt, iż najgorzej regulowane są należności wobec małych przedsiębiorstw, przekłada się na zdecydowanie gorsze postrzeganie przez nich tej bariery. Jako ograniczenie wskazuje ją aż 74% małych, 60% średnich i jedynie 42% dużych przedsiębiorstw. Największe trudności sprawia nieterminowe otrzymywanie płatności przez przedsiębiorstwa telekomunikacyjne i budowlane jako barierę wskazuje je odpowiednio 84% i 82% firm z tych branż. W najmniejszym stopniu brak terminowego regulowania należności stanowi ograniczenie dla branży finansowej (46,5%). 107

Zaległe należności barierą dla działalności firmy (2) cała Polska 29,4% tak nie 70,6% Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 108

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Zaległe należności barierą dla działalności firmy (3) poszczególne regiony 69,5% 72,0% 30,5% 28,0% 67,1% 70,4% 71,5% 73,1% 32,9% 29,6% 28,5% 26,9% centralny południowy wschodni północno-zachodni południowo-zachodni północny Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF tak nie 109

Zaległe należności barierą dla działalności firmy (4) według wielkości zatrudnienia cała Polska 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 74,0% 26,0% 60,1% 39,9% 42,0% 58,0% do 49 osób 50-249 osób ponad 249 osób Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF tak nie 110