Autoreferat. Dr n med. Katarzyna Zorena. Gdański Uniwersytet Medyczny

Autoreferat Dr n med. Katarzyna Zorena Gdański Uniwersytet Medyczny Gdańsk 2013

1. Imię i nazwisko: Katarzyna Zorena 2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe. W 1986 roku uzyskałam tytuł magistra biologii na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Gdańskiego. W 2002 roku tytuł doktora nauk medycznych. Tytuł rozprawy:,,zmiany immunologiczne towarzyszące długotrwałej cukrzycy typu 1 na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Gdańsku 3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych. 1991 1997 specjalista w Katedrze i Zakładzie Histologii i Immunologii Akademii Medycznej w Gdańsku. 1997 2009 specjalista w Zakładzie Immunologii Katedry Histologii i Immunologii Akademii Medycznej w Gdańsku 2010 2012 adiunkt w Zakładzie Immunologii Katedry Histologii i Immunologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego Od lutego 2012 roku do dnia dzisiejszego adiunkt w Zakładzie Endokrynologii Klinicznej i Doświadczalnej, Wydziału Nauk o Zdrowiu, z Oddziałem Pielęgniarstwa i Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego 4. Wskazanie osiągnięcia* wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 ze zm.): a) tytuł osiągnięcia naukowego: Czynnik martwicy nowotworu alfa (TNFα) jako niezależny wskaźnik rozwoju retinopatii i nefropatii cukrzycowej u dzieci i młodzieży chorujących na cukrzycę typu 1(T1DM). b) (autor/autorzy, tytuł/tytuły publikacji, rok wydania, nazwa wydawnictwa), 2

* w przypadku, gdy osiągnięciem tym jest praca/ prace wspólne, należy przedstawić oświadczenia wszystkich jej współautorów, określające indywidualny wkład każdego z nich w jej powstanie Cykl publikacji ZORENA K, Myśliwska J, Myśliwiec M, Balcerska A, Hak Ł, Lipowski P, 1. Raczyńska K. Serum TNF-Alpha Level Predicts Nonproliferative Diabetic Retinopathy in Children. Mediators Inflamm. 2007; 1, 92196. IF (2007): 1.162, punktacja MNiSZW: 10. Praca była cytowana 23 razy. Publikacja nagrodzona Zespołową Nagrodą Naukową I stopnia Rektora Akademii Medycznej w Gdańsku w 2008 roku. ZORENA K, Myśliwska J, Myśliwiec M, Balcerska A,.Lipowski P, Raczyńska K. 2. Interleukin 12 and Tumor Necrosis Factor-α equilibrium is prerequisite for clinical course free from late complications in type 1 diabetes mellitus children. Scandinavian Journal of Immunology 2008; 67: 204-208. IF (2008): 2.186, punktacja MNiSZW: 15. Praca była cytowana 14 razy. Publikacja nagrodzona Zespołową Nagrodą Naukową I-go Stopnia Rektora Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego w 2009 roku. 3. Raczyńska K, ZORENA K, Myśliwska J, Myśliwiec M, Raczyńska Woźniak D, Balcerska A. Analysis of the Pro-Angiogenic Factor Influencing the Development of Retinopathy in Children with Diabetes Mellitus Type 1. Polish Journal of Environmental Studies 2008; Vol.17, 1A: 132-136. IF (2008): 0.963, punktacja MNiSZW: 10. Praca była cytowana 4 razy. 4. ZORENA K, Myśliwska J, Myśliwiec M, Rybarczyk-Kapturska K, Malinowska E, Wiśniewski P, Raczyńska K. Association between vascular endothelial growth factor and hypertension in children and adolescents type I diabetes mellitus. J Hum Hypertens. 2010 Nov;24(11):755-62. IF (2010): 2.176, punktacja MNiSZW: 27. Praca była cytowana 3 razy. Publikacja nagrodzona Nagrodą Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Endokrynologów Dziecięcych w 2011 roku. 5. ZORENA K, Malinowska E, Raczyńska D, Myśliwiec M. Ocena związku pomiędzy surowiczymi stężeniami końcowych produktów glikacji (AGEs) i transformującego czynnika wzrostu beta 1 (TGF-β1) a występowaniem mikroangiopatii u dzieci i młodzieży 3

chorujących na cukrzycę typu1. Endokrynologia Pediatryczna. 2012, vol. 11, no. 2, pp. 9-16. punktacja MNiSZW: 4 Praca była 1 raz cytowana. 6. ZORENA K, Kula M, Malinowska E, Raczyńska D, Myśliwiec M, Raczyńska K. Threshold serum concentrations of tumour necrosis factor alpha (TNFα) as a potential marker of the presence of microangiopathy in children and adolescents with type 1 diabetes mellitus (T1DM). Human Immunology. 2013, vol. 74, pp.75-81. IF (2011): 2.837, punktacja MNiSZW: 25. Praca nie była jeszcze cytowana. Sumaryczny IF powyższych publikacji: 9.324, punktacja MNiSZW: 91 c) omówienie celu naukowego ww. prac i osiągniętych wyników wraz z omówieniem ich ewentualnego wykorzystania. W ostatnich latach dynamicznie wzrasta liczba dzieci i młodzieży chorujących na cukrzycę typu 1 (T1DM). Według International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes (ISPAD) obecnie na świecie żyje około 430 000 dzieci z T1DM poniżej 15 roku życia, a co roku diagnozowanych jest 65 000 nowych przypadków [1]. Również w Polsce, w ciągu ostatnich 15 lat częstość występowania T1DM u dzieci i młodzieży wzrosła trzykrotnie i do 2025 roku przewidywany jest co najmniej czterokrotny wzrost tej liczby [2]. T1DM prowadzi do rozwoju zmian w obrębie naczyń o charakterze mikro- i makroangiopatii. W przebiegu mikroangiopatii cukrzycowej zmiany zachodzą w obrębie naczyń siatkówki, nerek, oraz układu nerwowego [3-6]. Romero i wsp. (2007) wykazali, że po 5 latach trwania T1DM około 25% dzieci rozwija retinopatię cukrzycową, po 10 latach 60%, natomiast po 15 latach trwania choroby retinopatię cukrzycową wykryto aż u 80% dzieci z T1DM [4]. U pacjentów chorujących na T1DM wraz z rozwojem zmian na dnie oka może dojść do rozwoju albuminurii [4-5]. W badaniach z Oxford Regional Prospective Study (ORPS) wykazano, że po 10 latach trwania cukrzycy u 25.7% a po 19 latach już u 50.7% stwierdzono albuminurię u dzieci i młodzieży chorujących na T1DM. Obserwowana częstość późnych powikłań naczyniowych u dzieci była wyższa niż u dorosłych pacjentów o podobnym czasie trwania cukrzycy oraz narażeniu na porównywalne średnie stężenia glikemii [5]. Również, u około 14

1.5% dzieci i młodzieży chorujących na T1DM stwierdza się nadciśnienie tętnicze. Wzmożony przepływ krwi przez siatkówkę w czasie wzrostu ciśnienia tętniczego wydaje się być jednym z czynników uszkadzających śródbłonek naczyń [6]. Obecnie w codziennej praktyce lekarskiej celem wykrycia obecności nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży chorujących na T1DM jest 24 h jego pomiar metodą Holtera [6-7]. Natomiast kryterium rozpoznania retinopatii oraz nefropatii cukrzycowej u pacjentów z T1DM, jest odpowiednio: stwierdzenie obecności zmian patologicznych w badaniu okulistycznym obejmującym badanie dna oka, ostrości wzroku, widzenia barw oraz obecność albuminurii [6, 8-9]. W oparciu o piśmiennictwo dotyczące sposobów rozpoznawania mikroangiopatii cukrzycowej u pacjentów chorujących na T1DM, można stwierdzić że zmiany obserwowane na dnie oka oraz występowanie albuminurii jest już późnym etapem zmian patologicznych toczących się w obrębie narządu wzroku oraz nerki [6,10]. Nie dziwi więc fakt, że coraz częściej autorzy w swoich pracach sygnalizują potrzebę obniżenia granicznych wartości albuminurii [11]. Ponadto, w diagnostyce laboratoryjnej, istnieje coraz większa potrzeba opracowania przydatnych narzędzi diagnostycznych wskazujących na zagrożenie rozwojem retinopatii i nefropatii u dzieci i młodzieży chorujących na T1DM. Wobec tego, celem prowadzonych przeze mnie badań było wykrycie wczesnych czynników angiogennych wyprzedzających etap albuminurii jak też zmian na dnie oka, wskazujących na rozwój retinopatii oraz nefropatii cukrzycowej u dzieci i młodzieży chorujących T1DM. Umożliwiłoby to wczesną ich diagnostykę oraz podjęcie odpowiedniej terapii. Za główny cel pracy przyjęłam znalezienie odpowiedzi na następujące pytania: 1. Który z badanych czynników TNF α, IL-6 czy też IL-12 w surowicy może być dodatkowym wskaźnikiem rozwoju retinopatii cukrzycowej u dzieci chorujących na T1DM? 2. Jakie jest znaczenie badanych cytokin; TNF α, VEGF165, angiogeniny, IL-6 oraz IL-12 w procesie neoangiogenezy u dzieci i młodzieży z T1DM oraz retinopatią cukrzycową? 5

3. Czy istnieje zależność pomiędzy surowiczymi poziomami VEGF165 a rozwojem nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży z retinopatią i nefropatią cukrzycową w przebiegu T1DM? 4. Jaka jest rola końcowych produktów glikacji (AGEs) oraz transformującego czynnika wzrostu-beta 1 (TGF-β1) w patogenezie mikroangiopatii u dzieci i młodzieży chorujących na T1DM? 5. Który z badanych parametrów AGEs, srage, TNFα, VEGF165 czy też IL12 w surowicy wykazuje wartość prognostyczną oraz jaka jest jego wartość graniczna w rozwoju mikroangiopatii u dzieci i młodzieży chorujących na T1DM? TNF α w patogenezie rozwoju retinopatii cukrzycowej. (ZORENA K et al. Serum TNFAlpha Level Predicts Nonproliferative Diabetic Retinopathy in Children. Mediators Inflamm., 2007). Czynnik martwicy nowotworów alfa (TNF α), nazywany także TNF, kachektyną oraz inicjującym czynnikiem różnicującym (DIF), jest plejotropową cytokiną prozapalną, a zarazem jednym z 22 białek należących do nadrodziny TNF, regulującym różnicowanie i wzrost komórek. angiogenezie. Oprócz udziału w procesach zapalnych, odgrywa znaczącą rolę w TNF α może wpływać hamująco lub stymulująco na tworzenie nowych naczyń. Efekt działania TNF α jest najprawdopodobniej zależny od czasu ekspozycji komórek oraz od miejscowego stężenia. Na mysim modelu cukrzycy typu 1 (Non-obese diabetic mice NOD mice) wykazano, że podawanie TNF α do wewnątrz ciała szklistego oka wywołuje niedokrwienie śródbłonka i martwicę siatkówki co wskazuje na jego rolę w patogenezie powikłań cukrzycowych. Ponadto, TNF α jest cytokiną, która powoduje istotne zwiększenie ekspresji interleukiny-6 (IL-6). IL-6, to także cytokina prozapalna, jednakże wykazująca również działanie przeciwzapalne. Działanie przeciwzapalne IL-6 wynika z jej zdolności do hamowania odpowiedzi zapalnej przez zmniejszanie syntezy TNF α oraz innych cytokin i chemokin prozapalnych. W ostrym zapaleniu rola IL-6 polega na ograniczaniu reakcji zapalnej, zaś w przewlekłym ma głównie działanie prozapalne i jest rozważana jako pośredni induktor angiogenezy. Wyniki przeprowadzonych przeze mnie badań wykazały istotnie wyższe stężenia IL-6 w surowicy u wszystkich badanych dzieci z T1DM oraz 6

nieproliferacyjną retinopatią cukrzycową (NPDR) (100%) w porównaniu do grupy dzieci z T1DM bez retinopatii (DR), u których poziom IL-6 wykazałam u 70% badanych jak tez w porównaniu do zdrowej grupie kontrolnej (2.8%). Nie stwierdziłam istotnych różnic pomiędzy poziomem IL-12 u dzieci z T1DM oraz NPDR (43%) w porównaniu z grupą dzieci z T1DM ale bez obecności DR (24%). Natomiast z wszystkich badanych parametrów w grupie dzieci chorujących na cukrzycę typu 1, TNF α okazał się najistotniejszym badanym czynnikiem. W przeprowadzonych badaniach wykazałam istotnie wyższy poziom TNF α w surowicy u 76 % dzieci z T1DM oraz z (NPDR) w porównaniu do grupy dzieci bez DR (35%) jak też w porównaniu do zdrowej grupy kontrolnej, u których nie wykazałam obecności surowiczego poziomu TNF α u żądnego badanego zdrowego dziecka (0%). Wyniki przeprowadzonych przeze mnie badań dowiodły, że z badanych cytokin wysoki poziom TNF α w surowicy wiązał się z obecnością NPDR u dzieci z T1DM (RR 4.01, 95% CI: 2.017.96). Jednocześnie wskazałam potencjalny udział TNF α w patogenezie retinopatii cukrzycowej. Reasumując wykazałam, że z badanych czynników prozapalnych, surowiczy poziom TNF α może być niezależnym wskaźnikiem w przewidywaniu występowania NPDR u dzieci z T1DM. Wyniki moich badań, (Zorena K. et al. 2007 Mediators Inflamm) była pierwszym na Świecie doniesieniem na temat roli TNF α w NPDR u dzieci z T1DM - wg. danych literaturowych PubMed z 2007 r). Zaburzenie równowagi pomiędzy poziomem IL-12 a TNF α (ZORENA K et al. Interleukin 12 and Tumor Necrosis Factor-α equilibrium is prerequisite for clinical course free from late complications in type 1 diabetes mellitus children. Scandinavian Journal of Immunology, 2008). Angiogeneza, nazywana także neowaskularyzacją lub naczyniotworzeniem to proces tworzenia nowych naczyń krwionośnych na bazie istniejących. Pionierem badań nad procesem angiogenezy był chirurg dziecięcy, dr Judah Folkman (1971). Od tego czasu w bazie Pud Med ukazało się wiele doniesień, w których wykazano, że proces angiogenezy jest wynikiem zaburzenia równowagi pomiędzy działaniem czynników proangiogennych jak np. TNF α, VEGF, IL-1 a antyangiogennych w tym IL-4 czy IL-10. Przedstawiona równowaga była analogiczna do aktywności cytokin prozapalnych do antyzapalnych. Jednakże, Angiolillo i wsp. (1986) wykryli, że pewne cytokiny prozapalne w tym IL-12 czy też IFN γ wykazują właściwości antyangiogenne. Z drugiej strony, w tym samym roku w badaniach na NOD, Rothe i wsp. (1986) udowodnili, że IL-12 bierze udział w patogenezie niszczenia 7

komórek beta trzustki. Kolejnym etapem moich badań była równoległa ocena surowiczych stężeń prozapalnego i proangiogennego TNF α i jego porównanie ze surowiczymi stężeniami prozapalnej/anty-angiogennej IL-12 u dzieci chorujących na T1DM. W przeprowadzonym przeze mnie badaniu wykazałam jednoczesną obecność TNF α (+) oraz IL-12 (+) lub brak TNF α (-) oraz IL-12 (-) w surowicy u 50% badanych dzieci z T1DM, co wskazywało na stan równowagi cytokinowej. Badane dzieci z T1DM charakteryzowały się barkiem retinopatii oraz nefropatii cukrzycowej. Również brak wykrywalnego stężenia TNF α (-) w surowicy ale obecność mierzalnych stężeń IL-12 wykazałam w grupie dzieci z T1DM bez obecności albuminurii lecz ze stwierdzoną retinopatią cukrzycową. Natomiast obecność stężenia TNF α (+) w surowicy lecz brak surowiczych stężeń IL-12 (-) wykazałam w grupie dzieci z T1DM zarówno z obecnością albuminurii jak też ze stwierdzoną retinopatią cukrzycową. W podsuwaniu, wyniki przeprowadzonych przez mnie badań dowiodły, że stan równowagi surowiczych poziomów TNF α i IL-12 jest korzystny u dzieci z cukrzycą we wczesnym stadium T1DM przed wystąpieniem późnych powikłań naczyniowych. Przesunięcie równowagi w kierunku TNF α prawdopodobniej promuje rozwój retinopatii jak też nefropatii cukrzycowej. Natomiast przesuniecie równowagi w kierunku wzrostu produkcji IL-12 chroni przed rozwojem nefropatii cukrzycowej, ale nie chroni przed rozwojem retinopatii cukrzycowej u dzieci z T1DM. W dalszym etapie badań (Raczyńska K, ZORENA K et al., Analysis of the Pro-Angiogenic Factor Influencing the Development of Retinopathy in Children with Diabetes Mellitus Type 1. Polish Journal of Environmental Studies, 2008) wykazałam wpływ czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego ( VEGF) oraz angiogeniny na rozwój retinopatii cukrzycowej u dzieci i młodzieży chorujących na T1DM. VEGF stymuluje proliferację i migrację komórek śródbłonka oraz zwiększa przepuszczalność naczyń krwionośnych. Angiogenina z kolei wiążąc się z receptorami na powierzchni komórek śródbłonka indukuje ich proliferację, wpływa na zwiększone uwalnianie proteaz i w efekcie przyczynia się do wzrostu ich migracji i inwazji. W przeprowadzonym badaniu wykryłam znamiennie wyższy poziom VEGF, angiogeniny oraz białka C-reaktywnego (CRP) w surowicy w grupie dzieci chorujących na T1DM z rozpoznaną NPDR w porównaniu do badanej grupy dzieci z T1DM ale bez DR, jak też w porównaniu do zdrowej grupy kontrolnej. Natomiast surowicze poziomy IL-6, HbA1c jak też wartości ciśnienia tętniczego (skurczowego i rozkurczowego) w grupie dzieci i młodzieży z T1DM oraz NPDR nie różniły się w porównaniu do grupy pacjentów z T1DM lecz bez obecności retinopatii cukrzycowej. W podsumowaniu, wyniki przeprowadzonych 8

przeze mnie badań dowiodły na zwiększoną syntezę czynników proangiogennych w tym VEGF oraz angiogeniny u dzieci z T1DM, które mogą przyczyniać się do neoangiogenezy narządu wzroku pacjentów chorujących na cukrzycę. Zależność pomiędzy surowiczym poziomem VEGF165 a rozwojem nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży z retinopatią i nefropatią w przebiegu cukrzycy. (ZORENA K et al., Association between vascular endothelial growth factor and hypertension in children and adolescents type 1 diabetes mellitus. J Hum Hypertens. 2010). Nadciśnienie tętnicze jest jednym z istotnych czynników patogenennych przyśpieszającym rozwój mikroangiopatii u pacjentów z T1DM. Jednakże nie do końca są poznane czynniki, które determinują wzrost ciśnienia tętniczego w cukrzycy typu 1. Dlatego też, kolejnym krokiem moich badań było wykazanie czy istnieje zależność pomiędzy surowiczym poziomem VEGF165 a występowaniem nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży z T1DM oraz retinopatią i nefropatią cukrzycową. W przeprowadzonym przez mnie badaniu (Zorena K et al., 2010, J Hum Hypertens) dowiodłam, że stężenie VEGF165 w surowicy było wyższe u dzieci i młodzieży chorujących na T1DM z retinopatią, nefropatią cukrzycową oraz nadciśnieniem tętniczym w porównaniu do grupy dzieci z T1DM ale bez obecności retinopatii i nefropatii cukrzycowej jak też nadciśnienia tętniczego. Surowiczy poziom VEGF 165 był również wyższy u dzieci i młodzieży chorujących na T1DM z obecnością retinopatii, nefropatii oraz nadciśnieniem tętniczym w porównaniu z grupą dzieci z T1DM bez rozpoznanego nadciśnienia ale z rozpoznaną retinopatią i nefropatią cukrzycową. Natomiast, nie wykazałam istotnych różnic pomiędzy poziomem VEGF165 w surowicy w grupie dzieci z T1DM z retinopatią i nefropatią bez nadciśnienia tętniczego w porównaniu ze zdrową grupą kontrolną. W dalszym etapie badań poprzez zastosowanie modelu wielokrotnej regresji wykazałam, że ciśnienie skurczowe, HbA1c oraz czas trwania choroby są niezależnymi czynnikami wpływającymi na stężenie VEGF 165. Mechanizm, poprzez który skurczowe ciśnienie krwi prowadzi do zwiększonej syntezy VEGF165 u dzieci i młodzieży z T1DM oraz z retinopatią i nefropatią cukrzycową może być wielokierunkowy. Z jednej strony przewlekła hiperglikemia u pacjentów z T1DM stymuluje produkcję czynników wzrostu w tym VEGF165, który pośrednio może uczestniczyć w rozwoju nadciśnienia tętniczego. Z drugiej strony na powierzchni komórek śródbłonka VEGF165 wiąże się z receptorem VEGFR-2 co prowadzi do fosforylacji czynników transkrypcyjnych przez kinazę aktywowaną miogenami (MAPK). W kolejnym etapie dochodzi do zwiększenia ekspresji cząsteczek adhezyjnych, cytokin, chemokin, które nasilają proliferację komórek śródbłonka oraz wytwarzanie macierzy 9

zewnątrzkomórkowej z jednoczesnym upośledzeniem jej degradacji. W następstwie ich działania dochodzi do postępującego włóknienia i zamykania światła naczyń przez co zwiększa się opór przepływu krwi przez te naczynia. Zwiększony opór w układzie naczyniowym skutkuje dalszym wzrostem produkcji VEGF 165 oraz nasileniem zmian w strukturze i proporcji kolagenu oraz elastyny. W konsekwencji proces ten prowadzi do wzrostu sztywności naczyń i wzrostu nadciśnienia. Reasumując dowiodłam, że wzrost ciśnienia krwi wpływa na wzrost produkcji VEGF 165 i wtórnie nasila zmiany na dnie oka i w obrębie nerek u dzieci i młodzieży chorujących na T1DM oraz z retinopatią i nefropatią cukrzycową. Pomiar surowiczych stężeń VEGF165 może być wskaźnikiem wystąpienia nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży z T1DM oraz obecnością retinopatii i nefropatii cukrzycowej. Rola AGEs oraz TGF-β1 w mikroangiopatii cukrzycowej. (ZORENA K et al., Ocena związku pomiędzy surowiczymi stężeniami końcowych produktów glikacji (AGEs) i transformującego czynnika wzrostu beta 1 (TGF-β1) a występowaniem mikroangiopatii u dzieci i młodzieży chorujących na cukrzycę typu 1. Endokrynologia Pediatryczna, 2012). Jedną z ważniejszych przemian biochemicznych, która odgrywa dominującą rolę w rozwoju przewlekłych powikłań naczyniowych w cukrzycy jest nieenzymatyczna glikacja białek w wyniku której powstają zaawansowane końcowe produkty glikacji (AGEs). Interakcja AGE z transbłonowym receptorem produktów zaawansowanej glikacji (RAGE) obecnym na powierzchni monocytów, makrofagów, komórek śródbłonka, mezangium prowadzi do wzrostu syntezy i sekrecji zarówno cytokin prozapalnych, toksycznych pochodnych tlenu oraz czynników wzrostu w tym transformującego czynnika wzrostu-beta (TGF-β). TGF-β należy do grupy czynników odpowiedzialnych m.in. za wzrost, różnicowanie, migrację komórek, formowanie i degradację składników macierzy zewnątrzkomórkowej, procesy chemotaksji oraz apoptozy. TGF-β1 to jedna z pięciu najlepiej poznanych izoform, jednakże jego rola u dzieci i młodzieży z T1DM nie jest w pełni wyjaśniona. Wyniki przeprowadzonego przeze mnie badania dowiodły na istotnie wyższe stężenia AGEs oraz TGF-β1 w surowicy dzieci i młodzieży chorujących na T1DM oraz obecnością mikroangiopatii w porównaniu do grupy pacjentów z T1DM bez powikłań naczyniowych jak też w porównaniu do zdrowej grupy kontrolnej. Ponadto dowiodłam, że istnieje istotna zależność pomiędzy poziomem AGEs w surowicy a HbA1c oraz TGF-β1 u dzieci i młodzieży chorujących na T1DM. Reasumując, w przeprowadzonym przeze mnie badaniu wykazałam, że AGEs mogą być istotnym czynnikiem 10

odpowiedzialnym za wzrost sekrecji TGF-β1, co może prowadzić do rozwoju mikroangiopatii u dzieci i młodzieży chorujących na T1DM. Wartość graniczna AGEs, srage, TNF α, VEGF165 oraz IL-12 w rozwoju mikroangiopatii u dzieci i młodzieży chorujących na cukrzycę typu 1. (ZORENA K, et al. Threshold serum concentrations of tumour necrosis factor alpha (TNFα) as a potential marker of the presence of microangiopathy in children and adolescents with type 1 diabetes mellitus (T1DM). Human Immunology, 2013) Jednym z powszechnie uznanych parametrów identyfikujących zagrożonych wystąpieniem nefropatii jest pomiar albumin z dobowej zbiórki moczu a w przypadku retinopatii zmiany patologiczne stwierdzane w badaniu okulistycznym obejmującym badanie dna oka, ostrości wzroku i widzenia barw. Niemniej jednak są to już późne zmiany patologiczne w obrębie narządu wzroku i nerek. Dlatego też, w diagnostyce cukrzycy istnieje coraz większa potrzeba wykrycia czynników ryzyka i oszacowania ich wartości progowych w przewidywaniu wczesnego stadium mikroangiopatii cukrzycowej u pacjentów z T1DM. Jedną z metod statystycznych wyznaczania wartości granicznych parametrów jest analiza krzywych ROC -Receiver Operating Characteristic. Krzywe ROC pozwalają na wizualizację i dobór optymalnej wartości granicznej, która zapewnia najwyższą trafność decyzji. Wyniki przeprowadzonych przeze mnie badań dowiodły, że z dwunastu badanych parametrów; wieku, czasu trwania cukrzycy, albuminy z dobowej zbiórki moczu, poziomu HbA1c, kreatyniny w surowicy, ciśnienia skurczowego jak też rozkurczowego oraz AGEs, srage, TNF α, VEGF165 oraz IL12 przydatność dyskryminacyjną wykazałam dla TNF α, VEGF, czasu trwania choroby, AGEs oraz albuminy z dobowej zbiórki moczu. Jednakże, to dla surowiczego poziomu TNF α wykazałam najwyższą wartość graniczną na poziomie 1.7pg/ml z powierzchnią pola pod krzywą Area Under Curve [(AUCROC=0.88 (95% CI: 0.79-0.97)] w rozwoju mikroangiopatii cukrzycowej u dzieci z T1DM. W przeprowadzonym badaniu dowiodłam, ze pomiar TNF α w surowicy może być klinicznie użytecznym dodatkowym wskaźnikiem w przewidywaniu rozwoju zarówno retinopatii jak tez nefropatii cukrzycowej u dzieci i młodzieży chorujących na T1DM. Wartość graniczną, którą wykazałam dla TNF α była pierwszą w historii próbą oszacowania przydatności badanych parametrów w rozwoju mikroangiopatii u dzieci i młodzieży chorujących na T1DM (wg. danych literaturowych PubMed z 03.10.2012 r). 11

Na podstawie przeprowadzonych przeze mnie badań wyciągnęłam następujące wnioski: 1. Poziom TNF α w surowicy może być potencjalnym wskaźnikiem rozwoju retinopatii cukrzycowej u dzieci chorujących na T1DM. 2. Podwyższony poziom TNF α jak też VEGF165 może promować proces neoangiogenezy u dzieci z T1DM. Natomiast wzrost poziomu IL-12 może chronić przed rozwojem nefropatii cukrzycowej ale najprawdopodobniej nie chroni przed rozwojem retinopatii cukrzycowej. 3. Wzrost ciśnienia tętniczego krwi u dzieci i młodzieży chorujących na T1DM wpływa na wzrost produkcji VEGF165 i wtórne może nasilać zmiany w przebiegu mikroangiopatii cukrzycowej. 4. Końcowe produkty glikacji białek mogą być istotnym czynnikiem odpowiedzialnym za wzrost ekspresji TGF-β1 i przyczyniać się do późnych powikłań naczyniowych u pacjentów chorujących na T1DM. 5. Oznaczanie surowiczych stężeń TNF α może mieć wartość predykcyjną wystąpienia mikroangiopatii cukrzycowej u dzieci i młodzieży chorujących na T1DM. Fakt, wykrycia przeze mnie TNF α w surowicy krwi jako niezależnego czynnika w przewidywaniu wystąpienia retinopatii i nefropatii cukrzycowej u dzieci i młodzieży z T1DM skłania mnie do kontynuacji badań mających na celu zastosowania terapii hamujących aktywność TNF α. Zahamowanie produkcji TNF α jest możliwe poprzez stosowanie przeciwciał monoklonalnych (anty-tnf). Obecnie, zachęcające wyniki z zastosowaniem przeciwciał infliksimabu oraz etanerceptu otrzymali (Gupta-Ganguli M. i wsp. 2011) u pacjentów z chorobą Crohna w reumatoidalnym zapaleniu stawów jak też pacjentów chorujących na cukrzycę typu 2 (T2DM). Piśmiennictwo: 1. Patterson CC, Dahlquist GG, Gyürüs E, et al. (2009) EURODIAB Study Group. Incidence trends for childhood type 1 diabetes in Europe during 1989-2003 and predicted new cases 2005-20: a multicentre prospective registration study. Lancet 373:2027-3 12

2. Jarosz-Chobot P, Polanska J, Szadkowska A, et al. (2011). Rapid increase in the incidence of type 1 diabetes in Polish children from 1989 to 2004, and predictions for 2010 to 2025. Diabetologia 54:508-15 3. Klein R, Knudtson MD, Lee KE, et al. (2008) The Wisconsin Epidemiologic Study of Diabetic Retinopathy: XXII the twenty-five-year progression of retinopathy in persons with type 1 diabetes. Ophthalmology 115:1859 1868 4. Romero P, Salvat M, Fernández J, et al. (2007). Renal and retinal microangiopathy after 15 years of follow-up study in a sample of type 1 diabetes mellitus patients. J Diabetes Complications 21:93 100 5. Amin R, Widmer B, Prevost AT, et al. (2008) Risk of microalbuminuria and progression to macroalbuminuria in a cohort with childhood onset type 1 diabetes: prospective observational study. BMJ 336: 697-701. 6. Donaghue KC, Chiarelli F, Trotta D, Allgrove J, Dahl-Jorgensen K.(2009) Microvascular and macrovascular complications associated with diabetes in children and adolescents. ISPAD Clinical Practice Consensus Guidelines. Compendium. Pediatr Diabetes.Suppl 12:195-203. 7. 24th Report (2004) The fourth report on the diagnosis, evaluation and treatment of high blood pressure in children and adolescent. Pediatrics 114, 555-576 8. ETDRS Rerearch Group, ETDRS Report No 11 (1991) Classification of diabetic retinopathy from fluorescein angiograms, Ophthalmology 98:807-822 9. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. (2012) Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę. Diabetologia Kliniczna tom 1, supl. A 10. Berg UB, Torbjörnsdotter TB, Jaremko G, et al.(1998). Kidney morphological changes in relation to longterm renal function and metabolic control in adolescents with IDDM. Diabetologia. 41:1047-56. 11. Zamora CR, Cubeddu LX (2009). Microalbuminuria: do we need a new threshold? J Hum Hypertens. 23:146-9. 12. Zorena K., Myśliwiec M., Balcerska A. et al. (2006) Tumor necrosis factor-α is a risk factor of retinopathy in children with poorly controlled type 1 diabetes mellitus. Diabetol. Dośw. Klin., 2006, t. 6, nr 5, s. 272-276. 13. Wirostko B, Wong TY, Simó R. (2008). Vascular endothelial growth factor and diabetic complications. Prog Retin Eye Res. 27: 608 621. 14. Folkman J. (1971). Tumor angiogenesis: therapeutic implications. N Engl J Med. 285: 1182-1186. 15. Angiolillo AL, Sgadari C, Tosato G.et al., (1996). A role for the interferon- inducible protein 10 in inhibition of angiogenesis by interleukin-12. Ann N Y Acad Sci 1996;31:158 67. 16. Rothe H, Burkart V, Faust A, et al. (1996). Interleukin 12 gene expression is associated with rapid development of diabetes mellitus in non-obese diabetic mice. Diabetologia. 39:112 22. 17. Zorena K., Myśliwska J., Myśliwiec M., et al., (2009). Modulatory factors responsible for neoangiogenesis in young patients with long-standing diabetes mellitus type 1. Recent. Patents Endocr. Metabol. Immun. Drug Disc., 2009, vol. 3, nr 2, s. 144-149. 18. Gupta-Ganguli M, Cox K, Means B, et al. (2011). Does therapy with anti-tnf-alpha improve glucose tolerance and control in patients with type 2 diabetes? Diabetes Care. 34(7):e121. doi: 10.2337/dc10-1334. 13

5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo - badawczych A) Analiza bibliometryczna dorobku naukowego Sumaryczny impact factor według listy Journal Citation Reports (JCR), zgodnie z rokiem opublikowania: 40.941 (po uzyskaniu stopnia doktora: 37.369) Liczba cytowań publikacji według bazy Web of Science (WoS): 134 Indeks Hirscha według bazy Web of Science (WoS): 8 Łączna liczba publikacji naukowych umieszczonych i nieumieszczonych na liście JCR: 54 Rozdziały w podręcznikach: 1 Listy do Redakcji: 1 Łączna liczba doniesień zjazdowych: 112 (po uzyskaniu stopnia doktora: 100) B) Listę publikacji nie wchodzących w skład osiągnięcia w rozumieniu art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz.595 z późn. zm.) załączono jako odrębny dokument (załącznik 3) 6. Kierowanie międzynarodowymi i krajowymi projektami badawczymi oraz udział w takich projektach. a. Badania nad zależnością karnityny a rozwojem zaćmy. Udział cytokin i chemokin u pacjentów z zaćmą i długotrwałą cukrzycą typu 1 i typu 2. (20062008). Badania finansowane przez Gdański Uniwersytet Medyczny, Nr projektu: ST-56 Główny wykonawca b. Markery pro- i antyangiogenne u pacjentów z cukrzycą typu 1 oraz retinopatią. (2009-2011). Badania finansowane przez Gdański Uniwersytet Medyczny, Nr projektu: ST-56 Główny wykonawca c. Analiza wariantu rs3212227 genu IL12B oraz VEGF-460C/T w aspekcie retinopatii cukrzycowej u pacjentów z długotrwałą cukrzycą typu 1. (20122014). Gdański Uniwersytet Medyczny, Nr projektu: ST-56. Główny wykonawca. d. Mechanizmy molekularne związane z ekspresją rozpuszczalnej (stnf) i błonowej (tmtnf) formy TNF-alpha a rozwój retinopatii w cukrzycy typu 1. 14

Opracowanie modelu modulacji aktywności TNF-alpha w celu zastosowania w profilaktyce i terapii retinopatii cukrzycowej u dzieci. (2008-2011). Badania finansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego nr. projektu NN 407 173034. Wykonawca e. Międzynarodowe wieloośrodkowe badanie CP-MGA031-01, ustalające zakres dawkowania preparatu Teplizumab (MGA031), humanizowanym przeciwciałem monoklonalnym anty-cd3 prowadzone w czterech grupach metodą podwójnej ślepej próby oceniające u dzieci i dorosłych ze świeżo rozpoznaną cukrzycą typu 1. Wykonawca. 7. Międzynarodowe i krajowe nagrody za działalność naukową. 1. Wyróżnienie prezentowanych wyników badań: Interleukina 12 jako mediator antyangiogenny u dzieci z retinopatią cukrzycową prezentowanej na XVI Sympozjum Polskiego Towarzystwa Endokrynologii Dziecięcej. Białowieża 30 września 2006 2. Wyróżnienie prezentowanych wyników badan: Czynniki prognostyczne choroby trzewnej u dzieci z cukrzycą typu 1 prezentowanej na XVI Sympozjum Polskiego Towarzystwa Endokrynologii Dziecięcej. Białowieża 30 września 2006 3. Główna Nagroda w konkursie Tomasza E. Romera za najlepszą publikację w roku 2006 The activity of N-acetyl-beta D-glucosaminidase and tumor necrosis factor- alfa at early stage of diabetic retinopathy development in type 1 diabetes mellitus children opublikowaną w czasopiśmie Clinical Biochemistry, 2006, 39, 851-856. 4. Wyróżnienie publikacji w konkursie Tomasza E. Romera na najlepszą publikację z zakresu endokrynologii pediatrycznej opublikowaną w roku 2006 za pracę: Serum and Urinary Cytokine Homeostasis and Renal Tubular Function in Type 1 Diabetes Mellitus Children opublikowaną w czasopiśmie JPEM 2006, 19, 12, 1421-1427. 5. Wyróżnienie publikacji w konkursie Tomasza E. Romera na najlepszą publikację z zakresu endokrynologii pediatrycznej w roku 2008 Interleukin 6-174(G>C) gene polymorphism is related to celiac disease and autoimmune thyroiditis coincidence in diabetes type 1 children opublikowaną w czasopiśmie Diabetes Research and Clinical Practice, 2008; 82: 108-112. 6. Wyróżnienie prezentowanych wyników badań,,aktywność supresorowa komórek CD4+CD25+ pacjentów z przewlekłą cukrzycą typu 1 po stymulacji przeciwciałem anty-tnf na XII Konferencji Cukrzyca Typu 1, Gdańsk 2010 7. Wyróżnienie prezentowanych wyników badań,,rola limfocytów i monocytów w rozwoju retinopatii cukrzycowej na XII Konferencji Cukrzyca Typu 1, Gdańsk 2010 8. Nagroda Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Endokrynologów Dziecięcych za pracę pt.,,association between vascular endothelial growth factor and hypertension 15

in children and adolescents type I diabetes mellitus opublikowaną w czasopiśmie Journal of Human Hypertension, 2010, 11;755-62. 9. AWARD PTID I K za prezentację wyników badań,,the ATA/ATA Interleukin-10 genotype is protective from retinopathy and nephropathy in juvenile onset type 1 diabetes mellitus podczas XIV Congress of the Polish Society of Experimental and Clinical Immunology, Gdańsk, June 16th-18th, 2011 10. Nagroda Naukowa Zespołowa I-go Stopnia Rektora Akademii Medycznej w Gdańsku, za badania nad rolą cytokin w patogenezie odległych powikłań u pacjentów z cukrzycą typu 1 oraz typu 2, Gdańsk, 04 grudnia 2006 r. 11. Nagroda Naukowa Zespołowa I-go Stopnia Rektora Akademii Medycznej w Gdańsku za badania nad rolą cytokin w procesie starzenia się organizmu i niektórych stanach chorobowych, Gdańsk, 18 grudnia 2007 r. 12. Nagroda Naukowa Zespołowa I-go Stopnia Rektora Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego za badania nad rolą czynników prozapalnych i przeciwzapalnych w rozwoju mikroangiopatii cukrzycowej i chorób współistniejących z cukrzycą typu 1, Gdańsk, 18 grudnia 2009 r. 13. Nagroda Naukowa Zespołowa II-go Stopnia Rektora Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego za badania mechanizmów immunologicznych powikłań naczyniowych w cukrzycy typu 1, Gdańsk, 14 grudnia 2011 r. 14. Nagroda Naukowa Zespołowa I-go Stopnia Rektora Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego za charakterystykę zaburzeń regulacji odpowiedzi immunologicznej w cukrzycy typu 1, Gdańsk, 14 grudnia 2012 r. 8. Wygłoszenie referatów na międzynarodowych i krajowych konferencjach tematycznych. Wygłosiłam 10 referatów na konferencjach o zasięgu międzynarodowym oraz 20 na konferencjach o zasięgu ogólnopolskim. Łącznie przedstawiłam 30 doniesień (po doktoracie 28). 1. Zorena K., Semetkowska-Jurkiewicz E., Myśliwska J.; 1997; TNFalfa w długotrwałej cukrzycy typu I. VI Zjazd Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Łódź. 2. Zorena K., Myśliwska J., Semetkowska-Jurkiewicz E., Wolnik B.; 1997; Zdolność do apoptozy mononuklearnych komórek krwi chorych na zaawansowaną cukrzycę typu I. Sympozjum Polskiego Towarzystwa Immunologii Doświadczalnej i Klinicznej "Cytokiny w badaniach doświadczalnych i klinicznych", Gdańsk 16-18 październik 1997. 3. Zorena K., Myśliwska J., Bryl E., Semetkowska-Jurkiewicz E., Bąkowska A., Myśliwski A.; 1998; Zmiany immunologiczne towarzyszące długotrwałej cukrzycy typu I. IX Zjazd Polskiego Towarzystwa Immunologii Doświadczalnej i Klinicznej, Warszawa, 16-18 września 1998. 16

4. Zorena K., Myśliwska J., Semetkowska-Jurkiewicz E., Wolnik B., Szmit E., Myśliwski A.; 2000; Significance of spontaneous apoptosis of PBMC in long-standing diabetes mellitus type I. 14th European Immunology Meeting EFIS 2000, Poznań, 23-27 September 2000. 5. Zorena K., Myśliwska J., Myśliwiec M., Balcerska A., Hak Ł., Lipowski P.; 2005; Elevated TNFα, IL6, IL12 and decreased IL10 serum levels in children with diabetic retinopathy. 12th Congress of Polish Society of Clinical and Experimental Immunology, Lublin, 19th-22th May 2005. 6. Zorena K., Myśliwska J., Myśliwiec M., Balcerska A., Sibińska Ż.; 2005; Związek przeciwciał anty - GAD 65 oraz IA - 2 z cytokinami u dzieci z przewlekłą cukrzycą typu 1. III Zjazd - XV Sympozjum Polskiego Towarzystwa Endokrynologów Dziecięcych, Międzyzdroje, 6-8 października 2005. 7. Zorena K., Myśliwska J., Myśliwiec M., Balcerska A., Lipowski P.; 2005; Tumor necrosis factor alfa is a risk factor of retinopathy in poor controlled type 1 diabetes mellitus children. 31st Annual Meeting of the International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes (ISPAD), Kraków, August 31-September 3, 2005. 8. Zorena K., Myśliwiec M., Balcerska A., Lipowski P., Raczyńska K., Hak Ł., Myśliwska J.; 2006; Serum TNF- alfa level in non-proliferative diabetic retinopathy children. 1 st Joint Meeting of European National Societies of Immunology, 16 th European Congress of Immunology, Paris, France, September 6-9, 2006. 9. Zorena K., Myśliwska J., Myśliwiec M., Balcerska A., Malinowska E., Lipowski P., Raczyńska K.; 2006; Zaburzenie równowagi pomiędzy czynnikami proangiogennymi czynnikiem martwicy nowotworu- alfa (TNF-α) oraz naczyniowym czynnikiem wzrostu śródbłonka (VEGF) a antyangiogenną interleukiną-12 (IL-12) u dzieci z cukrzycą typu 1. X Jubileuszowa Konferencja Sekcji Pediatrycznej Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Łódź, 12-14 października 2006. 10.Zorena K., Myśliwska J., Myśliwiec M., Balcerska A., Lipowski P., Raczyńska K.; 2006; Interleukina 12 jako mediator anty-angiogenny u dzieci z retinopatią cukrzycową. XVI Sympozjum Polskiego Towarzystwa Endokrynologii Dziecięcej, Białowieża, 28-30 września 2006. 11.Zorena K., Myśliwska J., Myśliwiec M., Balcerska A., Lipowski P., Raczyńska K.; 2007; Białko C-reaktywne (CRP), Interleukina-6 (IL-6) oraz Naczyniowy Czynnik Wzrostu Śródbłonka (VEGF) w procesie zapalenia i angiogenezy u dzieci z mikroangiopatią cukrzycową. XI Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Wisła, 10-13 maja 2007 r. 12.Zorena K., Myśliwska J., Myśliwiec M., Balcerska A.; 2007; Czynniki zapalne i angiogenne u dzieci z długotrwałą cukrzycą typu 1. XVII Sympozjum Polskiego Towarzystwa Endokrynologii Dziecięcej, Kraków, 6-8 września 2007 r. 13.Zorena K., Myśliwska J., Myśliwiec M., Balcerska A., Lipowski P., Raczyńska K.; 2007; Interleukin-12, vascular endothelial growth factor and tumor necrosis factor- alfa in the process of neoangiogenesis of diabetic retinopathy children. The XXVIIIth Symposium Retinologicum, Poznań, 12-14.04.2007 r. 14.Zorena K., Myśliwska J., Myśliwiec M., Balcerska A., Lipowski P., Raczyńska K.; 2007; Interleukina-12, naczyniowy czynnik wzrostu śródbłonka oraz czynnik martwicy nowotworu17

alfa w procesie neoangiogenezy u dzieci z retinopatią cukrzycową. XXVIII Sympozjon Retinologiczny, Poznań, 12-14.04.2007 r. 15.Zorena K., Myśliwska J., Myśliwiec M., Balcerska A.; 2007; Involvement of vascular endothelial growth factor and tumor necrosis factor-alfa in the process of neoangiogenesis in children with type 1 diabetes mellitus. 22. Symposium der Föderation der Internationalen Donau-Symposia über Diabetes mellitus, Insel Kos, Griechenland, 07.-09. Juni 2007r. 16.Zorena K., Myśliwska J., Myśliwiec M., Balcerska A.; 2007; The role of pro- and antiangiogenic factors in the angiogenesis processes in children with diabetes mellitus type 1. 33rd Annual Scientific Meeting of the International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes (ISPAD) Berlin, Germany, 26-29 September 2007. 17.Zorena K., Myśliwska J., Myśliwiec M., Balcerska A., Malinowska E., Rybarczyk K., Raczyńska-Woźniak D., Raczyńska K.; 2008; The study of two angiogenic factors: angiogenin and vascular endothelial growth factor in children with nonproliferative diabetic retinopathy. XIII Congress of Polish Society of Experimental and Clinical Immunology, Kraków, 14-17, May 2008 r. 18.Zorena K., Myśliwiec M., Rybarczyk K., Malinowska E., Raczyńska-Woźniak D., Raczyńska K., Balcerska A., Myśliwska J.; 2008; Angiogenina w początkowej retinopatii nieproliferacyjnej u dzieci i młodzieży z długotrwałą cukrzycą typu 1. r. XVIII Sympozjum Polskiego Towarzystwa Endokrynologii Dziecięcej, Gdańsk, 4-6 września 2008 r. 19.Zorena K., Hak Ł., Myśliwiec M., Brandt A., Więckiewicz J., Myśliwska J., Balcerska A.; 2008; Cytometryczna analiza populacji monocytów CD14+CD16+ u dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1. XI Konferencja cukrzycy typu 1, Zakopane, 10-12 kwietnia 2008 r. 20.Zorena K., Myśliwiec M., Malinowska E., Myśliwska J., Balcerska A., Raczyńska K.; 2008; Is -174GG interleukin-6 gene polymorphism associated with protective function against microvascular complications in children and adolescents with diabetes mellitus type 1? 34th Annual Meeting of the International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes (ISPAD), Durban, South Africa, 13-16 August 2008 r. 21.Zorena K., Myśliwiec M., Myśliwska J., Balcerska A.; 2009; Analysis of levels of angiogenin in children and adolescents with diabetes mellitus type 1 in relation to the duration of the disease. 3rd International Congress on Prediabetes and the Metabolic Syndrome, Nice, France, April 1-4, 2009 r. 22.Zorena K., Myśliwska J., Lipowski P., Raczyńska-Woźniak D., Raczyńska K.; 2009; Chemokines in aqueous humor and serum in patients with cataract and proliferative diabetic retinopathy: a preliminary study. 3rd International Congress on Prediabetes and the Metabolic Syndrome, Nice, France, April 1-4, 2009 r. 23.Zorena K., Myśliwiec M., Myśliwska J., Balcerska A., Malinowska E., Rybarczyk-Kapturska K., Raczyńska-Woźniak D., Raczyńska K.; 2009; Niski poziom chemokiny CXCL10/IP-10 w surowicy u młodych pacjentów z nieproliferacyjną retinopatią cukrzycową : jej relacja względem anty-gad65. IV Zjazd XIX Sympozjum Polskiego Towarzystwa Endokrynologii Dziecięcej, Łódź, 28-30 maja 2009 r. 24.Zorena K., Myśliwska J., Myśliwiec M., Balcerska A., Malinowska E., Rybarczyk-Kapturska K., Wilczewska K., Raczyńska-Woźniak D., Raczyńska K.; 2009; Proangiogenne cytokiny i chemokiny w surowicy krwi u dzieci i młodzieży z długotrwałą cukrzycą typu 1. V 18

Konferencja Naukowo-Szkoleniowa : "Wpływ ksenobiotyków i zagrożeń cywilizacyjnych na mechanizmy odporności i angiogenezy oraz możliwości zapobiegania", Jurata 2009 r. 25.Zorena K., Myśliwska J., Myśliwiec M., Balcerska A., Raczyńska K.; 2009; Biomarkery zaangażowane w proces zapalenia i neoangiogenezy u młodych pacjentów z długotrwałą cukrzycą typu 1. XII Zjazd Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Poznań, 7-9 maja 2009 r. 26.Zorena K., Myśliwska J., Myśliwiec M., Balcerska A., Malinowska E., Rybarczyk-Kapturska K., Lipowski P., Raczyńska-Woźniak D., Raczyńska K.; 2009; Zaburzenia równowagi pomiędzy czynnikami pro- i anty-angiogennymi u dzieci i młodzieży z długotrwałą cukrzycą typu 1. XXIX Sympozjon Retinologiczny, Gdańsk, 16-18 kwietnia 2009 r. 27.Zorena K., Myśliwska J., Myśliwiec M., Balcerska A., Malinowska E., Rybarczyk-Kapturska K., Raczyńska K.; 2009; Proangiogenic factors in diabetic retinopathy. Immunity for Life. Immunology for Health. 2nd European Congress of Immunology, Berlin, Germany, September 13-16, 2009 r. 28.Zorena K., Myśliwska J., Myśliwiec M., Balcerska A., Rybarczyk-Kapturska K., Wilczewska K., Malinowska E., Wiśniewski P., Raczyńska D., Raczyńska K.; 2010; Związek pomiędzy naczyniowo-śródbłonkowym czynnikiem wzrostu a nadciśnieniem tętniczym u dzieci i młodzieży z długotrwałą cukrzycą typu 1. XII Konferencja Cukrzycy Typu 1, Gdańsk, 9-11 kwiecień 2010 r. 29.Zorena K., Myśliwiec M., Raczyńska D., Lipowski P.; 2012; Chemokiny zaangażowane w rozwój retinopatii cukrzycowej u pacjentów chorujących na cukrzycę typu 1. XX Zjazd Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego, Poznań, 27-29 września 2012 r. 30.Zorena K., Kula M., Malinowska E., Myśliwiec M., Raczyńska K.; 2012; Brak równowagi pomiędzy pro- i antyangiogennymi czynnikami oraz ich wartość prognostyczna w ocenie ryzyka rozwoju wczesnej angiopatii u młodocianych pacjentów chorujących na cukrzycę typu 1. XX Zjazd Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego, Poznań, 27-29 września 2012 r. 31.Zorena K., Kula M., Malinowska E., Myśliwiec M., Raczyńska K.; 2012; Zależność pomiędzy surowiczymi poziomami AGEs, srage, TNF-α, VEGF 165, IL-12 oraz ich wartość prognostyczna w ocenie ryzyka rozwoju wczesnej angiopatii u dzieci i młodzieży chorujących na cukrzycę typu 1. XIII Konferencja Sekcji Pediatrycznej Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego "Cukrzyca typu 1 i stan przedcukrzycowy w wieku rozwojowym", Warszawa, 19-21 kwietnia 2012 r. 32.Zorena K., Malinowska E., Myśliwiec M., Wiśniewski P., Raczyńska K.; 2012; Dynamika zmian poziomu TGF-β1 w surowicy dzieci i młodzieży z długotrwałą cukrzycą typu 1. XIII Konferencja Sekcji Pediatrycznej Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego "Cukrzyca typu 1 i stan przedcukrzycowy w wieku rozwojowym", Warszawa, 19-21 kwietnia 2012 r. 19

9. Aktywny udział w międzynarodowych i krajowych konferencjach naukowych. Brałam aktywny udział w 20 międzynarodowych oraz w 59 krajowych konferencjach naukowych 1. Myśliwska J., Skuratowicz-Kubica A., Zorena K., Jasiel-Wojculewicz H., Horoszek-Maziarz S.; 1992; Poziom cytokin w surowicy krwi pacjentów z cukrzycą typu I i II. VII Zjazd Polskiego Towarzystwa Immunologicznego, Solina, listopad 1992. 2. Skuratowicz-Kubica A., Myśliwska J., Zorena K., Jasiel-Wojculewicz H., Horoszek-Maziarz S.; 1993; TNF w cukrzycy typu I. IV Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Poznań, 21-23.10.1993. 3. Kopacz A., Jastrzębski T., Paprocka A., Rogowski J., Myśliwska J., Zorena K., Świerblewski M., Sokołowski D., Zdzitowiecki J., Lass P., Romanowicz G.; 1997; Chemioterapia perfuzyjna w hipertermii z użyciem melaphlanu, INF-gamma i anty-tnf w miejscowo zaawansowanym czerniaku kończyn. Sympozjum Polskiego Towarzystwa Immunologii Doświadczalnej i Klinicznej "Cytokiny w badaniach doświadczalnych i klinicznych", Gdańsk 16-18 października 1997. 4. Myśliwska J., Zorena K., Bąkowska A., Skuratowicz-Kubica A., Myśliwski A.; 1997; Significance of tumor necrosis factor α in the long-standing insulin-dependent diabetes mellitus patients. Fourth International Symposium on Clinical Immunology, Amsterdam, The Netherlands, 19-22 June 1997. 5. Myśliwska J., Zorena K., Prośba-Mackiewicz M., Myśliwski A., Tejchman H.; 1998; Próba oceny produkcji cytokin TNF i IL-6 w płynie dziąsłowym kieszonek zębów leczonych koronami protetycznymi. Gdańskie Sympozjum Naukowe Stomatologów, Gdańsk, 18-20 czerwca, 1998. 6. Sildatke-Bauer M., Lipowski P., Zorena K., Rachoń D., Myśliwska J.; 2000; Immunological aspects of the pseudoexfoliation syndrome. 8th International Scientific Students Conference for Students and Young Doctors, Gdańsk, Poland, 4-6 May, 2000. 7. Myśliwska J., Zorena K., Semetkowska-Jurkiewicz E., Rachoń D., Bąkowska A.; 2000; Significance of TH2 profile in long-standing diabetes mellitus of type I. XIth International Congress of Histochemistry and Cytochemistry ICHC 2000, Cell biology and imaging tools for the new century, University of York, UK, 3-8 September 2000. 8. Myśliwska J., Zorena K., Semetkowska-Jurkiewicz E., Rachoń D., Bąkowska A.; 2000; Th2 profile is associated with a better outcome of long-standing diabetes mellitus type I. 14th European Immunology Meeting EFIS 2000, Poznań, 23-27 September 2000. 9. Lipowski P., Myśliwska J., Zorena K., Sildatke-Bauer M., Raczyńska K., Gawęcki M.; 2002; Immunological aspects of the pseudoexfoliation syndrome. The World Meeting of Ophthalmologists, Sydney, Australia, 21-25 April 2002. 10.Sibińska Ż., Zorena K., Myśliwska J., Balcerska A., Myśliwiec M., Kamińska H., Hak Ł.; 2004; Association between proinflammatory cytokines and the N-acetyl-beta-Dglucosaminidase (NAG) in children with newly diagnosed diabetes mellitus type 1. 12 th International Students' Scientific Conference for Students and Young Doctors, Gdańsk, Poland, 6-8 May 2004. 20

11.Myśliwiec M., Balcerska A., Zorena K.; 2004; Badanie aktywności N-acetylo-beta-Dglukozaminidazy oraz jej izoenzymów A i B w surowicy krwi i w moczu jako wczesne wskaźniki rozwoju zmian naczyniowych w przebiegu cukrzycy typu 1 u dzieci. IX Konferencja Sekcji Diabetologii Pediatrycznej Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Kazimierz Dolny, 27-29 maja, 2004. 12.Myśliwiec M., Balcerska A., Zorena K., Myśliwska J., Kamińska H., Wiśniewski P.; 2004; Ocena wybranych cytokin oraz enzymu N-acetylo-B-D-glukozaminidazy i jego izoenzymów A i B w surowicy krwi i w moczu u dzieci z cukrzycą typu 1. XIV Sympozjum Polskiego Towarzystwa Endokrynologów Dziecięcych, Wisła, 15-17 października, 2004. 13.Sibińska Ż., Zorena K., Myśliwska J., Myśliwiec M., Balcerska A.; 2005; Interleukin-6 gene the -174 G/C polymorphism and its association with IL-6 level in diabetic children. 13th International Students` Scientific Conference for Students and Young Doctors, Gdańsk, 12-14 May 2005. 14.Myśliwiec M., Balcerska A., Zorena K., Kamińska H., Myśliwska J.; 2005; Proinflammatory cytokines and selected markers of kidney damage in children with newly diagnosed diabetes mellitus type 1. 12th Congress of Polish Society of Clinical and Experimental Immunology, Lublin, 19th-22th May 2005. 15.Myśliwiec M., Balcerska A., Zorena K., Myśliwska J., Myśliwski A.; 2005; Tumor necrosis factor- alfa is a predictor of microalbuminuria in poorly controlled type 1 diabetes mellitus children. 31st Annual Meeting of the International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes (ISPAD), Kraków, August 31-September 3, 2005. 16.Myśliwiec M., Balcerska A., Zorena K., Myśliwska J., Lipowski P., Raczyńska K.; 2005; Wybrane czynniki immunologiczne i biochemiczne ryzyka rozwoju nefropatii i retinopatii cukrzycowej u dzieci z cukrzycą typu 1. III Zjazd - XV Sympozjum Polskiego Towarzystwa Endokrynologów Dziecięcych, Międzyzdroje, 6-8 października 2005. 17.Myśliwiec M., Balcerska A., Zorena K., Myśliwska J., Nazim J., Bautembach-Minkowska J., Wierzba J.; 2005; Zastosowanie osobistej pompy insulinowej u 7-tygodniowego niemowlęcia z cukrzycą. III Zjazd - XV Sympozjum Polskiego Towarzystwa Endokrynologów Dziecięcych, Międzyzdroje, 6-8 października 2005. 18.Myśliwiec M., Balcerska A., Zorena K., Myśliwska J., Bąkowska A., Stępiński J., Wiśniewski P., Banach P.; 2006; Immunologiczne i biochemiczne czynniki współwystępowania choroby trzewnej z cukrzycą typu 1 u dzieci. XVI Sympozjum Polskiego Towarzystwa Endokrynologii Dziecięcej, Białowieża, 28-30 września 2006. 19.Myśliwiec M., Balcerska A., Zorena K., Myśliwska J., Lipowski P., Raczyńska K.; 2007; The assessment of the correlation between vascular endothelial growth factor (VEGF), tumor necrosis factor (TNF-a), interleukin 6 (IL-6), glycaemic control (HbA1c) and the development of the diabetic retinopathy. The XXVIIIth Symposium Retinologicum, Poznań, 12-14.04.2007 r. 20.Myśliwiec M., Balcerska A., Zorena K., Myśliwska J.; 2007; The differences and similarities of newborns with diabetes mellitus : analysis of two cases from the Pomeranian region (Poland). 22. Symposium der Föderation der Internationalen Donau-Symposia über Diabetes mellitus, Insel Kos, Griechenland, 07.-09. June 2007. 21.Marek N., Raczyńska K., Zorena K., Myśliwiec M., Myśliwska J.; 2007; Ekspresja cząsteczek Fas, FasL i PSGL-1 na limfocytach krwi obwodowej a rozwój mikroangiopatii 21