Fundusze na Naukę i Szkolnictwo Wyższe. Biuletyn Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego

8 Fundusze na Naukę i Szkolnictwo Wyższe Biuletyn Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego

SŁOWO WSTĘPU O PROMOCJI PROJEKTÓW Drodzy Czytelnicy, w poprzednich czterech wydaniach biuletynu przedstawione zostały najważniejsze informacje dotyczące poszczególnych obowiązków Beneficjenta funduszy unijnych. Przed Wami numer odnoszący się do ostatniego z nich obowiązku promocyjno-informacyjnego. Leszek Grabarczyk Dyrektor Departamentu Wdrożeń i Innowacji Bieżące wydanie biuletynu otwieramy ogólnym tekstem wprowadzającym do tematyki działań promocyjnych i informacyjnych projektów realizowanych w ramach programów operacyjnych. Ponadto, o formach promocji projektów oraz wytycznych z zakresu działań informacyjnych w dziale Rozmowy o projektach opowiada Paweł Kurzyński, specjalista w Wydziale Promocji Funduszy Europejskich w Biurze Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Serdecznie zachęcam także do lektury wywiadów z Iwoną Kaniewską, reprezentującą Instytut Fizyki PAN, oraz Anną Szajdak i Katarzyną Swinarską z Wrocławskiego Centrum Badań EIT+, które opisują działania propagujące wiedzę nt. realizowanych przez nie projektów. Niniejsze wydanie kończy serię informatorów poświęconych procedurom przyznawania grantów oraz zasadom realizacji projektów dofinansowywanych w ramach PO IG oraz PO IiŚ. Mam nadzieję, że udało się sprostać Państwa oczekiwaniom i stworzyć praktyczny poradnik Beneficjenta funduszy strukturalnych, w którym znaleźli Państwo odpowiedzi na najważniejsze pytania. Życzę przyjemnej lektury i już dziś zapraszam do spotkania przy kolejnym wydaniu biuletynu. Pozostając z poważaniem, Leszek Grabarczyk Dyrektor Departamentu Wdrożeń i Innowacji

W NUMERZE TEMAT MIESIĄCA n Realizacja projektu, krok piąty promocja 3 n Obowiązki promocyjno-informacyjne 3 n Narzędzia promocji 3 n Znakowanie projektów 4 n Koszty promocji 4 n Przyjemne z pożytecznym 4 ROZMOWY O PROJEKTACH n Wywiad z Pawłem Kurzyńskim, specjalistą w Wydziale Promocji Funduszy Europejskich w Biurze Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, na temat form promocji oraz zasad prowadzenia działań informacyjnych przez Beneficjentów PO IG. 5 INNOWACJA W REGIONIE n Rozmowa z Iwoną Kaniecką z Instytutu Fizyki PAN, Beneficjenta Poddziałania 1.1.2 PO IG. 7 n Rozmowa z Anną Szajdak, Kierownikiem Portfela Projektów NanoMat oraz Katarzyną Swinarską, Kierownikiem Portfela Projektów BioMed, z Wrocławskiego Centrum Badań EIT +, Beneficjenta Poddziałania 1.1.2 PO IG. 9 NA OSI WIEDZA INNOWACJA n Pytania do Sygnatariuszy Paktu dla Wiedzy 11 n Mieczysław Bąk Z-ca Sekretarza Generalnego ds. polityki gospodarczej w Krajowej Izbie Gospodarczej 11 n Ewa Kochańska Prezes Stowarzyszenia Doradców Gospodarczych Pro-Akademia 12 PYTANIA I ODPOWIEDZI 13 KALENDARIUM 15 W SKRÓCIE 16

TEMAT MIESIĄCA REALIZACJA PROJEKTU, KROK PIĄTY PROMOCJA. Wielkimi rzeczami należy się chwalić by świat o nich wiedział. Nie inaczej jest w przypadku projektów realizowanych dzięki dotacjom unijnym. Dlatego Beneficjenci zobowiązani są do ich promocji. Celem tych działań jest przede wszystkim uświadomienie społeczeństwu szeregu korzyści płynących z efektów innowacyjnych badań oraz wsparcia, jakiego Unia Europejska i rząd polski udzielają nauce. n OBOWIĄZKI PROMOCYJNO-INFORMACYJNE Na Beneficjentach realizujących projekt w ramach programów operacyjnych spoczywają pewne obowiązki z zakresu zarządzania projektem oraz jego wdrażania. W poprzednich wydaniach biuletynu pisaliśmy o regułach, jakich przestrzegać trzeba w zakresie finansowania, kontroli projektu oraz sprawozdawania postępów z jego realizacji. W bieżącym numerze przybliżymy i uporządkujemy informacje na temat ostatniego, ale niemniej ważnego obowiązku, jakim jest właściwa promocja projektu. Zasady, jakimi powinni kierować się Beneficjenci w działaniach promocyjnych, określone są przez unijne wytyczne i wynikają przede wszystkim z Rozporządzenia Rady Europejskiej nr 1083/2006 oraz Rozporządzenia Komisji Europejskiej nr 1828/2006. Obok dokumentów wspólnotowych, szczegółowe obowiązki promocyjne zawarte są również w dokumentach krajowych: Wytycznych Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie informacji i promocji, Strategii Komunikacji Funduszy Europejskich w Polsce w ramach Narodowej Strategii Spójności na lata 2007-2013, Planach komunikacji PO IG oraz PO IiŚ na lata 2007-2013, Rocznym planie działań informacyjno-promocyjnych dla danego programu operacyjnego. Dokumenty te określają podstawowe zasady prowadzenia i koordynacji działań informacyjno-promocyjnych, wyznaczają główne cele, grupy docelowe, kierunki tych działań, a także opisują dostępne narzędzia komunikacji wraz z zasadami ich wykorzystania. Ponadto, wiążącym dokumentem w zakresie promocji jest umowa o dofinansowanie projektu. n NARZĘDZIA PROMOCJI Wśród narzędzi promocji, do których stosowania zobowiązany jest Beneficjent, znajduje się m.in. tablica informacyjna umieszczana w trakcie trwania projektu w miejscu jego realizacji. Po zakończeniu projektu jest ona zastępowana stałą tablicą pamiątkową. Ponadto, sprzęt oraz wyposażenie zakupione z funduszy europejskich na potrzeby projektu (maszyny i urządzenia, aparatura, wyposażenie biurowe, sprzęt komputerowy, sprzęty audio, czy oprogramowanie) musi być wyraźnie oznakowany specjalnymi naklejkami. Beneficjent powinien umieścić na nich informację o współfinansowaniu projektu ze środków EFRR wraz z logiem UE oraz logiem programu operacyjnego. Znaki graficzne muszą być czytelne, a nalepka umieszczona w widocznym miejscu. Takiego samego oznaczenia wymaga się również na drzwiach miejsc pracy osób, których wynagrodzenie pochodzi z projektu. Oczywiście zachęca się Beneficjentów do prowadzenia większej ilości działań promocyjnych. Może to być organizowanie spotkań informacyjnych dotyczących projektów, publikowanie artykułów, czy produkowanie spotów radiowych i telewizyjnych oraz gadżetów reklamowych. Ponadto, w celu podkreślenia udziału funduszy unijnych w realizacji projektów, zaleca się zamieszczanie logotypów programu operacyjnego oraz UE na papierze firmowym, nadrukach na płytach CD/DVD, stronie internetowej, czy prezentacji multimedialnej. Przy wyborze dodatkowych narzędzi promocji, Beneficjent powinien jednak pamiętać, by wydatek poniesiony na promocję był kwalifikowany, racjonalny i uzasadniony. Najpopularniejszym narzędziem promocji, stosowanym we wszystkich projektach, jest strona internetowa. Adres strony powinien być rozpowszechniany za pomocą wszystkich innych stosowanych narzędzi promocji. Odnośnik do informacji o projekcie musi być dobrze zauważalny i łatwo dostępny dla odwiedzającego stronę. Informacje tam prezentowane powinny być na bieżąco aktualizowane, a treści przedstawione w sposób atrakcyjny i zrozumiały dla szerokiego grona odbiorców. Ponadto, na stronie powinny znaleźć się odsyłacze do oficjalnych stron UE, Instytucji Zarządzającej, Instytucji Pośredniczącej, a także strony poświęconej programowi operacyjnemu, w ramach którego projekt jest dofinansowywany. 3

TEMAT MIESIĄCA Beneficjenci, którzy w ramach promocji wydają publikacje, ulotki, gadżety, bądź produkują spoty radiowe czy telewizyjne, powinni informować w nich, że projekt współfinansowany jest z funduszy unijnych. Dodatkowo, na wszystkich publikacjach, zarówno elektronicznych, jak i drukowanych, powinna być zamieszczona informacja, że publikacja dystrybuowana jest bezpłatnie. n ZNAKOWANIE PROJEKTÓW Beneficjenci mają szeroki wachlarz narzędzi promocji do wyboru, ale stosując je, powinni zawsze pamiętać o zachowaniu spójności wizualnej wykorzystywanych elementów, typu: logo UE, logo i nazwa programu operacyjnego, hasła promocyjne, kolorystyka, odpowiednia czcionka. Jako główne kryterium w określaniu zasad znakowania projektów przyjęto wielkość produktu. Poniżej przedstawiająca je tabela: n KOSZTY PROMOCJI O działaniach promocyjnych należy pamiętać już na etapie przygotowywania wniosku o dofinansowanie projektu. Powinny się w nim znaleźć planowane narzędzia promocji oraz związane z nimi koszty (o ile są one kosztami kwalifikowanymi). Podane we wniosku wskaźniki są wiążące i Beneficjenci rozliczani są z ich wykonania np. podczas kontroli. Kwota wydatków kwalifikowanych, przeznaczonych na promocję jest określona i nie może przekroczyć limitów, ustalonych w zależności od wartości projektu: do 3% wartości projektu, poniżej 10 milionów, do 2% projektu,10-30 milionów, do 1,5 % wartości projektu, powyżej 30 milionów. Tak jak już wspomniano, należy pamiętać o tym, że kwota przeznaczona na promocję projektu powinna odpowiadać jego wielkości, rodzajowi i celom. n PRZYJEMNE Z POŻYTECZNYM Prowadzenie działań promocyjno-informacyjnych określane jest jako jeden z obowiązków Beneficjenta funduszy. Należy jednak pamiętać, że jest to przede wszystkim okazja do pochwalenia się swoim unikalnym pomysłem i innowacyjnymi wynikami badań, które doprowadzą do stworzenia nowych produktów i technologii, jednocześnie przyczyniając się do rozwoju konkurencyjności polskiej gospodarki. 4 PRZYKŁAD PRODUKTU Duży produkt Znakowanie Mały produkt Znakowanie budynki, maszyny, urządzenia, aparatura o dużych gabarytach. Obowiązkowo: logo programu operacyjnego, logo UE, odwołanie słowne do UE, odwołanie słowne do EFRR, hasło określone dla programu operacyjnego. Opcjonalnie: logo Beneficjenta, podpis z informacją o współfinansowaniu projektu przez EFRR. maszyny, urządzenia, aparatura o niewielkich gabarytach. Obowiązkowo: logo programu operacyjnego, logo UE, odwołanie słowne do UE. Opcjonalnie: logo Beneficjenta.

ROZMOWY O PROJEKTACH WYWIAD Z PAWŁEM KURZYŃSKIM, specjalistą w Wydziale Promocji Funduszy Europejskich w Biurze Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, na temat form promocji oraz zasad prowadzenia działań informacyjnych przez Beneficjentów PO IG. Paweł Kurzyński, specjalista w Wydziale Promocji Funduszy Europejskich w Biurze Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego Proszę sprecyzować, co kryje się pod pojęciem działań promocyjnych i informacyjnych w przypadku projektów dofinansowywanych w ramach PO IG? Celem podjętych działań informacyjno-promocyjnych ma być informowanie opinii publicznej i kształtowanie świadomości społeczeństwa na temat udziału środków z Unii Europejskiej w realizacji projektów, a także ukazanie możliwości, jakie stwarza Unia Europejska. Działania te powinny być skoncentrowane zasadniczo na promocji samego projektu oraz promocji rezultatów projektu. Każdy Beneficjent ma do dyspozycji szereg kanałów komunikacyjnych, za pomocą których może promować swój projekt. Przykładowo, może opracować stronę internetową, zorganizować konferencję, wziąć udział w targach branżowych, bądź też opublikować artykuł w prasie. Inne formy promocji to druk ulotek, plakatów i naklejek informacyjnych, a także wykonanie tablicy informacyjnej oraz tablicy pamiątkowej. Czy Beneficjent zobowiązany jest do wykonania wszystkich wyżej wymienionych działań? Wszyscy nasi Beneficjenci zobowiązani są do umieszczenia w widocznym miejscu tablicy informacyjnej w ciągu 6 miesięcy od momentu podpisania umowy o dofinansowanie projektu. Taka tablica powinna wisieć przez cały okres realizacji projektu, aż do jego zakończenia. Potem należy ją zastąpić tablicą pamiątkową, którą umieszcza się na stałe. Obowiązek ten wynika z faktu, iż wkład publiczny w projektach składanych do Ministerstwa przekracza 500 000 euro. Ponadto, każdy środek trwały, zakupiony ze środków pochodzących z projektu, powinien posiadać odpowiednią naklejkę. Stosowne oznaczenia muszą znaleźć się również przy stanowiskach pracy. Oprócz tego, każdy pracownik powinien podpisać oświadczenie, że został poinformowany o współfinansowaniu jego wynagrodzenia ze środków EFRR. To, czy Beneficjent podejmie się innych elementów promocji, zależy tylko i wyłącznie od jego kreatywności. Należy jednak pamiętać, aby wydatki były racjonalne, uzasadnione oraz kwalifikowane zgodnie z wytycznymi Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007-2013. A jak oceniłby Pan kreatywność Beneficjentów? Czy ograniczają się oni tylko do wykonywania obowiązkowych działań, czy stosują więcej narzędzi promocji? Fakt, iż codziennie odbieram po kilka telefonów od Beneficjentów z prośbą o konsultacje w zakresie realizacji różnego rodzaju przedsięwzięć o charakterze informacyjno-promocyjnym, świadczy o dużym zaangażowaniu jednostek w promocję projektu. Spośród działań dodatkowych, najczęściej pojawiają się publikacje drukowane i materiały promocyjne. Wielu Beneficjentów zorganizowało już przynajmniej jedną konferencję, a niektórzy wzięli udział w targach branżowych. Obecnie jest jeszcze trochę za wcześnie na duże kampanie w mediach, większość projektów dopiero się rozpoczęła. Myślę, że największa intensyfikacja działań promocyjnych zostanie podjęta w momencie, kiedy będzie można pokazać rezultaty projektów. Czy istnieją wytyczne dotyczące tego, jakie informacje powinien zawierać komunikat informacyjno-promocyjny oraz jak powinien wyglądać? Tak. Przede wszystkim w komunikacie musi zostać zawarta czytelna informacja, iż projekt realizowany jest w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka oraz, że jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Ważne, aby nie używać skrótów, typu PO IG, UE, EFRR, ponieważ komunikat ma być zrozumiały dla jak najszerszego kręgu odbiorców. Elementem obowiązkowym jest również hasło określone przez Instytucję Zarządzającą PO IG Dotacje na Innowacje lub Fundusze Europejskie dla rozwoju innowacyjnej gospodarki. Nie wolno też zapominać o odpowiednich symbolach. We wszystkich materiałach promocyjnych należy umieścić logo PO IG oraz emblemat UE, wraz z odwołaniem do Unii Europejskiej i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. 5

ROZMOWY O PROJEKTACH A czy sposób używania tych symboli jest w jakiś sposób określony? Zasady stosowania logotypów są określone w Księdze Identyfikacji Wizualnej. Przede wszystkim, należy pamiętać o odpowiedniej kolorystyce znaków i zachowaniu właściwych proporcji. Wszystkie symbole powinny mieć zbliżoną wielkość, a w zestawieniach z innymi znakami, logo PO IG znajduje się zawsze z lewej strony a flaga UE z prawej. W przestrzeni pomiędzy tymi znakami jest miejsce na logo Beneficjenta. Znaki, wraz z logotypami w wielu formatach graficznych i wariantach, można pobrać ze strony internetowej ministerstwa www.nauka.gov.pl. Czy Beneficjent dysponuje określoną pulą środków jakie może, albo musi wydać na działania promocyjno-informacyjne projektu? Budżet, jaki Beneficjent może przeznaczyć na działania informacyjno-promocyjne, zależy od wartości samego projektu. Przykładowo, dla projektu nie przekraczającego 10 mln zł, na promocję projektu można przeznaczyć do 3% jego wartości. Zostało to dokładnie opisane w wytycznych dotyczących kwalifikowalności wydatków w PO IG, o których już wcześniej wspomniałem. Dolna granica, czyli minimum wysokości funduszy, jakie Beneficjent musi wydać na promocję, nie jest określone. Działania promocyjno-informacyjne Beneficjenta poddawane są kontroli. Jakie konsekwencje mogą spotkać Beneficjenta, który nie wypełnia tego obowiązku lub wypełnia go nieprawidłowo? Promocja jest bardzo istotnym elementem kontroli każdego projektu. Dlatego trzeba zwracać na nią równie dużą uwagę, jak w przypadku innych aspektów realizacji projektu. W razie wykrycia nieprawidłowości przez zespół kontrolujący może dojść do konieczności zwrócenia środków przeznaczonych na dane działanie, a w skrajnych przypadkach nawet do zwrotu całego dofinansowania. przewodnik dla Beneficjentów i instytucji zaangażowanych we wdrażanie PO IG. Zawarto w nim wiele wskazówek i rekomendacji przydatnych przy realizacji projektu. Przewodnik jest również dostępny na stronie MNiSW. Czy jest Pan w stanie określić, jakie błędy najczęściej popełniają Beneficjenci? Czy możemy liczyć na przydatne wskazówki dotyczące rzeczy, na które warto zwrócić szczególną uwagę by się ich ustrzec? Generalnie Beneficjenci nie mają większych problemów z prowadzaniem działań promocyjnych swoich projektów. Na podstawie otrzymywanej korespondencji oraz rozmów z nimi, mogę tylko powiedzieć, że projektodawcy często nie są pewni, czy i do jakiego stopnia mogą sobie pozwolić na kreatywność, powołując się na przykłady zawarte w Przewodniku. Z reguły wynika to z tego, że Beneficjenci chcą przystosować materiały drukowane do szablonów obowiązujących aktualnie w jednostkach realizujących projekt, np. do wzoru papieru firmowego. Dlatego chciałbym podkreślić, że elementy obowiązkowe oraz zasady, jakimi należy się kierować projektując dany materiał, są najczęściej wyszczególnione w tekście Przewodnika. Natomiast towarzysząca temu ilustracja jest jedynie propozycją wykonania projektu tak, aby spełniał on opisane wcześniej wymogi. Wszystkich Beneficjentów mających wątpliwości związane z promocją projektów złożonych do Ministerstwa zapraszam do zadawania pytań wysyłając mail na adres: poig21-22@nauka.gov.pl. Dziękuję za rozmowę 6 W jakich dokumentach Beneficjent może szukać szczegółowych wytycznych dotyczących wypełniania obowiązków promocyjno-informacyjnych? Jest kilka dokumentów, które precyzują zasady prowadzenia działań promocyjnych w ramach PO IG. Wśród nich można wymienić Wytyczne w zakresie informacji i promocji, Strategię komunikacji Funduszy Europejskich w Polsce w ramach Narodowej Strategii Spójności na lata 2007-2013 oraz wspomnianą Księgę Identyfikacji Wizualnej. Do tego dochodzą odpowiednie rozporządzenia i akty prawne. Dlatego, aby ułatwić wszystkim Beneficjentom wypełnianie obowiązków związanych z promocją projektu, Instytucja Zarządzająca Programem Operacyjnych Innowacyjna Gospodarka opracowała

INNOWACJA W REGIONIE ROZMOWA Z IWONĄ KANIECKĄ z Instytutu Fizyki PAN, Beneficjenta Poddziałania 1.1.2 PO IG. Iwona Kaniecka Instytut Fizyki PAN Instytut Fizyki PAN realizuje projekt dofinansowywany w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Czy może Pani w kilku zdaniach opisać na czym polega jego innowacyjność? Podjęte przez Konsorcjum interdyscyplinarne badania dotyczące rozwoju technologii biosensorów stworzą bazę do opracowania podstaw materiałowych i docelowo szybkiego wprowadzenia oryginalnych i konkurencyjnych polskich rozwiązań technicznych i technologicznych w nowoczesnym przemyśle. Prace prowadzone w ramach Projektu Kwantowe nanostruktury półprzewodnikowe do zastosowań w biologii i medycynie. Rozwój komercjalizacji nowej generacji urządzeń diagnostyki molekularnej opartych o nowe polskie przyrządy półprzewodnikowe, zgodne będą z celami I osi priorytetowej PO IG 2007-2013, przyczyniając się do zwiększenia znaczenia sektora nauki w gospodarce, poprzez realizację prac B+R w kierunkach uznanych za priorytetowe dla rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Projekt realizowany jest przez Konsorcjum NANOBIOM, do którego należy 7 instytucji naukowych: Instytut Fizyki PAN, będący jednocześnie Koordynatorem Konsorcjum, Instytut Wysokich Ciśnień PAN, Instytut Chemii Fizycznej PAN, Wydział Elektroniki Mikrosystemów i Fotoniki Politechniki Wrocławskiej, Instytut Technologii Elektronowej, Instytut Biologii Doświadczalnej Polskiej Akademii Nauk oraz Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego. Proszę powiedzieć, jakiego typu działania prowadzą Państwo w ramach promowania projektów? Promocja naszego projektu polega przede wszystkim na: wykonaniu tablic informacyjnych, zewnętrznych i wewnętrznych, utworzeniu portalu internetowego, wykonaniu materiałów promocyjnych, takich jak: długopisy, notesy, ulotki, koperty, wydrukowaniu ulotek informacyjnych o projekcie, organizacji oraz udziale w konferencjach naukowych, organizacji akcji popularyzujących tematykę projektu: wykłady, zwiedzanie, lekcje dla młodzieży, zamieszczaniu w publikacjach naukowych informacji o współfinansowaniu publikacji ze środków Unii Europejskiej, organizacji otwartych sesji sprawozdawczych z realizacji projektu. Czy wszystkie z tych działań są obowiązkowe? Obowiązkowym działaniem dla każdego Beneficjenta jest wykonanie tablic informacyjnych. Pozostałe elementy promocji są dodatkowe, jednakże do ich wykonania zobowiązaliśmy się z kolei w studium wykonalności projektu. Dostaliśmy na to określoną wysokość środków finansowych i z ich realizacji będziemy rozliczani np. podczas kontroli. Czy Instytucja dofinansowująca zobowiązała Państwa do umieszczenia konkretnych elementów na narzędziach promocji? Dokumenty określające zasady promocji (m.in. Przewodnik w Zakresie Promocji Projektów Finansowanych w Ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013 dla Beneficjentów i Instytucji Zaangażowanych we Wdrażanie Programu oraz Strategia Komunikacji Funduszy Europejskich w Polsce w ramach Narodowej Strategii Spójności na lata 2007-2013 ) w sposób jednoznaczny określają, jakie elementy powinny znaleźć się na przedmiotach promujących projekt. Elementy graficzne to przede wszystkim flaga UE i logo Narodowej Strategii Spójności. Informacje merytoryczne to słowne odwołanie do UE, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, a także zawarcie informacji nt. wartości inwestycji w tym udziału środków europejskich i wysokości wkładu budżetu państwa. 7

INNOWACJA W REGIONIE Jak Pani ocenia zasady określające elementy obowiązkowe komunikatu promocyjnego, czy są zrozumiale opisane? Zasady promocji generalnie opisane są w dokumentach w sposób zrozumiały. Jeżeli w niektórych miejscach pojawiają się wątpliwości, to zawsze w takiej sytuacji można liczyć na uprzejmość pracowników Instytucji Pośredniczącej (w przypadku naszego projektu jest to Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego). Czy w Państwa zespołach są osoby odpowiedzialne wyłącznie za działania promocyjno-informacyjne? Tak, mamy w naszym zespole jedną osobę, która zajmuje się tylko promocją naszego projektu. Beneficjenci chętnie skorzystaliby z rady, która pomogłaby im uchronić się przed błędami. Czy może Pani dać naszym Czytelnikom przydatne wskazówki? Radzimy przede wszystkim zapoznać się z podstawami prawnymi działań informacyjno-promocyjnych w Unii Europejskiej (Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006; Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1828/2006), jak również dokumentami polskimi w zakresie informacji i promocji funduszy europejskich 2007-2013. Zapraszamy również do obejrzenia portalu internetowego projektu: http://info.ifpan.edu.pl/nanobiom/ oraz do kontaktu z nami. Chętnie podzielimy się zdobytym doświadczeniem. Dziękuję za rozmowę 8

INNOWACJA W REGIONIE ROZMOWA Z ANNĄ SZAJDAK, Kierownikiem Portfela Projektów NanoMat oraz Katarzyną Swinarską, Kierownikiem Portfela Projektów BioMed, z Wrocławskiego Centrum Badań EIT +, Beneficjenta Poddziałania 1.1.2 PO IG. Anna Szajdak Kierownik Portfela Projektów NanoMat Katarzyna Swinarska Kierownik Portfela Projektów BioMed Wrocławskie Centrum Badań EIT realizuje dwa projekty dofinansowywane w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Czy mogą Panie w kilku zdaniach opisać na czym polega ich innowacyjność? Obydwa projekty mają charakter badawczo-rozwojowy i cechuje je bardzo wysoki stopień zaawansowania proponowanych rozwiązań technologicznych. W ramach projektu Biotechnologie i zaawansowane technologie medyczne BioMed, proponujemy skonstruowanie bionanocząstek wykorzystywanych do dostarczania leków, obrazowania i diagnostyki. Ponadto, przewidujemy opracowanie metody standardowego oznaczania substancji halucynogennych w materiale biologicznym, opracowanie testów diagnostycznych umożliwiających szybkie i precyzyjne kwalifikowanie pacjentów do terapii celowanej, skonstruowanie nowych związków mających zastosowanie w terapii przeciwbakteryjnej, czy zaprojektowanie nowych leków przeciwwirusowych. W ramach projektu Wykorzystanie nanotechnologii w nowoczesnych materiałach NanoMat, przewidujemy prace nad takimi innowacyjnymi materiałami, jak: materiały molekularne, w tym polimery, związki i struktury półprzewodnikowe, materiały magnetyczne, kompozyty, ceramiki, materiały porowate i otrzymywane technologią zol-żel. Materiały otrzymane w wyniku przeprowadzonych badań znajdą zastosowanie w technice, medycynie i ochronie środowiska. Obydwa projekty stwarzają możliwości opracowania oraz wdrożenia niespotykanych do tej pory w kraju rozwiązań technologicznych. Zakładana jest również komercjalizacja wyników badań, która w pierwszej kolejności będzie realizowana przez firmy ulokowane w obszarach parków technologicznych. Innowacyjność projektów polega również na ich Beneficjencie Wrocławskim Centrum Badań EIT+, które jest spółką prawa handlowego, powołaną przez lokalne władze samorządowe i 4 wrocławskie uczelnie, właśnie w celu realizacji ww. projektów. Takie rozwiązanie ma ułatwić zarządzanie projektami i umożliwić transfer wypracowanych w ich ramach rozwiązań bezpośrednio do gospodarki. Proszę powiedzieć, jakiego typu działania prowadzą Państwo w ramach promowania projektów? W ramach obydwu projektów podjęto szereg działań promocyjnych. Opracowano projekt graficzny i wydano drukiem ulotki i foldery projektowe oraz materiały promocyjne, takie jak bannery, plakaty, teczki i notesy. Przygotowano projekty witryn internetowych obydwu projektów, które będą rozbudowywane i uzupełniane w miarę postępu prac nad badaniami. Współorganizowano 4 międzynarodowe konferencje naukowe i prezentowano projekty na licznych krajowych i międzynarodowych spotkaniach, targach i innych imprezach naukowych, np. na największym światowym forum branżowym w dziedzinie biotechnologii Bio International Convention, które odbyło się w maju br. w Atlancie, czy na międzynarodowej konferencji EuroNanoForum, zorganizowanej w Pradze w czerwcu 2009 r. Opublikowano również liczne artykuły i wywiady w prasie regionalnej prezentujące założenia i cele obydwu projektów. Przewidujemy także zorganizowanie konferencji otwierającej projekt, sukcesywne wydawanie publikacji prezentujących wyniki badań oraz udział w branżowych spotkaniach i targach z udziałem firm zainteresowanych wykorzystaniem tych rezultatów. Czy wszystkie z tych działań są działaniami obowiązkowymi dla Beneficjenta funduszy w ramach PO IG? Powyższe działania są działaniami zalecanymi przez Instytucję Pośredniczącą i są finansowane z budżetu projektu. 9

INNOWACJA W REGIONIE Czy Instytucja dofinansowująca zobowiązała Państwa do umieszczenia konkretnych elementów na narzędziach promocji? Zgodnie z zaleceniami Przewodnika w zakresie promocji projektów finansowanych w ramach PO IG, wszystkie materiały i komunikaty związane z projektem powinny być opatrzone logiem Unii Europejskiej i Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka oraz informacją o uzyskanym dofinansowaniu ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Przewodnik szczegółowo określa zasady korzystania z logotypów w różnych wariantach, np. na materiałach drukowanych, tablicach informacyjnych, czy na stronie internetowej. Spółka Wrocławskie Centrum Badań EIT+ stosowała powyższe zlecenia podczas wszystkich opisanych wcześniej działań promocyjnych. Jak Panie oceniają zasady określające elementy obowiązkowe komunikatu promocyjnego, czy są zrozumiale opisane? Tak, naszym zdaniem zasady opisane w ww. Przewodniku są przejrzyste, choć bardzo szczegółowe i restrykcyjnie egzekwowane, co może być pewnym utrudnieniem dla Beneficjentów. 10 Czy w zespołach projektów BioMed i NanoMat są osoby odpowiedzialne wyłącznie za działania promocyjno-informacyjne? W chwili obecnej zagadnieniami związanymi z promocją projektów zajmuje się koordynator ds. promocji spółki, którego część etatu jest rozliczana w projektach. Docelowo, wraz z rozwojem prac badawczych i innych działań w ramach projektów, zakładamy zatrudnienie 1-2 osób zajmujących się wyłącznie promocją projektu BioMed i NanoMat. Zależy nam bowiem, aby działania te były prowadzone w sposób kompleksowy i profesjonalny. Beneficjenci chętnie skorzystaliby z rady, która pomogłaby im uchronić się przed błędami. Czy mogą Panie dać naszym Czytelnikom przydatne wskazówki? Działania promocyjne wszystkich projektów finansowanych ze środków UE są bardzo istotnym elementem ich realizacji i dlatego należy do nich podejść profesjonalnie. Beneficjent powinien poszukiwać różnorodnych form promocji, mając jednak na uwadze sztywne reguły i zasady, którym działania te muszą być podporządkowane. Doradzamy więc umiarkowaną innowacyjność w działaniach promocyjnych. Dziękuję za rozmowę

NA OSI WIEDZA INNOWACJA PYTANIA DO SYGNATARIUSZY PAKTU DLA WIEDZY Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego wspólnie z organizacjami pozarządowymi oraz instytucjami reprezentującymi środowiska biznesu, nauki i mediów, podejmuje działania na rzecz promowania nauki jako podstawy rozwoju gospodarczego i społecznego Polski. Jednym z efektów tej współpracy było powołanie w ubiegłym roku Paktu dla Wiedzy. To inicjatywa mająca na celu promocję wiedzy jako jedynego trwałego źródła wzrostu gospodarczego. Istotną rolę w realizacji misji Paktu mogą odegrać fundusze europejskie, wspierając realizację wybitnych projektów naukowo-badawczych. Na łamach biuletynu będziemy prezentować Państwu opinie przedstawicieli instytucji naukowych, organizacji pozarządowych, środowisk gospodarczych oraz medialnych na temat wiedzy, innowacji i gospodarki. Zapraszamy do lektury. Mieczysław Bąk Z-ca Sekretarza Generalnego ds. polityki gospodarczej w Krajowej Izbie Gospodarczej Proszę dokończyć zdanie Nauka to dla mnie możliwość poznawania i interpretacji naszego otoczenia. Pomagając nam poznawać świat, nauka powinna jednak dawać również szanse na tworzenie warunków bardziej komfortowego i ciekawego życia. W mojej ocenie funkcje poznawcze powinny wiązać się z praktycznymi zastosowaniami. Wiedza to jedyne trwałe źródło wzrostu gospodarczego jak Pan interpretuje te słowa? Sama wiedza nie gwarantuje nam trwałego wzrostu gospodarczego. W historii nauki znajdujemy przykłady, kiedy to osiągnięcia wiedzy nie przekładały się na wzrost gospodarczy, jak to miało miejsce np. w starożytnych Chinach. Wiedza może być trwałym źródłem wzrostu gospodarczego, pod warunkiem, że stworzone zostaną mechanizmy wykorzystywania przez gospodarkę rezultatów wypracowanych w instytucjach badawczych. Powstanie tych mechanizmów ułatwia budowanie przez firmy korzystające z wyników badań przewag konkurencyjnych w wytwarzanych produktach i świadczonych usługach, które dzięki innowacyjności są lepsze od produktów konkurencji. Co należy zrobić, aby wzmocnić współpracę pomiędzy naukowcami a przedstawicielami sektora gospodarczego w Polsce? Naukowcy i przedsiębiorcy powinni lepiej poznać wzajemne oczekiwania i uwarunkowania, co wymaga usprawnienia wymiany informacji. Ostatnie badania, przeprowadzone przez Instytut KIG, pokazały, że zarówno badacze, jak i przedsiębiorcy mają podobne systemy wartości, co może bardzo ułatwiać współpracę. Przedsiębiorcy nie zawsze mają świadomość uwarunkowań kariery akademickiej i jej zbyt słabego przełożenia na działalność praktyczną. Silniejsze powiązania kariery akademickiej z działalnością B+R byłyby bardzo pożądane. Wskazane byłoby także lepsze zrozumienie przez pracowników nauki dla presji czasowej, w jakiej działają firmy. 11 Które z polskich odkryć ma dla Pana szczególne znaczenie? Dla mnie szczególnie ważne było odkrycie planet spoza Układu Słonecznego, przez Aleksandra Wolszczana. Odkrycie to ukazuje potencjał polskich badaczy, pracujących w dobrze wyposażonych ośrodkach, w międzynarodowych zespołach, dowodząc, że warto podobne warunki tworzyć w Polsce.

NA OSI WIEDZA INNOWACJA Dr Ewa Kochańska, Prezes Stowarzyszenia Doradców Gospodarczych Pro-Akademia Proszę dokończyć zdanie Nauka to dla mnie bez wątpienia sposób na życie i źródło osobistej satysfakcji. Po 13 latach pracy na uczelni uznałam, że praktyka gospodarcza oferuje tak wiele fascynujących wyzwań, że należy spróbować powiązać pasję badacza i nauczyciela akademickiego ze zdobywaniem wiedzy o realnych procesach gospodarczych, toczących się w przełomowym dla Polski i Europie okresie. Jestem zdania, że dziś, po latach pracy jako doradca gospodarczy jestem lepszym wykładowcą, bo potrafię poprzeć wiedzę teoretyczną przykładami rzeczywistych rozwiązań i doświadczeniami konkretnych ludzi. Nic lepiej nie sprzyja przyswajaniu wiedzy, niż możliwość przyjrzenia się, jak teoria sprawdza się w praktyce. Wiedza to jedyne trwałe źródło wzrostu gospodarczego jak Pani interpretuje te słowa? Współczesny świat powoli wyczerpuje możliwość wzrostu i rozwoju gospodarczego w oparciu o bogactwa naturalne, czy zasoby taniej siły roboczej. U podstaw trwałego wzrostu leży przewaga wiedzy, technologii, nowoczesnych rozwiązań organizacyjnych. Niemcy są największym na świecie eksporterem wcale nie dlatego, że dysponują największym potencjałem gospodarczym, czy zaawansowanymi, innowacyjnymi produktami, lecz dlatego, że wynaleźli sposób na zorganizowanie systemu eksportu, który wykorzystuje potencjał rynku odbiorcy. Nie warto kupować nowej maszyny, ani inwestować w linię technologiczną, jeśli wcześniej nie pozna się tendencji rynkowych, nie przewidzi trafnie potrzeb i zmieniającej się koniunktury na rynku lokalnym, regionalnym, asortymentowym itd. Warto poświęcić czas i dużo wysiłku, aby posiąść tę wiedzę, bo tak naprawdę, to jedyna pewna inwestycja z gwarantowanym zwrotem! Co należy zrobić, aby wzmocnić współpracę pomiędzy naukowcami a przedstawicielami sektora gospodarczego w Polsce? Dziś sfera nauki i gospodarki w Polsce to dwa odrębne światy jak Ziemia i Księżyc: widzą się nawzajem, ciążą ku sobie, ale nie przenikają się, nie mają wspólnych trajektorii lotów Czy zatem współpraca nie jest możliwa? Oczywiście, że jest możliwa, ale potrzebne są poważne zmiany systemowe w obszarze nauki i szkolnictwa wyższego. Zmiany te powinny dotyczyć innego rozłożenia akcentów w finansowaniu uczelni i instytutów naukowych, innych założeń dla budowania kariery naukowej przez pracowników uczelni oraz wymagań stawianych wykładowcom. Inaczej też należałoby wspierać przedsiębiorcę, który np. decyduje się na utworzenie centrum badawczo-rozwojowego. Obecne wymagania formalne, bariery finansowe, a przede wszystkim niewielkie korzyści, płynące nie wprost z faktu bycia centrum badawczo-rozwojowym, nie są dobrym prognostykiem dla rozwoju polskiej innowacyjności. W mojej opinii jednym z ważniejszych stymulatorów, który może pomóc w budowaniu realnej, atrakcyjnej dla obu stron współpracy pomiędzy nauką i gospodarką, jest wykreowanie systemu wsparcia dla nawiązywania kontaktów międzynarodowych przez polskie uczelnie. Powinny one, niezależnie od specjalności, szukać możliwości wchodzenia w partnerstwa realizujące projekty międzynarodowe, łącznie z budowaniem międzynarodowych zespołów badawczych. To jest trudne, ale nie sposób przecenić spill-over korzyści Warto postarać się zaadoptować i przenieść na polski grunt najlepsze praktyki w zakresie finansowania sfery R&D 1 przez biznes. A jest się od kogo uczyć: system współpracy gospodarki i nauki znakomicie działa w Japonii i USA, a wśród państw europejskich w Szwecji i Finlandii. Które z polskich odkryć ma dla Pani szczególne znaczenie? Bardzo interesuje mnie rozwój energetyki odnawialnej oraz budownictwo pasywne: samowystarczalne, inteligentne, energooszczędne. Przyznaję, że czekam na polskie wynalazki w tym zakresie. I proszę mi nie mówić, że brakuje pieniędzy. Znam wiele źródeł, z których prace naukowo-badawcze w tym obszarze mogą zostać sfinansowane. 1. Research & Development sfera B+R badania i rozwój 12

PYTANIA I ODPOWIEDZI n Jakie formy przybierać powinna promocja realizowanego projektu? Obowiązkowe formy promocji to: tablice informacyjne i pamiątkowe (wmurowane do 6 miesięcy od daty zakończenia projektu) - obowiązkowe dla projektów, w których wkład publiczny przekracza 500 tys. euro, informacje w umowach z pracownikami o finansowaniu ich wynagrodzenia ze środków PO IG lub podpisane przez pracowników oświadczenia, naklejki informacyjne na sprzęcie i stanowiskach pracy, finansowanych ze środków PO IG. Inne proponowane kanały komunikacji: strona internetowa, materiały drukowane: ulotki, broszury, plakaty, informacje prasowe, spotkania, konferencje, targi, spotkania branżowe, materiały promocyjne, papier firmowy, koperty. 13 n Jak powinny być oznakowane nisko-cenne środki trwałe (poniżej 3 500 PLN) oraz aparatura naukowo-badawcza zakupiona w ramach projektu? W celu oznaczenia środków trwałych należy stosować naklejki/plakietki informacyjne. Ich układ zawierać powinien: - logo Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, - emblemat Unii Europejskiej z podpisem Unia Europejska oraz Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, - ewentualnie tytuł projektu. W przypadku produktów o bardzo małych gabarytach, na których niemożliwe jest zamieszczenie czytelnej informacji o współfinansowaniu, dopuszcza się zamieszczenie informacji o współfinansowaniu na opakowaniu/etui produktu. Powinno być ono dostępne i przechowywane w jednym miejscu wraz z użytkowanym produktem. Przykład naklejki informacyjnej znaleźć można w Przewodniku w zakresie promocji projektów finansowanych w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013 dla Beneficjentów i instytucji zaangażowanych we wdrażanie Programu. n W jaki sposób należy opracować projekt graficzny publikacji wydanej w ramach realizowanego projektu? Opracowując układ graficzny publikacji na tylnej zewnętrznej okładce, należy zamieścić znaki graficzne w następującej kolejności: logo Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, logo instytucji, flaga Unii Europejskiej z odwołaniem słownym do UE i EFRR. Dodatkowo, może się tu znaleźć informacja o współfinansowaniu publikacji. Na przedniej okładce powinny znaleźć się tylko znaki graficzne. We wszystkich publikacjach powinna znaleźć się informacja, że dystrybuowana jest ona bezpłatnie. Przykładowe wzory publikacji znajdują się w Księdze Identyfikacji Wizualnej (tzw. Księdze Znaku) oraz Przewodniku w zakresie promocji projektów finansowanych w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007-2013 dla Beneficjentów i instytucji zaangażowanych we wdrażanie Programu.

PYTANIA I ODPOWIEDZI n Czy, jeśli inwestycja w ramach Działania 2.1 PO IG będzie prowadzona jednocześnie w kilkunastu lokalizacjach na terenie miasta, to tablice informacyjne muszą stanąć w każdej z tych lokalizacji, czy tylko w głównej? Tablica informacyjna powinna znaleźć się wszędzie tam, gdzie dokonana została inwestycja w ramach realizowanego projektu. n Czy dokumenty związane z realizacja przetargów należy oznaczyć logotypem Programu Innowacyjna Gospodarka i emblematem Unii Europejskiej? Tak. Obowiązki Beneficjentów w zakresie informowania opinii publicznej o pomocy otrzymanej z funduszy unijnych wynikają z artykułu 8 Rozporządzenia wykonawczego Komisji Europejskiej nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 r.. Zgodnie z nim, Beneficjent Programu jest odpowiedzialny za informowanie w sposób wyraźny o fakcie, że dana operacja, przeprowadzona w związku z realizacją projektu, jest współfinansowana z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Zatem oznaczenia w postaci emblematu Unii Europejskiej wraz z odwołaniem słownym oraz logo Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, powinny być umieszczone na całości dokumentacji związanej z projektem. Ponadto zaleca się, aby korespondencja prowadzona z innymi organami i instytucjami w zakresie realizacji projektu, również zawierała takie oznaczenia. 14 n Jakie są obowiązkowe elementy tablicy informacyjnej? Tablica informacyjna powinna zawierać przynajmniej: - logo Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, - emblemat Unii Europejskiej z podpisem Unia Europejska, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, - informację o współfinansowaniu projektu ze środków EFRR w dolnej części tablicy, - nazwę realizowanego projektu, jego łączny budżet i wysokość dofinansowania ze środków UE, - okres realizacji projektu, - hasło promocyjne przeznaczone dla PO IG.

KALENDARIUM HARMONOGRAM REALIZACJI DZIAŁAŃ W TRYBIE KONKURSOWYM W RAMACH PO IG (nowe nabory w 2009 r.) Działanie PO IG Poddziałanie Data rozpoczęcia naboru Miejsce ogłoszenia naboru Priorytet I Badania i rozwój nowoczesnych technologii Projekt Fundacji na rzecz Nauki Polskiej tryb indywidualny Wsparcie dla odbiorców ostatecznych: Termin ukończenia naboru Wartość dofinansowania dla projektów w ramach całego naboru Program VENTURES Konkurs 2 sierpień/wrzesień 2009 Strona internetowa FNP: www.fnp.org.pl 31 października 2009 1 000 000 PLN Działanie 1.2 Wzmocnienie potencjału kadrowego nauki Program TEAM Program MIĘDZYNARODOWE PROJEKTY DOKTORANCKIE Konkurs 2 lipiec/sierpień 2009 Konkurs 3 lipiec 2009 Strona internetowa FNP: www.fnp.org.pl Strona internetowa FNP: www.fnp.org.pl 30 września 2009 15 500 000 PLN 31 października 2009 30 000 000 PLN 15 Program WELCOME Konkurs 3 lipiec 2009 Strona internetowa FNP: www.fnp.org.pl 15 kwietnia 2010 30 000 000 PLN Działanie 1.3 Wsparcie projektów B+R na rzecz przedsiębiorców realizowanych przez jednostki naukowe Poddziałanie 1.3.2 Wsparcie ochrony własności przemysłowej 2 konkurs 1 września 2009 Strony internetowe: www.funduszestrukturalne.gov.pl www.konkurencyjnosc.gov.pl www.nauka.gov.pl www.opi.org.pl 30 września 2009 13 742 393 PLN 1 (3 134 670 euro) RAZEM I Oś Priorytetowa PO IG 2 1 993 615 071 PLN (454 747 963 euro) RAZEM II Oś Priorytetowa PO IG 2 RAZEM I i II Oś Priorytetowa PO IG 2 975 586 132 PLN (222 533 333 euro) 2 969 201 203 PLN (677 281 296 euro) 1) Kwota w PLN została wyliczona w oparciu o kurs wymiany walut, ogłoszony przez EBC na dzień 29.01.2009 r. Zostanie ona zaktualizowana przed podpisaniem umów o dofinansowanie projektu, w oparciu o stosowny kurs euro (kurs wymiany walut z przedostatniego dnia roboczego w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym udzielono wsparcia). 2) Łączna wartość wszystkich projektów, w tym także już realizowanych.

W SKRÓCIE PODPISANIE UMOWY O DOFINANSOWANIE PROJEKTU CENTRUM ZAAWANSOWANYCH MATERIAŁÓW I TECHNOLOGII W RAMACH PO IG. Ponad 359 mln zł przekaże Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego na budowę Centrum Zaawansowanych Materiałów i Technologii CEZAMAT. 17 września miało miejsce uroczyste podpisanie umowy o dofinansowanie projektu przez minister nauki i szkolnictwa wyższego, prof. Barbarę Kudrycką oraz rektora Politechniki Warszawskiej, prof. dr hab. inż. Włodzimierza Kurnika. W wyniku realizacji projektu powstanie nowoczesne centrum, prowadzące badania skoncentrowane wokół szeroko pojętych dziedzin: mikroelektroniki, optoelektroniki, nanoelektroniki oraz bioelektroniki, jak również inżynierii mikro-materiałów i nanomateriałów wielofunkcyjnych. Utworzenie zintegrowanego ośrodka infrastruktury badawczej, umożliwiającego wykonywanie zaawansowanych badań na wszystkich ich etapach, stworzy nowe możliwości kompleksowego rozwoju polskiej nauki i wzrostu konkurencyjności lokalnych jednostek naukowych na rynku zaawansowanych materiałów i technologii. 16

Zapraszamy do współpracy przy Funduszach na Naukę i Szkolnictwo Wyższe Prosimy o przesyłanie opinii i sugestii na adres: biuletyn.fundusze@nauka.gov.pl Zespół redakcyjny Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego ul. Wspólna 1/3 ul. Hoża 20 (wejście główne) 00-529 Warszawa 53 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego