dr hab. inż. Andrzej Żyluk, prof. ITWL Warszawa 14.01.2015 r. Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych ul. Ks. Bolesława 6 01-494 Warszawa RECENZJA rozprawy doktorskiej Pana mgr inż. Tadeusza MIKUTELA p.t. " WIELOKRYTERIALNA OCENA SAMOLOTÓW TRANSPORTOWYCH DLA SIŁ POWIETRZNYCH RP wykonanej na zlecenie Dziekana Wydziału Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej nr DR-63/477/02/2005 z dnia 07.01.2015 r. pod kierownictwem dr hab. inż. Jacka ŻAKA prof. PP 1. Wprowadzenie Wojskowe lotnictwo transportowe wchodzi w skład lotnictwa państwowego i w ostatnich latach jego znaczenie jest coraz większe ze względu na sytuację międzynarodową w różnych zakątkach świata. Dlatego też ważkim problemem jest wyposażenie tego lotnictwa w statki powietrzne, które spełniałyby oczekiwania użytkownika wynikające z obecnego i przyszłego ich wykorzystania. Doktorant wyszedł naprzeciw tym wyzwaniom i podjął się w swojej rozprawie zadania polegającego na zamodelowaniu i rozwiązaniu wielokryterialnego problemu decyzyjnego polegającego na ocenie i uszeregowaniu wojskowych samolotów transportowych możliwych do pozyskania przez Siły Powietrzne RP. Rozważania przeprowadził w sposób uniwersalny, a jednocześnie z odniesieniami do konkretnych modeli samolotów, co powoduje, że praca ma walory naukowe oraz użytkowe. 1
2. Omówienie treści rozprawy Praca zawiera 204 stron i składa się z sześciu rozdziałów oraz ośmiu załączników. Zawarto w niej 125 rysunków przedstawiających wyniki badań w postaci wykresów, schematów, tabel oraz wzorów. W treści pracy Autor zaprezentował 163 pozycje literaturowe, zarówno krajowe, jak i zagraniczne. W rozdziale pierwszym opisano obszar zainteresowań Doktoranta oraz przedstawiono tezę, cel i główne zadania badawcze. W rozdziale drugim Autor porusza zagadnienia transportu wojskowego, procesu podejmowania decyzji w wojsku ze szczególnym uwzględnieniem problematyki wyboru floty powietrznej. Przedstawia istotę wielokryterialnego wspomagania decyzji (WWD), w tym charakteryzuje główne pojęcia i schematy związane z tą dziedziną wiedzy oraz przeprowadza przegląd i klasyfikację metod WWD, szczegółowo charakteryzuje wybrane wielokryterialne metody szeregowania wariantów. Rozdział trzeci zawiera charakterystykę funkcjonowania wojskowego transportu powietrznego na tle transportu cywilnego i przedstawia sposoby i metody oceny floty powietrznej. Opisuje problematykę związaną ze sposobami doboru wariantów (wojskowych samolotów transportowych) oraz kryteriów ich oceny W rozdziale czwartym Doktorant przedstawia metodykę wielokryterialnej oceny wojskowych samolotów transportowych obejmującą analizę, modelowanie i rozwiązanie wielokryterialnego problemu decyzyjnego związanego z ocena oraz uszeregowaniem różnych wojskowych samolotów transportowych przeznaczonych do realizacji zadań transportowych wykonywanych przez Siły Powietrzne RP. Następny rozdział opisuje weryfikację opracowanej metodyki i przedstawia procedurę związaną z rozwiązywaniem problemu decyzyjnego oceny i wyboru wojskowego samolotu transportowego. Autor definiuje zestaw dziewięciu samolotów, a następnie przeprowadza wszechstronną ocenę rozważanych wariantów ze względu na kryteria: ekonomiczne, techniczne (operacyjne) i środowiskowe z uwzględnieniem różnych modeli preferencji decydenta i interesariuszy. Kryteria ekonomiczne związane są wg Autora z bezpośrednimi kosztami pozyskania wojskowego samolotu transportowego, jak również możliwościami pozyskania offsetu. Doktorant dokonuje też oceny kryteriów technicznych i operacyjnych, wskazując na ważność charakterystyk konstrukcyjnych samolotów transportowych oraz elastyczność ich zastosowania podczas prowadzenia operacji na rzecz Sił Zbrojnych RP. Opisuje też sposób przeprowadzenia eksperymentów obliczeniowych z wykorzystaniem metod ELECTRE i AHP, na podstawie których powstaje końcowe ranking wojskowych samolotów transportowych. Na tej podstawie Autor przedstawia swoje rekomendacje i dokonuje wyboru rozwiązania kompromisowego. Przeprowadza także analizę wrażliwości wyników, odnosząc się do zagadnienia stabilności rankingów. 2
W rozdziale szóstym Autor formułuje wnioski końcowe oraz wskazuje kierunki dalszych prac badawczych. Do pracy dołączono załączniki: Załącznik 1 - zadania wojskowego lotnictwa transportowego oraz sposoby ich realizacji; Załącznik 2 - środki zapewniające przetrwanie samolotów transportowych na współczesnym polu walki; Załącznik 3 - elementy zwiększające elastyczność zastosowania samolotów transportowych; Załącznik 4 - elementy zwiększających ergonomię pracy załogi oraz komfort podróży pasażerów wojskowych samolotów transportowych; Załącznik 5 - informacje opisujące warianty samolotu transportowego; Załącznik 6 - ankieta w zakresie wyboru nowego samolotu transportowego dla Sił Powietrznych; Załącznik 7 - upoważnienie jednorazowe do przeprowadzenia badań ankietowych; Załącznik 8 praca w formie cyfrowej na dysku CD. 2. Ocena merytoryczna rozprawy Na podstawie oceny przedstawionej do recenzji rozprawy doktorskiej można stwierdzić, że podjęte w niej trudne i ciekawe zadanie naukowo-badawcze zostało przez Autora zrealizowane. Rozprawa zawiera oryginalne osiągnięcia poznawcze i praktyczne, a sam Autor wykazał się wysokimi kompetencjami w zakresie prowadzonych analiz teoretycznych i doświadczalnych. Po raz pierwszy w kraju podjęto się analiz tak złożonego problemu jakim jest lotnicza technika wojskowa. Najbardziej wartościowe i oryginalne wartości przedstawionej do oceny dysertacji to: 1) Wszechstronny, dogłębny przegląd literatury w zakresie wojskowych, transportowych statków powietrznych. 2) Zastosowanie Wielokryterialnego Wspomagania Decyzji (WWD) do oceny, wyboru i użycia transportowych statków powietrznych w Lotnictwie Sił Zbrojnych. 3) Opracowanie metodyki oceny wojskowych samolotów transportowych umożliwiającej wybór najlepszego ich wariantu oraz sklasyfikowaniu wg. potrzeb. 4) Przeprowadzenie badań w oparciu o rzeczywiste, eksperckie dane. 3
5) Uzyskanie wyników dostarczających danych do rozważenia możliwości wyboru obiektów technicznych wspomagających technikę wojskową i nie tylko. 6) Ukierunkowanie dalszych badań w zakresie doskonalenia metod wyboru produktów i technologii służących obszarowi bezpieczeństwa państwa. Praca zawiera również elementy dyskusyjne, drobne nieścisłości lub niedopowiedzenia. Uwagi szczegółowe: brak oznaczeń; pozyskanie samolotu poprzez grant?; An-72 samolot produkcji rosyjskiej?, raczej radzieckiej, obecnie ukraińskiej; określenie interwenient stosowane jest w polskim postępowaniu karnoskarbowym jako podmiot zaś w technice?; słabo opisana i uwzględniona w modelowaniu rola analityka-eksperta; brak pojęcia zadań krytycznych (jako parametru) eliminującego pewne rozwiązania zatem stanowiącego ograniczenia zbioru wariantów prawdopodobnych. Uwagi dyskusyjne: dlaczego opisano takie a nie inne metody WWD; jakie metody zastosowano przy zakupie samolotu C-295M czy też C-130?; czy ankieta i eksperyment nie sugerowały-usprawiedliwiały kupione - wybrane przez Siły Zbrojne samoloty transportowe?; wydaje się, że błędem jest wtrącanie uzbrojenia (jako kryterium), ponieważ dotyczy to wersji dedykowanych a nie transportowych. Wymienione niedociągnięcia nie mają zasadniczego wpływu na wartość merytoryczną rozprawy, pozostałe drobne uwagi przekazałem Doktorantowi. Uważam, że zakres wykonanych przez Autora analiz, jest wystarczający dla uzasadnienia postawionego celu pracy. Temat pracy odpowiada zawartej w niej treści i może stanowić punkt wyjścia do dalszych prac w ogólnie pojętym obszarze bezpieczeństwa państwa. Uwzględniając podstawowe elementy recenzowanej rozprawy doktorskiej oceniam rozprawę doktorską mgr. inż. Tadeusza Mikutela pozytywnie. Z uwagi na powyższe proponuję wyróżnić ww. pracę. 4
4. Wniosek końcowy Podsumowując należy stwierdzić, że Doktorant gen. pil. mgr inż. Tadeusz MIKUTEL: zrealizował postawiony cel pracy oraz uzasadnił słuszność przyjętej tezy; uzyskał nowe elementy w pracy doktorskiej które mogą być wykorzystane do udoskonalenia metod wyboru załogowych i bezzałogowych statków powietrznych w lotnictwie krajowym; wykazał się dobrą znajomością i umiejętnościami zastosowania pojęć z metod oceny i wyboru obiektów technicznych. Uważam, że praca doktorska mgr inż. Tadeusza Mikutela spełnia wymogi obowiązującej ustawy o stopniach i tytule naukowym (Dz. U. Nr 65 poz. 595 z dnia 14.03.2003 r.) i w związku z tym stawiam wniosek o dopuszczenie Doktoranta do publicznej obrony. 5