DOKTRYNY POLITYCZNE XIX i XX wieku pod redakcją: Krystyny Chojnickiej i Wiesława Kozuba-Ciembroniewicza Liberalizm Konserwatyzm Socjalizm Doktryna socjaldemokracji Nauczanie społeczne Kościoła Totalitaryzm WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO
SPIS TREŚCI Wstąp 9 Rozdziali Liberalizm 1. Istota i źródła liberalizmu 13 2. Liberalizm XIX wieku 15 2.1. Liberalizm klasyczny 16 2.1.1. Klasyczny liberalizm w Wielkiej Brytanii - Jeremy Bentham 16 2.1.2. Klasyczny liberalizm we Francji - Benjamin Constant... 21 2.1.3. Klasyczny liberalizm w Niemczech - Wilhelm von Humboldt 27 2.1.4. Alexis de lbcqueville 32 2.1.5. John Stuart Mili 40 2.2. Liberalizm konserwatywny 51 2.2.1. Liberalizm konserwatywny w Wielkiej Brytanii 51 2.2.2. Liberalizm konserwatywny we Francji 54 2.2.3. Liberalizm konserwatywny w Niemczech 55 2.2.4. Włoska i hiszpańska wersja konserwatywnego liberalizmu. 57 2.3. Liberalizm społeczny 59 2.3.1. Liberalizm społeczny w Wielkiej Brytanii 59 2.3.2. Liberalizm społeczny we Francji 61 3. Liberalizm XX wieku 63 3.1. Lewicowy liberalizm okresu międzywojennego 64 3.1.1. John Dewey 64 3.1.2. Hans Kelsen 65 3.1.3. John Maynard Keynes 66 3.2. Reakcja powojennego liberalizmu na faszyzm i komunizm 67 3.2.1. Karl Popper 68 3.2.2. Isaiah Berlin 69 3.3. Liberalizm w obronie wolnego rynku 72 3.3.1. Ludwig von Mises 72 3.3.2. Friedrich August von Hayek 73 3.3.3. Milton Friedman 85
6 DOKTRYNY POLITYCZNE XIX IXX WIEKU 3.4. Liberalizm socjologów 89 3.4.1. Raymond Aron 89 3.4.2. Ralf Dahrendorf 90 3.5. John Rawls i liberalna teoria sprawiedliwości 92 3.6. Libertarianie i pochwała państwa minimalnego 104 3.6.1. Ruch libertarian 104 3.6.2. Robert Nozick 107 3.7. Liberalne teorie racjonalnego wyboru 114 3.7.1. James Buchanan 114 3.7.2. David Gauthier 119 Wybrana literatura 122 Rozdziałll Konserwatyzm 1. Konserwatyzm przed rokiem 1848 127 1.1. Wielka Brytania 127 1.1.1. Edmund Burkę 127 1.1.2. Romantycy, traktarianie i Carlyle 131 1.2. Niemcy 134 1.2.1. Romantycy polityczni i Haller 134 1.2.2. Problem historycznej szkoły prawa i idealistów 142 1.2.3. Konserwatyzm pruskich junkrów i Metternicha 145 1.3. Francja 147 1.4. Hiszpania i państwa włoskie 150 1.5. Stany Zjednoczone 152 2. Lata 1848-1918 155 2.1. Francja, Hiszpania i Włochy 155 2.2. Wielka Brytania 163 2.3. Kraje niemieckojęzyczne 168 2.4. Stany Zjednoczone 172 3. Okres międzywojenny 176 3.1. Stany Zjednoczone i Wielka Brytania 176 3.2. Niemcy 178 3.3. Francja, Hiszpania 182 4. Konserwatyzm drugiej połowy XX stulecia 185 Wybrana literatura 200 Rozdział III Socjalizm (w XIX wieku-do pierwszej wojny światowej) 1. Podstawowe pojęcia 205 2. Stadia rozwojowe socjalizmu 207 3. Geografia 209 4. Idee przewodnie 210 5. Dwa kierunki w socjalizmie 211 5.1. Socjalizm umiarkowany 211 5.2. Socjalizm radykalny 215
Spis treści 6. Socjalizm w Rosji 219 7. Doktryna demokratycznego socjalizmu Edwarda Bernsteina 223 Wybrana literatura 225 RozdziałIV Doktryna socjaldemokracji 1. Geneza doktryny socjaldemokratycznej 229 2. Formowanie się doktryny socjaldemokratycznej po II wojnie światowej 233 3. Poszukiwania doktrynalne socjaldemokratów 236 4. Główne idee programowe. Program działania 249 Wybrana literatura 262 RozdziałV Nauczanie społeczne Kość iola 1. Wprowadzenie 265 2. LeonXIII 267 2.1. Poprzednicy 267 2.2. Początek nowej nauki 268 2.3. Głos w kwestii robotniczej 271 2.4. Następcy 275 3. Epoka Piusów 278 3.1. Pius XI i Pius XII, papieże lat 1922-1958 278 3.2. Papieska ocena współczesności 282 3.3. Kontynuacja i rozwinięcie nauki Leona XIII 287 3.4. Nowe idee Piusa XII 291 4. Aggiornamento 296 4.1.JanXXIII 296, 4.2. Matka i nauczycielka 298 4.3. Pokój na ziemi 302 4.4. II Vaticanum 305 4.5. Paweł VI 310 5. Jan Paweł II 318 5.1. Papiestwo końca wieku 318 5.2. Człowiek w procesie pracy 320 5.3. Człowiek w społeczności 323 Wybrana literatura 328 Rozdział VI Totalitaryzm 1. Bolszewizm 334 1.1. Partia i rewolucja 334 1.2. Demokracja - dyktatura - komunizm 335 1.3. Antywłasnościowy radykalizm 336 1.4. Dyktatura Rad 337 1.5. Rewolucyjna świadomość prawna 339 1.6. Zaostrzenie walki klas" 339 1.7. Zasada kierownictwa" komunistycznej monopartii 341
8 DOKTRYNY POLITYCZNE XIX IXX WIEKU 1.8. Gloryfikacja ZSRR 342 1.9. Funkcje państwa socjalistycznego 344 2. Faszyzm włoski 346 2.1. Filozofia" faszyzmu 346 2.2. Państwo etyczne" 347 2.3. Państwo totalne" 348 2.4. Faszyzm wobec socjalizmu, demokracji oraz liberalizmu 349 2.5. Syndykaty i korporacje 351 2.6. Wódz, elita, masy 353 2.7. Państwo, naród, rasa 356 2.8. Antypacyfizm i militaryzm 359 3. Narodowy socjalizm 361 3.1. Antysemityzm i rasizm 361 3.2. Likwidacja państwa prawnego" 363 3.3. Państwo wodzowskie" 364 3.4. Totalitaryzm 364 3.5. Władza elity 365 3.6. Obywatelstwo Rzeszy 366 3.7. Stosunki pracy 367 3.8. Prawo a polityka 367 4. Systemy totalitarne 369 Wybrana literatura 375 Indeks osobowy 379