ISBN

Poszczególne rozdziały opracowali: Ziemowit Bielak część pierwsza: rozdziały 1, 2, 3, 4, 5 (za wyjątkiem działu II pkt 3B: i, j), 6, 7, 8, 9, 10, 11; część druga: rozdziały 1, 2, 3, 6 (za wyjątkiem działu XIV pkt 5), 7, 8; część trzecia. Marcin Owsianka część pierwsza: rozdział 5 dział II pkt 3B: i, j; część druga: rozdziały 4, 5, 6 dział XIV pkt 5. Redakcja i korekta Grażyna Jarzyna Redakcja techniczna Czesław Rygielski Redaktor prowadząca Monika Frąckowiak Projekt okładki Lucyna Miller Copyright by Oficyna Wydawnicza BRANTA 2009 Copyright by Ziemowit Bielak 2009 Copyright by Marcin Owsianka 2009 ISBN 978-83-61668-66-4 Oficyna Wydawnicza BRANTA - Rok założenia 1990 85-959 Bydgoszcz, ul. Królowej Jadwigi 18 tel./fax (052) 322 89 19, (052) 322 75 34 e-mail: oficyna@branta.com.pl www.ksiegarnia.branta.com.pl Wydanie I Ark. druk. 12,0 Druk ukończono w maju 2009 r. Skład i łamanie: LOGO Druk i oprawa:...

SPIS TREŚCI Wykaz skrótów........................................................... 11 Wstęp................................................................... 13 Część pierwsza. ZAGADNIENIA OGÓLNE POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO.................................................. 15 Rozdział pierwszy. UWAGI WSTĘPNE........................................ 17 I. Pojęcie egzekucji.................................................... 17 II. Odpowiedzialność karna dłużnika..................................... 17 III. Rodzaje i sposoby egzekucji......................................... 18 Rozdział drugi. PODMIOTY POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO............... 20 I. Organy egzekucyjne................................................. 20 1. Uwagi ogólne..................................................... 20 2. Komornik sądowy.................................................. A. Uwagi ogólne................................................... 20 B. Nadzór nad komornikiem.......................................... 21 a. uwagi ogólne.................................................. 21 b. nadzór judykacyjny............................................ 21 c. nadzór administracyjny.......................................... 22 II. Uczestnicy postępowania egzekucyjnego................................ 22 1. Strony postępowania egzekucyjnego................................... 22 2. Inni uczestnicy postępowania egzekucyjnego............................ 23 A. Uwagi ogólne................................................... 23 B. Kurator w postępowaniu egzekucyjnym.............................. 23 C. Pełnomocnicy................................................... 24 Rozdział trzeci. UWAGI OGÓLNE O CZYNNOŚCIACH EGZEKUCYJNYCH........ 25 I. Obowiązki komornika związane z udzielaniem informacji i pouczeń......... 25 II. Doręczenia........................................................ 26 Rozdział czwarty. PODSTAWA EGZEKUCJI.................................... 28 I. Tytuł wykonawczy................................................... 28 II. Tytuł egzekucyjny.................................................. 28 III. Klauzula wykonalności............................................. 30 1. Uwagi ogólne..................................................... 30 2. Postępowanie w sprawie nadania klauzuli wykonalności................... 30 A. Rygor natychmiastowej wykonalności............................... 30 a. uwagi ogólne.................................................. 30 b. nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności....................... 31 B. Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności............................ 31

6 Spis treści 3. Klauzula wykonalności sytuacje szczególne............................ 32 A. Uwagi ogólne................................................... 32 B. Klauzula wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika................. 32 C. Zmiany podmiotowe wierzyciela lub dłużnika......................... 33 Rozdział piąty. WSZCZĘCIE ORAZ PRZEBIEG POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO................................................... 36 I. Wniosek egzekucyjny................................................ 36 II. Majątek dłużnika................................................... 38 1. Uwagi ogólne..................................................... 38 2. Poszukiwanie majątku dłużnika przez wierzyciela........................ 40 3. Poszukiwanie majątku dłużnika przez komornika......................... 40 A. Uwagi ogólne................................................... 40 B. Obowiązki uczestników postępowania egzekucyjnego i pozostałych podmiotów w zakresie udzielania wyjaśnień i informacji................. 41 III. Zbieg egzekucji.................................................... 45 Rozdział szósty. OGRANICZENIA EGZEKUCJI................................ 46 I. Podmiotowe ograniczenia egzekucji.................................... 46 1. Uwagi ogólne..................................................... 46 2. Podmioty zwolnione spod jurysdykcji krajowej w zakresie egzekucji......... 46 3. Egzekucja przeciwko Skarbowi Państwa i NBP........................... 47 II. Przedmiotowe ograniczenia egzekucji.................................. 48 1. Uwagi ogólne..................................................... 48 2. Ograniczenia egzekucji z ruchomości.................................. 48 3. Ochrona wynagrodzenia za pracę...................................... 50 4. Ochrona emerytury lub renty......................................... 51 5. Ograniczenia egzekucji z rachunku bankowego........................... 51 6. Ograniczenia egzekucji inne........................................ 52 Rozdział siódmy. ŚRODKI ZASKARŻENIA.................................... 54 I. Szczególne środki zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym.............. 54 1. Skarga na czynności komornika....................................... 54 2. Zarzuty przeciwko planowi podziału sumy uzyskanej z egzekucji............ 56 3. Skarga na sporządzony przez zarządcę plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji przez zarząd przymusowy.................................. 56 II. Zażalenie.......................................................... 56 III. Nadzwyczajne środki zaskarżenia.................................... 57 1. Skarga kasacyjna.................................................. 57 2. Skarga o wznowienie postępowania.................................... 57 3. Skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.................................. 58 Rozdział ósmy. POWÓDZTWA PRZECIWEGZEKUCYJNE....................... 59 I. Powództwo o zwolnienie od egzekucji................................... 59 II. Powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności............ 59 Rozdział dziewiąty. ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO I WSTRZYMANIE CZYNNOŚCI........................................ 60 I. Zawieszenie postępowania egzekucyjnego............................... 60 II. Wstrzymanie czynności.............................................. 61

Spis treści 7 Rozdział dziesiąty. UMORZENIE POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO........... 63 Rozdział jedenasty. KOSZTY EGZEKUCJI..................................... 66 I. Uwagi ogólne....................................................... 66 II. Opłata stosunkowa................................................. 66 III. Wydatki komornika................................................ 68 IV. Koszty działania pełnomocnika....................................... 68 V. Koszty działania uczestnika.......................................... 68 VI. Postanowienie komornika w przedmiocie kosztów postępowania.......... 69 Część druga. EGZEKUCJA ŚWIADCZEŃ PIENIĘŻNYCH..................... 71 Rozdział pierwszy. EGZEKUCJA Z RUCHOMOŚCI............................. 73 I. Przedmiot egzekucji................................................. 73 II. Właściwość komornika.............................................. 74 III. Wniosek egzekucyjny.............................................. 75 IV. Zajęcie ruchomości................................................. 75 1. Uwagi ogólne..................................................... 75 2. Zajęcie sytuacje szczególne......................................... 76 A. Zajęcie ruchomości pozostającej we władaniu dłużnika, wierzyciela lub osoby trzeciej................................................ 76 B. Zajęcie ruchomości stanowiących przedmiot współwłasności............. 77 V. Skutki zajęcia ruchomości............................................ 78 VI. Dozór............................................................ 78 VII. Oszacowanie wartości ruchomości................................... 80 1. Oszacowanie wartości ruchomości przez komornika....................... 80 2. Oszacowanie wartości ruchomości przez biegłego........................ 80 VIII. Sprzedaż ruchomości............................................. 81 1. Sprzedaż ruchomości bezpośrednio po zajęciu........................... 81 2. Sprzedaż z wolnej ręki.............................................. 81 3. Sprzedaż ruchomości przedsiębiorstwu handlowemu...................... 82 4. Sprzedaż komisowa................................................ 82 5. Sprzedaż ruchomości w drodze licytacji publicznej........................ 82 6. Zajęcie i sprzedaż szczególnych rodzajów ruchomości..................... 86 Rozdział drugi. EGZEKUCJA Z WYNAGRODZENIA ZA PRACĘ.................. 88 I. Właściwość komornika............................................... 88 II. Wniosek egzekucyjny............................................... 88 III. Zajęcie i przebieg egzekucji......................................... 89 Rozdział trzeci. EGZEKUCJA Z RACHUNKÓW BANKOWYCH.................. 92 I. Właściwość komornika............................................... 92 II. Wniosek egzekucyjny............................................... 92 III. Zajęcie i przebieg egzekucji......................................... 93 Rozdział czwarty. EGZEKUCJA Z INNYCH WIERZYTELNOŚCI.................. 96 I. Przedmiot egzekucji................................................. 96 II. Właściwość komornika.............................................. 97 III. Wniosek egzekucyjny.............................................. 98 IV. Przebieg czynności egzekucyjnych związanych z zajęciem wierzytelności zwykłych............................................. 98

8 Spis treści V. Odrębności egzekucji z różnych rodzajów wierzytelności.................. 100 1. Egzekucja z wierzytelności, której zabezpieczenie jest ujawnione w księdze wieczystej lub w zbiorze dokumentów......................... 100 2. Egzekucja z wierzytelności zabezpieczonej poręczeniem lub zastawem........ 102 A. Poręczenie..................................................... 102 B. Zastaw zwykły................................................... 102 C. Zastaw rejestrowy................................................ 102 D. Zajęcie........................................................ 103 3. Egzekucja z wierzytelności związanej z posiadaniem dokumentu............. 104 4. Egzekucja z wierzytelności, której przedmiotem jest świadczenie ze zobowiązania przemiennego....................................... 105 5. Egzekucja z wierzytelności, której przedmiotem jest świadczenie ze zobowiązania wzajemnego......................................... 106 6. Egzekucja z wierzytelności o wydanie rzeczy ruchomej.................... 107 7. Egzekucja z wierzytelności o wydanie nieruchomości..................... 107 VI. Realizacja zajętej wierzytelności..................................... 108 1. Spełnienie świadczenia przez dłużnika zajętej wierzytelności................ 108 2. Sprzedaż wierzytelności............................................. 108 Rozdział piąty. EGZEKUCJA Z INNYCH PRAW MAJĄTKOWYCH................ 109 I. Uwagi ogólne....................................................... 109 II. Przedmiot egzekucji................................................ 109 III. Właściwość komornika............................................. 110 IV. Wniosek egzekucyjny............................................... 110 V. Przebieg czynności egzekucyjnych..................................... 110 1. Zajęcie........................................................... 110 2. Konsekwencje zajęcia innego prawa majątkowego........................ 111 VI. Zarząd........................................................... 111 VII. Skutki zajęcia prawa wchodzącego w skład majątku wspólnego.......... 112 VIII. Zakres przedmiotowy zajęcia...................................... 112 IX. Opis i oszacowanie................................................. 113 X. Egzekucja z praw własności przemysłowej.............................. 114 XI. Egzekucja z praw dłużnika przysługujących mu na wypadek wystąpienia ze spółki cywilnej lub jej rozwiązania................................. 115 XII. Egzekucja z prawa dłużnika do żądania działu majątku................. 117 XIII. Egzekucja z udziału albo prawa wspólnika z tytułu udziału w spółce prawa handlowego............................................... 117 1. Klasyfikacja spółek prawa handlowego................................. 117 2. Podstawowe cechy spółek........................................... 118 3. Egzekucja z praw wspólnika z tytułu udziału w spółce prawa handlowego..... 118 XIV. Egzekucja z instrumentów finansowych zapisanych na rachunku papierów wartościowych lub innym rachunku......................... 120 XV. Zaspokojenie wierzyciela z zajętego prawa............................ 122 Rozdział szósty. EGZEKUCJA Z NIERUCHOMOŚCI............................ 124 I. Przedmiot egzekucji................................................. 124 II. Właściwość komornika.............................................. 125 III. Wniosek egzekucyjny.............................................. 125

Spis treści 9 IV. Zajęcie oraz jego skutki............................................. 127 1. Zajęcie........................................................... 127 2. Skutki zajęcia..................................................... 128 V. Zarząd............................................................ 129 VI. Opis i oszacowanie................................................. 131 VII. Przejęcie nieruchomości przed pierwszą licytacją...................... 135 VIII. Licytacja........................................................ 136 1. Wyznaczenie terminu pierwszej licytacji................................ 136 2. Obwieszczenie o terminie licytacji..................................... 136 3. Przebieg licytacji.................................................. 138 IX. Przejęcie nieruchomości lub wyznaczenie terminu drugiej licytacji......... 143 1. Przejęcie nieruchomości po pierwszej licytacji........................... 143 2. Wyznaczenie terminu drugiej licytacji.................................. 143 3. Przejęcie nieruchomości po drugiej licytacji............................. 144 X. Umorzenie egzekucji................................................ 144 XI. Przybicie......................................................... 145 XII. Przysądzenie własności............................................ 147 XIII. Wykreślenie w księdze wieczystej praw, które według planu podziału wygasły................................................. 149 XIV. Odrębności egzekucji z nieruchomości............................... 150 1. Ułamkowa część nieruchomości....................................... 150 2. Użytkowanie wieczyste............................................. 150 3. Ograniczone prawa rzeczowe......................................... 151 4. Uproszczona egzekucja z nieruchomości................................ 151 A. Przedmiot egzekucji.............................................. 151 B. Wniosek egzekucyjny............................................ 153 C. Dozór......................................................... 153 D. Opis i oszacowanie............................................... 154 E. Sprzedaż....................................................... 154 a. uwagi ogólne.................................................. 154 b. sprzedaż z wolnej ręki.......................................... 154 c. sprzedaż licytacyjna............................................ 155 F. Przysądzenie własności............................................ 155 G. Zmiana sposobu egzekucji......................................... 155 5. Statek morski wpisany do rejestru okrętowego........................... 155 A. Przedmiot egzekucji.............................................. 155 B. Właściwość komornika........................................... 156 C. Wniosek egzekucyjny............................................ 156 D. Przebieg egzekucji............................................... 156 a. zajęcie....................................................... 156 b. ogłoszenie o wszczęciu egzekucji................................. 157 c. obwieszczenie o licytacji........................................ 157 E. Szczególne rodzaje egzekucji ze statków morskich...................... 157 a. egzekucja ze statków niewpisanych do rejestru okrętowego............. 157 b. egzekucja ze statku zagranicznego znajdującego się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej........................................ 157 Rozdział siódmy. PODZIAŁ SUMY UZYSKANEJ Z EGZEKUCJI.................. 159 Rozdział ósmy. WYJAWIENIE MAJĄTKU..................................... 162

10 Spis treści Część trzecia. WZORY PISM W POSTĘPOWANIU EGZEKUCYJNYM.......... 165 Wzór 1 skarga na czynności komornika z wnioskiem o zawieszenie postępowania..... 167 Wzór 2 zarzuty przeciwko planowi podziału sumy uzyskanej z egzekucji z ruchomości..................................................... 168 Wzór 3 wniosek wierzyciela o zawieszenie postępowania egzekucyjnego............ 169 Wzór 4 wniosek wierzyciela o umorzenie postępowania egzekucyjnego............. 170 Wzór 5 wniosek dłużnika o umorzenie postępowania egzekucyjnego................ 171 Wzór 6 wniosek o wszczęcie egzekucji z ruchomości............................ 172 Wzór 7 wniosek o zmianę dozorcy ruchomości................................. 173 Wzór 8 wniosek wierzyciela o wyznaczenie drugiej licytacji ruchomości............ 174 Wzór 9 wniosek o przejęcie niesprzedanych ruchomości na własność............... 175 Wzór 10 wniosek o wszczęcie egzekucji z wynagrodzenia za pracę................. 176 Wzór 11 wniosek o wszczęcie egzekucji z rachunku bankowego................... 177 Wzór 12 wniosek o wszczęcie egzekucji z innych wierzytelności................... 178 Wzór 13 wniosek o wszczęcie egzekucji z innych praw majątkowych............... 179 Wzór 14 wniosek o wszczęcie egzekucji z nieruchomości......................... 180 Wzór 15 wniosek o zmianę zarządcy nieruchomości............................. 181 Wzór 16 wniosek o opis i oszacowanie nieruchomości........................... 182 Wzór 17 skarga dłużnika na opis i oszacowanie nieruchomości.................... 183 Wzór 18 wniosek o wyznaczenie terminu drugiej licytacji nieruchomości............ 184 Wzór 19 wniosek o przejęcie nieruchomości na własność po drugiej licytacji......... 185 Wzór 20 wniosek o nakazanie dłużnikowi złożenia wykazu majątku................ 186 Bibliografia.............................................................. 187 Orzecznictwo............................................................ 191

WYKAZ SKRÓTÓW AKTY PRAWNE k.c. ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny, Dz.U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm. k.k. ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, Dz.U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm. k.p.c. ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, Dz.U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm. k.s.h. ustawa z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, Dz.U. Nr 94, poz. 1057 z późn. zm. k.m. ustawa z 18 września 2001 r. Kodeks morski, Dz.U. Nr 138, poz. 1545 z późn. zm. u.k.s.e. ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji, tekst. jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 167, poz. 1191 z późn. zm. u.z.rej. ustawa z 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, Dz.U. Nr 149, poz. 703. CZASOPISMA I PUBLIKATORY Biul. SN Biuletyn Sądu Najwyższego ZOSN Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego PE Problemy Egzekucji PES Problemy Egzekucji Sądowej PPE Przegląd Prawa Egzekucyjnego PS Przegląd Sądowy M. Prawn. Monitor Prawniczy INNE PIRP KRS Polska Izba Rzeczników Patentowych Krajowy Rejestr Sądowy

WSTĘP Zmiany stosunków społeczno-gospodarczych na przestrzeni ostatnich lat oraz intensyfikacja działalności instytucji finansowych implikują wzrost znaczenia przepisów prawa egzekucyjnego. Właściwa interpretacja rozwiązań ustawowych może zwiększyć efektywność działań wierzyciela, skierowanych na realizację roszczenia objętego tytułem wykonawczym. Celem publikacji jest omówienie najbardziej istotnych i najczęściej w praktyce występujących zagadnień egzekucji sądowej, zasygnalizowanie węzłowych problemów oraz wskazanie literatury i orzecznictwa Sądu Najwyższego. Autorzy założyli, że opracowanie ma stanowić zarys przepisów prawa egzekucyjnego, z którego mogą korzystać zarówno praktycy, jak i studenci studiów prawniczych, administracyjnych oraz aplikanci. Stan prawny na 1 marca 2009 roku.

Część pierwsza ZAGADNIENIA OGÓLNE POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO

Rozdział pierwszy UWAGI WSTĘPNE I. POJĘCIE EGZEKUCJI Egzekucja polega na zastosowaniu przez powołane do tego organy egzekucyjne przewidzianych prawem środków przymusu w celu uzyskania od dłużnika należnego wierzycielowi świadczenia ustalonego w odpowiednim akcie (tytule wykonawczym lub tytule egzekucyjnym) 1. II. ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA DŁUŻNIKA uwagi ogólne Nadużycia w sferze obrotu gospodarczego należą do najczęstszych. Wyzbywanie się majątku przez dłużnika i zaspokajanie jednych wierzycieli kosztem innych przy niedoskonałościach polskiego prawa egzekucyjnego negatywnie wpływają na ład ekonomiczny. Dlatego też w pewnych sytuacjach ustawodawca przewidział możliwość pociągnięcia dłużnika do odpowiedzialności karnej. zakres Dłużnik, który w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jeżeli czyn wyrządził szkodę wielu wierzycielom, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Dłużnik, który w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wie- 1 A. Marciniak, Postępowanie egzekucyjne w sprawach cywilnych, Warszawa 2005, str. 18.

18 Część pierwsza. Zagadnienia ogólne postępowania egzekucyjnego rzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku zajęte lub zagrożone zajęciem, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 (art. 300 k.k.). Dłużnik kilku wierzycieli, który udaremnia lub ogranicza zaspokojenie ich należności przez to, że tworzy w oparciu o przepisy prawa nową jednostkę gospodarczą i przenosi na nią składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Tej samej karze podlega ten, kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli, doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności. Dłużnik kilku wierzycieli, który w sposób lekkomyślny doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku, zaciąganie zobowiązań lub zawieranie transakcji oczywiście sprzecznych z zasadami gospodarowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (art. 301 k.k.). Dłużnik, który w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości nie mogąc zaspokoić wszystkich wierzycieli spłaca lub zabezpiecza tylko niektórych, czym działa na szkodę pozostałych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (art. 302 k.k.). III. RODZAJE I SPOSOBY EGZEKUCJI rodzaje Wyróżnić można trzy rodzaje egzekucji sądowej: 1) egzekucję świadczeń pieniężnych (art. 844 1040 k.p.c.); 2) egzekucję świadczeń niepieniężnych (art. 1041 1059 k.p.c.); 3) egzekucję w celu zniesienia współwłasności nieruchomości w drodze sprzedaży publicznej (1066 1071 k.p.c.). sposoby Egzekucja świadczeń pieniężnych ze względu na sposób jej przeprowadzenia dzieli się na egzekucję: a) z ruchomości, b) z wynagrodzenia za pracę, c) z rachunków bankowych, d) z innych wierzytelności, e) z innych praw majątkowych, f) z nieruchomości, g) z ułamkowej części nieruchomości,

Rozdział pierwszy. Uwagi wstępne 19 h) z użytkowania wieczystego, i) uproszczoną z nieruchomości, j) ze statków morskich. szczególne rodzaje Rozróżnić można także szczególne rodzaje egzekucji, do których zalicza się egzekucję świadczeń alimentacyjnych oraz egzekucję z udziałem Skarbu Państwa, NBP i przedsiębiorców.

Niedostępne w wersji demonstracyjnej. Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki.