Sławomir Turkowski SYTUACJA PRAWNA PRZEDSIĘBIORCY PODCZAS KONTROLI jak zachować się podczas kontroli jak bronić się przed nią, gdy jest bezprawna WARSZAWA 2012
2 SYTUACJA PRAWNA PRZEDSIĘBIORCY PODCZAS KONTROLI Sławomir Turkowski WARSZAWA 2012
3 SYTUACJA PRAWNA PRZEDSIĘBIORCY PODCZAS KONTROLI Sławomir Turkowski Stan prawny na dzień 5 listopada 2012 r. Wydanie I Copyright by Sławomir Turkowski ISBN: 978-83-935855-4-0
4 SPIS TREŚCI WSTĘP... 12 Ogólne cele kontroli... 13 Nadzór, rewizja, inspekcja i weryfikacja... 13 Nieobecność przedsiębiorcy podczas czynności kontrolnych... 14 Prawa i obowiązki kontrolującego... 15 Postępowanie w razie wątpliwości... 16 Dokumentacja związana z kontrolą... 16 Informacje, które muszą znaleźć się w książce... 18 Status przedsiębiorcy... 19 Okres trwania czynności kontrolnych... 20 Ramy czasowe wyznaczone przez orzecznictwo... 21 Czas trwania wszystkich kontroli... 21 Rekomendacja komisji europejskiej... 22 Przedsiębiorca niezależny, partnerski oraz powiązany... 22 Wyjątkowe przesłanki wydłużenia czasu kontroli... 23 Przerwy w czynnościach kontrolnych... 24 Brak przesłanek do stosowania art. 38 ustawy o swobodzie działalności... 25 Przesłanki braku stosowania ograniczeń czasu kontroli... 26 Kontrole następcze...27 Podmioty wyłączone z ogólnych zasad kontroli... 28 Konwencja nr 81 międzynarodowej organizacji pracy o inspekcji pracy... 29 Zakres sprzeciwu przedsiębiorcy w zakresie kontroli... 29 Sprzeciw - odniesienie do przepisów... 30 Zabezpieczenie dowodów przez organ kontrolujący... 30 Odszkodowanie za szkodę spowodowaną kontrolą... 32 Obowiązki kontrolera przed przystąpieniem do czynności kontrolnych... 32
5 Elementy, które powinno zawierać upoważnienie do przeprowadzenia kontroli... 33 Prawo do milczenia... 34 Obowiązki przedsiębiorcy podczas kontroli... 36 Uprawnienia inspektora kontroli... 36 Kontrola Państwowej Inspekcji Pracy Instytucja PIP i jej zadania... 38 Zakres działań PIP... 38 Organy PIP... 39 Zakres działania głównego inspektora pracy... 39 Zakres działania okręgowego inspektora pracy... 40 Kontrole problemowe i diagnozujące... 41 Uprawnienia przysługujące PIP... 42 Uprawnienia inspektora państwowej inspekcji pracy podczas kontroli... 43 Uprawnienia inspektora pracy w związku z badaniem legalności zatrudnienia... 44 Środki prawne przysługujące inspektorom pracy... 45 Decyzja... 45 Wystąpienie... 45 Uprawnienia kontrolowanego przedsiębiorcy... 46 Elementy upoważnienia do przeprowadzania kontroli... 46 Upoważnienie do przeprowadzenia kontroli...47 Uprawnienia kontrolującego...47 Postępowanie po otrzymaniu decyzji...47 Zakres podmiotowy kontroli... 48 Współpraca... 49 Procedura kontrolna... 50 Wszczęcie kontroli... 50 Wzór legitymacji służbowej inspektora pracy... 51 Przykład upoważnienia do kontroli... 53
6 Upoważnienie do kontroli... 53 Protokół kontroli... 54 Zastrzeżenia do protokołu...55 Notatka urzędowa... 56 Wyniki kontroli... 56 Decyzja... 57 Odwołanie od decyzji... 57 Decyzje (nakazy i zakazy)... 57 Wystąpienie i zawiadomienia... 58 Odpowiedzialność przedsiębiorcy za nieprzestrzeganie przepisów prawa pracy... 59 Obowiązki kontrolowanego przedsiębiorcy... 59 Kontrola Państwowej Inspekcji Handlowej Instytucja PIH... 60 Zadania PIH... 60 Kogo nie dotyczy kontrola PIH... 61 Organy PIH... 62 Zlecenie przeprowadzenia dodatkowej kontroli... 62 Treść programu kontroli... 62 Zakres działania prezesa PIH... 63 Wszczęcie kontroli... 63 Upoważnienie do przeprowadzenia kontroli... 64 Obecność przedsiębiorcy podczas kontroli... 64 Nieobecność przedsiębiorcy podczas kontroli... 64 Uprawnienia osób dokonujących kontroli... 65 Wzór legitymacji inspektora PIH... 66 Ochrona know-how... 66 Zarządzenia w trakcie kontroli...67 Protokół kontroli...67
7 Kontrola uproszczona... 68 Zabezpieczenie dowodów... 68 Pobieranie próbek... 69 Kiedy nie pobiera się próbek... 70 Procedura pokontrolna... 70 Procedura mediacyjna... 70 Kontrola Państwowej Inspekcji Sanitarnej Instytucja PIS... 71 Zadania PIS (ogólnie)... 71 Cele PIS... 71 Zadania PIS w dziedzinie zapobiegania i zwalczania chorób...73 Organizacja PIS i jej organy...73 Decyzje inspektora w zakresie chorób zawodowych...74 Legitymacja kontrolującego...74 Uprawnienia inspektora sanitarnego... 75 Stwierdzenie uchybień i książka kontroli sanitarnej... 75 Koszty... 77 Kontrola Państwowej Inspekcji Farmaceutycznej Instytucja struktura Państwowej Inspekcji Farmaceutycznej... 78 Instytucja Państwowej Inspekcji Farmaceutycznej (nadzór)... 78 Inne zadania PIF...79 Kontrola PIF...79 Treść protokołu z kontroli/raport z inspekcji PIF... 80 Kto podpisuje protokół z kontroli/raport z inspekcji PIF... 80
8 Protokół z kontroli PIF... 81 Raport z inspekcji PIF... 81 Pobieranie próbek podczas kontroli... 81 Kontrola Państwowego Nadzoru Geodezyjnego i Kartograficznego Zadania PNGiK... 82 Kontrola Inspekcji Transportu Drogowego Cel funkcjonowania ITD... 82 Ograniczenia ITD... 83 Organizacja ITD... 83 Uprawnienia inspektora podczas kontroli... 83 Obowiązki kontrolowanego... 85 Protokół kontroli... 85 Procedura pokontrolna... 86 Legitymacja inspektora... 87 Odznaka inspektora... 87 Kontrola policji Instytucja policji... 88 Rodzaje czynności dokonywanych przez policję... 88 Uprawnienia policji przy wykonywaniu czynności... 88 Środki przymusu stosowane przez policję... 89 Organizacja policji... 90 Kontrola operacyjna... 91
9 Istota kontroli operacyjnej... 92 Procedura pokontrolna... 92 Odznaka policyjna... 93 Legitymacja policyjna... 94 Kontrola Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu Instytucja ABW... 95 Agencja wywiadu... 95 Zadania ABW... 95 Czynności podejmowane przez funkcjonariuszy ABW... 96 Zatrzymanie przez ABW... 96 Protokół z dokonanych czynności...97 Przeszukanie firmy...97 Procedura przeszukania... 98 Protokół z przeszukania... 98 Niezbędne elementy protokołu przesłuchania... 99 Zażalenie... 99 Kontrola operacyjna ABW... 100 Czas trwania kontroli operacyjnej... 100 Zakończenie kontroli operacyjnej... 101 Kontrola CBA Instytucja CBA... 102 Działalność godząca w interesy państwa... 102 Zadania CBA... 102
10 Czynności podejmowane przez funkcjonariuszy CBA... 104 Uprawnienia funkcjonariuszy CBA... 104 Zażalenie...105 Skutki niepodporządkowania się poleceniom...105 Kontrola operacyjna CBA... 106 Kontrola i upoważnienie do jej przeprowadzenia... 106 Czas trwania kontroli CBA... 106 Elementy upoważnienia do przeprowadzenia kontroli... 107 Wyłączenie funkcjonariusza... 107 Co może być dowodem... 107 Odmowa udzielenia wyjaśnień... 108 Oświadczenie kontrolowanego i protokół kontroli... 108 Skutki kontroli CBA... 109 Legitymacja funkcjonariusza CBA... 110 Kontrola skarbowa Zakres kontroli skarbowej... 111 Organy kontroli skarbowej... 113 Uprawnienia kontroli skarbowej... 113 Zażalenie i protokół z czynności... 114 Przymus bezpośredni... 114 Prawo użycia broni palnej... 115 Procedura kontrolna... 115 Elementy upoważnienia do kontroli... 116 Zakończenie kontroli... 116 Zatrzymanie... 117 Legitymacja inspektora kontroli skarbowej... 118 Kontrola krzyżowa... 118
11 Wywiad skarbowy Istota działania wywiadu skarbowego... 119 Kontrola operacyjna... 119 Zakończenie kontroli operacyjnej... 120 Czas trwania kontroli operacyjnej... 120 Kontrola podatkowa... 120 Cel kontroli podatkowej... 121 Reprezentacja przedsiębiorcy podczas kontroli podatkowej... 121 Obowiązek informowania o zamiarze kontroli... 122 Sprzeciw... 124 Dalsze zaskarżenie... 125 Upoważnienie do kontroli... 125 Kontrola na legitymację, czyli wyjątkowy przypadek wszczęcia kontroli... 127 Prowadzenie kontroli podatkowej i czas trwania kontroli... 127 Czas trwania kontroli...128 Przedłużenie czasu trwania kontroli... 129 Kontrola powtórna... 130 Ponaglenie jako sposób na przedłużającą się kontrolę... 130 Wzór ponaglenia... 131 Książka kontroli... 132 Protokół z kontroli i czynności pokontrolne... 133 Czynności pokontrolne... 133 Odszkodowanie za błędy kontrolujących... 134
12 WSTĘP Podmiotami uprawnionymi do kontroli polskich przedsiębiorstw są wszelkie organy administracji publicznej, których uprawnienia do dokonywania kontroli wynikają z właściwych ustaw. Zakres tych podmiotów jest niezwykle szeroki. Stanowi to m. in. efekt wprowadzonej w życie w 1988 roku ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Powiększająca się liczba podmiotów gospodarczych po transformacji i kształtowaniu się początków gospodarki rynkowej spowodowały konieczność powołania do życia instytucji, mogących podejmować wobec nich działania kontrolne pod kątem zgodności ich funkcjonowania z obowiązującym prawem. Organy uprawnione do kontroli przedsiębiorcy z uwagi na swoją właściwość miejscową oraz rzeczową można podzielić na dwie zasadnicze grupy: 1) organy administracji rządowej, 2) organy instytucji samorządowej. Organami, z którymi przedsiębiorcy mają najczęściej do czynienia, są przede wszystkim instytucje, posiadające przede głównie uprawnienia kontrolne i nadzorujące w aspekcie funkcjonowania przedsiębiorstw. Są to przede wszystkim: inspekcje pracy, inspekcje sanitarne, inspekcje handlowe, transportu drogowego, ochrony środowiska itp. Czynności o charakterze kontrolnym bądź nadzorującym powinny być prowadzone tylko i wyłącznie przez osoby do tego upoważnione. Należy jednak pamiętać, że nie jest warunkiem koniecznym, aby osoby te były pracownikami danej instytucji kontrolującej, w polskim systemie prawnym funkcjonują bowiem przepisy, które regulują te kwestie w sposób odrębny. Tylko w pełni świadomy swych praw przedsiębiorca może stawić czoła kontroli. W dzisiejszych czasach przy niskiej świadomości prawnej społeczeństwa i skomplikowanych przepisach wiedza ta jest najlepszym zabezpieczeniem przed przykrymi niespodziankami. Warto jednak pamiętać, że nie trzeba być prawnikiem czy ekonomistą, by poradzić sobie podczas kontroli. Wystarczy niezbędna wiedza w tym zakresie, a kontrola stanie się dla nas czymś naturalnym i oczywistym.