ZINTEGROWANY WIELOLETNI PLAN KONTROLI DLA POLSKI WARSZAWA, 2010-1 -
RAPORT AKCEPTUJĄ: Lp. Nazwisko i imię Funkcja Podpis i data 1. Pan Janusz Związek Główny Lekarz Weterynarii 2. Pan Andrzej Wojtyła Główny Inspektor Sanitarny 3. Pan Tadeusz Kłos Główny Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa 4. Pan Stanisław Kowalczyk Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno- Spożywczych 5. Pani Małgorzata Krasnodębska-Tomkiel Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - 2 -
SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1. KONTROLE URZĘDOWE PRZEPROWADZANE ZGODNIE Z PLANEM W 2009 R... 7 1.1. INSPEKCJA WETERYNARYJNA (IW)... 7 1.1.1. Higiena produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego... 7 1.1.2. Prawo paszowe... 9 1.1.3. Systemy kontroli i procedury dotyczące ochrony zdrowia zwierząt i zwalczania chorób zakaźnych zwierząt... 15 1.1.4. Plany awaryjne na wypadek sytuacji kryzysowych... 18 1.1.5. Nadzór nad identyfikacją i rejestracją zwierząt (IRZ)... 20 1.1.6. Kontrole prowadzone przez Inspekcję Weterynaryjną w zakresie przestrzegania przepisów o ochronie zwierząt... 27 1.1.7. Systemy kontroli i procedury dotyczące weterynaryjnej kontroli granicznej... 33 1.2. PAŃSTWOWA INSPEKCJA SANITARNA... 45 1.2.1. Bezpieczeństwo i higiena żywności... 45 1.3. PAŃSTWOWA INSPEKCJA OCHRONY ROŚLIN I NASIENNICTWA... 56 1.3.1. Obrót, konfekcjonowanie i stosowanie środków ochrony roślin... 56 1.3.2. Sektor zdrowia roślin... 60 1.4. INSPEKCJA JAKOŚCI HANDLOWEJ ARTYKUŁÓW ROLNO - SPOŻYWCZYCH... 64 1.4.1. Kontrola jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych... 64 1.5. INSPEKCJA HANDLOWA (IH)... 68 ROZDZIAŁ 2. OGÓLNA ZGODNOŚĆ Z PRZEPISAMI W PRZYPADKU PRZEDSIĘBIORCÓW I PRODUKTÓW... 71 2.1. INSPEKCJA WETERYNARYJNA... 71 2.1.1. Higiena produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego... 71 2.1.2. Sektor prawa paszowego... 91 2.1.3. Weterynaryjna kontrola graniczna... 103 2.2. PAŃSTWOWA INSPEKCJA SANITARNA... 104 2.2.1. Bezpieczeństwo i higiena żywności... 104-3 -
2.4 PAŃSTWOWA INSPEKCJA OCHRONY ROŚLIN I NASIENNICTWA... 129 2.4 INSPEKCJA JAKOŚCI HANDLOWEJ ARTYKUŁÓW ROLNO-SPOŻYWCZYCH... 153 2.4.1. Jakość handlowa artykułów rolno-spożywczych... 153 2.5. INSPEKCJA HANDLOWA... 179 ROZDZIAŁ 3. AUDYTY PRZEPROWADZANE ZGODNIE Z ART. 4 UST. 6 ROZPORZĄDZENIA (WE) NR 882/2004... 189 3.1. INSPEKCJA WETERYNARYJNA... 189 3.2. AUDYTY WEWNĘTRZNE PRZEPROWADZANE PRZEZ ORGANY PAŃSTWOWEJ INSPEKCJI SANITARNEJ... 190 ROZDZIAŁ 4. DZIAŁANIA MAJĄCE NA CELU ZAPEWNIENIE SKUTECZNEGO DZIAŁANIA SŁUŻB KONTROLI URZĘDOWYCH... 194 4.1. DZIAŁANIA SZKOLENIOWE... 194 4.1.1. Inspekcja Weterynaryjna... 194 4.1.1. Państwowa Inspekcja Sanitarna... 195 4.1.3. Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa... 205 4.1.4 Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych... 206 4.2.1. Inspekcja Handlowa... 210 4.2. ZMIANY W ORGANIZACJI LUB ZARZĄDZIE URZĘDÓW WŁAŚCIWYCH... 210 4.2.1. Inspekcja Weterynaryjna... 210 4.2.2. Inspekcja Handlowa... 212 4.3. NOWE USTAWODAWSTWO... 216 4.3.1 Inspekcja Weterynaryjna... 216 4.3.2. Inspekcja Handlowa... 218 4.4. KONTROLE WEWNĘTRZNE... 219 4.4.1. Inspekcja Weterynaryjna... 219 4.4.2. Państwowa Inspekcja Sanitarna... 230 4.4.3. Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa... 235 4.4.4. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych... 239 4.4.5. Inspekcja Handlowa... 240 ROZDZIAŁ 5. PODSUMOWANIE OGÓLNEJ SKUTECZNOŚCI SYSTEMU KONTROLI URZĘDOWYCH W POLSCE... 241-4 -
SPIS TABEL... 251 SPIS WYKRESÓW... 255-5 -
WSTĘP W raporcie przedstawiono zbiorcze dane uzyskane od organów sprawujących urzędową kontrolę środków spożywczych w Polsce. Kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa żywności i sprawowaniu urzędowej kontroli odgrywają 2 Inspekcje: Państwowa Inspekcja Sanitarna i Inspekcja Weterynaryjna. Dodatkowo uwzględniono dane z pozostałych Inspekcji działających w wąskich precyzyjnie określonych obszarach tj. Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno- Spożywczych, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Ww. raport sporządzono w oparciu o Decyzję Komisji 2008/654/WE z dnia 24 lipca 2008 r. w sprawie wytycznych dla pomocy państwom członkowskim w sporządzaniu rocznego sprawozdania dotyczącego zintegrowanego wieloletniego krajowego planu kontroli, przewidzianego w rozporządzeniu (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady. Niezależnie od ww. raportu do Komisji Europejskiej przesłano w stosownych terminach inne szczegółowe raporty dot. urzędowej kontroli. Do sporządzenia ww. raportu wykorzystano dane uzyskane od poszczególnych organów urzędowej kontroli za 2009 r., oficjalne formularze statystyczne (druki MZ-48 Sprawozdanie z działalności w zakresie higieny żywności, żywienia i przedmiotów użytku dział 1, druk GUS RRW-5 Sprawozdanie z działalności i stanu sanitarnego obiektów w zakresie higieny artykułów żywnościowych pochodzenia zwierzęcego ), dane z realizacji planów pobierania próbek i badania żywności, a także planów kontroli podmiotów prowadzących produkcję i obrót żywnością. - 6 -
Rozdział 1. Kontrole urzędowe przeprowadzane zgodnie z Planem w 2009 r. 1.1. Inspekcja Weterynaryjna (IW) 1.1.1. Higiena produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego Plany kontrolne Organy Inspekcji Weterynaryjnej odgrywają podstawową rolę w zakresie nadzoru nad bezpieczeństwem produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego. Inspekcja Weterynaryjna sprawuje nadzór nad pozyskiwaniem, chowem, wytwarzaniem, oczyszczaniem, ubojem, rozbiorem, przetwarzaniem, pakowaniem, przepakowywaniem, przechowywaniem oraz transportem produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego. Kontrole urzędowe podmiotów prowadzących ww. działalności są planowane i przeprowadzane przez organy IW szczebla powiatowego. W 2009 roku kontrole urzędowe planowane były przez powiatowych lekarzy weterynarii (PLW) w oparciu o Instrukcję Głównego Lekarza Weterynarii (GLW) Nr GIWhig 500-11/07 z dnia 14 sierpnia 2007 r. w sprawie określenia na podstawie analizy ryzyka częstotliwości kontroli podmiotów sektora spożywczego objętych urzędowym nadzorem IW, która wdraża postanowienia art. 3 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 882/2004. Ponadto w 2009 r. Inspekcja Weterynaryjna realizowała również szczegółowe programy kontroli przewidziane na mocy następujących przepisów prawa wspólnotowego: - dyrektywy Rady 96/23/WE z dnia 29 kwietnia 1996r. w sprawie środków monitorowania niektórych substancji i ich pozostałości u żywych zwierząt i w produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. Urz. WE L 125, z 23.05.1996 z późn. zm.) - zalecenia Komisji 2006/794/WE z dnia 16 listopada 2006r. w sprawie monitorowania poziomu tła dioksyn, dioksynopochodnych PCB i niedioksynopochodnych PCB w środkach spożywczych (Dz. Urz. WE L 322, z 22.11.2006). - 7 -
Liczba kontroli planowanych Zgodnie z informacjami przekazanymi przez powiatowych lekarzy weterynarii w 2009r. przeprowadzono 108106 kontroli (kompleksowych lub wycinkowych) podmiotów sektora spożywczego. Ze względu na przepisy ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego pod nadzorem Inspekcji Weterynaryjnej znajdowało się 214 614 podmiotów sektora spożywczego. Na 6 004 zatwierdzone przedsiębiorstwa skontrolowano 5 431 (90,5%), natomiast z 208 610 podmiotów podlegających jedynie obowiązkowi rejestracji skontrolowano 35 784 (17,15%). Należy wyjaśnić, że ww. kontrole nie obejmują kontroli stałych w zakładach prowadzących ubój zwierząt rzeźnych lub rozbiór i przetwórstwo mięsa zwierząt łownych w trakcie trwania procesów produkcyjnych. Realizacja specyficznych programów przewidzianych prawem wspólnotowym Krajowy program monitoringu obecności substancji niedozwolonych oraz pozostałości chemicznych, biologicznych i produktów leczniczych u zwierząt i w żywności pochodzenia zwierzęcego (ang. NRCP National Residue Control Plan); W 2009 roku w ramach programu pobrano do badań ogółem 28 509 próbek (obejmujących program target i suspect ). Materiał do badań, zgodnie z planem był pobierany w gospodarstwach i rzeźniach. Obejmował również produkty pochodzenia zwierzęcego pochodzące z krajów trzecich lub innych krajów członkowskich. Szczegółowe wyniki z realizacji programu wraz z planem monitoringu na rok 2010 zostały przekazane Komisji Europejskiej - za pośrednictwem Krajowego Laboratorium Referencyjnego PIWet- PIB w Puławach, przy użyciu bazy danych Sanco Residue. Krajowy program badań kontrolnych dioksyn, furanów, dioksynopodobnych bifenyli (dl-pcb) u zwierząt i w produktach pochodzenia zwierzęcego. Badania w ramach programu wykonano w Zakładzie Radiobiologii PIW-PIB w Puławach. Laboratorium jak i zastosowana metoda badawcza spełniają wymagania określone Rozporządzeniem Komisji nr 1883/2006. W badaniach zastosowano metodę chromatografii gazowej sprzężonej z wysokorozdzielczą spektrometrią mas (HRCG-HRMS). Zakresem badań objęto analizę 7 toksycznych kongenerów PCDD, 10 kongenerów PCDF i 12 kongenerów dl- PCB. - 8 -
Materiał do badań stanowiły próbki produktów pochodzenia zwierzęcego nadsyłane z terenu kraju do grudnia 2009 r. Próbki pobrane zostały przez pracowników IW, zgodnie z Instrukcją GLW Nr GIWlab-52-2/09 z dnia 22 kwietnia 2009 r. dotyczącą sposobu i zakresu realizacji ww. programu oraz wytycznymi dotyczącymi liczby próbek do pobrania na terenie każdego województwa. W sumie analizie chemicznej na zawartość dioksyn poddano 116 próbek żywności pochodzenia zwierzęcego. W ramach przeprowadzonych badań monitoringowych wykonano również analizy próbek nadesłanych przez inspektoraty graniczne (6 próbek). Do badań otrzymano : - 35 próbek ryb bałtyckich (14 łososia, 9 szprota, 9 śledzia, 3 dorsza), - 10 próbek ryb słodkowodnych (5 karpia, 5 pstrąga), - 19 próbek mleka (3 próbki mleka koziego, 16 krowiego), - 28 próbek mięsa (6 bydła, 10 świń, 3 owiec, 6 drobiu, 3 dziczyzna ), - 3 próbki mięsa zwierząt łownych - 23 próbki jaj (15 kurzych, 4 przepiórcze, 2 kacze, 2gęsie). 1.1.2. Prawo paszowe Plany kontrolne W 2009 roku Plan Urzędowych Kontroli Pasz dla szczebli Powiatowych Inspektoratów Weterynarii nie był wyznaczany odgórnie przez GIW. Częstotliwość urzędowych kontroli dla poszczególnych sektorów (wytwarzanie, obrót, stosowanie), została określona indywidualnie w każdym z powiatów w oparciu o wyniki dotychczasowych kontroli, wyniki monitoringu oraz analizę ryzyka. Narzędziem pomocniczym w tej kwestii były informacje uzyskane podczas szkoleń w ramach projektu polsko-duńskiego, w trakcie których strona duńska przedstawiła model tworzenia systemu kontroli w oparciu o Rozporządzenia (WE) 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności oraz Rozporządzenia (WE) 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi - 9 -
zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt. Ogólne zasady prowadzenia urzędowych kontroli są określone w Instrukcji Głównego Lekarza Weterynarii Nr GIWhig-500-4/08 z dnia 1 kwietnia 2008r. w sprawie metodologii urzędowych kontroli http://www.wetgiw.gov.pl/index.php?action=art&a_id=3238. Opisane w niej założenia oraz procedury mogą być równie zastosowane w trakcie prowadzenia urzędowych kontroli przedsiębiorstw sektora paszowego. Do sporządzenia planów kontroli w Powiatowych Inspektoratach Weterynarii jest również wykorzystywany arkusz kalkulacyjny Excel (wzór jest zamieszczony poniżej). Rysunek 1 arkusz kalkulacyjny Excel do sporządzenia planów kontroli w Powiatowych Inspektoratach Weterynarii Jednakże, wybór formuły określającej częstotliwość urzędowych kontroli przedsiębiorstw sektora paszowego pozostawał indywidualną decyzją inspektora, który posiadał wiedzę o faktycznym stanie zakładów znajdujących się na terytorium jego - 10 -
kompetencji. Częstotliwość kontroli podmiotów zajmujących się zbieraniem, transportowaniem, przechowywaniem, operowaniem, przetwarzaniem oraz wykorzystaniem lub usuwaniem ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego określa Instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii Nr GIWpuf.513utyl.1/2005 z dnia 27 stycznia 2005 r. w sprawie procedur obowiązujących przy kontroli zagospodarowania ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego w zakładach utylizacyjnych, spalarniach i podmiotach będących w posiadaniu surowców kategorii 1, 2 lub 3*. Tabela 1 Częstotliwość kontroli okresowych podmiotów, o których mowa w w/w instrukcji * Rodzaj działalności podlegającej kontroli Zakład utylizacyjny kategorii 1 Zakład utylizacyjny kategorii 2 i 3 Zakłady pośrednie Spalarnie Podmioty zajmujące się transportem usługowym materiałów zwierzęcych Podmioty wykorzystujące uboczne produkty pochodzenia zwierzęcego określone w art. 23 rozporządzenia 1774/2002 Podmioty zajmujące się wytwarzaniem karm dla zwierząt domowych Zakłady technicznego wykorzystania ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego Podmioty wykorzystujące mączki mięsno kostne jako polepszacze gleby Podmioty wykorzystujące przetworzone białka pochodzenia zwierzęcego do produkcji środków żywieni zwierząt dla zwierząt gospodarskich Częstotliwość kontroli okresowych 1 raz/miesiąc 4 razy/rok 2 razy /rok 2 razy /rok 1 raz/rok 1 raz/rok 2 razy /rok 1 raz/rok po dokonaniu analizy ryzyka, nie rzadziej jednak niż raz na dwa lata Zgodnie z zaleceniami Krajowego Programu Kontroli Środków Żywienia Zwierząt Podmioty zajmujące się żywieniem 1 raz/rok wspólnie z Inspekcją Sanitarną po - 11 -
zbiorowym (odpadki cateringowe) zawarciu przez Powiatowego Lekarza Weterynarii stosownego porozumienia z tą Inspekcją Punkty kontroli granicznej (BIP) 1 raz/rok Rzeźnie, zakłady rozbioru i przetwórnie mięsa czerwonego, białego, ryb, jaj i zakłady mleczarskie 2 razy/rok - prowadzą inspektorzy d.s higieny środków spożywczych * podana tabelarycznie ilość kontroli określa minimalną ich ilość. Jednakże Powiatowy Lekarz Weterynarii samodzielnie na podstawie analizy ryzyka poprzednich kontroli określa częstotliwość wizyt u poszczególnych podmiotów. Dane zawarte w tabeli nie uwzględniają kontroli sprawdzających realizacją wydanych zaleceń. 1) Zakres zrealizowania założeń w zakresie częstotliwości lub intensywności oraz charakteru kontroli urzędowych ustalone w krajowym planie kontroli. W obowiązujących w 2009 roku krajowych przepisach prawnych prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania jak i wprowadzania do obrotu pasz wymagało rejestracji lub zatwierdzenia przez właściwego Powiatowego Lekarza Weterynarii. Krajowy wykaz tych podmiotów prowadził Główny Lekarz Weterynarii i przekazał Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi, który na podstawie art. 39 ust. 2 ustawy z dnia 22 lipca 2006 roku o paszach (Dz.U. Nr 144, poz. 1045 z późń. zm.) ogłosił wykaz podmiotów zatwierdzonych w drodze obwieszczenia w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski. Nadzór nad wytwarzaniem, obrotem pasz sprawuje w Polsce Inspekcja Weterynaryjna. W roku 2009 nadzorem objętych było 536 506 podmiotów gospodarczych działających w tym sektorze paszowym, w tym było 1508 działających na podstawie zatwierdzenia wydanego przez powiatowego lekarza weterynarii, 536 506 działających na podstawie rejestracji. W 2009 r. poddano urzędowej kontroli 24 925 podmiotów. Przeprowadzono 30 187 kontroli urzędowych, w tym 3497 u podmiotów podlegających zatwierdzeniu oraz 26 696 - podlegających rejestracji. - 12 -
Tabela 2 Liczba podmiotów działających na rynku pasz (1) oraz liczba podmiotów poddanych urzędowej kontroli (inspekcji) (2) w 2009 roku Typ przemysłu paszowego Wytwórcy materiałów paszowych Magazynowanie materiałów paszowych Wytwórcy dodatków, bioprotein i premiksów Wytwórcy mieszanek paszowych Zatwierdzeni Zarejestrowani Łącznie 1 2 1 2 1 2 23 21 24604 872 24627 893 2 2 77 36 79 38 41 41 3 3 44 44 289 273 73 64 362 337 Wytwórcy leczniczych pasz 53 43 0 0 53 43 Importerzy i przedstawiciele przedsiębiorstw w krajach trzecich 0 0 9 4 9 4 Pośrednicy, dystrybutorzy detaliści i 916 823 4968 3626 5884 4449 Hodowcy zwierząt gospodarskich Wytwórcy karm dla zwierząt domowych Innego rodzaju działalności w zakresie pasz 86 64 506023 18793 506109 18857 86 80 74 68 160 148 12 11 675 101 687 112 Łącznie 1508 1358 536506 23567 538014 24925-13 -
Tabela 3 Liczba urzędowych kontroli (inspekcji) podmiotów działających na rynku pasz w 2009 roku Typ paszowego Wytwórcy paszowych przemysłu materiałów Zatwierdzeni Zarejestrowani Łącznie 106 820 926 Magazynowanie materiałów paszowych Wytwórcy dodatków, bioprotein i premiksów 3 74 77 126 5 131 Wytwórcy paszowych Wytwórcy leczniczych mieszanek pasz 1303 210 1513 104 0 104 Importerzy i przedstawiciele przedsiębiorstw w krajach trzecich Pośrednicy, dystrybutorzy i detaliści 0 6 6 1395 4712 6107 Hodowcy gospodarskich zwierząt 99 20535 20634 Wytwórcy karm dla zwierząt domowych Innego rodzaju działalności w zakresie pasz 315 188 503 40 146 186 Łącznie 3491 26696 30187 2) Kontrole bieżące Kontrole bieżące były wykonane w przypadkach stwierdzenia np. w obrocie mieszanek paszowych nie spełniających wymogów (kontrolowano wytwórców tych mieszanek). - 14 -
3) Specjalne działania kontrolne poświęcone wybranemu zagadnieniu Przeprowadzono również kontrole tematyczne dotyczące wykrywania obecności mikotoksyn w paszach oraz rtęci, cynku i miedzi. W wyniku tych kontroli nie stwierdzono poważniejszych uchybień. 4) Kontrole urzędowe przeprowadzone poza planem Kontrole wynikały również z informacji od podmiotów gospodarczych, obywateli (skargi, wnioski) wpływających do poszczególnych szczebli Inspekcji Weterynaryjnej przyczyny. 5) Analiza celów operacyjnych kontroli urzędowych w przypadku braku ich realizacji Nie zrealizowanie planu operacyjnego dotyczącego kontroli produkcji pasz na potrzeby własne oraz żywienia zwierząt w gospodarstwach utrzymujących zwierzęta wynika z faktu przeszacowania możliwości kadrowych zbyt malej liczby inspektorów. 1.1.3. Systemy kontroli i procedury dotyczące ochrony zdrowia zwierząt i zwalczania chorób zakaźnych zwierząt Plany kontrolne i liczba przeprowadzonych kontroli W ramach wykonywanych przez Inspekcję Weterynaryjną zadań z zakresu ochrony zdrowia zwierząt oraz zwalczania chorób zakaźnych zwierząt w 2009 r. prowadzone były badania monitoringowe m.in. w zakresie brucelozy bydła (B. abortus), brucelozy owiec i kóz (B. melitensis), gruźlicy bydła wywołanej przez Mycobacterium bovis, gąbczastej encefalopatii bydła, klasycznego pomoru świń u świń i dzików, pryszczycy, choroby pęcherzykowej świń oraz wścieklizny lisów wolno żyjących zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt (Dz. U. Nr 282, poz. 2813 z późn. zm.). - 15 -
W wyniku przeprowadzonych badań w 2009 roku wykryto: - 13 stad z dodatnim wynikiem serologicznym w kierunku Brucella abortus; - 11 stad z wynikiem dodatnim w kierunku izolacji Mycobacterium bovis; - 8 przypadków wścieklizny u zwierząt dzikich; - 4 przypadki gąbczastej encefalopatii bydła; - nie wykryto żadnego przypadku izolacji Brucella melitensis; - zbadano 3717 sztuk próbek pobranych od świń w kierunku choroby pęcherzykowej świń nie uzyskując wyniku seropozytywnego; - zbadano 245 sztuk próbek pobranych od świń oraz 3514 sztuk próbek pobranych od bydła w kierunku pryszczycy nie uzyskując wyniku seropozytywnego; - zbadano serologicznie 9999 sztuk próbek pobranych od świń, 10723 stuki próbek pobranych od dzików nie uzyskując wyników dodatnich oraz zbadano 72 próbki pobrane od dzików do badań techniką PCR w kierunku klasycznego pomoru świń nie uzyskując również wyników dodatnich. Od 1994 r. nie stwierdzono w Polsce ogniska klasycznego pomoru świń. Fakt nie występowania klasycznego pomoru świń został potwierdzony przez Misję Kontrolną Wspólnoty Europejskiej w lipcu 1997r. Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zostało uznane za oficjalnie wolne od brucelozy owiec i kóz w decyzji Komisji 2006/169/WE z dnia 21 lutego 2006r. zmieniającej decyzję 93/52/EWG w odniesieniu do uznania Polski i niektórych prowincji lub regionów Włoch za wolne od brucelozy (B. melitensis) oraz decyzję 2003/467/WE w odniesieniu do uznania niektórych prowincji lub regionów Włoch za wolne od gruźlicy bydła, brucelozy bydła i enzootycznej białaczki bydła a także decyzją Komisji 2009/342/WE z dnia 23 kwietnia 2009 roku zmieniająca decyzję 2003/467/WE w odniesieniu do uznania niektórych regionów administracyjnych Włoch za oficjalnie wolne od gruźlicy bydła, brucelozy bydła i enzootycznej białaczki bydła, uznania niektórych regionów administracyjnych Polski za oficjalnie wolne od enzootycznej białaczki bydła oraz uznania Polski i Słowenii za państwa członkowskie oficjalnie wolne od gruźlicy bydła Polska została uznana za kraj oficjalnie wolny od gruźlicy bydła. Decyzją Komisji 2009/600/WE z dnia 5 sierpnia 2009 roku Polska oficjalnie wolna od brucelozy bydła. Na podstawie art. 57 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. Nr 69, poz. 625 z późn. zm.) Główny Lekarz Weterynarii opracował programy zwalczania niektórych chorób zakaźnych zwierząt, które - 16 -
były realizowane w 2009r., a także przedłożył je do Komisji Europejskiej w celu uzyskania współfinansowania ich realizacji zgodnie z przepisami decyzji Rady 90/424/EWG o wydatkach na polu weterynaryjnym. W 2009r. realizowane były następujące programy zwalczania chorób zakaźnych zwierząt przyjęte, zgodnie z art. 57 ust. 7 ww. ustawy, w drodze Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 kwietnia 2009 r. w sprawie wprowadzenia na 2009 r. programów zwalczania i kontroli gruźlicy bydła i enzootycznej białaczki bydła oraz zwalczania gąbczastej encefalopatii bydła i wścieklizny, a także programu mającego na celu wykrycie występowania zakażeń wirusami wywołującymi grypę ptaków oraz poszerzenie wiedzy na temat ryzyka wystąpienia tej choroby ( Dz. U. 73 poz.629) - program zwalczania gruźlicy bydła (Bovine tuberculosis); - program zwalczania enzootycznej białaczki bydła (Enzootic bovine leucosis - EBL); - program zwalczania i kontroli zakażeń wirusami wysoce zjadliwej grypy ptaków d. pomoru drobiu u drobiu i ptaków dzikich (Highly patogenic avian influenza - HPAI); - program zwalczania gąbczastej encefalopatii bydła (Bovine spongiform encephalopathy - BSE); - program zwalczania wścieklizny (Rabies). Jednocześnie Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2009 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie wprowadzenia programu zwalczania choroby Aujeszkyego u świń ( Dz. U 74 poz.631) wprowadzono program zwalczania choroby Aujeszkyego. Ponadto rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2009 r. w sprawie wprowadzenia programu wykrywania występowania zakażeń wirusem choroby niebieskiego języka na rok 2009 został wprowadzony program dotyczący niebieskiego języka (Dz. U. 73 poz.630). W roku 2007 został wdrożony Krajowy program zwalczania niektórych serotypów Salmonella w stadach hodowlanych gatunku kura (Gallus gallus) na lata 2007-2009. Zgodnie z art. 1 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1003/2005 z dnia 30 czerwca 2005 r. wdrażającego rozporządzenie (WE) nr 2160/2003 w odniesieniu do celu wspólnotowego ograniczenia powszechnego występowania niektórych serotypów salmonelli w stadach hodowlanych gatunku Gallus gallus oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 2160/2003, celem wspólnotowym w odniesieniu do ograniczenia powszechnego występowania Salmonella - 17 -
Enteritidis, Salmonella Hadar, Salmonella Infantis, Salmonella Typhimurium, Salmonella Virchow w stadach hodowlanych jest ograniczenie maksymalnej wartości procentowej dorosłych stad hodowlanych liczących przynajmniej 250 ptaków z wynikiem pozytywnym do 1% lub mniej do 31 grudnia 2009r. W roku 2009 zostało w ramach krajowego programu zostało zbadanych 1106 dorosłych stad hodowlanych. Stwierdzono 29 stad dodatnich w kierunku serotypów Salmonella objętych programem oraz 8 innych serotypów. Najczęściej stwierdzanym serotypem była S. Enteritidis (18 stad), S. Typhimurium (5 stad) oraz S. Virchow (4 stada). Rok 2009 jest drugim rokiem realizacji Krajowego programu zwalczania niektórych serotypów Salmonella w stadach kur niosek gatunku kura (Gallus gallus). W roku 2009 zostało przebadanych 1718 stad dorosłych kur niosek. S. Enteritidis została stwierdzona w 72 natomiast S. Typhimurium w 8 stadach dorosłych kur niosek. Inne serotypy, nie objęte programem zwalczania zostały stwierdzone w 29 stadach. Zgodnie z rozporządzeniem Komisji nr 646/2007, w roku 2009 został wdrożony Krajowy program zwalczania niektórych serotypów Salmonella w stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus). Zostało przebadanych 20 696 stad brojlerów w ciągu trzech tygodni przed przemieszczeniem drobiu do rzeźni. Zostało stwierdzonych 127 wyników dodatnich w kierunku serotypów objętych programem oraz 59 innych serotypów. Najczęściej stwierdzanym serotypem była S. Enteritidis (119 stad). Raporty z realizacji programów w 2009r. zostały przekazane do Komisji Europejskiej w formie sprawozdań półrocznych, rocznych oraz sprawozdań finansowych. W odniesieniu do wysoce zjadliwej grypy ptaków wyniki badań w trybie on-line są przekazywane do Komisji Europejskiej. 1.1.4. Plany awaryjne na wypadek sytuacji kryzysowych Plany gotowości zwalczania chorób zakaźnych zwierząt są opracowywane na podstawie art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. 2008 nr 218 poz. 1397 ze zm.) oraz Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 listopada 2008 r. w sprawie wykazu chorób zakaźnych zwierząt, dla których sporządza się plany gotowości ich - 18 -
zwalczania (Dz. U. nr 218, poz. 1397). Plany gotowości zostały opracowane dla następujących chorób zakaźnych zwierząt: - pryszczyca FMD, - klasyczny pomór świń CSF, - afrykański pomór świń ASF, - choroba pęcherzykowa świń SVD, - gąbczasta encefalopatia bydła BSE, - rzekomy pomór drobiu ND, - wysoce zjadliwa grypa ptaków HPAI, - choroby zakaźne ryb: - wirusowa posocznica krwotoczna ryb łososiowatych (IHN), - wirusowa posocznica krwotoczna (VHS), - zakaźna anemia łososi (ISA), - choroba niebieskiego języka (Bluetongue Disease). Osiem pierwszych wymienionych planów gotowości powstało lub zostało zaktualizowanych w ramach projektu PHARE 0006.04 PL weterynaryjny system laboratoriów i kontroli chorób zakaźnych. W ich opracowaniu brali udział eksperci z krajów dawnej Unii Europejskiej. Współpraca z tymi ekspertami była gwarantem zgodności zastosowanych procedur ze standardami oraz przepisami obowiązującymi w UE. Plan gotowości zwalczania choroby niebieskiego języka został opracowany w 2009 r. głównie w związku z rozprzestrzenieniem się tej choroby w ostatnich latach w Europie i został przesłany do Komisji Europejskiej. Powstałe plany gotowości zostały zatwierdzone przez Głównego Lekarza Weterynarii oraz Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Zgodnie z przyjętym w Unii Europejskiej protokołem, Komisja Europejska zwróciła się o podjęcie procesu zatwierdzenia planów gotowości przez kraje członkowskie oraz kraje kandydujące. Do zatwierdzenia Komisja wybrała cztery jednostki chorobowe pryszczycę, klasyczny pomoru świń, influenzę drobiu wysokiej zaraźliwości oraz rzekomy pomór drobiu. Plany gotowości dla tych chorób, przedstawione przez Polskę, uzyskały zatwierdzenie Komisji. Decyzje zatwierdzające te plany to: Decyzja Komisji 2004/435/EC z 29 kwietnia 2004r. zatwierdzająca pewne plany gotowości zwalczania pryszczycy, Decyzja Komisji 2004/431/EC z 29 kwietnia 2004r. zatwierdzająca pewne plany - 19 -
gotowości zwalczania klasycznego pomoru świń, Decyzja Komisji 2007/24/EC z 22 grudnia 2006 r. zatwierdzająca pewne plany gotowości zwalczania rzekomego pomoru drobiu oraz wysoce zjadliwej grypy ptaków. Realizując procedury wynikające z krajowych przepisów, wszystkie dziewięć planów gotowości, za pośrednictwem wojewodów zostało przekazane do województw i powiatów, które w oparciu o nie przygotowały własne ich wersje. 1.1.5. Nadzór nad identyfikacją i rejestracją zwierząt (IRZ) Liczba przeprowadzonych kontroli bydło W 2009 r. Inspekcja Weterynaryjna skontrolowała 48784 siedzib stad bydła, co stanowi 6,83% siedzib stad bydła w skali kraju. Powyższe wyniki dotyczą kontroli identyfikacji i rejestracji bydła, przeprowadzonych w gospodarstwach zgodnie z rozporządzeniem Komisji nr 1082/2003/WE z 23 czerwca 2003r. ustanawiającym zasady szczegółowej implementacji Rozporządzenia 1760/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady odnośnie minimalnego poziomu kontroli przeprowadzanych w ramach systemu identyfikacji i rejestracji bydła. Zgodnie z ww. rozporządzeniem, Polska, jako kraj z centralną bazą danych bydła uznaną za w pełni operacyjną, jest obowiązana przeprowadzić kontrole identyfikacji i rejestracji w 5% siedzib stad bydła w skali kraju. W 35930 siedzibach stad na 48784 poddanych kontroli zostały stwierdzone nieprawidłowości w zakresie identyfikacji i rejestracji zwierząt, co stanowi ok. 74% siedzib stad z uchybieniami. Jedynie w stosunku do 1869 siedzib stad, w których odnotowano nieprawidłowości, zostały zastosowane sankcje zgodnie z rozporządzeniem Komisji 494/98/WE z dnia 27 lutego 1998 r. ustanawiającym szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 820/97 w odniesieniu do stosowania minimalnych sankcji administracyjnych w przypadku bydła (5,2% siedzib stad z nieprawidłowościami, na które nałożono kary zgodnie z rozporządzeniem 494/98). Główne uchybienia w zakresie identyfikacji i rejestracji zwierząt, które stwierdzono podczas kontroli dotyczyły nieprawidłowości w zakresie notyfikowania przemieszczeń, śmierci i urodzeń zwierząt do Centralnej Bazy Danych Systemu IRZ (30667 siedzib stad z 35930 co stanowi ponad 85%). Uchybienia dotyczące nieprawidłowości identyfikacji bydła - 20 -
dotyczyły ponad 45% siedzib stad, natomiast nieprawidłowości odnośnie prowadzenia księgi rejestracji lub paszportów w gospodarstwie dotyczyły 6% siedzib stad, w których odnotowano nieprawidłowości w trakcie kontroli. Tabela 4 Kontrole identyfikacji i rejestracji zwierząt bydło 1. Ogólne informacje o zwierzętach i kontrolach 1. Ogólna liczba siedzib stad bydła 713697 zarejestrowanych na terytorium Polski na początku okresu sprawozdawczego/ kontrolnego 1.2. Ogólna liczba skontrolowanych siedzib stad bydła 48784 1.3. Ogólna liczba dokonanych kontroli 49409 1.4. Ogólna liczba sztuk bydła 6228185 zarejestrowanego na terytorium Polski na początku okresu sprawozdawczego/ kontrolnego 1.5. Ogólna liczba sztuk bydła w skontrolowanych siedzibach stad 875743 2. Stwierdzone naruszenia Zwierzęta, dotyczy których Siedziby stad, których dotyczy 2.1 Błąd identyfikacji zwierzęcia 59092 16394 2.2. Niezgodności w księdze rejestracji 8936 2228 2.3. Błąd w powiadomieniu o urodzeniu, śmierci lub przemieszczeniu 153523 30667 2.4. Anomalia paszportowe 4668 2217 2.5. Zwierzęta/siedziby stad, których dotyczy 208470 34529 tylko jedno naruszenie, wymienione w punktach 2.1-2.4 2.6. Zwierzęta/siedziby stad, których dotyczy 8648 1401 więcej niż jedno naruszenie, wymienione w punktach 2.1-2.4-21 -
2.7. Zwierzęta/siedziby stad, których dotyczą naruszenia ogółem (pkt. 2.5 i 2.6) 217118 35930 3. Sankcje nałożone zgodnie z rozporządzeniem Komisji (WE) nr 494/98 Zwierzęta, dotyczy których Siedziby stad, których dotyczy 3.1. Restrykcje dotyczące przemieszczeń pojedynczych sztuk bydła 3.2. Restrykcje dotyczące przemieszczeń wszystkich sztuk bydła w siedzibie stada 2967 1049 8160 820 3.3. Utylizacja zwierząt 0 0 3.4. Ogółem (suma pkt. 3.1-3.3) 11127 1869 Z uwagi na fakt, iż główną grupę błędów stwierdzonych podczas kontroli w 2009 r., stanowią nieprawidłowości w zakresie zgłaszania przemieszczeń, urodzeń i śmierci zwierząt do Centralnej Bazy Danych Systemu IRZ oraz oznakowania zwierząt, podczas analizy ryzyka dla kontroli na 2010 r. uwzględniono ww. uchybienia i ustalano 5 parametrów dotyczących zgłoszeń przemieszczeń zwierząt do ARiMR: w zależności od terminu zgłoszenia przemieszczenia parametrom przypisano wagi od 5 (zgłoszenia przemieszczeń zwierząt do ARiMR w terminie 8-14 dni roboczych od zaistnienia zdarzenia) do 80 (brak jakichkolwiek zgłoszeń zdarzeń zwierzęcych w 2009 r.). Jednocześnie parametr wyniki kontroli identyfikacji i rejestracji prowadzonych w 2009 - prawidłowość oznakowania zwierząt otrzymał wagę 90. Tabela 5 Parametry analizy ryzyka dla wyboru siedzib stad bydła do kontroli identyfikacji i rejestracji w 2010 r. Lp. Parametr analizy ryzyka Waga 1. Wyniki kontroli identyfikacji i rejestracji prowadzonych w 2009 r. prawidłowość prowadzenia księgi rejestracji 2. Wyniki kontroli identyfikacji i rejestracji prowadzonych w 2009 r. utrzymywanie we właściwy sposób paszportów 3. Wyniki kontroli identyfikacji i rejestracji prowadzonych w 2009 r. prawidłowość oznakowania zwierząt. 60 10 90-22 -
4. Status epizootyczny - stado zablokowane i częściowo zablokowane 5. Zgłoszenia przemieszczeń zwierząt do ARiMR w terminie 8-14 dni roboczych od zaistnienia zdarzenia 6. Zgłoszenia przemieszczeń zwierząt do ARiMR w terminie 15-21 dni roboczych od zaistnienia zdarzenia 7. Zgłoszenia przemieszczeń zwierząt do ARiMR w terminie 22-30 dni roboczych od zaistnienia zdarzenia 8. Zgłoszenia przemieszczeń zwierząt do ARiMR w terminie powyżej 30 dni roboczych od zaistnienia zdarzenia 9. Brak jakichkolwiek zgłoszeń zdarzeń zwierzęcych w 2009 r. 10. Sprzedaż zwierząt podmiotowi prowadzącemu działalność w zakresie obrotu zwierzętami, pośrednictwa w tym obrocie lub skupu zwierząt oraz prowadzenia miejsc gromadzenia zwierząt 11. Siedziby stad zlokalizowane na terenie miejscowości objętych monitoringiem w kierunku gruźlicy i brucelozy bydła 12. Siedziby stad, w których pogłowie bydła wynosi od 1 do 5 sztuk zwierząt 100 5 20 40 60 80 100 180 50 13. Siedziby stad, w których pogłowie bydła wynosi od 6 do 50 sztuk zwierząt 14. Siedziby stad, w których pogłowie bydła wynosi powyżej 50 sztuk zwierząt 150 20 15. Stwierdzenie drobnej niezgodności podczas kontroli wymogów wzajemnej zgodności w 2009 r. 100 Liczba przeprowadzonych kontroli - owce i kozy W 2009 r. Inspekcja Weterynaryjna skontrolowała 647 siedzib stad owiec i kóz oraz 31956 sztuk zwierząt z ww. gatunków, co stanowi 3,65% siedzib stad owiec i kóz oraz ponad 9,75% pogłowia owiec i kóz skontrolowanych w 2009 roku w skali kraju. Zgodnie z rozporządzeniem Rady nr Zgodnie z rozporządzeniem Komisji (WE) nr - 23 -
1505/2006 z dnia 11 października 2006 r. wdrażającym rozporządzenie Rady (WE) nr 21/2004 w zakresie minimalnego poziomu kontroli prowadzonych w związku z identyfikacją i rejestrowaniem owiec i kóz Inspekcja Weterynaryjna przeprowadza kontrole 3% siedzib stad owiec i kóz oraz 5% pogłowia zwierząt z ww. gatunków każdego roku w skali kraju. W 271 siedzibach stad na 647 poddanych kontroli zostały stwierdzone nieprawidłowości w zakresie identyfikacji lub rejestracji zwierząt, co stanowi prawie 42% siedzib stad z uchybieniami. Jedynie w stosunku do 15 siedzib stad z 271, w których odnotowano nieprawidłowości, zostały zastosowane sankcje (5,5% siedzib stad, na które nałożono kary). Podsumowanie przeprowadzonych kontroli Główne uchybienia w zakresie identyfikacji i rejestracji zwierząt, które stwierdzono podczas kontroli dotyczyły nieprawidłowości w zakresie notyfikowania przemieszczeń zwierząt do Centralnej Bazy Danych Systemu IRZ (231 siedzib stad z 271, co stanowi 85%). Uchybienia w zakresie nieprawidłowości identyfikacji owiec i kóz dotyczyły 45 siedzib stad, w których utrzymywane są kozy i 23 siedzib stad, w których utrzymywane są owce. Uchybienia w zakresie prowadzenia księgi rejestracji odnotowano w 25 siedzibach stad owiec i kóz. Tabela 6 Kontrole identyfikacji i rejestracji zwierząt owce i kozy 1. Ogólne informacje o gospodarstwach, zwierzętach i kontrolach 1. Ogólna liczba siedzib stad owiec i kóz 17725 zarejestrowanych na terytorium Polski na początku okresu sprawozdawczego/ kontrolnego 1.2. Ogólna liczba skontrolowanych siedzib stad 647 1.3. Ogólna liczba dokonanych kontroli 682 1.4. Ogólna liczba sztuk owiec i kóz zarejestrowanych na terytorium Polski na początku okresu sprawozdawczego/ 327491 kontrolnego - 24 -
1.5. Ogólna liczba sztuk owiec i kóz w skontrolowanych siedzibach stad 31956 2. Stwierdzone naruszenia Zwierzęta, dotyczy których Siedziby stad, których dotyczy 2.1a Niezgodności w zakresie identyfikacji owiec 298 23 2.1b Niezgodności w zakresie identyfikacji kóz 185 45 2.2. Niezgodności w księdze rejestracji 336 25 2.3. Niezawiadomienie o przemieszczeniu 3761 231 2.4. Nieprawidłowości w dokumentach przewozowych 191 9 2.5. Zwierzęta/siedziby stad, których dotyczy 3836 243 tylko jeden typ naruszeń, wymienionych w punktach 2.1-2.4 2.6. Zwierzęta/siedziby stad, których dotyczy 366 28 więcej niż jedno naruszenie, wymienione w punktach 2.1-2.4 2.7. Zwierzęta/siedziby stad, których dotyczą naruszenia ogółem (pkt. 2.5 i 2.6) 4202 271 3. Nałożone kary Zwierzęta, których Siedziby stad, których dotyczy niezgodność dotyczy niezgodność Ogółem 255 15 Z uwagi na fakt, iż główną grupę błędów stwierdzonych podczas kontroli w 2009 r., stanowią nieprawidłowości w zakresie zgłaszania przemieszczeń zwierząt do Centralnej Bazy Danych Systemu IRZ, podczas analizy ryzyka dla kontroli na 2009 r. uwzględniono ww. uchybienia i ustalano 5 parametrów dotyczących zgłoszeń przemieszczeń zwierząt do ARiMR: w zależności od terminu zgłoszenia przemieszczenia parametrom przypisano wagi od 5 (zgłoszenia przemieszczeń zwierząt do ARiMR w terminie 8-14 dni roboczych od zaistnienia zdarzenia) do 80 (brak jakichkolwiek zgłoszeń zdarzeń zwierzęcych w 2009 r.). Jednocześnie parametry wyniki kontroli identyfikacji i rejestracji prowadzonych w 2009 - - 25 -
prawidłowość oznakowania zwierząt i prawidłowość prowadzenia księgi rejestracji otrzymały wagę 70. Tabela 7 Parametry analizy ryzyka dla wyboru siedzib stad owiec i kóz do kontroli identyfikacji i rejestracji w 2010 r. Lp. Parametr analizy ryzyka Waga 1. Wyniki kontroli identyfikacji i rejestracji prowadzonych w 2009 r. prawidłowość prowadzenia księgi rejestracji 2. Zgłoszenia dotyczące przemieszczeń zwierząt w terminie 8-14 dni roboczych od zaistnienia zdarzenia 3. Zgłoszenia dotyczące przemieszczeń zwierząt w terminie 15-21 dni roboczych od zaistnienia zdarzenia 4. Zgłoszenia dotyczące przemieszczeń zwierząt w terminie niż 22-30 dni roboczych od zaistnienia zdarzenia 5. Zgłoszenia dotyczące przemieszczeń zwierząt w terminie późniejszym niż 30 dni roboczych od zaistnienia zdarzenia 6. Brak jakichkolwiek zgłoszeń zdarzeń zwierzęcych w 2009 r. 7. Wyniki kontroli identyfikacji i rejestracji prowadzonych w 2009 r. prawidłowość oznakowania zwierząt 8. Wyniki kontroli identyfikacji i rejestracji prowadzonych w 2009 r. utrzymywanie we właściwy sposób dokumentów przewozowych 9. Sprzedaż zwierząt podmiotowi prowadzącemu działalność w zakresie obrotu zwierzętami, pośrednictwa w tym obrocie lub skupu zwierząt oraz prowadzenia miejsc gromadzenia zwierząt 10. Zgłoszenia urodzeń zwierząt do ARiMR w terminie późniejszym niż 6 miesięcy 11. Siedziby stad zlokalizowane na terenie miejscowości objętych monitoringiem w kierunku gruźlicy i brucelozy bydła 12. Brak dokonywania spisu owiec/kóz w stadzie co najmniej raz na 12 miesięcy i nieprzekazywanie wyników tego spisu do ARiMR 70 5 20 40 60 80 70 10 100 80 180 50 13. Stwierdzenie drobnej niezgodności podczas kontroli wymogów 100-26 -
wzajemnej zgodności w 2009 r. 1.1.6. Kontrole prowadzone przez Inspekcję Weterynaryjną w zakresie przestrzegania przepisów o ochronie zwierząt Inspekcja Weterynaryjna prowadzi nadzór nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt. W ramach realizowanego nadzoru, prowadzone są corocznie kontrole dobrostanu podczas uboju w rzeźniach, podczas transportu oraz w gospodarstwach utrzymujących zwierzęta, w szczególności cielęta, świnie oraz kury nieśne. rzeźniach) Kontrole przestrzegania przepisów o ochronie zwierząt podczas uboju ( w Odnośnie nadzoru nad dobrostanem zwierząt podczas uboju w rzeźniach w 2009 roku obowiązywała instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii nr GIWz.III.401/AW 33/2005 z dnia 21 marca 2005 r. w sprawie postępowania powiatowych lekarzy weterynarii oraz wyznaczonych lekarzy weterynarii przy przeprowadzaniu kontroli w rzeźniach pod względem dobrostanu zwierząt oraz raportowania o przeprowadzonych w tym zakresie kontrolach. Liczba przeprowadzonych kontroli Organy Inspekcji Weterynaryjnej w 2009 r. sprawowały nadzór nad 1323 rzeźniami bydła, świń, owiec, kóz i domowych zwierząt jednokopytnych oraz drobiu. Podsumowanie przeprowadzonych kontroli Wyniki kontroli dobrostanu w rzeźniach wykonanych w 2009 r. przedstawia tabela nr 8. Podczas kontroli dobrostanu zwierząt w rzeźni kontrolowane jest spełnianie wymagań strukturalnych, zapewnienie zwierzętom odpowiedniej opieki na terenie rzeźni, a także sposób postępowania ze zwierzętami przed oraz podczas uboju. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości to brak kontroli sprawności urządzeń do oszałamiania, brak zapasowego urządzenia do oszałamiania zwierząt, niewłaściwe przetrzymywanie zwierząt przed ubojem, nie zapewnienie zwierzętom przetrzymywanym po wyładunku w ubojni stałego dostępu do - 27 -
wody. Tabela 8 Roczny raport z kontroli rzeźni pod względem dobrostanu zwierząt Liczba zarejestrowanych rzeźni: 1323 przez szczebel powiatowy przez szczebel wojewódzki Liczba rzeźni skontrolowanych: 1114 139 Liczba przeprowadzonych kontroli: Liczba rzeźni, w których stwierdzono nieprawidłowości: 2775 141 220 37 Nadzór nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt podczas transportu W związku z wejściem w życie rozporządzenia Rady (WE) 1/2005 z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań oraz zmieniające dyrektywy 64/432/EWG i 93/119/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 1255/97, znowelizowano poprzednią Instrukcję Głównego Lekarza Weterynarii, obowiązującym dokumentem w 2009 r. była Instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii Nr GIWz.400/AW- 93/2007 z dnia 8 października 2007 r. w sprawie postępowania powiatowych lekarzy weterynarii przy przeprowadzaniu kontroli środków transportu drogowego wykorzystywanych do przewozu zwierząt pod względem dobrostanu zwierząt oraz w sprawie raportowania o przeprowadzonych w tym zakresie kontrolach, a od kwietnia 2009 r. Instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii Nr GIWz.400/AW-54/2009 z dnia 22 kwietnia 2009 r. w sprawie postępowania powiatowych lekarzy weterynarii przy przeprowadzaniu kontroli środków transportu drogowego wykorzystywanych do przewozu zwierząt pod względem dobrostanu zwierząt oraz w sprawie raportowania o przeprowadzonych w tym zakresie kontrolach. - 28 -
Liczba przeprowadzonych kontroli Na koniec 2009 r. było zarejestrowanych 367 przewoźników zatwierdzonych do przewozów powyżej 8 godzin i 2356 przewoźników zatwierdzonych do przewozów do 8 godzin. Do przewozu zwierząt na koniec 2009 r. dopuszczonych było 861 środków transportu drogowego do przewozu zwierząt w czasie powyżej 8 godzin. Zgodnie z przepisami, odpowiednia kontrola powinna być prowadzona przy każdym załadunku oraz rozładunku zwierząt, podczas transportu drogowego, w miejscach docelowych, w punktach skupu, miejscach wysyłki, punktach kontroli i punktach przeładunku. Kontrole obejmują przede wszystkim zgodność środków transportu z wymaganiami, zdolność zwierząt do transportu oraz czas transportu zwierząt. Tabela 9 Roczny raport z kontroli środków transportu wykorzystywanych do przewozu zwierząt pod względem dobrostanu zwierząt Transportowane (w sztukach) zwierzęta Bydło Świnie Owce/ kozy Koniow ate Drób i zającowate inne gatunki a) rzeźne 1 478 972 15 830 567 26 408 46 894 586 438 412 16 211 b) przeznaczone na eksport 386 297 280 980 42 404 23 539 240 001 043 26 186 c) importowane do celów hodowlanych 8 972 847 431 321 84 22 009 950 51 315 d) inne 115 783 1 843 054 11 864 8 591 56 187 172 1 088 732 a+b+c+d 1 990 024 18 802 032 80 997 79 108 904 636 577 1 182 444 Liczba przeprowadzonyc h kontroli Liczba zwierząt Liczba środków transpor tu Bydło Świnie Owce/ kozy Koniowat e Drób i zającowate Inne gatunki a) podczas transportu drogowego 36 857 93 639 1 539 353 3 259 9 890 64 472 126 33 188-29 -
b) w miejscu docelowym 338 087 930 227 9 659 550 4 395 23 153 294 986 868 28 587 c1) na targach, w punktach skupu 23 702 112 437 774 667 412 6 990 1 020 243 0 c2) w miejscu wysyłki 31 916 455 168 1 316 302 49 442 25 809 125 752 060 864 749 c3) w miejscu odpoczynku 1 140 82 049 85 521 5 993 791 9 0 c4) w punkcie transferowym 431 702 1 673 520 13 375 393 63 501 66 633 486 231 306 926 524 a+b+c1+c2+c3+c 4 345 288 1 932 356 7 109 945 24 436 55 364 196 829 297 831 044 d) kontrola dokumentacji 36 857 93 639 1 539 353 3 259 9 890 64 472 126 33 188 Liczba stwierdzonych niezgodności Liczba zwierząt Liczba stwierdzonych niezgodności Bydło Świnie Owce/ kozy Koniow ate Drób i zającowate Inne gatunki a) podczas transportu drogowego 67 571 456 0 21 1 0 b) w miejscu docelowym 3 611 1 274 226 066 9 6 1 088 470 0 c1) na targach, w punktach skupu 106 928 933 0 30 0 0 c2) w miejscu wysyłki 12 0 40 0 0 9 001 0 c3) w miejscu odpoczynku 28 2 6 13 7 0 0 a+b+c1+c2+c3 3 824 2 775 227 501 22 64 1 097 472 0-30 -
d) kontrola dokumentacji Nadzór nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt w gospodarstwach Plany kontrolne W 2009 r. obowiązywała Instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii nr GIWz.400/AW 14/2008 z dnia 30 stycznia 2008 r. w sprawie postępowania powiatowych lekarzy weterynarii przy przeprowadzaniu kontroli gospodarstw utrzymujących zwierzęta pod względem dobrostanu zwierząt oraz raportowania o przeprowadzonych kontrolach gospodarstw utrzymujących świnie, cielęta i kury nioski pod względem dobrostanu zwierząt, oraz raportowania o przeprowadzonych kontrolach gospodarstw utrzymujących zwierzęta pod względem dobrostanu zwierząt, a od kwietnia 2009 r. Instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii nr GIWz.400/AW 53/2000 z dnia 21 kwietnia 2009 r. zgodnie, z którymi kontrola dobrostanu zwierząt w gospodarstwach powinna objąć 5% gospodarstw w ciągu roku. Inspekcja Weterynaryjna kontroluje gospodarstwa utrzymujące zwierzęta, sprawdzając przestrzeganie przepisów o ochronie zwierząt, ze szczególnym uwzględnieniem gospodarstw utrzymujących świnie, cielęta i kury nieśne. Liczba przeprowadzonych kontroli Roczny raport z kontroli przeprowadzonych w 2009 roku wykazał, że na terytorium Rzeczpospolitej Polski było ok. 1 182 776 gospodarstw utrzymujących te gatunki zwierzęta gospodarskie. W poniższej tabeli znajdują się dane dotyczące liczby poszczególnych nieprawidłowości stwierdzonych podczas kontroli. - 31 -
Podsumowanie przeprowadzonych kontroli Tabela 10 Raport z kontroli gospodarstw utrzymujących zwierzęta gospodarskie Cielęta Świnie Kury nioski Inne zwierzęta * a. Liczba gospodarstw 594135 416669 1068 765047 b. Liczba skontrolowanych gospodarstw 19717 12659 776 31074 c. Liczba niezgodności 1. Personel 20 19 1 37 2. Dozór 263 264 4 374 3. Prowadzenie rejestrów 2493 1547 74 3866 4. Swoboda ruchu 202 202 15 160 5. Budynki i pomieszczenia 1926 735 248 2847 6. Sprzęt 460 179 60 763 7. Pasza, woda i inne 310 245 30 582 8. Okaleczenia 0 70 1 6 9. Metody chowu 3 9 1 7 10.Wystarczająca przestrzeń 11. Minimalne oświetlenie 12. Powierzchnia podłoża 13. Materiał manipulacyjny 146 130 128 193 198 5 110 67-32 -
14. Poziom hemoglobiny 15. Pasze bogate w włókno 3 2 2 * w kolumnie Inne zwierzęta zawarte są dane z raportu dotyczące kontroli dorosłego bydła, w związku z tym iż w Polsce większość gospodarstw utrzymuje jednocześnie dorosłe bydło i cielęta, w rubryce tej może dublować się liczba gospodarstw oraz liczba nieprawidłowości z rubryką Cielęta 1.1.7. Systemy kontroli i procedury dotyczące weterynaryjnej kontroli granicznej Weterynaryjna kontrola graniczna dotyczy wszystkich przesyłek zwierząt i produktów pochodzenia zwierzęcego oraz pasz wprowadzanych na terytorium UE z krajów trzecich i jest przeprowadzana na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 2003 r. o weterynaryjnej kontroli granicznej (Dz. U. Nr 165, poz. 1590, ze zm.) oraz ustawy z dnia 22 lipca 2006 r. o paszach (Dz. U. Nr 144, poz.1045, ze zm.) W/w kontrole urzędowe przeprowadzane są w 12 posterunkach weterynaryjnej kontroli granicznej. W roku 2009 liczba przeprowadzonych kontroli kształtowała się następująco: Tabela 11 Dane dotyczące liczby skontrolowanych przez granicznych lekarzy weterynarii przesyłek wprowadzonych w 2009r. w ramach procedury importu Graniczny Inspektorat Weterynarii Liczba kontroli przesyłek produktów Liczba kontroli przesyłek zwierząt Liczba przesyłek odrzuconych Bezledy 174 17 0 Dorohusk 905 0 2 Hrebenne 663 0 0 Gdańsk 504 0 11 Gdynia 2103 0 10 Korczowa 937 63 4 Koroszczyn 2465 214 12-33 -
Kuźnica Białostocka 383 0 10 Warszawa-Okęcie 217 204 1 Szczecin 2307 0 5 Świnoujście 0 0 0 Razem 10658 498 55 Tabela 12 Dane dotyczące liczby skontrolowanych przez granicznych lekarzy weterynarii przesyłek wprowadzonych w 2009r. w ramach procedury tranzytu (w tym tranzytu z czasowym składowaniem w składach celnych) Graniczny Weterynarii Inspektorat Liczba skontrolowanych przesyłek tranzyt wjazd oraz tranzyt wyjazd produkty zwierzęta Bezledy 35 Dorohusk 358 Hrebenne 32 Gdańsk 70 Gdynia 434 Korczowa 340 Koroszczyn, Terespol 317 Kuźnica Białostocka 69 Warszawa-Okęcie 0 Szczecin 0 Świnoujście 0 Razem 1655-34 -
Tabela 13 Dane dotyczące liczby skontrolowanych przez granicznych lekarzy weterynarii przesyłek wprowadzonych w 2009r. w ramach procedury reimportu Graniczny Inspektorat Weterynarii Liczba skontrolowanych przesyłek Bezledy 37 Dorohusk 12 Hrebenne 4 Gdańsk 2 Gdynia 3 Korczowa 0 Koroszczyn 25 Kuźnica Białostocka 15 Warszawa-Okęcie 0 Szczecin 0 Świnoujście 0 Razem 98 Tabela 14 Dane dotyczące liczby skontrolowanych przez granicznych lekarzy weterynarii przesyłek w 2009r. w ramach procedury eksportu Graniczny Inspektorat Weterynarii Liczba skontrolowanych przesyłek Bezledy 649 Dorohusk 0 Hrebenne 0 Gdańsk 0 Gdynia 0 Korczowa 947 Koroszczyn 3836 Kuźnica Białostocka 74-35 -