INSTRUKCJA SZACOWANIA KAPITAŁU WEWNĘTRZNEGO ORAZ OCENY ADEKWATNOŚCI KAPITAŁOWEJ W BANKU SPÓŁDZIELCZYM W KOŃSKICH

Załącznik Nr 3 do Uchwały Nr 8 /XII/15 Zarządu Banku Spółdzielczego w Końskich. z dnia 27-03- 2015r. Załącznik do Uchwały Nr 4/II./15 Rady Nadzorczej Banku Spółdzielczego w Końskich. z dnia 27 marca 2015r. INSTRUKCJA SZACOWANIA KAPITAŁU WEWNĘTRZNEGO ORAZ OCENY ADEKWATNOŚCI KAPITAŁOWEJ W BANKU SPÓŁDZIELCZYM W KOŃSKICH ( TEKST JEDNOLITY) Końskie, marzec 2015 1

Spis treści 1. Postanowienia ogólne... 3 2. Określenie istotności ryzyka bankowego... 11 3. Minimalne wymogi kapitałowe... 12 4. Dodatkowe wymogi kapitałowe... 17 5. Sumaryczny wewnętrzny wymóg kapitałowy... 35 6.Limity wymogów kapitałowych... 36 7. Zasady wyznaczania współczynnika wypłacalności... 36 8. Procedura przeglądu procesu szacowania wymogów wewnętrznych w Banku... 38 9. Testowanie warunków skrajnych... 39 10. Podział zadań w zakresie wyznaczania wymogów kapitałowych... 41 11. Postanowienia końcowe... 43 2

1. Postanowienia ogólne 1 Instrukcja oceny adekwatności kapitałowej, zwana dalej Instrukcją wprowadza w Banku Spółdzielczym w Końskich, zwanym w dalszej części Bankiem, zasady: 1. Ustalania pisemnych kryteriów uznawania poszczególnych rodzajów ryzyka za istotne. 2. Klasyfikacji ekspozycji kredytowych do poszczególnych kategorii na potrzeby obliczania wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka kredytowego. 3. Przypisywania ekspozycjom kredytowym wag ryzyka. 4. Przeprowadzania rachunku adekwatności kapitałowej z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka. 5. Przeglądu procesu oceny adekwatności kapitałowej. 6. Raportowania w zakresie minimalnych i wewnętrznych wymogów kapitałowych. 7. Podziału zadań i kontroli w procesie ustalania i przeglądu zasad ustalania wymogu kapitałowego. 2 Stosowane w dalszej części Instrukcji określenia oznaczają: 1. Ustawa Prawo bankowe - (Dz. U. z 2015 roku, poz. 128.) 2. KNF Komisja Nadzoru Finansowego. 3. Uchwały KNF - uchwały Komisji Nadzoru Finansowego. 4. Rozporządzenie UE Rozporządzenie 575/2013 Unii Europejskiej z dnia 26.06.2013r. 5. Dyrektywa UE Dyrektywa 2013/36 Unii Europejskiej z dnia 26.06.2013r. 6. Uchwała nr 258/2011 KNF z dnia 4 października 2011r.w sprawie szczegółowych zasad funkcjonowania systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej oraz szczegółowych warunków szacowania przez banki kapitału wewnętrznego i dokonywania przeglądów procesu szacowania i utrzymania kapitału wewnętrznego oraz zasad ustalania polityki zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze w banku. 7. Uchwała nr 208/2011 KNF z dnia 22 sierpnia 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad i warunków uwzględniania zaangażowań przy ustalaniu przestrzegania limitu koncentracji zaangażowań i limitu dużych zaangażowań z późn. Zmianami. 8. Uchwała w sprawie adekwatności kapitałowej - uchwała KNF 76/2010 z dnia 10 marca 2010r. w sprawie zakresu i szczegółowych zasad wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka z późn. zmianami. 9. Metoda standardowa wyznaczania wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka kredytowego metoda przyjęta przez Bank, określona w Rozporządzeniu UE w art. 111-235. 10. Ekspozycja oznacza pozycję aktywów lub pozycję pozabilansową. 11. Wartość ekspozycji kredytowej - wartość ekspozycji w przypadku aktywów równa wartości bilansowej a w przypadku udzielonych zobowiązań pozabilansowych równa ekwiwalentowi bilansowemu ekspozycji (klasyfikacja stosowana w metodzie standardowej). 3

12. Kategoria ekspozycji - jedna z kategorii, do której Bank kwalifikuje wszystkie swoje aktywa, zgodnie z Rozporządzeniem UE. Segmentacja aktywów (z podaniem pozycji planu kont lub/oraz odpowiednich pozycji sprawozdań finansowych) do odpowiednich klas ryzyka oraz przypisanie im odpowiednich wag ryzyka określona jest w załączniku nr 1 oraz definicje w załączniku nr 4 do niniejszej Instrukcji. 13. Ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec przedsiębiorców ekspozycje wobec przedsiębiorców oraz przedsiębiorców zagranicznych w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej ( Dz. U. Nr 173, poz. 1807 z późn. zm.) oraz osób fizycznych nie spełniających wymogów kwalifikowania do detalicznych ekspozycji kredytowych. Ekspozycjom lub ekspozycjom warunkowym wobec przedsiębiorców nadaje się wagę ryzyka 100% w rachunku adekwatności kapitałowej. Wobec przedsiębiorców stosuje się ujednolicone metodyki oceny zdolności kredytowej z możliwością zastosowania indywidualnego podejścia, w tym stosowania przez Zarząd w uzasadnionych przypadkach odstępstw od obowiązujących regulacji. 14. Ekspozycja detaliczna lub warunkowa ekspozycja detaliczna ekspozycja spełniająca następujące warunki: 1) ekspozycja jest ekspozycją wobec osoby lub osób fizycznych, lub wobec małego lub średniego przedsiębiorcy, przy czym za małego lub średniego przedsiębiorcę należy uznać podmiot spełniający, co najmniej jedno z następujących kryteriów: a. roczny obrót netto nie przekroczył w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych równowartości w złotych kwoty 50 000 000 euro, przeliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu sporządzenia bilansu przedsiębiorcy, b. suma aktywów bilansu na koniec co najmniej jednego z dwóch ostatnich lat nie przekroczyła równowartości w złotych kwoty 43 000 000 euro, przeliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu sporządzenia bilansu przedsiębiorcy; 2) ekspozycja jest jedną ze znacznej liczby ekspozycji cechujących się podobnymi właściwościami, dzięki którym ryzyka związane z tego rodzaju kredytami są znacznie zmniejszone; 3) całkowita kwota, którą dłużnik lub grupa powiązanych dłużników jest winna bankowi łącznie z wszelkimi przeterminowanymi ekspozycjami, jednak z wyłączeniem ekspozycji lub ekspozycji warunkowych efektywnie zabezpieczonych na nieruchomościach mieszkalnych, nie może według zebranych przez bank z należytą starannością informacji przekraczać równowartości w złotych kwoty 1.000.000 euro, przeliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu sprawozdawczym. 15. Za ekspozycje wymienione w ust.14 pkt.2) w Banku uznaje się ekspozycje, cechujące się podobną charakterystyką ryzyka kredytowego, które podlegają ocenie zdolności kredytowej przed i po udzieleniu kredytu (monitoring) w sposób określony dla danej grupy klientów, bez stosowania odstępstw od procedur wewnętrznych dotyczących oceny ryzyka. 4

16. Ekspozycja lub ekspozycja warunkowa zabezpieczona na nieruchomościach ekspozycja, dla której ustanowiono zabezpieczenie na nieruchomości, przy czym kwota tego zabezpieczenia jest nie niższa niż kwota ekspozycji bez uwzględnienia pomniejszenia o utworzone rezerwy celowe, uzyskane dyskonta i premie oraz odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. W przypadku ekspozycji zabezpieczonych na nieruchomościach mieszkalnych, spełniających wymagania określone w Instrukcji ustanawiania prawnych form zabezpieczeń Bank może przyjąć wagę ryzyka 35%. 17. Ekspozycji lub jakiejkolwiek części ekspozycji w pełni zabezpieczonej hipoteką na nieruchomości przypisuje się wagę ryzyka równą 100 %, jeżeli nie zostały spełnione warunki na mocy art. 125 i 126 Rozporządzenia UE, z wyjątkiem jakiejkolwiek części ekspozycji, którą przypisano do innej kategorii ekspozycji. Części ekspozycji, która przekracza wartość hipoteki na nieruchomość, przypisuje się wagę ryzyka mającą zastosowanie do niezabezpieczonych ekspozycji danego kontrahenta. 18. Ekspozycja przeterminowana ekspozycja, której przeterminowanie przekracza 90 dni, a przeterminowana kwota przekracza w przypadku ekspozycji detalicznych 500 złotych, zaś w przypadku pozostałych klas ekspozycji, przeterminowana kwota przekracza 3.000 złotych. 19. Aktywa płynne aktywa określone na podstawie Instrukcji zarządzania ryzykiem płynności Banku. 20. Pozycja walutowa całkowita pozycja Banku wyliczana na podstawie Instrukcji zarządzania ryzykiem walutowym w Banku. 21. Ryzyko istotne ryzyko związane z obszarem działalności Banku, wpływającym znacząco na generowane wyniki, bądź ryzyko objęte szczególnymi regulacjami i normami nadzorczymi; do ryzyk istotnych Bank zalicza również ryzyka, dla których pomiar ilościowy, zgodnie z niniejszą Instrukcją, przekracza wartości graniczne (limity) i Bank tworzy wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie tych ryzyk. 22. ICAAP proces oceny adekwatności kapitałowej Banku, spójny z procesem zarządzania ryzykami. Proces planowania kapitałowego jest elementem planowania całej działalności Banku, z uwzględnieniem istotnych ryzyk występujących w Banku. Cele szczegółowe w zakresie planowania zawarte są w Polityce zarządzania kapitałem stanowiącej uszczegółowienie Strategii zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka a długofalowe cele kapitałowe zawiera Strategia działania Banku. 23. Depozyty środki obce uwzględniające zobowiązania terminowe i bieżące wobec osób fizycznych oraz innych podmiotów nie będących uczestnikami obrotu na hurtowym rynku finansowym. 24. Portfel kredytowy- wielkość ekspozycji kredytowych brutto sektora finansowego ( z wyłączeniem banków) sektora niefinansowego oraz sektora instytucji rządowych. 25. Polityka informacyjna całokształt zagadnień dotyczących zobowiązań Banku do ujawniania informacji na temat jego profilu ryzyka oraz poziomu kapitału na zasadach określonych w uchwale KNF oraz Rozporządzeniu UE w sprawie ujawniania przez banki informacji (...). 5

26.Fundusze własne (uznany kapitał) wyliczany na podstawie Rozporządzenia UE oznacza sumę następujących elementów: a) kapitału Tier I, b) kapitału Tier II. 1. Kapitał Tier I Banku to suma kapitału podstawowego Tier I (CET 1) i kapitału dodatkowego Tier I (AT1). 2. Kapitał podstawowy Tier I (CET I) składa się z następujących pozycji z zastosowaniem wyłączeń, korekt i opcji alternatywnych o których mowa w Rozporządzeniu UE: a) Funduszu udziałowego b) ażio emisyjne związane z instrumentami określonymi w pkt a); c) Funduszu zasobowego; d) zyski zatrzymane; e) skumulowane inne całkowite dochody; f) kapitał rezerwowy; g) fundusz ogólnego ryzyka bankowego; h) niezrealizowane zyski i straty z tytułu posiadanych aktywów lub zobowiązań wycenianych do wartości godziwej; i) odliczenia do pozycji kapitału podstawowego Tier I, w tym: 1) straty za bieżący rok obrachunkowy, 2) wartości niematerialne i prawne, 3) aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego oparte na przyszłej rentowności, 4) aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego oparte na przyszłej rentowności i wynikające z różnic przejściowych, jeżeli ich wartość przekracza określone limity, 5) posiadane własne instrumenty kapitałowe, 6) udziały kapitałowe w kapitale podstawowym Tier I podmiotów sektora finansowego, jeżeli podmioty te mają z Bankiem krzyżowe powiązania kapitałowe, 7) udziały kapitałowe w kapitale podstawowym Tier I podmiotów sektora finansowego, jeżeli Bank dokonał znacznej inwestycji w te podmioty, 8) udziały kapitałowe w kapitale podstawowym Tier I podmiotów sektora finansowego, jeżeli Bank nie dokonał znacznej inwestycji w te podmioty i wartość tych udziałów przekracza określone limity, 9) kwotę ekspozycji znacznych pakietów akcji poza sektorem finansowym oraz pozycji sekurytyzacyjnych, jeżeli ich wartość przekracza ustalone limity (alternatywnie wobec kwoty tych ekspozycji może zostać zastosowana waga ryzyka 1 250 %). 3.Na kapitał dodatkowy Tier I (AT1) składają się następujące elementy: 6

a) instrumenty kapitałowe nie spełniające warunków określonych dla instrumentów kapitału podstawowego Tier I lub Tier II; b) ażio emisyjne związane z instrumentami określonymi w lit a; c) odliczenia do pozycji kapitału dodatkowego Tier I, w tym: 1) udziały kapitałowe w kapitale dodatkowym Tier I podmiotów sektora finansowego, jeżeli podmioty te mają z Bankiem krzyżowe powiązania kapitałowe, 2) udziały kapitałowe w kapitale dodatkowym Tier I podmiotów sektora finansowego, jeżeli Bank dokonał znacznej inwestycji w te podmioty, 3) udziały kapitałowe w kapitale dodatkowym Tier I podmiotów sektora finansowego, jeżeli Bank nie dokonał znacznej inwestycji w te podmioty i wartość tych udziałów przekracza określone limity.. 4.Na kapitał Tier II składają się następujące elementy: a. instrumenty kapitałowe nie spełniające warunków określonych dla instrumentów kapitału Tier I oraz pożyczki podporządkowane; b. ażio emisyjne związane z instrumentami określonymi w lit a; c. korekty z tytułu ogólnego ryzyka kredytowego przed skutkami podatkowymi w wysokości do maksymalnie 1,25 % kwot ekspozycji ważonych ryzykiem; d. odliczenia do pozycji kapitału Tier II, w tym: 1) udziały kapitałowe w kapitale Tier II podmiotów sektora finansowego, jeżeli podmioty te mają z Bankiem krzyżowe powiązania kapitałowe, 2) udziały kapitałowe w kapitale Tier II podmiotów sektora finansowego, jeżeli Bank dokonał znacznej inwestycji w te podmioty, 3) udziały kapitałowe w kapitale Tier II podmiotów sektora finansowego, jeżeli Bank nie dokonał znacznej inwestycji w te podmioty i wartość tych udziałów przekracza określone limity. 5.Kapitał założycielski: Kapitał Tier I (po pomniejszeniach wynikających z Rozporządzenia UE) pomniejszony o fundusz ogólnego ryzyka oraz docelowo o fundusz udziałowy (amortyzacja). 26. Instrument finansowy - forma zobowiązania pieniężnego jednego podmiotu względem drugiego; w działalności w Banku są to należności i zobowiązania, mające charakter zobowiązania pieniężnego Banku wobec innych podmiotów - pasywa Banku, oraz innych podmiotów wobec Banku - aktywa Banku, do instrumentów finansowych Bank zalicza również zobowiązania pozabilansowe. 27. Minimalne wymogi kapitałowe wymogi wyliczane na pokrycie ryzyk wynikające z ustawy Prawo bankowe, a ujęte w szczególności w Rozporządzeniu UE, obejmujące wymogi na pokrycie ryzyka kredytowego, rynkowego, przekroczenia limitu koncentracji zaangażowań w portfelu handlowym, przekroczenia progu koncentracji kapitałowej oraz operacyjnego. 28. Dodatkowe wymogi kapitałowe kapitałowe wymogi wewnętrzne wyliczone na ryzyka wymienione w Dyrektywie UE a uznane przez Bank za istotne oraz na ryzyka niedoszacowane w procesie wyznaczania minimalnych wymogów kapitałowych. 7

29. Wewnętrzne wymogi kapitałowe to suma wymogów minimalnych wyliczonych na podstawie zapisów niniejszej Instrukcji na ryzyka wymienione w Rozporządzeniu UE oraz wymogów dodatkowych wyliczonych na ryzyka ujęte w Dyrektywie UE, a uznane przez Bank za istotne oraz na ryzyka niedoszacowane w procesie wyznaczania minimalnych wymogów kapitałowych.. 30. Wewnętrzny współczynnik wypłacalności wskaźnik obliczony w procentach jako pomnożony przez 100 ułamek, którego licznikiem jest wartość funduszy własnych, zaś mianownikiem całkowita kwota ekspozycji na ryzyko tj. suma wewnętrznych wymogów kapitałowych przemnożona przez 12,5. 31. Wyliczanie wewnętrznego współczynnika wypłacalności, uwzględniającego łącznie wymogi minimalne oraz dodatkowe zapewnia agregację łącznej kwoty kapitału. 33. Ryzyko kredytowe - jest to ryzyko przedrozliczeniowe (ryzyko niewykonania zobowiązania przez kontrahenta utraty przyszłych przepływów w wyniku niewypłacalności kontrahenta) i ryzyko rozliczeniowe (ryzyko niewykonania zobowiązania przez kontrahenta w terminie umownym), a także ryzyko ceny instrumentu dłużnego jako rezultat spadku wiarygodności dłużnika. 33 a. Ryzyko inwestycji - ryzyko nieotrzymania planowanego zwrotu z instrumentu finansowego lub utraty zainwestowanych środków; 34.Ryzyko rynkowe - jest to ryzyko poniesienia straty wynikającej ze zmian kursów instrumentów finansowych i walut, wartości stopy procentowej oraz cen towarów; w przypadku Banku, ze względu na niską skalę prowadzonej działalności handlowej, ogranicza się w praktyce głównie do ryzyka walutowego. 35.Ryzyko walutowe - jest to ryzyko niekorzystnych zmian kursów walut obcych w stosunku do PLN, prowadzących do powstania znacznych strat w przypadku otwartych pozycji w walutach obcych; zmienność kursów walut związana jest z czynnikami całkowicie niezależnymi od Banku. 36. Ryzyko przekroczenia progu koncentracji kapitałowej- rozumiane jako przekroczenie limitu udziałów kapitałowych w instytucjach sektora finansowego oraz przekroczenia limitu znacznych pakietów akcji poza sektorem finansowym. 37. Ryzyko operacyjne możliwość wystąpienia straty wynikającej z niedostosowania lub zawodności procesów wewnętrznych, ludzi i systemów lub zdarzeń zewnętrznych, obejmując również ryzyko prawne, ryzyko braku zgodności oraz ryzyko systemów informatycznych. 37 a. Ryzyko prawne- ryzyko poniesienia strat na skutek błędnego lub zbyt późnego opracowania lub uchwalenia regulacji, ich niestabilności, zmian w orzecznictwie, błędnego ukształtowania stosunków prawnych, jakości dokumentacji formalno-prawnej czy niekorzystnych rozstrzygnięć sądów lub innych organów w sprawach spornych prowadzonych z innymi podmiotami. 37 b. Ryzyko braku zgodności - skutki nieprzestrzegania przepisów prawa, regulacji wewnętrznych oraz przyjętych przez Bank standardów postępowania w tym Zasad ładu korporacyjnego. 37 c. Ryzyko systemów informatycznych ryzyko związane z prawidłowym funkcjonowaniem obszarów technologii informacyjnej i bezpieczeństwa środowiska teleinformatycznego. Ryzyko to można określić jako niepewność związaną z prawidłowym, 8

efektywnym i bezpiecznym wspieraniem działalności Banku przez jego środowisko teleinformatyczne. 38. Ryzyko koncentracji zaangażowań jest to ryzyko niewykonania zobowiązania / zobowiązań przez pojedyncze (także powiązane kapitałowo lub organizacyjnie) podmioty oraz przez grupy podmiotów, w przypadku których prawdopodobieństwo niewykonania zobowiązania jest zależne od wspólnych czynników; ryzyko to związane jest ze zbyt dużym zaangażowaniem Banku wobec: a) pojedynczych klientów lub grup klientów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie, oraz podmiotów bankowych lub instytucji kredytowych b) tego samego sektora gospodarczego, c) tego samego instrumentu finansowego, d) tego samego rodzaju zabezpieczenia kredytowego, e) tego samego rejonu geograficznego. 39. Ryzyko stopy procentowej w księdze bankowej jest to ryzyko wynikające z narażenia aktualnego i przyszłego wyniku finansowego Banku (głównie wyniku odsetkowego) oraz posiadanych kapitałów (funduszy) na niekorzystny wpływ zmian niezależnych od Banku rynkowych stóp procentowych; ryzyko to związane jest z: a) ryzykiem niedopasowania terminów przeszacowania (ryzykiem przeszacowania), b) ryzykiem bazowym, c) ryzykiem opcji klienta, d) ryzykiem krzywej dochodowości. 40. Ryzyko płynności jest to ryzyko utraty zdolności do terminowego wywiązywania się z bieżących i przyszłych zobowiązań bilansowych i pozabilansowych w terminie ich wymagalności, bez ponoszenia nie akceptowalnych strat; ryzyko płynności jest jednym z najważniejszych ryzyk w działalności Banku. 41. Ryzyko biznesowe obejmuje ryzyka strategiczne, ryzyko wyniku finansowego, cyklu gospodarczego. Ryzyko wpływu zmian warunków makroekonomicznych na poziom pozostałych ryzyk oraz na adekwatność kapitałową. 42. Ryzyko cyklu gospodarczego jest to ryzyko wynikające z nieuwzględnienia przez wewnętrzne modele oceny ryzyka kredytowego wpływu cyklu gospodarczego, co wyznacza potrzebę wykonywania prognostycznych testów warunków skrajnych, identyfikujących możliwe zdarzenia lub zmiany w warunkach rynkowych, które mogą niekorzystnie wpłynąć na Bank. 43. Ryzyko kapitałowe jest to ryzyko niewłaściwej struktury posiadanych funduszy własnych w relacji dla skali i rodzaju działalności Banku lub ryzyko ewentualnych problemów Banku w pozyskaniu dodatkowego kapitału (funduszy), w szczególności, gdy proces ten musi być przeprowadzony szybko lub w okresie niesprzyjających warunków rynkowych. 44. Ryzyko modeli jest to ryzyko wynikające z niedoskonałości stosowanych modeli/ metodologii z zakresu oceny ryzyka kredytowego, operacyjnego, rynkowego, jak i innych ryzyk bankowych, czy też z niewłaściwego ich stosowania. 9

45. Ryzyko rezydualne jest to ryzyko związane ze stosowaniem przez Bank technik redukcji ryzyka kredytowego (form zabezpieczeń), które mogą być mniej efektywne niż oczekiwano w momencie ich przyjmowania. 46. Ryzyko strategiczne jest to obecne lub przewidywane ryzyko niekorzystnego oddziaływania na źródła przychodów Banku oraz w konsekwencji na wielkość posiadanych kapitałów (funduszy), wynikające ze zmian w otoczeniu biznesowym oraz z niekorzystnych decyzji biznesowych, wadliwej ich realizacji lub braku reakcji na zmiany w otoczeniu biznesowym. 47. Ryzyko transferowe jest to ryzyko niemożności wypełnienia przez dłużników Banku zobowiązań wobec Banku z powodu działań rządowych (w szczególności rządów krajów trzecich) w praktyce dotyczy to ograniczeń w możliwości dokonywania pieniężnych transferów zagranicznych. 48. Ryzyko utraty reputacji jest to obecne lub przewidywane ryzyko dla wyniku finansowego i kapitału, wynikające z negatywnego odbioru wizerunku Banku przez klientów, kontrahentów, akcjonariuszy lub regulatorów. 49. Ryzyko wyniku finansowego jest to ryzyko wynikające z niewłaściwej dywersyfikacji źródeł osiąganego wyniku finansowego (zysku) lub niezdolności Banku do utrzymania wystarczającego i stabilnego poziomu rentowności, wynikającego np. z zatwierdzonych przez Radę Nadzorczą planów finansowych; jeżeli Bank nie jest w stanie generować zysku na odpowiednim poziomie, skutkować to może ograniczeniem w skali jego działalności, ze względu na spadek możliwości efektywnego wzrostu funduszy własnych zabezpieczających podejmowane ryzyka. 50. Ryzyko nadmiernej dźwigni - oznacza ryzyko nadmiernej dźwigni zdefiniowane w art. 4 ust. 1 pkt 94) Rozporządzenia UE Nr 575/2013, tj. ryzyko wynikające z podatności Banku na zagrożenia z powodu dźwigni finansowej lub warunkowej dźwigni finansowej, które może wymagać podjęcia niezamierzonych działań korygujących plan biznesowy Banku, w tym awaryjnej sprzedaży aktywów mogącej przynieść straty lub spowodować konieczność korekty wyceny pozostałych aktywów. 51. Limity alokacji kapitału wewnętrznego określone w Polityce zarządzania kapitałem limity alokacji funduszy własnych Banku na wszystkie ryzyka zidentyfikowane w działalności Banku. Limity alokacji są weryfikowane wraz z Polityką zarządzania kapitałem w terminie opracowania planu ekonomiczno-finansowego na podstawie danych historycznych oraz planowanego rozwoju działalności Banku, w tym kształtowania się funduszy własnych Banku. 52. Awaryjne plany kapitałowe określony w Polityce zarządzania kapitałem zespół działań zmierzających do zwiększenia kapitałów Banku w przypadku wystąpienia sytuacji awaryjnej. Proponowane działania awaryjne są weryfikowane w ramach weryfikacji Polityki zarządzania kapitałem w terminie opracowania planu ekonomiczno-finansowego. 10

53. Bank bada skalę portfela handlowego i wdrożył odpowiednie zasady zarządzania inwestycjami finansowymi w tym szczegółowe zasady wyodrębniania i badania skali portfela handlowego. Bank do portfela handlowego zalicza : 1) operacje dokonywane na własny rachunek w celach handlowych, tj. z zamiarem uzyskania korzyści finansowych w krótkich okresach z rzeczywistych lub oczekiwanych różnic między rynkowymi cenami zakupu i sprzedaży lub też z innych odchyleń cen lub parametrów cenowych, w tym w szczególności stóp procentowych, kursów walutowych, indeksów giełdowych; 2) operacje dokonywane w celu zabezpieczenia ryzyka wynikającego z operacji zaliczonych do portfela handlowego. 3) przekroczenia limitów koncentracji dużych ekspozycji w portfelu niehandlowym (bankowym). 3 Niniejszą Instrukcję opracowano na podstawie wytycznych i zapisów Uchwały w sprawie adekwatności kapitałowej oraz Uchwały nr 258/2011 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 4 października 2011r. oraz 208/2011 KNF z dnia 22 sierpnia 2011 r. z póź. zm. a także Rozporządzenia 575/2013 Unii Europejskiej z dnia 26.06.2013r. i Dyrektywy 2013/36 Unii Europejskiej z dnia 26.06.2013r. 4 1. W celu zapewnienia bezpieczeństwa ekonomicznego Bank jest obowiązany posiadać fundusze własne, dostosowane do rozmiaru prowadzonej działalności. 2. Minimalna (ustawowa) wysokość łącznego współczynnika kapitałowego Banku wynosi 8%. 3. Nadwyżka łącznego współczynnika kapitałowego Banku ponad 8% stanowi bufor kapitału na pokrycie potrzeb kapitałowych w przypadku wystąpienia sytuacji awaryjnej. 4. Bufor kapitału stanowi również możliwość uzupełnienia wysokości kapitału w przypadku wystąpienia sytuacji awaryjnej opisanej w Polityce zarządzania kapitałem jako plany awaryjne zwiększenia funduszy własnych Banku. 5 2. Określenie istotności ryzyka bankowego 1. Bank co najmniej raz w roku określa ryzyka występujące w jego działalności oraz dokonuje klasyfikacji poszczególnych rodzajów ryzyka bankowego pod względem istotności. 2. Za ryzyka istotne uznane są te ryzyka, które spełniają przynajmniej jeden z poniższych warunków: 1) Należące do grupy ryzyk które stanowią podstawę do wyliczania kapitału regulacyjnego, określającego podstawową prawną normę ostrożnościową ograniczającą ryzyko działania Banku. 11

2) Pozostałe w stosunku do objętych w pkt2.1 zidentyfikowane ryzyka wymienione w zapisach 13 Uchwały KNF nr 258/2011 oraz Dyrektywy UE, które w przypadku zidentyfikowania w działalności Banku wiążą się bezpośrednio z utrzymaniem zdolności do generowania odpowiedniej wielkości wyniku finansowego lub bezpieczeństwa wkładów. 3) Pozostałe zidentyfikowane ryzyka nie objęte zapisami 13 Uchwały KNF nr 258/2011 spełniające następujące kryteria: -mają bezpośredni wpływ na wyniki finansowe Banku, co oznacza, że działalność Banku, generująca dane ryzyko, jest odzwierciedlona w rachunku zysków i strat i stanowi co najmniej 10% wyniku finansowego netto; - skala negatywnego skutku dla funduszy własnych w przypadku materializacji się ryzyka jest niewielka ale prawdopodobieństwo poniesienia straty jest wysokie podlegają bieżącemu monitoringowi, związanemu z obowiązkiem przestrzegania norm nadzorczych; -są ryzykami trudnomierzalnymi, a poziom tych ryzyk jest uznany przez Bank za istotny, zgodnie z metodyką opisaną w dalszej części Instrukcji; do ryzyk trudnomierzalnych Bank zalicza w szczególności: a. ryzyko cyklu gospodarczego; b. ryzyko strategiczne; c. ryzyko utraty reputacji; d. ryzyko transferowe; e. ryzyko modeli. 3. Ryzyka uznane przez Bank za istotne będą podlegały zarządzaniu na podstawie wyodrębnionych procedur, dedykowanych danemu rodzajowi ryzyka bankowego. 4. Ryzyka uznane przez Bank za istotne oraz ryzyka nieistotne, a mogące potencjalnie wpłynąć na sytuację Banku w kategoriach ekonomicznych, będą podlegały ocenie w procesie szacowania kapitału wewnętrznego. 3. Minimalne wymogi kapitałowe 6 Minimalne wymogi kapitałowe ( kapitał regulacyjny) w Banku, obliczane na podstawie Rozporządzenia UE obejmują: 1. łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego, wyliczany metodą standardową; 2. wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka rynkowego, rozumianego jako ryzyko walutowe, 3. wymóg kapitałowy z tytułu przekroczenia progu koncentracji kapitałowej limitów znacznych pakietów akcji poza sektorem finansowym ( o ile Bank nie pomniejsza funduszy własnych z tytułu przekroczenia znacznych pakietów akcji poza sektorem finansowym), 4. wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego - obliczany metodą bazowego wskaźnika. 12

5. Wymóg z tytułu przekroczenia koncentracji zaangażowań (limitu dużych ekspozycji) w portfelu handlowym. 7 Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego oblicza się jako sumę aktywów i udzielonych zobowiązań pozabilansowych ważonych ryzykiem. 8 1. Zgodnie z art. 112 Rozporządzenia UE, Bank stosując metodę standardową zalicza ekspozycje do jednej z kategorii, wymienionych w Rozporządzeniu UE którym przypisane są odpowiednie wagi ryzyka. Zestawienie aktywów oraz przypisanych im wag ryzyka dla kategorii ekspozycji występujących w Banku zawiera załącznik nr 1 i 4 do niniejszej Instrukcji. 2. Jeżeli instytucja przeprowadzająca obliczenia kwot ekspozycji ważonych ryzykiem według metody standardowej dysponuje więcej niż jednym środkiem ograniczania ryzyka kredytowego w odniesieniu do pojedynczej ekspozycji, postępuje ona zgodnie z poniższym schematem: a) dokonuje podziału ekspozycji na części objęte poszczególnymi rodzajami środków ograniczania ryzyka kredytowego; b) oblicza kwotę ekspozycji ważonej ryzykiem osobno dla każdej z części otrzymanych w wyniku zastosowania przepisów lit. a) 3.Dla potrzeb technik ograniczana ryzyka kredytowego Bank stosuje metodę uproszczoną ujmowania zabezpieczeń, co oznacza, że każde zabezpieczenie jest przypisane do konkretnej ekspozycji kredytowej, czyli bank nie stosuje kompleksowego ujmowania zabezpieczeń (portfelowego), w tym transakcji pochodnych. 4.Ekspozycjom, których spłata uzależniona jest od podmiotu innego niż dłużnik, przypisuje się wyższą z wag ryzyka przypisanych dłużnikowi lub temu podmiotowi. 5.Bank przy ustalaniu wag ryzyka ekspozycji kredytowych nie stosuje ocen wiarygodności kredytowej opracowanych przez zewnętrzne instytucje oceny wiarygodności kredytowej ani też ocen wiarygodności kredytowej opracowanych przez agencje kredytów eksportowych. 9 Zaliczania ekspozycji Banku do odpowiednich kategorii w celu przypisania wag ryzyka poszczególnym kategoriom aktywów i zobowiązań pozabilansowych dokonuje Zespół księgowo- informatyczny w terminie 5 dni roboczych po zakończeniu każdego miesiąca, uwzględniając przepisy niniejszej Instrukcji. 10 1. Bank wyznacza wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka walutowego metodą podstawową. 2. Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka walutowego stanowi 8% pozycji walutowej całkowitej, jeżeli przewyższa ona 2% funduszy własnych Banku lub stanowi 0 jeżeli nie przewyższa 2% funduszy własnych. 13

11 1. Bank wylicza wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego według metody wskaźnika bazowego. 2. Wskaźnik stanowi średnią za okres trzech lat obrotowych, wyników wyliczanych jako sumę następujących pozycji rachunku zysków i strat Banku, zgodnie z art. 316 Rozporządzenia UE : 1) Odsetki należne i podobne przychody 2) Odsetki do zapłaty i podobne opłaty 3) Przychody z akcji i innych papierów wartościowych o stałej/ zmiennej stopie dochodu 4) Należności z tytułu prowizji/opłat 5) Koszty z tytułu prowizji/opłat 6) Zysk netto lub strata netto z operacji finansowych 7) Pozostałe przychody operacyjne 3. Każda pozycja rachunku wyników musi być uwzględniona odpowiednio ze znakiem dodatnim lub ujemnym. Wyniku za którekolwiek z trzech lat obrotowych, jeżeli jest ujemny lub równy zero, nie uwzględnia się w obliczeniach średniej. 4. Średnią oblicza się na koniec roku obrotowego, do dnia 31 stycznia na podstawie wyników z ostatnich trzech dwunastomiesięcznych okresów. 5. Jeżeli dane finansowe nie zostały zbadane przez biegłego rewidenta, Bank może wykorzystać dane szacunkowe. Po uzyskaniu opinii z badania sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta Bank dokonuje niezwłocznie stosownej aktualizacji wyliczeń wskaźnika. 6. Wskaźnik oblicza się jako iloraz sumy dodatnich wartości wyników oraz liczby lat, w których wystąpiły dodatnie wartości wyników opisanych w ust.2, z uwzględnieniem wyłączeń opisanych w Rozporządzeniu UE. 7. W wyniku nie uwzględnia się następujących pozycji z rachunku zysku i strat: a. zrealizowanych zysków/strat ze sprzedaży pozycji z portfela niehandlowego; b. przychodów z tytułu zdarzeń nadzwyczajnych lub występujących nieregularnie; c. przychodów z tytułu ubezpieczenia. 12 1. Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego stanowi 15% wskaźnika. 2. Wymóg kapitałowy K oblicza się według poniższego wzoru: -1 max (wi;0) i=-3 K = --------------------------- X 15% n 14

gdzie: wi roczny wynik w i-tym roku, n liczba lat w których wi > 0 3. Przy obliczaniu wymogu na dany rok obrotowy (i=0) uwzględnia się rok, na koniec którego dokonuje się obliczeń (i= -1) i dwa kolejne lata go poprzedzające (i= -2, -3). 13 1. Przekroczenie, przez dłużej niż 10 dni limitów określonych w art. 71 ust. 1 oraz ust. 1a 1c ustawy Prawo bankowe oraz w art. 395 Rozporządzenia UE powoduje zakwalifikowanie kwoty tego przekroczenia do portfela handlowego. 1.1.W przypadku, gdy przekroczenie limitów, o których mowa w ust.1 nie przekracza 10 dni wymóg kapitałowy stanowi 200% kwoty przekroczenia. 2. Bank informuje Komisję Nadzoru Finansowego o wysokości limitu ustalonego w oparciu o art. 71 ust. 1a c - raz w roku do 31 marca. 3. W przypadku, gdy przekroczenie limitów, o których mowa w ust.1 przekracza 10 dni łączny wymóg kapitałowy z tytułu przekroczenia limitów dużych ekspozycji w portfelu handlowym stanowi sumę iloczynów przekroczeń i odpowiedniego czynnika. Wysokość czynnika zależy od skali przekroczenia limitu dużych ekspozycji w stosunku do uznanych kapitałów Banku (Funduszy własnych) według tabeli w ust.4. 4. Tabela czynników w zależności od skali przekroczeń limitów: Kolumna 1: nadwyżka w stosunku do limitów (na podstawie udziału procentowego ekspozycji w uznanym kapitale) Do 40 % 200% Od 40 % do 60 % 300% Od 60 % do 80 % 400% Od 80 % do 100 % 500% Od 100 % do 250 % 600% Powyżej 250 % 900% Kolumna 2: czynniki 14 1.Wymóg kapitałowy z tytułu przekroczenia progu koncentracji kapitałowej dotyczący łącznego wymogu kapitałowego z tytułu przekroczenia limitów znacznych pakietów akcji poza sektorem finansowym oblicza się w zakresie portfela bankowego i portfela handlowego łącznie jako pomnożony prze 12,5 iloczyn wagi ryzyka 1250% z większą z liczb określonych jako: 1) suma kwot, o jakie znaczne pakiety akcji w poszczególnych podmiotach sektora niefinansowego (wyliczane zgodnie z Instrukcją zarządzania ryzykiem kredytowym) przekraczają 15% funduszy własnych Banku; 2) kwota, o jaką suma znacznych pakietów akcji w podmiotach sektora niefinansowego 15

przekracza 60% funduszy własnych Banku. 2.Z uwagi nieznaczącą skalę portfela handlowego bank liczy ww. wymóg wyłącznie dla portfela bankowego. 3. Przez pakiet akcji, o którym mowa w niniejszym paragrafie, rozumie się: 1) posiadane przez Bank akcje i udziały w innym podmiocie niefinansowym; 2) wniesione dopłaty - w spółkach z ograniczona odpowiedzialnością, 3) wniesione wkłady lub zadeklarowane sumy komandytowe - w zależności od tego, która z tych kwot jest większa - w spółce komandytowej lub komandytowo-akcyjnej; 4. W rachunku przekroczenia limitu znacznych pakietów akcji nie uwzględnia się zaangażowań kapitałowych w: 1) bankach krajowych i instytucjach kredytowych, a także w bankach zagranicznych podlegających nadzorowi właściwych władz nadzorczych; 2) instytucjach finansowych; 3) zakładach ubezpieczeń; 4) innych podmiotach niż wymienione w pkt 1-3, do wysokości kwoty pomniejszającej fundusze własne Banku z tytułu zaangażowań kapitałowych tych innych podmiotów w podmiotach, o których mowa w pkt 1-3; 5) izbach rozliczeniowych, o których mowa w art. 67 ustawy Prawo bankowe; 6) międzybankowych przedsiębiorstwach telekomunikacyjnych, w których co najmniej 75% kapitału stanowią zaangażowania kapitałowe banków; 7) instytucjach, o których mowa w art. 105 ust. 4 ustawy Prawo bankowe, w których co najmniej 75% kapitału stanowią zaangażowania kapitałowe banków; 8) podmiotach, których wyłącznym przedmiotem działalności jest świadczenie usług w zakresie edukacji kadr bankowych, w których co najmniej 75% kapitału stanowią zaangażowania kapitałowe banków; 9) przedsiębiorstwach pomocniczych usług bankowych, w których co najmniej 75% kapitału stanowią zaangażowania kapitałowe banków; 10) podmiotach, w których Bank utrzymuje zaangażowanie kapitałowe w związku z jego udziałem w procesie naprawczym tych podmiotów; 11) przejętych w związku z wykonywaniem umowy o subemisję usługową; 12) przejętych w związku z świadczeniem usług pośrednictwa (na rachunek własny w imieniu klienta). 5. W przypadku przekroczenia limitu znacznych pakietów akcji poza sektorem finansowym Zarząd Banku podejmuje decyzję o utworzeniu wymogu bądź pomniejszeniu kapitałów TIER I. 6. W przypadku przekroczenia limitów udziałów kapitałowych w instytucje sektora finansowego, które określone są w Instrukcji zarządzania ryzykiem kredytowym Bank pomniejsza kapitały TIER I o kwotę przekroczenia limitów. 15 Całkowity minimalny wymóg kapitałowy ( kapitał regulacyjny) oraz w podziale na poszczególne ryzyka wyznacza Zespół księgowo- informatyczny w terminie 7 dni roboczych po zakończeniu każdego miesiąca, uwzględniając przepisy niniejszej Instrukcji z zastrzeżeniem 11 ust. 4. 16

4. Dodatkowe wymogi kapitałowe 4.1 Zasady weryfikacji regulacyjnego wymogu kapitałowego 16 1. Punktem wyjściowym dla ustalenia kapitału wewnętrznego Banku są rozwiązania oparte o minimalny regulacyjny wymóg kapitałowy. 2. Bank ocenia, czy regulacyjny wymóg kapitałowy w pełni pokrywa ryzyka zidentyfikowane w procesie oceny adekwatności kapitałowej, w odniesieniu do: 1) ryzyka kredytowego z zastosowaniem metody standardowej do wyliczania minimalnych wymogów kapitałowych, 2) ryzyka rynkowego z zastosowaniem metod wyliczania wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka walutowego oraz ryzyka wynikającego ze zmian kursów instrumentów finansowych, wartości stopy procentowej oraz cen towarów, 3) ryzyka operacyjnego z zastosowaniem metody wskaźnika bazowego do wyliczania minimalnych wymogów kapitałowych. A. Ryzyko kredytowe 17 1. Badaniu podlega dywersyfikacja ryzyka kredytowego mierzona jako odpowiednie rozproszenie posiadanych aktywów i zobowiązań pozabilansowych ważonych ryzykiem. 2. Bank uznaje za akceptowany udział aktywów i zobowiązań pozabilansowych o podwyższonych wagach ryzyka 100% i więcej, na poziomie do 30% sumy aktywów według wartości bilansowej powiększonych o udzielone zobowiązania pozabilansowe. 18 1. Bank uznaje, że regulacyjny wymóg kapitałowy na ryzyko kredytowe jest wystarczający, o ile nie zostaje przekroczony wskaźnik określony w 17 ust. 2 i nie wyznacza wewnętrznego wymogu z tego tytułu. 2. W przypadku przekroczenia wskaźnika udziału określonego w 17 ust. 2, Bank wylicza wewnętrzny wymóg kapitałowy z tego tytułu według poniższych zasad: 1) Bank wyodrębnia aktywa i zobowiązania pozabilansowe według wartości bilansowej, z przypisanymi wagami ryzyka 100% i więcej, 2) ustalana jest nadwyżka aktywów i zobowiązań pozabilansowych z przypisanymi wagami ryzyka 100% i więcej, ponad 30% sumy aktywów według wartości bilansowej i udzielonych zobowiązań pozabilansowych (w ujęciu netto), 3) wyliczona zostaje średnia ważona waga ryzyka dla należności o wagach ryzyka 100% i więcej - średnia ważona jest wartością bilansową (wartością netto) ekspozycji. 3. W celu wyznaczenia wewnętrznego wymogu kapitałowego na ryzyko kredytowe, Bank stosuje wskaźnik - w wysokości 4% - dla ekspozycji o wagach ryzyka 100% i więcej, przekraczających poziom 30% udziału w sumie aktywów powiększonej o udzielone zobowiązania pozabilansowe - według wartości bilansowej, przy zastosowaniu średnioważonej wagi ryzyka dla należności o wagach ryzyka 100% i więcej. 4. Wewnętrznym wymogiem kapitałowym jest kwota wyznaczona zgodnie z ust. 3. 17

B. Ryzyko rynkowe 19 1. Badaniu podlega regulacyjny wymóg kapitałowy na ryzyko rynkowe przy uwzględnieniu testu warunków skrajnych. 2. Ze względu na skalę prowadzonej działalności handlowej, ryzyko rynkowe w warunkach Banku ograniczone jest do ryzyka walutowego. 3. Za test warunków skrajnych, o którym mowa w ust. 1, przyjmuje się zmianę kursu złotego w stosunku do poszczególnych walut obcych o 30%, co sprowadza się do obliczenia całkowitej pozycji walutowej na datę analizy powiększonej o 30%. 4. Jeśli wartość obliczona w ust. 3 jest wyższa niż 2% funduszy własnych na datę analizy, Bank wyznacza wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka rynkowego przy uwzględnieniu testu warunków skrajnych, jako wartość całkowitej pozycji walutowej powiększonej o 30% i przemnożonej przez wskaźnik 8%. 5. Wewnętrznym wymogiem kapitałowym na ryzyko rynkowe jest różnica pomiędzy wymogiem kapitałowym obliczonym zgodnie z ust. 4 i wymogiem na datę analizy. C. Ryzyko operacyjne 20 1. Badaniu i ocenie podlegają koszty oraz potencjalne koszty z tytułu zdarzeń (incydentów) w ramach ryzyka operacyjnego, które wystąpiły w Banku na przestrzeni ostatnich 12 miesięcy poprzedzających datę analizy. 2. Bank definiuje poniższe pozycje kosztowe (i potencjalne koszty), które będą podlegać badaniu w ramach oceny stopnia narażenia Banku na ryzyko operacyjne: 1) koszty niedoborów kasowych, 2) koszty innych niedoborów, 3) koszty tworzenia rezerw celowych na ekspozycje kredytowe wyłudzone przez klientów lub udzielone z naruszeniem obowiązujących w Banku procedur kredytowych, 4) poniesione straty z tytułu zaboru mienia lub uszkodzenia aktywów, 5) inne pozycje kosztowe związane z incydentami, które wystąpiły w Banku w ramach ryzyka operacyjnego. 3. Powyższe pozycje kosztowe wykazywane są według faktycznej wielkości powstałej straty (lub mogącej powstać) w dniu zaistnienia incydentu z tytułu ryzyka operacyjnego bez korekty o ewentualne późniejsze spłaty, uzyskane odszkodowania, wypłaty z polis ubezpieczeniowych etc. 21 1.Bank dokonuje porównania poniesionych kosztów oraz potencjalnych kosztów, o których mowa w paragrafie powyżej, z wyliczonym regulacyjnym wymogiem kapitałowym na ryzyko operacyjne. 2.Jeżeli suma kosztów z tytułu zdarzeń ( incydentów) w ramach ryzyka operacyjnego była w ocenianym okresie niższa od wyliczonego wymogu kapitałowego, to Bank uznaje regulacyjny wymóg kapitałowy na ryzyko operacyjne za wystarczający. 3.W przypadku przekroczenia kosztów określonych w ust 2 Bank uznaje, że regulacyjny wymóg kapitałowy na pokrycie ryzyka operacyjnego jest niewystarczający i w konsekwencji 18

wyznacza dodatkowy wewnętrzny wymóg kapitałowy z tego tytułu. 4.Dodatkowy wewnętrzny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego ustalony jest w kwocie stanowiącej różnicę pomiędzy poniesionymi kosztami i potencjalnymi kosztami, a wymogiem regulacyjnym. D. Łączny wewnętrzny wymóg kapitałowy na ryzyka nie w pełni pokryte kapitałem regulacyjnym Łączny wewnętrzny wymóg kapitałowy na ryzyka, które w ocenie Banku nie są w pełni pokryte kapitałem regulacyjnym, stanowi sumę wewnętrznych wymogów kapitałowych wyliczonych według zasad określonych w niniejszym Rozdziale, w pozycjach A, B oraz C. 4.2 Ryzyko koncentracji zaangażowań 22 1. Bank uznaje, że ryzyko wynikające z koncentracji zaangażowań w procesie obliczania kapitału regulacyjnego potencjalnie nie jest w pełni zidentyfikowane i w konsekwencji może nie w pełni być pokryte 2. W procesie wyznaczania wewnętrznego wymogu kapitałowego, Bank bada poziom ryzyk wynikających z koncentracji zaangażowań kredytowych odnoszących się do: 1) koncentracji branżowej, 2) koncentracji przyjętych form zabezpieczenia ekspozycji kredytowych oraz dostawcy zabezpieczenie, 3) koncentracji zaangażowań w jednorodny instrument finansowy, 4) koncentracji geograficznej. 23 A.Ryzyko koncentracji w sektor gospodarki 1. Podstawą zakwalifikowania ekspozycji kredytowej do danej branży wg Polskiej Klasyfikacji Działalności, z wyłączeniem ekspozycji kredytowych osób fizycznych, jest rodzaj przeważającej działalności kredytobiorcy, wymieniony w Krajowym Rejestrze Urzędowym Podmiotów Gospodarki Narodowej (REGON). 2. Przyjmuje się następujący podział, zgodny z PKD 2007 określoną przez Główny Urząd Statystyczny: 1) rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, 2) górnictwo i wydobywanie, 3) przetwórstwo przemysłowe, 4) wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych, 5) dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją, 6) budownictwo, 19

7) handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle, 8) transport i gospodarka magazynowa, 9) działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi, 10) informacja i komunikacja, 11) działalność finansowa i ubezpieczeniowa, 12) działalność związana z obsługą rynku nieruchomości, 13) działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, 14) działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca, 15) administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne, 16) edukacja, 17) opieka zdrowotna i pomoc społeczna, 18) działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją, 19) pozostała działalność usługowa, 20) gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby, 21) organizacje i zespoły eksterytorialne. 3. Limity nie dotyczą zaangażowań określonych w Załączniku nr 1 do uchwały KNF w sprawie przestrzegania limitów koncentracji zaangażowań i limitu dużych zaangażowań (...). 4. Na potrzeby procesu oceny adekwatności kapitału wewnętrznego Bank przyjmuje wartość graniczną (limit) dla zaangażowania: 1) - rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 35 % funduszy własnych; 2) - górnictwo i wydobywanie 30 % funduszy własnych; 3) - przetwórstwo przemysłowe 130 % funduszy własnych; 4) - wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych 0% funduszy własnych*; 5) - dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 40% funduszy własnych; 6) - budownictwo 40 % funduszy własnych; 7) - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle 75% funduszy własnych; 8) - transport i gospodarka magazynowa 30 % funduszy własnych; 9) - działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 45 % funduszy własnych; 10) - informacja i komunikacja- 10% funduszy własnych; 11) - działalność finansowa i ubezpieczeniowa 20 % funduszy własnych; 12) - działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 30% funduszy własnych, 13) - działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 10% funduszy własnych; 14) - działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 10% funduszy własnych; 15) - administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne branża nie limitowana; 16) - edukacja 0 % funduszy własnych*; 17) - opieka zdrowotna i pomoc społeczna- 90% funduszy własnych; 18) - działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją - 0% funduszy własnych*; 20

19) - pozostała działalność usługowa 20% funduszy własnych; 20) - gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby 0% funduszy własnych*; 21) - organizacje i zespoły eksterytorialne 0% funduszy własnych*. *)Branże nie występujące w portfelu kredytowym Banku wg danych historycznych za rok 2014. Limit dla tych branż zostanie ustalony po wystąpieniu branży w portfelu kredytowym. 5. Bank wyznacza stopień koncentracji zaangażowań wobec poszczególnych sektorów poprzez wyliczenie dla każdego sektora różnicy pomiędzy kwotą zaangażowania a wartością graniczną (limitem) wynikającą z ust. 4. 6. Jeżeli dla co najmniej jednego sektora wystąpi przekroczenie wartości granicznej wynikającej z ust. 4, Bank wylicza wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie tego ryzyka, według następującej procedury: 1) kwota przekroczenia wartości granicznej, wynikającej z ust. 4, przemnożona jest przez wartość odpowiadającą średniej ważonej z wag ryzyka dla zaangażowań kredytowych występujących w Banku, 2) zsumowane wyniki otrzymane dla każdego sektora, przemnożone przez wagę 8% stanowią wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie ryzyka koncentracji sektorowej. 24 B.Ryzyko koncentracji przyjętych form zabezpieczenia 1. Miarą koncentracji z tytułu jednego rodzaju zabezpieczenia jest odniesienie zaangażowań w obligu kredytowym zabezpieczonych danym rodzajem zabezpieczenia do funduszy własnych Banku. 2. Jako formę przyjętych zabezpieczeń Bank uznaje następujące rodzaje zabezpieczeń: 1) blokada środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, 2) hipoteka na nieruchomości mieszkalnej, 3) hipoteka na nieruchomości komercyjnej, 4) hipoteka pozostała, 5) przelew (cesja) wierzytelności, 6) przewłaszczenie na środkach transportowych, 7) przewłaszczenie na środkach obrotowych, 8) przewłaszczenie na maszynach i urządzeniach, 9) przewłaszczenie rzeczy ruchomych, 10) ubezpieczenie kredytu, 11) ubezpieczenie kredytobiorcy, 12) weksel własny, 13) poręczenie wekslowe (awal), 14) pełnomocnictwo do potrącania środków z rachunku w banku kredytującym, 15) pełnomocnictwo do potrącania środków z rachunku w banku innym niż kredytujący, 16) zastaw rejestrowy, 17) limit na zabezpieczenia dostarczone przez tego samego dostawcę zabezpieczenia, 18) poręczenie cywilne. 21

3. Kwotę przyjętych zabezpieczeń ogranicza się do wysokości, aktualnej na dzień analizy, wielkości zabezpieczanej ekspozycji kredytowej (w kwocie netto). 4. Jeżeli ekspozycja kredytowa zabezpieczona jest kilkoma rodzajami zabezpieczeń, to Bank wybiera jedną z poniższych metod wybór metody zależy od możliwości przyporządkowania wartości zabezpieczeń do danej ekspozycji kredytowej: 1) przyjmuje wartość jednego zabezpieczenia, które uznaje za najbardziej wiarygodne; jeżeli wartość tego zabezpieczenia nie pokrywa wartości ekspozycji kredytowej, przyjmuje kolejne zabezpieczenia; 2) dla każdego rodzaju zabezpieczenia może określić proporcjonalną kwotę kredytu, jaką zabezpiecza, poprzez przemnożenie udziału wartości pojedynczego zabezpieczenia w całkowitej wartości zabezpieczeń i aktualnej kwoty ekspozycji kredytowej. 5. W procesie oceny koncentracji zabezpieczeń, Bank może przyjąć wartość zabezpieczenia osobistego maksymalnie do kwoty ekspozycji kredytowej. 6. Na potrzeby procesu wyznaczania wewnętrznego wymogu kapitałowego, Bank przyjmuje następujące wartości graniczne (limity) w stosunku do funduszy własnych: 1) - blokada środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych -5%, 2) - hipoteka na nieruchomości mieszkalnej 65%, 3) - hipoteka na nieruchomości komercyjnej -120%, 4) - hipoteka pozostała -0%*, 5) - przelew (cesja) wierzytelności -60%, 6) - przewłaszczenie na środkach transportowych -25%, 7) - przewłaszczenie na środkach obrotowych -5%, 8) - przewłaszczenie na maszynach i urządzeniach 5%, 9) - przewłaszczenie rzeczy ruchomych -5%, 10) - ubezpieczenie kredytu -30%, 11) - ubezpieczenie kredytobiorcy -20%, 12) - weksel własny -180%, 13) - poręczenie wekslowe (awal) -80%, 14) - pełnomocnictwo do potrącania środków z rachunku w banku kredytującym - 70%, 15) - pełnomocnictwo do potrącania środków z rachunku w banku innym niż kredytujący-20%, 16) - zastaw rejestrowy -15%, 17) - limit na zabezpieczenia dostarczone przez tego samego dostawcę zabezpieczenia -25%, 18) - poręczenie cywilne- 60%. *)Zabezpieczenie nie występuje w portfelu kredytowym Banku wg danych historycznych za rok 2014. Limit dla tych rodzajów zabezpieczeń zostanie ustalony po wystąpieniu w portfelu kredytowym. 7. Bank wyznacza limit dla ekspozycji kredytowych niezabezpieczonych na poziomie 5% funduszy własnych. 8. Bank wyznacza stopień koncentracji zabezpieczeń poprzez wyliczenie odrębnie dla każdego rodzaju zabezpieczenia różnicy pomiędzy kwotą zabezpieczeń ekspozycji kredytowych a wartością graniczną (limitem) wynikającą z ust. 6 i 7. 22