ZINTEGROWANY WIELOLETNI PLAN KONTROLI DLA POLSKI RAPORT ROCZNY 2010

Transkrypt

1 ZINTEGROWANY WIELOLETNI PLAN KONTROLI DLA POLSKI WARSZAWA, 2011

2 RAPORT AKCEPTUJĄ: Lp. Nazwisko i imię Funkcja Podpis 1. Pan Janusz Związek Główny Lekarz Weterynarii 2. Pan Przemysław Biliński Główny Inspektor Sanitarny 3. Pan Tadeusz Kłos Główny Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa 4. Pan Stanisław Kowalczyk Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno- Spożywczych 5. Pani Małgorzata Krasnodębska-Tomkiel Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 2

3 SPIS TREŚCI WSTĘP... 6 ROZDZIAŁ 1. KONTROLE URZĘDOWE PRZEPROWADZANE ZGODNIE Z PLANEM W 2010 R INSPEKCJA WETERYNARYJNA (IW) Higiena produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego Prawo paszowe Systemy kontroli i procedury dotyczące ochrony zdrowia zwierząt i zwalczania chorób zakaźnych zwierząt Plany awaryjne na wypadek sytuacji kryzysowych Nadzór nad identyfikacją i rejestracją zwierząt (IRZ) Kontrole prowadzone przez Inspekcję Weterynaryjną w zakresie przestrzegania przepisów o ochronie zwierząt Systemy kontroli i procedury dotyczące weterynaryjnej kontroli granicznej PAŃSTWOWA INSPEKCJA SANITARNA Bezpieczeństwo i higiena żywności PAŃSTWOWA INSPEKCJA OCHRONY ROŚLIN I NASIENNICTWA Obrót, konfekcjonowanie i stosowanie środków ochrony roślin Sektor zdrowia roślin Sektor nasiennictwa INSPEKCJA JAKOŚCI HANDLOWEJ ARTYKUŁÓW ROLNO - SPOŻYWCZYCH Kontrola jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych INSPEKCJA HANDLOWA (IH) Kontrole pozaplanowe ROZDZIAŁ 2. OGÓLNA ZGODNOŚĆ Z PRZEPISAMI W PRZYPADKU PRZEDSIĘBIORCÓW I PRODUKTÓW INSPEKCJA WETERYNARYJNA Higiena produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego Sektor prawa paszowego Weterynaryjna kontrola graniczna PAŃSTWOWA INSPEKCJA SANITARNA Bezpieczeństwo i higiena żywności

4 2.3 PAŃSTWOWA INSPEKCJA OCHRONY ROŚLIN I NASIENNICTWA INSPEKCJA JAKOŚCI HANDLOWEJ ARTYKUŁÓW ROLNO-SPOŻYWCZYCH Jakość handlowa artykułów rolno-spożywczych INSPEKCJA HANDLOWA Jakość produktów badania organoleptyczne i fizykochemiczne Prawidłowość oznakowania produktów Zawartość netto Oferowanie wyrobów po upływie terminów przydatności do spożycia lub daty minimalnej trwałości Nieprawidłowe warunki przechowywania Brak aktualnych orzeczeń lekarskich dla potrzeb sanitarno-epidemiologicznych Działania podjęte w odniesieniu do przedsiębiorców, u których stwierdzono nieprawidłowości Dostarczanie wskazówek lub informacji podmiotom prowadzącym przedsiębiorstwa żywnościowe oraz konsumentom ROZDZIAŁ 3. AUDYTY PRZEPROWADZANE ZGODNIE Z ART. 4 UST. 6 ROZPORZĄDZENIA (WE) NR 882/ INSPEKCJA WETERYNARYJNA PAŃSTWOWA INSPEKCJA SANITARNA INSPEKCJA HANDLOWA ROZDZIAŁ 4. DZIAŁANIA MAJĄCE NA CELU ZAPEWNIENIE SKUTECZNEGO DZIAŁANIA SŁUŻB KONTROLI URZĘDOWYCH DZIAŁANIA SZKOLENIOWE INSPEKCJA WETERYNARYJNA (IW) PAŃSTWOWA INSPEKCJA SANITARNA PAŃSTWOWA INSPEKCJA OCHRONY ROŚLIN I NASIENNICTWA INSPEKCJA JAKOŚCI HANDLOWEJ ARTYKUŁÓW ROLNO -SPOŻYWCZYCH INSPEKCJA HANDLOWA ZMIANY W ORGANIZACJI LUB ZARZĄDZIE URZĘDÓW WŁAŚCIWYCH INSPEKCJA WETERYNARYJNA NOWE USTAWODAWSTWO INSPEKCJA WETERYNARYJNA PAŃSTWOWA INSPEKCJA SANITARNA KONTROLE WEWNĘTRZNE

5 INSPEKCJA WETERYNARYJNA PAŃSTWOWA INSPEKCJA SANITARNA PAŃSTWOWA INSPEKCJA OCHRONY ROŚLIN I NASIENNICTWA PAŃSTWOWA INSPEKCJA JAKOŚCI HANDLOWEJ ARTYKUŁÓW ROLNO- SPOŻYWCZYCH LABORATORIA URZĘDOWEJ KONTROLI ŻYWNOŚCI INSPEKCJA WETERYNARYJNA PAŃSTWOWA INSPEKCJA SANITARNA PAŃSTWOWA INSPEKCJA CHRONY ROŚLIN I NASIENNICTWA INSPEKCJA HANDLOWA ROZDZIAŁ 5. PODSUMOWANIE OGÓLNEJ SKUTECZNOŚCI SYSTEMU KONTROLI URZĘDOWYCH W POLSCE

6 WSTĘP W raporcie przedstawiono zbiorcze dane uzyskane od organów sprawujących urzędową kontrolę środków spożywczych w Polsce. Kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa żywności i sprawowaniu urzędowej kontroli odgrywają 2 Inspekcje: Państwowa Inspekcja Sanitarna i Inspekcja Weterynaryjna. Dodatkowo uwzględniono dane z pozostałych Inspekcji działających w wąskich precyzyjnie określonych obszarach tj. Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno- Spożywczych, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Ww. raport sporządzono w oparciu o Decyzję Komisji 2008/654/WE z dnia 24 lipca 2008 r. w sprawie wytycznych dla pomocy państwom członkowskim w sporządzaniu rocznego sprawozdania dotyczącego zintegrowanego wieloletniego krajowego planu kontroli, przewidzianego w rozporządzeniu (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady. Niezależnie od ww. raportu do Komisji Europejskiej przesłano w stosownych terminach inne szczegółowe raporty dot. urzędowej kontroli. Do sporządzenia ww. raportu wykorzystano dane uzyskane od poszczególnych organów urzędowej kontroli za 2010 r., oficjalne formularze statystyczne (druki MZ-48 Sprawozdanie z działalności w zakresie higieny żywności, żywienia i przedmiotów użytku dział 1, druk GUS RRW-5 Sprawozdanie z działalności i stanu sanitarnego obiektów w zakresie higieny artykułów żywnościowych pochodzenia zwierzęcego ), dane z realizacji planów pobierania próbek i badania żywności, a także planów kontroli podmiotów prowadzących produkcję i obrót żywnością. 6

7 Rozdział 1. Kontrole urzędowe przeprowadzane zgodnie z Planem w 2010 r INSPEKCJA WETERYNARYJNA (IW) Higiena produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego Plany kontrolne Organy Inspekcji Weterynaryjnej odgrywają podstawową rolę w zakresie nadzoru nad bezpieczeństwem produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego. Inspekcja Weterynaryjna sprawuje nadzór nad pozyskiwaniem, chowem, wytwarzaniem, oczyszczaniem, ubojem, rozbiorem, przetwarzaniem, pakowaniem, przepakowywaniem, przechowywaniem oraz transportem produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego. Kontrole urzędowe podmiotów prowadzących ww. działalności są planowane i przeprowadzane przez organy IW szczebla powiatowego. Kontrole urzędowe planowane były przez powiatowych lekarzy weterynarii (PLW) w oparciu o Instrukcję Głównego Lekarza Weterynarii (GLW) Nr GIWhig /07 z dnia 14 sierpnia 2007 r. w sprawie określenia na podstawie analizy ryzyka częstotliwości kontroli podmiotów sektora spożywczego objętych urzędowym nadzorem IW, która wdraża postanowienia art. 3 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 882/2004. Ponadto, w 2010 r. Inspekcja Weterynaryjna realizowała również szczegółowe programy kontroli przewidziane na mocy następujących przepisów prawa wspólnotowego: - dyrektywy Rady 96/23/WE z dnia 29 kwietnia 1996 r. w sprawie środków monitorowania niektórych substancji i ich pozostałości u żywych zwierząt i w produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. Urz. WE L 125, z z późn. zm.) - zalecenia Komisji 2006/794/WE z dnia 16 listopada 2006r. w sprawie monitorowania poziomu tła dioksyn, dioksynopochodnych PCB i niedioksynopochodnych PCB w środkach spożywczych (Dz. Urz. WE L 322, z ). 7

8 Liczba kontroli planowanych Zgodnie z informacjami przekazanymi przez powiatowych lekarzy weterynarii w 2010 r. przeprowadzono kontroli (kompleksowych lub wycinkowych) podmiotów sektora spożywczego. Ze względu na przepisy ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego, pod nadzorem Inspekcji Weterynaryjnej znajdowało się podmiotów sektora spożywczego. Na zatwierdzone przedsiębiorstwa skontrolowano natomiast z podmiotów podlegających jedynie obowiązkowi rejestracji skontrolowano Należy wyjaśnić, że ww. kontrole nie obejmują kontroli stałych w zakładach prowadzących ubój zwierząt rzeźnych lub rozbiór i przetwórstwo mięsa zwierząt łownych w trakcie trwania procesów produkcyjnych. Realizacja specyficznych programów przewidzianych prawem wspólnotowym Krajowy program monitoringu obecności substancji niedozwolonych oraz pozostałości chemicznych, biologicznych i produktów leczniczych u zwierząt i w żywności pochodzenia zwierzęcego (ang. NRCP National Residue Control Plan). W 2010 roku w ramach programu pobrano do badań ogółem próbek (obejmujących program target i suspect ). Materiał do badań, zgodnie z planem był pobierany w gospodarstwach i rzeźniach. Obejmował również produkty pochodzenia zwierzęcego pochodzące z krajów trzecich lub innych krajów członkowskich. Szczegółowe wyniki z realizacji programu wraz z planem monitoringu na rok 2011 zostały przekazane Komisji Europejskiej - za pośrednictwem Krajowego Laboratorium Referencyjnego PIWet- PIB w Puławach, przy użyciu bazy danych Sanco Residue. Krajowy program badań kontrolnych dioksyn, furanów, dioksynopodobnych bifenyli (dl-pcb) u zwierząt i w produktach pochodzenia zwierzęcego. Badania w roku 2010 w ramach programu wykonano w Zakładzie Radiobiologii PIW-PIB w Puławach. Laboratorium jak i zastosowana metoda badawcza spełniają wymagania określone Rozporządzeniem Komisji nr 1883/2006. W badaniach zastosowano metodę kapilarnej chromatografii gazowej sprzężonej z wysokorozdzielczą spektrometrią mas 8

9 (HRMS). Program badań w roku 2010 został przeprowadzony na podstawie Instrukcji GLW Nr GIWlab-83-6/10 z dnia 10 maja 2010 r. wydanej przez Główny Inspektorat Weterynarii, w której uszczegółowiono tryb postępowania organów Inspekcji Weterynaryjnej w zakresie: sposobu pobierania próbek, rodzaju i wielkości próbek, kierunku prowadzonych badań, trybu postępowania w przypadku stwierdzenia przekroczenia dopuszczalnego poziomu dioksyn, furanów i dl-pcb oraz sposobu prowadzenia dokumentacji z wykonywanych czynności. Zakresem badań objęto analizę 7 toksycznych kongenerów PCDD, 10 kongenerów PCDF i 12 kongenerów dl- PCB różniących się znacząco siłą działania toksycznego oraz 6 ndl-pcb. Łącznie w każdej próbce analizowano zawartość 35 kongenerów dioksyn, furanow i PCB. Materiał do badań stanowiły próbki produktów pochodzenia zwierzęcego nadsyłane z terenu kraju do października 2010 r. Próbki pobrane zostały przez pracowników IW, zgodnie z Instrukcją GLW Nr GIWlab-52-2/09 z dnia 22 kwietnia 2009 r. dotyczącą sposobu i zakresu realizacji krajowego programu oraz wytycznymi dotyczącymi liczby próbek do pobrania na terenie każdego województwa. W sumie analizie chemicznej na zawartość dioksyn, furanów i dl-pcb poddano 145 próbek żywności pochodzenia zwierzęcego, w tym: próbek ryb bałtyckich (15 łososia, 15 szprota, 15 śledzia, 13 dorsza), - 10 próbek ryb słodkowodnych (5 karpia, 5 pstrąga), - 10 próbek puszkowanych wątróbek rybich, - 17 próbek mleka (10 próbki mleka koziego, 7 krowiego), - 25 próbek mięsa (6 wołowych, 6 wieprzowych świń, 6 drobiowych,4 zwierząt łownych oraz 3 baranie), - 20 próbki jaj (10 kurzych ( jaja od kur z chowu wolnego), 6 kurzych fermowych 2 kacze, 2 gęsie) Prawo paszowe Plany kontrolne W 2009 roku Plan Urzędowych Kontroli Pasz dla szczebli Powiatowych Inspektoratów Weterynarii nie był wyznaczany odgórnie przez GIW. Częstotliwość urzędowych kontroli dla poszczególnych sektorów (wytwarzanie, obrót, stosowanie), została określona indywidualnie w każdym z powiatów w oparciu o wyniki dotychczasowych 9

10 kontroli, wyniki monitoringu oraz analizę ryzyka. Narzędziem pomocniczym w tej kwestii były informacje uzyskane podczas szkoleń w ramach projektu polsko-duńskiego, w trakcie których strona duńska przedstawiła model tworzenia systemu kontroli w oparciu o Rozporządzenia (WE) 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności oraz Rozporządzenia (WE) 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt. Ogólne zasady prowadzenia urzędowych kontroli są określone w Instrukcji Głównego Lekarza Weterynarii Nr GIWhig-500-4/08 z dnia 1 kwietnia 2008r. w sprawie metodologii urzędowych kontroli Opisane w niej założenia oraz procedury mogą być równie zastosowane w trakcie prowadzenia urzędowych kontroli przedsiębiorstw sektora paszowego. Do sporządzenia planów kontroli w Powiatowych Inspektoratach Weterynarii jest również wykorzystywany arkusz kalkulacyjny Excel (wzór jest zamieszczony poniżej). 10

11 Rysunek 1 arkusz kalkulacyjny Excel do sporządzenia planów kontroli w Powiatowych Inspektoratach Weterynarii Jednakże, wybór formuły określającej częstotliwość urzędowych kontroli przedsiębiorstw sektora paszowego pozostawał indywidualną decyzją inspektora, który posiadał wiedzę o faktycznym stanie zakładów znajdujących się na terytorium jego kompetencji. Częstotliwość kontroli podmiotów zajmujących się zbieraniem, transportowaniem, przechowywaniem, operowaniem, przetwarzaniem oraz wykorzystaniem lub usuwaniem ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego określa Instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii Nr GIWpuf.513utyl.1/2005 z dnia 27 stycznia 2005 r. w sprawie procedur obowiązujących przy kontroli zagospodarowania ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego w zakładach utylizacyjnych, spalarniach i podmiotach będących w posiadaniu surowców kategorii 1, 2 lub 3*. 11

12 Tabela 1 Częstotliwość kontroli okresowych podmiotów, o których mowa w w/w instrukcji * Rodzaj działalności podlegającej kontroli Zakład utylizacyjny kategorii 1 Zakład utylizacyjny kategorii 2 i 3 Zakłady pośrednie Spalarnie Podmioty zajmujące się transportem usługowym materiałów zwierzęcych Podmioty wykorzystujące uboczne produkty pochodzenia zwierzęcego określone w art. 23 rozporządzenia 1774/2002 Podmioty zajmujące się wytwarzaniem karm dla zwierząt domowych Zakłady technicznego wykorzystania ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego Podmioty wykorzystujące mączki mięsno kostne jako polepszacze gleby Podmioty wykorzystujące przetworzone białka pochodzenia zwierzęcego do produkcji środków żywieni zwierząt dla zwierząt gospodarskich Podmioty zajmujące się żywieniem zbiorowym (odpadki cateringowe) Punkty kontroli granicznej (BIP) Częstotliwość kontroli okresowych 1 raz/miesiąc 4 razy/rok 2 razy /rok 2 razy /rok 1 raz/rok 1 raz/rok 2 razy /rok 1 raz/rok po dokonaniu analizy ryzyka, nie rzadziej jednak niż raz na dwa lata Zgodnie z zaleceniami Krajowego Programu Kontroli Środków Żywienia Zwierząt 1 raz/rok wspólnie z Inspekcją Sanitarną po zawarciu przez Powiatowego Lekarza Weterynarii stosownego porozumienia z tą Inspekcją 1 raz/rok Rzeźnie, zakłady rozbioru i przetwórnie mięsa czerwonego, białego, ryb, jaj i zakłady mleczarskie 2 razy/rok - prowadzą inspektorzy d.s higieny środków spożywczych * podana tabelarycznie ilość kontroli określa minimalną ich ilość. Jednakże Powiatowy Lekarz Weterynarii samodzielnie na podstawie analizy ryzyka poprzednich 12

13 kontroli określa częstotliwość wizyt u poszczególnych podmiotów. Dane zawarte w tabeli nie uwzględniają kontroli sprawdzających realizacją wydanych zaleceń. 1) Zakres zrealizowania założeń w zakresie częstotliwości lub intensywności oraz charakteru kontroli urzędowych ustalone w krajowym planie kontroli. W obowiązujących w 2010 roku krajowych przepisach prawnych prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania jak i wprowadzania do obrotu pasz wymagało rejestracji lub zatwierdzenia przez właściwego Powiatowego Lekarza Weterynarii. Ewidencję tych podmiotów prowadzi Główny Lekarz Weterynarii i publikuje na stronie internetowej Głównego Inspektoratu Weterynarii: Nadzór nad wytwarzaniem, obrotem pasz sprawuje w Polsce Inspekcja Weterynaryjna. W 2010 roku do danych sprawozdawczych włączono podmioty prowadzące działalność w sektorze pasz podlegającą zatwierdzeniu lub rejestracji. Nadzorem objętych było podmiotów gospodarczych działających w tym sektorze paszowym było 4096 działających na podstawie zatwierdzenia wydanego przez powiatowego lekarza weterynarii, działających na podstawie rejestracji. W 2010 r. poddano urzędowej kontroli podmiotów. Przeprowadzono kontroli urzędowych, w tym 4473 u podmiotów podlegających zatwierdzeniu oraz podlegających rejestracji Tabela 2 Liczba podmiotów działających na rynku pasz (1) oraz liczba podmiotów poddanych urzędowej kontroli (inspekcji) (2) w 2010 roku Typ przemysłu paszowego Wytwórcy materiałów paszowych Magazynowanie materiałów paszowych Wytwórcy dodatków, bioprotein i premiksów Zatwierdzeni Zarejestrowani Łącznie Wytwórcy

14 mieszanek paszowych ZINTEGROWANY WIELOLETNI PLAN KONTROLI DLA POLSKI Wytwórcy leczniczych pasz Importerzy i przedstawiciele przedsiębiorstw w krajach trzecich Pośrednicy, dystrybutorzy detaliści i Hodowcy zwierząt gospodarskich Wytwórcy karm dla zwierząt domowych Innego rodzaju działalności w zakresie pasz Łącznie Tabela 3 Liczba urzędowych kontroli (inspekcji) podmiotów działających na rynku pasz w 2010 roku Typ paszowego Wytwórcy paszowych przemysłu materiałów Zatwierdzeni Zarejestrowani Łącznie Magazynowanie materiałów paszowych Wytwórcy dodatków, bioprotein i premiksów Wytwórcy paszowych mieszanek Wytwórcy pasz

15 leczniczych ZINTEGROWANY WIELOLETNI PLAN KONTROLI DLA POLSKI Importerzy i przedstawiciele przedsiębiorstw w krajach trzecich Pośrednicy, dystrybutorzy i detaliści Hodowcy gospodarskich zwierząt Wytwórcy karm dla zwierząt domowych Innego rodzaju działalności w zakresie pasz Łącznie ) Kontrole bieżące Kontrole bieżące były wykonane w przypadkach stwierdzenia np. w obrocie mieszanek paszowych nie spełniających wymogów (kontrolowano wytwórców tych mieszanek). 3) Specjalne działania kontrolne poświęcone wybranemu zagadnieniu Przeprowadzono również kontrole tematyczne dotyczące wykrywania obecności mikotoksyn w paszach oraz rtęci, cynku i miedzi. W wyniku tych kontroli nie stwierdzono poważniejszych uchybień. 4) Kontrole urzędowe przeprowadzone poza planem Kontrole wynikały również z informacji od podmiotów gospodarczych, obywateli (skargi, wnioski) wpływających do poszczególnych szczebli Inspekcji Weterynaryjnej 5) Analiza celów operacyjnych kontroli urzędowych w przypadku braku ich realizacji 15

16 przyczyny. ZINTEGROWANY WIELOLETNI PLAN KONTROLI DLA POLSKI Nie zrealizowanie planu operacyjnego dotyczącego kontroli produkcji pasz na potrzeby własne oraz żywienia zwierząt w gospodarstwach utrzymujących zwierzęta wynika z faktu przeszacowania możliwości kadrowych - zbyt małej liczby inspektorów Systemy kontroli i procedury dotyczące ochrony zdrowia zwierząt i zwalczania chorób zakaźnych zwierząt Plany kontrolne i liczba przeprowadzonych kontroli W ramach wykonywanych przez Inspekcję Weterynaryjną zadań z zakresu ochrony zdrowia zwierząt oraz zwalczania chorób zakaźnych zwierząt w 2010 r. prowadzone były badania monitoringowe m.in. w zakresie brucelozy bydła (B. abortus), brucelozy owiec i kóz (B. melitensis), gruźlicy bydła wywołanej przez Mycobacterium bovis, przenośnych gąbczastych encefalopatii przeżuwaczy (TSE), enzootycznej białaczki bydła, klasycznego pomoru świń u świń i dzików, pryszczycy, choroby pęcherzykowej świń, grypy ptaków, choroby niebieskiego języka, gorączki Q, zakaźne zapalenie nosa i tchawicy/otręt bydła (Infectious bovine rhinotracheitis/infetious pustular vulvovaginitis IBR/IPV), zakaźna martwica układu krwiotwórczego ryb łososiowatych (do r.), wirusowa posocznica krwotoczna (do r.), bonamioza (do r.), marteilioza (do r.) oraz wścieklizny lisów wolno żyjących zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt (Dz. U. Nr 282, poz z późn. zm.). Ponadto, w 2010 roku prowadzone były również kontrole takich jednostek chorobowych jak: Salmonelloza u drobiu oraz choroba Aujeszkyego u świń. W wyniku przeprowadzonych badań w 2010 roku wykryto: - 20 stad z dodatnim wynikiem mikrobiologicznym w kierunku izolacji Mycobacterium bovis; przypadków wścieklizny u zwierząt dzikich; - 2 przypadki gąbczastej encefalopatii bydła; 16

17 - zbadano 3780 sztuk próbek pobranych od świń w kierunku choroby pęcherzykowej świń nie uzyskując wyniku seropozytywnego; - zbadano 162 sztuki próbek pobranych od świń oraz 3629 sztuk próbek pobranych od bydła w kierunku pryszczycy nie uzyskując wyniku seropozytywnego; - zbadano serologicznie sztuk próbek pobranych od świń, sztuki próbek pobranych od dzików nie uzyskując wyników dodatnich. Od 1994 r. nie stwierdzono w Polsce ogniska klasycznego pomoru świń. Fakt nie występowania klasycznego pomoru świń został potwierdzony przez Misję Kontrolną Wspólnoty Europejskiej w lipcu 1997r. Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zostało uznane za oficjalnie wolne od brucelozy owiec i kóz w decyzji Komisji 2006/169/WE z dnia 21 lutego 2006r. zmieniającą decyzję 93/52/EWG w odniesieniu do uznania Polski i niektórych prowincji lub regionów Włoch za wolne od brucelozy (B. melitensis) oraz decyzję 2003/467/WE w odniesieniu do uznania niektórych prowincji lub regionów Włoch za wolne od gruźlicy bydła, brucelozy bydła. W następstwie realizacji programu zwalczania i kontroli gruźlicy bydła na terenie Rzeczypospolitej Polskiej Komisja Europejska decyzją z dnia 23 kwietnia 2009 roku (2009/342/WE) zmieniająca decyzję 2003/467/WE w odniesieniu do uznania niektórych regionów administracyjnych Włoch za oficjalnie wolne od gruźlicy bydła, brucelozy bydła i enzootycznej białaczki bydła, uznania niektórych regionów administracyjnych Polski za oficjalnie wolne od enzootycznej białaczki bydła oraz uznania Polski i Słowenii za państwa członkowskie oficjalnie wolne od gruźlicy bydła uznała Polskę za kraj oficjalnie wolny od gruźlicy bydła. W następstwie realizacji programu zwalczania i kontroli brucelozy bydła na terenie Rzeczypospolitej Polskiej Komisja Europejska decyzją z dnia 5 sierpnia 2009 roku (2009/600/WE) zmieniającą decyzję 2003/467/WE w odniesieniu do uznania niektórych państw członkowskich i ich regionów za oficjalnie wolne od brucelozy bydła, uznała Polskę za kraj oficjalnie wolny od brucelozy bydła. Na podstawie art. 57 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. Nr 69, poz. 625 z późn. zm.) Główny Lekarz Weterynarii opracował programy zwalczania niektórych chorób zakaźnych zwierząt, które były realizowane w 2010 r., a także przedłożył je do Komisji Europejskiej w celu uzyskania 17

18 współfinansowania ich realizacji zgodnie z przepisami decyzji Rady 90/424/EWG o wydatkach na polu weterynaryjnym. W 2010 r. realizowano, zgodnie z założeniami, następujące programy: - zwalczania i kontroli enzootycznej białaczki bydła (Ebb), - zwalczania wścieklizny (Rabies), - zwalczania gąbczastej encefalopatii bydła (Bovine spongiform encephalopathy BSE), - program mający na celu wykrycie występowania zakażeń wirusami wywołującymi grypę ptaków (Avian influenza) oraz poszerzenie wiedzy na temat ryzyka wystąpienia tej choroby, - zwalczania niektórych serotypów Salmonelli w stadach hodowlanych, niosek i brojlerów gatunku kura (Gallus gallus), - zwalczania niektórych serotypów Salmonelli w stadach indyków hodowlanych i rzeźnych, - zwalczania choroby Aujeszky ego (ChA) u świń, - wykrywania zakażeń spowodowanych wirusem choroby niebieskiego języka (Bluetongue). W odniesieniu do stad hodowlanych, począwszy od roku 2007, we wszystkich Państwach Członkowskich Unii Europejskiej realizowane są krajowe programy zwalczania S. Enteritidis, S. Typhimurium, S. Virchow, S. Infantisi S. Hadar w stadach hodowlanych gatunku Gallus gallus, zgodnie z rozporządzeniem Komisji (WE) Nr 1003/2005 z dnia 30 czerwca 2005 r. wdrażającym rozporządzenie Nr 2160/2003 w odniesieniu do celu wspólnotowego ograniczenia powszechnego występowania niektórych serotypów salmonelli w stadach hodowlanych gatunku Gallus gallus oraz zmieniającym rozporządzenie 2160/200. W 2007 r. będącym pierwszym rokiem realizacji programu z 965 zbadanych stad dorosłych, zakażenie jednym z 5 serotypów Salmonella objętych programem stwierdzono w 31 stadach, co stanowi 3,2%. W 2008 r. zanotowano wzrost poziomu zakażeń w stadach hodowlanych kur. Serotypy pałeczek Salmonella objęte programem stwierdzono w 58 stadach spośród 1009 dorosłych stad zbadanych. Odsetek zakażeń w dorosłych stadach hodowlanych wyniósł 5,75%. W 2008 r. najwyższy odsetek zakażeń w dorosłych stadach hodowlanych stwierdzono w województwach: lubuskim 26,6% (4 stada zakażone z 15 zbadanych), podkarpackim 15,4% (2 stada zakażone z 13 zbadanych) oraz kujawsko-pomorskim 18

19 12,3% (10 stad zakażonych z 81 zbadanych). Najczęściej izolowanym serotypem Salmonella w dorosłych stadach hodowlanych w 2008 r. była S. Enteritidis (44 stada), S. Typhimurium stwierdzono w 3 stadach, natomiast pozostałe 3 serotypy objęte programem (S. Infantis, S. Virchow i S. Hadar) stwierdzono w 11 stadach. W 2009 r. zakończyła się realizacja wieloletniego Krajowego programu zwalczania niektórych serotypów Salmonella w stadach hodowlanych Gallus gallus prowadzonego w latach W związku z wejściem w życie rozporządzenia Komisji (UE) nr 200/2010 z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie wykonania rozporządzenia (WE) nr 2160/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do celu unijnego ograniczenia częstości występowania serotypów salmonelli w dorosłych stadach hodowlanych gatunku Gallus gallus (Dz. Urz. UE L 61 z r., s. 1), w 2010 r. wdrożono program roczny, jako kontynuację programu wieloletniego. Celem programu w roku 2010 było dalsze ograniczenie występowania 5 serotypów Salmonella: S. Enteritidis, S. Typhimurium, S. Infantis, S. Virchow oraz S. Hadar w dorosłych stadach hodowlanych gatunku Gallus gallus liczących przynajmniej 250 ptaków, tak by do końca 2010 r. osiągnąć cel wspólnotowy wyznaczony w art. 1 ust. 1 ww. rozporządzenia. Tabela 4 Procentowy udział stad hodowlanych z wynikiem dodatnim Rok % udział stad dorosłych hodowlanych zakażonych serotypami Salmonella objętymi programem zwalczania , , , ,21 Zgodnie z raportem EFSA z badań podstawowych przeprowadzonych w stadach kur niosek zgodnie z art.1 ust 1 Decyzji Komisji nr 2004/665/WE dotyczącej badań podstawowych nad występowaniem bakterii Salmonella w stadach niosek gatunku Gallus gallus wykazały, że w Polsce 76,2 % badanych stad było zakażonych pałeczkami Salmonella, w tym 55,5% S. Enteritidis i/lub S. Typhimurium. Wyniki te stanowiły odniesienie do celu wspólnotowego w zakresie redukcji odsetka stad zakażonych w pierwszym roku realizacji programu. 19

20 W odniesieniu do kur niosek realizację obowiązkowych programów zwalczania rozpoczęto w roku 2008, na podstawie przepisów rozporządzenia Komisji (WE) Nr 1168/2006 z dnia 31 lipca 2006 r. w sprawie wykonania rozporządzenia (WE) nr 2160/2003 w odniesieniu do wspólnotowego celu ograniczenia częstości występowania niektórych serotypów salmonelli w stadach kur niosek gatunku Gallus gallus oraz zmieniającego rozporządzenie 1003/2005. W roku 2008 założony na podstawie wyników przeprowadzonych badań podstawowych cel zmniejszenia liczby stad dorosłych kur niosek z wynikiem dodatnim o co najmniej 40 % został osiągnięty. W pierwszym roku realizacji programu serotypy pałeczek Salmonella objęte programem stwierdzono w 134 stadach spośród 1432 zbadanych dorosłych stad kur niosek. Odsetek zakażeń w dorosłych stadach kur niosek wyniósł 9,36%. Największy odsetek zakażeń w stadach dorosłych niosek stwierdzono w województwach: kujawsko-pomorskim (21,3%), zachodniopomorskim (20,6%) oraz mazowieckim (18,1%). W drugim roku realizacji programu wartość procentowa dorosłych stad niosek gatunku kura (Gallus gallus) w okresie nieśności, objętych programem, z wynikiem dodatnim wyniosła 4,6%. Rok 2010 był ostatnim, w którym realizowano wieloletni Krajowy program zwalczania niektórych serotypów Salmonella w stadach niosek gatunku kura (Gallus gallus). Procent zakażonych dorosłych stad kur niosek wyniósł 4,48 %. Należy zauważyć, że wartość procentowa stad zakażonych dorosłych zmniejszyła się w odniesieniu do lat ubiegłych, jednakże cel nie został osiągnięty. W związku z powyższym, Polska przygotowała Krajowy program zwalczania pałeczek Salmonella w stadach niosek gatunku kura (Gallus gallus) na lata kolejne. W okresie od 1 października 2005 r. do 30 września 2006 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzono badania podstawowe dotyczące występowania pałeczek Salmonella w stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus). Stwierdzono, że odsetek stad brojlerów zakażonych pałeczkami Salmonella wyniósł 58,7% i wahał się w poszczególnych województwach od 37,5% (woj. podlaskie) do 77,3% (woj. lubelskie). Wyniki te stanowiły odniesienie do celu wspólnotowego w zakresie redukcji odsetka stad zakażonych w pierwszym roku realizacji programu. W 2009 oraz 2010 r. odsetek stad brojlerów gatunku kura (Gallus gallus), z wynikiem dodatnim objętych programem wyniósł poniżej 1 %. W świetle powyższego, 20

21 zakładany cel wspólnotowy określony w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 646/2007 z dnia 12 czerwca 2007 r. wykonującego rozporządzenie (WE) nr 2160/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do wspólnotowego celu ograniczenia częstości występowania Salmonella enteritidis i Salmonella typhimurium u brojlerów i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1091/2005, został osiągnięty. Zgodnie z raportem EFSA z badań podstawowych przeprowadzonych w stadach indyków zgodnie z decyzją Komisji 2006/662/WE z dnia 29 września 2006 r. w sprawie wkładu finansowego Wspólnoty na rzecz badania podstawowego dotyczącego występowania bakterii salmonelli u indyków prowadzonego w państwach członkowskich (Dz. Urz. UE L 272 z , str. 22) wykazano, że w Polsce pałeczki Salmonella Typhimurium stwierdzono w 16,3 % zbadanych próbek, a Salmonella Enteritidis w 7 % zbadanych próbek. Wyniki te stanowiły odniesienie do celu wspólnotowego w zakresie redukcji odsetka stad zakażonych w pierwszym roku realizacji programu. Rok 2010 był pierwszym, w którym realizowano Krajowy program zwalczania niektórych serotypów Salmonella w stadach indyków hodowlanych oraz Krajowy program zwalczania niektórych serotypów Salmonella w stadach indyków rzeźnych. W pierwszym roku realizacji programu nie stwierdzono wyniku dodatniego w kierunku S. Enteritidis i/lub S. Typhimurium w stadach indyków hodowlanych, natomiast odsetek stad indyków rzeźnych objętych programem z wynikiem dodatnim wyniósł 0,7 %. W świetle powyższego, zakładany cel wspólnotowy określony w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 584/2008 z dnia 20 czerwca 2008 r. wykonujące rozporządzenie (WE) nr 2160/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do wspólnotowego celu ograniczenia częstości występowania Salmonelli enteritidis i Salmonelli typhimurium u indyków, został osiągnięty. Raporty z realizacji programów w 2010 r. zostały przekazane do Komisji Europejskiej w formie sprawozdań półrocznych, rocznych oraz sprawozdań finansowych. W odniesieniu do wysoce zjadliwej grypy ptaków wyniki badań w trybie on-line są przekazywane do Komisji Europejskiej. 21

22 Plany awaryjne na wypadek sytuacji kryzysowych Plany gotowości zwalczania chorób zakaźnych zwierząt są opracowywane na podstawie art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U nr 218 poz ze zm.) oraz Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 listopada 2008 r. w sprawie wykazu chorób zakaźnych zwierząt, dla których sporządza się plany gotowości ich zwalczania (Dz. U. nr 218, poz. 1397). Główny Lekarz Weterynarii posiada opracowane plany gotowości dla zwalczania następujących chorób zakaźnych zwierząt: 1. pryszczyca FMD 2. klasyczny pomór świń CSF 3. afrykański pomór świń ASF 4. choroba pęcherzykowa świń SVD 5. gąbczasta encefalopatia bydła BSE 6. rzekomy pomór drobiu Newcastle Disease 7. wysoce zjadliwa grypa ptaków Highly pathogenic avian influenza 8. wirusowa posocznica krwotoczna ryb łososiowatych VHS 9. choroba niebieskiego języka (Bluetongue Disease). Osiem pierwszych wymienionych planów gotowości powstało lub zostało zaktualizowanych w ramach projektu PHARE PL weterynaryjny system laboratoriów i kontroli chorób zakaźnych. W ich opracowaniu brali udział eksperci z krajów dawnej Unii Europejskiej. Współpraca z tymi ekspertami była gwarantem zgodności zastosowanych procedur ze standardami oraz przepisami obowiązującymi w UE. Plan gotowości zwalczania choroby niebieskiego języka został opracowany w 2009 r. głównie w związku z rozprzestrzenieniem się tej choroby w ostatnich latach w Europie i został przesłany do Komisji Europejskiej. Powstałe plany gotowości zostały zatwierdzone przez Głównego Lekarza Weterynarii oraz Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Zgodnie z przyjętym w Unii Europejskiej protokołem, Komisja Europejska zwróciła 22

23 się o podjęcie procesu zatwierdzenia planów gotowości przez kraje członkowskie oraz kraje kandydujące. Do zatwierdzenia Komisja wybrała cztery jednostki chorobowe pryszczycę, klasyczny pomór świń, grypę ptaków oraz rzekomy pomór drobiu. Plany gotowości dla tych chorób, przedstawione przez Polskę, uzyskały zatwierdzenie Komisji. Decyzje zatwierdzające te plany to: - Decyzja Komisji 2004/435/EC z 29 kwietnia 2004r. zatwierdzająca pewne plany gotowości zwalczania pryszczycy, - Decyzja Komisji 2004/431/EC z 29 kwietnia 2004r. zatwierdzająca pewne plany gotowości zwalczania klasycznego pomoru świń, - Decyzja Komisji 2007/24/EC z 22 grudnia 2006 r. zatwierdzająca pewne plany gotowości zwalczania rzekomego pomoru drobiu oraz wysoce zjadliwej grypy ptaków. Realizując procedury wynikające z krajowych przepisów, wszystkie dziewięć planów gotowości przekazano do województw i powiatów, które w oparciu o nie przygotowały odpowiednio wojewódzkie i powiatowe plany gotowości zwalczania poszczególnych w/w chorób zakaźnych Nadzór nad identyfikacją i rejestracją zwierząt (IRZ) Liczba przeprowadzonych kontroli bydło W roku 2010 Inspekcja Weterynaryjna skontrolowała siedzib stad bydła, tj. 6,4% takich siedzib stad. Powyższe wyniki dotyczą kontroli identyfikacji i rejestracji bydła, przeprowadzonych w gospodarstwach zgodnie z rozporządzeniem Komisji nr 1082/2003/WE z 23 czerwca 2003r. ustanawiającym zasady szczegółowej implementacji Rozporządzenia 1760/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady odnośnie minimalnego poziomu kontroli przeprowadzanych w ramach systemu identyfikacji i rejestracji bydła. Zgodnie z ww. rozporządzeniem, Polska, jako kraj z centralną bazą danych bydła uznaną za w pełni operacyjną, jest obowiązana przeprowadzić kontrole identyfikacji i rejestracji w 5% siedzib stad bydła w skali kraju. 23

24 W siedzibach stad na poddanych kontroli zostały stwierdzone nieprawidłowości w zakresie identyfikacji i rejestracji zwierząt, co stanowi ok. 61,5% siedzib stad z uchybieniami. Jedynie w stosunku do 925 siedzib stad, w których odnotowano nieprawidłowości, zostały zastosowane sankcje zgodnie z rozporządzeniem Komisji 494/98/WE z dnia 27 lutego 1998 r. ustanawiającym szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 820/97 w odniesieniu do stosowania minimalnych sankcji administracyjnych w przypadku bydła (3,4% siedzib stad z nieprawidłowościami, na które nałożono kary zgodnie z rozporządzeniem 494/98). Główne uchybienia w zakresie identyfikacji i rejestracji zwierząt, które stwierdzono podczas kontroli dotyczyły nieprawidłowości w zakresie notyfikowania przemieszczeń, śmierci i urodzeń zwierząt do Centralnej Bazy Danych Systemu IRZ (23897 siedzib stad 26760, co stanowi ponad 89%). Uchybienia dotyczące nieprawidłowości identyfikacji bydła dotyczyły ponad 30% siedzib stad, natomiast nieprawidłowości odnośnie prowadzenia księgi rejestracji lub paszportów w gospodarstwie dotyczyły powyżej 3% siedzib stad, w których odnotowano nieprawidłowości w trakcie kontroli. Tabela 5 Kontrole identyfikacji i rejestracji zwierząt bydło 1. Ogólne informacje o zwierzętach i kontrolach 1. Ogólna liczba siedzib stad bydła zarejestrowanych na terytorium Polski na początku okresu sprawozdawczego/ kontrolnego 1.2. Ogólna liczba skontrolowanych siedzib stad bydła 1.3. Ogólna liczba dokonanych kontroli Ogólna liczba sztuk bydła zarejestrowanego na terytorium Polski na początku okresu sprawozdawczego/ kontrolnego 1.5. Ogólna liczba sztuk bydła w skontrolowanych siedzibach stad

25 2. Stwierdzone naruszenia Zwierzęta, dotyczy których Siedziby stad, których dotyczy 2.1 Błąd identyfikacji zwierzęcia Niezgodności w księdze rejestracji Błąd w powiadomieniu o urodzeniu, śmierci lub przemieszczeniu Anomalia paszportowe Zwierzęta/siedziby stad, których dotyczy tylko jedno naruszenie, wymienione w punktach Zwierzęta/siedziby stad, których dotyczy więcej niż jedno naruszenie, wymienione w punktach Zwierzęta/siedziby stad, których dotyczą naruszenia ogółem (pkt. 2.5 i 2.6) Sankcje nałożone zgodnie z rozporządzeniem Komisji (WE) nr 494/98 Zwierzęta, dotyczy których Siedziby stad, których dotyczy 3.1. Restrykcje dotyczące przemieszczeń pojedynczych sztuk bydła Restrykcje dotyczące przemieszczeń wszystkich sztuk bydła w siedzibie stada Utylizacja zwierząt Ogółem (suma pkt ) Z uwagi na fakt, iż główną grupę błędów stwierdzonych podczas kontroli w 2010 r., stanowią nieprawidłowości w zakresie zgłaszania przemieszczeń, urodzeń i śmierci zwierząt do Centralnej Bazy Danych Systemu IRZ oraz oznakowania zwierząt, podczas analizy ryzyka dla kontroli na 2011 r. uwzględniono ww. uchybienia i ustalano 4 parametry dotyczące zgłoszeń przemieszczeń zwierząt do ARiMR: w zależności od terminu zgłoszenia przemieszczenia parametrom przypisano wagi od 5 (zgłoszenia przemieszczeń zwierząt do ARiMR w terminie 8-14 dni roboczych od zaistnienia zdarzenia) do 60 (zgłoszenia późniejsze 25

26 niż w terminie 30 dni roboczych). Jednocześnie parametr wyniki kontroli identyfikacji i rejestracji prowadzonych w prawidłowość oznakowania zwierząt otrzymał wagę 70. Tabela 6 Parametry analizy ryzyka dla wyboru siedzib stad bydła do kontroli identyfikacji i rejestracji w 2011 r. Lp. Parametr analizy ryzyka Waga 1. Wyniki kontroli identyfikacji i rejestracji prowadzonych w 2010 r. prawidłowość prowadzenia księgi rejestracji. 2. Wyniki kontroli identyfikacji i rejestracji prowadzonych w 2010 r. utrzymywanie we właściwy sposób paszportów. 3. Wyniki kontroli identyfikacji i rejestracji prowadzonych w 2010 r. prawidłowość oznakowania zwierząt. 4. Wyniki kontroli identyfikacji i rejestracji zwierząt w 2010 r. - stwierdzono obecność nieoznakowanych dorosłych sztuk zwierząt Status epizootyczny - stado zablokowane i częściowo zablokowane Zgłoszenia przemieszczeń zwierząt do ARiMR w terminie 8-14 dni roboczych od zaistnienia zdarzenia. 7. Zgłoszenia przemieszczeń zwierząt do ARiMR w terminie dni roboczych od zaistnienia zdarzenia. 8. Zgłoszenia przemieszczeń zwierząt do ARiMR w terminie dni roboczych od zaistnienia zdarzenia. 9. Zgłoszenia przemieszczeń zwierząt do ARiMR w terminie powyżej 30 dni roboczych od zaistnienia zdarzenia. 10. Procent zamówionych duplikatów kolczyków w 2010 r. wynosi więcej niż 15 w odniesieniu do liczby utrzymywanych sztuk bydła. 11. Sprzedaż zwierząt podmiotowi prowadzącemu działalność w zakresie obrotu zwierzętami, pośrednictwa w tym obrocie lub skupu zwierząt oraz prowadzenia miejsc gromadzenia zwierząt. 12. Siedziby stad, w których pogłowie bydła wynosi od 1 do 5 sztuk zwierząt Siedziby stad, w których pogłowie bydła wynosi od 6 do 50 sztuk zwierząt. 14. Siedziby stad, w których pogłowie bydła wynosi powyżej 51 sztuk zwierząt

27 15. Gospodarstwa, w których uniemożliwiono przeprowadzenie kontroli wymogów wzajemnej zgodności w obszarze IRZ w 2010 r Gospodarstwa, w których kontrola wymogów wzajemnej zgodności w 2010 r. nie została przeprowadzona z przyczyn niewynikających z winy producenta. 17. Niewykonanie zaleceń pokontrolnych zawartych w decyzji administracyjnej wydanej przez kierownika BP ARiMR Liczba przeprowadzonych kontroli - owce i kozy W 2010 r. Inspekcja Weterynaryjna skontrolowała 741 siedzib stad owiec i kóz oraz sztuk zwierząt z ww. gatunków, co stanowi 4,1% siedzib stad owiec i kóz oraz 9,3% pogłowia owiec i kóz skontrolowanych w 2010 roku w skali kraju. Zgodnie z rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1505/2006 z dnia 11 października 2006 r. wdrażającym rozporządzenie Rady (WE) nr 21/2004 w zakresie minimalnego poziomu kontroli prowadzonych w związku z identyfikacją i rejestrowaniem owiec i kóz Inspekcja Weterynaryjna przeprowadza kontrole 3% siedzib stad owiec i kóz oraz 5% pogłowia zwierząt z ww. gatunków każdego roku w skali kraju. W 227 siedzibach stad na 741 poddanych kontroli zostały stwierdzone nieprawidłowości w zakresie identyfikacji lub rejestracji zwierząt, co stanowi 30,6% siedzib stad z uchybieniami. Jedynie w stosunku do 12 siedzib stad z 227, w których odnotowano nieprawidłowości, zostały zastosowane sankcje (5,3% siedzib stad, na które nałożono kary). Podsumowanie przeprowadzonych kontroli Główne uchybienia w zakresie identyfikacji i rejestracji zwierząt, które stwierdzono podczas kontroli dotyczyły nieprawidłowości w zakresie notyfikowania przemieszczeń zwierząt do Centralnej Bazy Danych Systemu IRZ (175 siedzib stad z 227, co stanowi 77%). Uchybienia w zakresie nieprawidłowości identyfikacji owiec i kóz dotyczyły 47 siedzib stad, w których utrzymywane są kozy i 31 siedzib stad, w których utrzymywane są owce. Uchybienia w zakresie prowadzenia księgi rejestracji odnotowano w 13 siedzibach stad owiec i kóz. 27

28 Tabela 7 Kontrole identyfikacji i rejestracji zwierząt owce i kozy 1. Ogólne informacje o gospodarstwach, zwierzętach i kontrolach 1. Ogólna liczba siedzib stad owiec i kóz zarejestrowanych na terytorium Polski na początku okresu sprawozdawczego/ kontrolnego 1.2. Ogólna liczba skontrolowanych siedzib stad Ogólna liczba dokonanych kontroli Ogólna liczba sztuk owiec i kóz zarejestrowanych na terytorium Polski na początku okresu sprawozdawczego/ kontrolnego 1.5. Ogólna liczba sztuk owiec i kóz w skontrolowanych siedzibach stad Stwierdzone naruszenia Zwierzęta, dotyczy których Siedziby stad, których dotyczy 2.1a Niezgodności w zakresie identyfikacji owiec b Niezgodności w zakresie identyfikacji kóz Niezgodności w księdze rejestracji Niezawiadomienie o przemieszczeniu Nieprawidłowości w dokumentach przewozowych Zwierzęta/siedziby stad, których dotyczy tylko jeden typ naruszeń, wymienionych w punktach

29 2.6. Zwierzęta/siedziby stad, których dotyczy więcej niż jedno naruszenie, wymienione w punktach Zwierzęta/siedziby stad, których dotyczą naruszenia ogółem (pkt. 2.5 i 2.6) Nałożone kary Zwierzęta, których Siedziby stad, których dotyczy niezgodność dotyczy niezgodność Ogółem Z uwagi na fakt, iż główną grupę błędów stwierdzonych podczas kontroli w 2010 r., stanowią nieprawidłowości w zakresie zgłaszania przemieszczeń zwierząt do Centralnej Bazy Danych Systemu IRZ, podczas analizy ryzyka dla kontroli na 2011 r. uwzględniono ww. uchybienia i ustalano 4 parametry dotyczące zgłoszeń przemieszczeń zwierząt do ARiMR: w zależności od terminu zgłoszenia przemieszczenia parametrom przypisano wagi od 5 (zgłoszenia przemieszczeń zwierząt do ARiMR w terminie 8-14 dni roboczych od zaistnienia zdarzenia) do 60 (zgłoszenia późniejsze niż w terminie 30 dni roboczych). Jednocześnie parametry wyniki kontroli identyfikacji i rejestracji prowadzonych w prawidłowość oznakowania zwierząt i prawidłowość prowadzenia księgi rejestracji otrzymały wagi odpowiednio: 50 i 60. Tabela 8 Parametry analizy ryzyka dla wyboru siedzib stad owiec i kóz do kontroli identyfikacji i rejestracji w 2011 r. Lp. Parametr analizy ryzyka Waga 1. Wyniki kontroli identyfikacji i rejestracji prowadzonych w 2010 r. prawidłowość prowadzenia księgi rejestracji. 2. Wyniki kontroli identyfikacji i rejestracji prowadzonych w 2010 r. prawidłowość oznakowania zwierząt. 3. Wyniki kontroli identyfikacji i rejestracji prowadzonych w 2010 r. utrzymywanie we właściwy sposób dokumentów przewozowych. 4. Zgłoszenia dotyczące przemieszczeń zwierząt w terminie 8-14 dni roboczych od zaistnienia zdarzenia Zgłoszenia dotyczące przemieszczeń zwierząt 20 29

30 w terminie dni roboczych od zaistnienia zdarzenia. 6. Zgłoszenia dotyczące przemieszczeń zwierząt w terminie niż dni roboczych od zaistnienia zdarzenia. 7. Zgłoszenia dotyczące przemieszczeń zwierząt w terminie późniejszym niż 30 dni roboczych od zaistnienia zdarzenia. 8. Sprzedaż zwierząt podmiotowi prowadzącemu działalność w zakresie obrotu zwierzętami, pośrednictwa w tym obrocie lub skupu zwierząt oraz prowadzenia miejsc gromadzenia zwierząt. 9. Zgłoszenia urodzeń zwierząt do ARiMR w terminie późniejszym niż 6 miesięcy. 10. Brak dokonywania spisu owiec/kóz w stadzie co najmniej raz na 12 miesięcy i nieprzekazywanie wyników tego spisu do ARiMR. 11. Gospodarstwa, w których uniemożliwiono przeprowadzenie kontroli wymogów wzajemnej zgodności w obszarze IRZ w 2010 r. 12. Gospodarstwa, w których kontrola wymogów wzajemnej zgodności w 2010 r. nie została przeprowadzona z przyczyn niewynikających z winy producenta. 13. Niewykonanie zaleceń pokontrolnych zawartych w decyzji administracyjnej wydanej przez kierownika BP ARiMR Kontrole prowadzone przez Inspekcję Weterynaryjną w zakresie przestrzegania przepisów o ochronie zwierząt Inspekcja Weterynaryjna prowadzi nadzór nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt. W ramach realizowanego nadzoru, prowadzone są corocznie kontrole dobrostanu podczas uboju w rzeźniach, podczas transportu oraz w gospodarstwach utrzymujących zwierzęta, w szczególności cielęta, świnie oraz kury nieśne. Kontrole przestrzegania przepisów o ochronie zwierząt podczas uboju (w rzeźniach) Odnośnie nadzoru nad dobrostanem zwierząt podczas uboju w rzeźniach w 2010 roku 30

31 obowiązywała instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii Nr GIWz.420/AW-1/10 z dnia 12 stycznia 2010 r. w sprawie postępowania przy przeprowadzaniu kontroli w rzeźniach pod względem dobrostanu zwierząt oraz raportowania o przeprowadzonych w tym zakresie kontrolach. Liczba przeprowadzonych kontroli Organy Inspekcji Weterynaryjnej w 2010 r. sprawowały nadzór nad 1056 rzeźniami bydła, świń, owiec, kóz i domowych zwierząt jednokopytnych oraz drobiu. Podsumowanie przeprowadzonych kontroli Wyniki kontroli dobrostanu w rzeźniach wykonanych w 2010 r. przedstawia poniższa tabela. Podczas kontroli dobrostanu zwierząt w rzeźni kontrolowane jest spełnianie wymagań strukturalnych, zapewnienie zwierzętom odpowiedniej opieki na terenie rzeźni, a także sposób postępowania ze zwierzętami przed oraz podczas uboju. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości to brak kontroli sprawności urządzeń do oszałamiania, brak zapasowego urządzenia do oszałamiania zwierząt, niewłaściwe przetrzymywanie zwierząt przed ubojem, nie zapewnienie zwierzętom przetrzymywanym po wyładunku w ubojni stałego dostępu do wody. Tabela 9 Roczny raport z kontroli rzeźni pod względem dobrostanu zwierząt Liczba zarejestrowanych rzeźni: 1056 Liczba rzeźni skontrolowanych: 1047 Liczba przeprowadzonych kontroli: 2389 Liczba rzeźni, w których stwierdzono nieprawidłowości: 336 Nadzór nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt podczas transportu W 2010 r. obowiązującym dokumentem była Instrukcja Głównego Lekarza 31

32 Weterynarii Nr GIWz.400/AW- 54/2009 z dnia 22 kwietnia 2009 r. w sprawie postępowania powiatowych lekarzy weterynarii przy przeprowadzaniu kontroli środków transportu drogowego wykorzystywanych do przewozu zwierząt pod względem dobrostanu zwierząt oraz w sprawie raportowania o przeprowadzonych w tym zakresie kontrolach. Liczba przeprowadzonych kontroli Na koniec 2010 r. było zarejestrowanych 401 przewoźników zatwierdzonych do przewozów powyżej 8 godzin i 2483 przewoźników zatwierdzonych do przewozów do 8 godzin. Do przewozu zwierząt na koniec 2010 r. dopuszczonych było 984 środków transportu drogowego do przewozu zwierząt w czasie powyżej 8 godzin. Zgodnie z przepisami, odpowiednia kontrola powinna być prowadzona przy każdym załadunku oraz rozładunku zwierząt, podczas transportu drogowego, w miejscach docelowych, w punktach skupu, miejscach wysyłki, punktach kontroli i punktach przeładunku. Kontrole obejmują przede wszystkim zgodność środków transportu z wymaganiami, zdolność zwierząt do transportu oraz czas transportu zwierząt. Tabela 10 Roczny raport z kontroli środków transportu wykorzystywanych do przewozu zwierząt pod względem dobrostanu zwierząt TRANSPORTOWANE ZWIERZĘTA (w sztukach) PRZEZNACZENIE ZWIERZĄT Bydło Świnie Owce / kozy Koniowate Drób i zającowate Inne gatunki a) Rzeźne b) Przeznaczone na eksport c) Importowane do celów hodowlanych d) inne Łącznie (a+b+c+d)