Projekt wykonawczy zabezpieczenia Ruin Zamku we Wleniu etap III.

BIURO PROJEKTÓW I EKSPERTYZ CCI Sp. z o. o., ul. Robotnicza 69, 55-095 Mirków-Długołęka www.cci.com.pl; tel. (71)34 678 29, fax (71)34 678 31; e-mail: proj@cci.com.pl Projekt wykonawczy zabezpieczenia Ruin Zamku we Wleniu etap III. (wieniec górny ścian obwodowych, wzmocnienia ścian obwodowych w miejscach spękań oraz wzmocnienie ścian baszty). Inwestor: Gmina Wleń. Adres: 59-610 Wleń pl. Bohaterów Nysy nr.7. Projektanci: prof. dr hab. inż. Jerzy Jasieńko upr.bud.nr:59/86/uw. nr.ewid. DOŚ/BO/0002/01. dr inż. Lech J. Engel upr.bud.nr:172/63-op, 148/64-Op. nr.ewid. DOŚ/BO/3598/01. Współpraca: mgr inż. Adam Kondolewicz. Sprawdzający: mgr inż. Adam Marek upr.bud.nr: 123/03/DOŚ. nr. ewid. DOŚ/BO/0203/04. Wrocław: kwiecień 2011r. NIP 911-000-75-68 REGON 930087923

Spis zawartości projektu: 1. Strona tytułowa 1 str. 2. Spis zawartości projektu 1 3. Opis techniczny 3 4. Informacja BIOZ 3 5. Oświadczenie 1 6. Dokumenty autorów i weryfikatora. 7. Rysunki: rys nr.1. Rzut przyziemia zamku wieniec górny. 2. Elewacja północna. 3. wschodnia. 4.. południowa. 5.. zachodnia. 6. Wzmocnienie spękań murów kamiennych. 7. Wzmocnienie i naprawa murów kamiennych baszty. 8..Baszta detal kraty wejściowej. 9..Baszta detale krat okiennych. 2

3 Projekt wykonawczy zabezpieczenia Ruin Zamku we Wleniu etap III (wieniec górny ścian obwodowych, wzmocnienie ścian obwodowych w miejscach spękań oraz wzmocnienie ściany baszty). - opracowany dla Gminy Wleń. 1. Podstawa opracowania. 1.1. Projekt wykonawczy stabilizacji ruin zamku we Wleniu opracowany w 2007r, autorzy: prof. dr hab. inż. J. Jasieńko i dr inż. L.J. Engel. 1.2. Wizje lokalne, pomiary i zdjęcia wykonane w latach 2009 i 2010. 2. Przedmiot opracowania. Przedmiotem projektu jest: - wykonanie wieńca górnego wzmacniającego ściany obwodowe zamku wraz z przyległymi fragmentami ścian wewnętrznych poprzecznych, - wzmocnienie ścian obwodowych zamku w miejscach spękań, siatkami węglowymi i taśmami węglowymi, - wzmocnienie ściany baszty siatkami węglowymi i taśmami węglowymi. 3. Prowadzenie prac zabezpieczenia Ruin Zamku. Z uwagi na możliwości wykonawcze i finansowe Inwestora, prace są prowadzone etapami i niniejszy projekt wykonawczy dotyczy prac etapu III. 4. Wzmocnienie wieńcem górnym murów obwodowych zamku. Wzmocnienie górnej partii kamiennych murów obwodowych zamku projektuje się za pomocą wieńca żelbetowego, wykonanego na koronie muru 3-warstwowego, na całej szerokości rdzenia muru, na całej długości murów obwodowych. Wieniec należy wykonać poniżej istniejącej korony muru tak, aby nad wieńcem wykonać zamurowanie warstwą z kamienia grubości 20 cm. Wieniec wykonać również na przyległych poprzecznych fragmentach murów wewnętrznych. Wykonanie żelbetowego wieńca górnego: - na koronie muru, w wewnętrznej rdzeniowej warstwie wybrać istniejący kamień i gruz kamienny do głębokości około 70 cm i na szerokość około 50cm. ściany oraz dno wybranej wnęki oczyścić, a przed zabetonowaniem silnie zmoczyć, - wieniec szerokości 50 cm i wysokości 50 cm wykonać z betonu B20 zbrojony podłużnie prętami 8ø20 (18G2). Beton w wieńcu należy uszczelnić przez wibrowanie. Połączenie pretów zbrojenia podłużnego (przedłużanie) 2-stronnymi spoinami a+10 mm, l=100 mm. Zamurowanie wieńca od góry: - wieniec po zabetonowaniu i związaniu betonu należy od góry zamurować, wyrównując do poziomu istniejącej korony muru, oryginalnym materiałem kamiennym, na zaprawie epoksydowej Spoina KB, przy zachowaniu następujących warunków: - zamurowanie wykonać w lecie przy temperaturze 18º-25ºC, - ograniczyć czas zamurowywania do 40 minut, z uwagi na wiązanie kompozycji epoksydowej, przy zamurowaniu pozostawić od góry niewypełnione spoiny na głębokość 5 cm. Niewypełnione spoiny wypełnić zaprawą odtworzeniową wg. projektu wymienionego w pcie 1.1 tabl.5,6,7, Zabezpieczenie korony murów obwodowych: - wykonać hydrofobizację preparatem Funcosil SL korony muru wraz z górnymi partiami po obu stronach muru w paśmie wysokości 50 cm poniżej korony muru. 5. Wzmocnienie murów obwodowych zamku w miejscach spękań. Wzmocnienie kamiennych murów obwodowych zamku w miejscach spękań projektuje się za pomocą siatek węglowych i taśm węglowych, założonych poziomo. Wykonanie zabezpieczenia ścian obwodowych w miejscach spękań: - w ścianach w miejscach spękań, w rozstawie w pionie co 1,00 m i w rozstawie w poziomie 2,00 m od pęknięcia, lub skrajnego pęknięcia (w przypadku kilku sąsiadujących pęknięć), wkleić na głębokość 80 cm kotwy stalowe ø30 (St3S) w otwory wiercone w ścianie wiertłem bezudarowym o średnicy ø34. Kotwy od strony zewnętrznej z gwintem M30, - kotwy wklejać w otwory po ich oczyszczeniu sprężonym powietrzem i osuszeniu, kompozycją epoksydową o składzie jak poz. 4, przy zachowaniu warunków jak poz. 4, - na wklejonych kotwach założyć cięgna ø6 z lin stalowych, zawinięte na kotwach i dociśnięte blachami i nakrętkami. Liny stalowe łączyć z końcówkami M16 śrub rzymskich i napinać śrubami rzymskimi w środku ich rozpiętości. Wykonanie wzmocnienia ścian obwodowych w miejscu spękań: - na pęknięciach wykonać wzmocnienia w rozstawie pionowym co 1,00 m, sięgające 1,00 m poza pęknięcie, lub pęknięcie skrajne (w przypadku kilku sąsiadujących pęknięć), z każdej strony, - wzmocnienia wykonać pojedynczo, od góry ku dołowi ściany przy pierwszym poziomie wzmocnienia zachować szczególna ostrożność, dalsze postępowanie uzależnić od zachowania spękanej ściany. Po wykonaniu wzmocnienia w jednym poziomie i jego zamurowaniu, można przystąpić do wykonania kolejnego wzmocnienia o jeden poziom niżej, - w wykutych bruzdach w murze na głębokość jednej warstwy, lecz nie więcej niż 30 cm i wysokość około 30-35 cm, na wewnętrznej ściance pionowej na zwilżone podłoże położyć: - warstwę zaprawy RUREWALL tak, aby wyrównać podłoże, - siatkę węglową RUREDIL X MESH C10, zorientowaną włóknami poziomo i pionowo,

4 - siatkę węglową RUREDIL X MESH C10, zorientowaną włóknami pod kątem 45º w stosunku do siatki pierwszej, - na warstwie zaprawy RUREDIL X MESH M25, po jej związaniu i wysuszeniu, ułożyć 2 taśmy z włókna węglowego CFRP S&P LAMELLE CFK 150/2000 (100/1,4), klejąc je kompozycją epoksydową w składzie: - mączka kwarcowa 50 przy zachowaniu następujących warunków: - taśmy od strony klejenia zmatowić papierem ściernym, co jest warunkiem zapewniającym przyczepność kompozycji żywicznej, - taśmy silnie docisnąć do podłoża, - wypływająca żywicę z pod taśm należy natychmiast zbierać, - wklejanie wykonać w lecie przy temperaturze 18º-25ºC, - ograniczyć czas klejenia taśm do 40 minut, z uwagi na wiązanie kompozycji epoksydowej, - wykute bruzdy, po założeniu wzmocnienia, zamurować oryginalnym materiałem kamiennym na zaprawie cementowowapiennej Rz=5,0 MPa, z pozostawieniem niewypełnionych spoin od strony zewnętrznej na głębokość 5 cm. Spoiny zewnętrzne wypełnić zaprawą odtworzeniową wg. projektu wymienionego w pcie 1.1. tabli. 5,6,7. Ściany scalić w miejscach spękań: - pęknięcia oczyścić i wysuszyć i z zewnątrz zabezpieczyć kitem grafitowym, lub zaprawą wapienną, aby nie dopuścić do wypłynięcia kompozycji żywicznej. Należy na wybranym pęknięciu przeprowadzić próbę, celem ustalenia jakie ciśnienie można tu bezpiecznie dopuścić przy podawaniu kompozycji żywicznej, - pęknięcia murów o rozwartości powyżej 5 mm wypełnić i scalić wprowadzoną pod ciśnieniemkompozycją epoksydową o składzie: - mączka kwarcowa 100 o rozwartości 3-5 mm: - mączka kwarcowa 50 o rozwartości poniżej 3 mm: przy zachowaniu następujących warunków: - wypływająca żywicę z pęknięć należy natychmiast zbierać, aby nie dopuścić do wypływu na powierzchnię ścian, - wklejanie wykonać w lecie przy temperaturze 18º-25ºC, - ograniczyć czas wypełnienia pęknięć do 40 minut, z uwagi na wiązanie kompozycji epoksydowej. 6. Wzmocnienie ścian baszty. Wzmocnienie kamiennych ścian zewnętrznych baszty projektuje się za pomocą siatek węglowych i taśm węglowych, założonych wokół baszty, poniżej otworu okiennego i poniżej odspojonej zewnętrznej warstwy górnej partii muru. Wykonanie zabezpieczenia ścian: - w ścianie poniżej otworu okiennego, w rozstawie pionowym co 1,00 m, opasać basztę 3 cięgnami ø6 z lin stalowych. Każdą z lin przewlec przez otwór pręta kotwiącego i na końcach łączyć z końcówkami M16 śrub rzymskich. Liny napinać 4 śrubami rzymskimi. Wykonanie wzmocnienia ścian: - w ścianie poniżej otworu okiennego, między zamontowaną liną górną i środkową oraz między zamontowaną liną środkową i dolną, to jest w odległości 50 cm od tych lin, wykonać wzmocnienia obwodowe. Wzmocnienia wykonać w odległości pionowej 1,00 m między sobą, - w wykutych bruzdach w ścianie na głębokość jednej warstwy, lecz nie więcej niż 30 cm i wysokość około 30-35 cm, na wewnętrznej ściance pionowej na zwilżone podłoże położyć: - warstwę zaprawy RUREWALL tak, aby wyrównać podłoże, - siatkę węglową RUREDIL X MESH C10, zorientowaną włóknami poziomo i pionowo, - siatkę węglową RUREDIL X MESH C10, zorientowaną włóknami pod kątem 45º w stosunku do siatki pierwszej,

5 - na warstwie zaprawy RUREDIL X MESH M25, po jej związaniu i wysuszeniu, ułożyć 2 taśmy z włókna węglowego CFRP S&P LAMELLE CFK 150/2000 (100/1,4), klejąc je kompozycją epoksydową w składzie: - mączka kwarcowa 50 przy zachowaniu następujących warunków: - taśmy od strony klejenia, również w miejscach łączenia na zakład, zmatowić papierem ściernym, co jest warunkiem zapewniającym przyczepność kompozycji żywicznej, - taśmy silnie docisnąć do podłoża, - wypływająca żywicę z pod taśm należy natychmiast zbierać, - wklejanie wykonać w lecie przy temperaturze 18º-25ºC, - ograniczyć czas klejenia taśm do 40 minut, z uwagi na wiązanie kompozycji epoksydowej, - w miejscach łączenia taśm wykonać ich zakłady na długość 30 cm i po zmatowieniu taśm w miejscach łączenia, co jest warunkiem zapewniającym przyczepność kompozycji żywicznej, kleić je kompozycją z żywicy epoksydowej o składzie: - wykute bruzdy, po założeniu wzmocnienia, zamurować oryginalnym materiałem kamiennym na zaprawie cementowowapiennej Rz=5,0 MPa, z pozostawieniem niewypełnionych spoin od strony zewnętrznej na głębokość 5 cm. Spoiny zewnętrzne wypełnić zaprawą odtworzeniową wg. projektu wymienionego w pcie 1.1. tabli. 5,6,7. Naprawa ubytku licowej warstwy ściany: - w miejscu ubytku licowej warstwy ściany poniżej jej korony, należy usunąć luźne nie związane zaprawą kamienie oraz usunąć skorodowaną zaprawę o małej wytrzymałości, - na całej powierzchni ubytku, w rozstawie pionowym i poziomym 30/30 cm, wkleić na głębokość 50 cm pręty stalowe ø8 (St3S) w otwory wiercone w ścianie o średnicy ø12 tak, aby ich wewnętrzne końce sięgały 5 cm od lica ściany przed uszkodzeniem, - kotwy wklejać w otwory, po ich oczyszczeniu sprężonym powietrzem i osuszeniu, kompozycją epoksydową o składzie jak poz.4, przy zachowaniu warunków jak poz.4, - ubytek ściany uzupełnić oryginalnym materiałem kamiennym na zaprawie cementowo-wapiennej Rz=5,0 MPa, z pozostawieniem niewypełnionych spoin od strony zewnętrznej na głębokość 5 cm. Spoiny zewnętrzne wypełnić zaprawą odtworzeniową wg. projektu wymienionego w pcie 1.1. tabl. 5,6,7. Naprawa warstw licowych ściany: - na zewnętrznym licu ściany, luźno związane zaprawą kamienie osadzić powtórnie, stosując zaprawę cementowowapienną Rz=3,0 MPa, z pozostawieniem niewypełnionych spoin od strony zewnętrznej na głębokość 5 cm. Spoiny zewnętrzne wypełnić zaprawą odtworzeniową wg. projektu wymienionego w pcie 1.1. tabli. 5,6,7, - zaprawę skorodowaną i o małej wytrzymałości w warstwie przypowierzchniowej wymienić, a brakującą uzupełnić zaprawą odtworzeniową wg. projektu wymienionego w pcie 1.1. tabli. 5,6,7. 7. Zabezpieczenia bhp. 7.1. Wszelkie prace należy prowadzić zgodnie z obowiązującymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, zachowując szczególne środki ostrożności. 7.2. Miejsce prac przy murach obwodowych i ścianie baszty, na okres prowadzenia prac, zabezpieczyć przed dostępem osób. 7.3. Miejsce prac przy murach obwodowych i ścianie baszty zabezpieczyć rusztowaniami stalowymi. Zatrudnić wyłącznie pracowników mających dopuszczenie do pracy na wysokości. Zabezpieczyć pracujących na wysokości szelkami bezpieczeństwa i linkami mocowanymi do trwałych elementów konstrukcyjnych. 8. Zalecenia ogólne. 8.1. Zaprawę odtworzeniową, wymienioną w opisie do niniejszego projektu, wykonać o składzie podanym w wymienionych punktach i tabeli w Projekcie budowlano wykonawczym stabilizacji ruin Zamku we Wleniu, opracowanym i przekazanym Inwestorowi w grudniu 1007r. 8.2. Zaprojektowane prace jako trudne i odpowiedzialne muszą być wykonane przez przedsiębiorstwo wyspecjalizowane w pracach konserwatorskich i mające udokumentowane osiągnięcia w dziedzinie konserwacji. Prace winien prowadzić inżynier uprawniony kierownik robót. 8.3. Prace wymagają stałego nadzoru inwestorskiego wykonywanego przez uprawnionego inżyniera budownictwa oraz nadzoru autorskiego. 8.4. Nie dopuszcza się do wprowadzenia w trakcie prac jakichkolwiek zmian w stosunku do projektu, bez zgody autorów projektu. sprawdzający: projektanci: Wrocław: kwiecień 2011r. mgr inż. Adam Marek. prof. dr hab. inż. Jerzy Jasieńko. dr inż. Lech J. Engel.

6 Informacja dotycząca bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (BIOZ) do projektu wykonawczego zabezpieczenia Ruin Zamku we Wleniu etap III. (wieniec górny ścian obwodowych, wzmocnienie ścian obwodowych oraz wzmocnienie ściany baszty) Zgodnie z Ustawą Prawo Budowlane projektant jest zobowiązany do sporządzenia informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ze względu na specyfikę projektowanego remontu i przebudowy obiektu budowlanego. 1. Zakres prac. W ramach projektowanych prac przewidziano: - zaprojektowanie wieńca górnego w koronie ścian obwodowych wraz z przyległymi fragmentami ścian wewnętrznych poprzecznych. - wzmocnienie i scalenie ścian obwodowych w miejscach spękań, - wzmocnienie ściany baszty i naprawa tej ściany w miejscach uszkodzeń. 2. Wykaz istniejących obiektów budowlanych. Na terenie zamku znajdują się pozostałości części murów zamkowych oraz baszta zamku. Przedmiotem niniejszego opracowania są wzmocnienia i naprawy ścian obwodowych oraz ściany baszty, 3. Elementy terenu i zagospodarowania mogące stanowić zagrożenie. Na obszarze objętym projektowanym zadaniem występują duże różnice poziomu terenu. Ruiny zamku są posadowione na skale bazaltowej, spękanej, częściowo pokrytej gruntem nasypowym o zróżnicowanej miąższości. Na dziedzińcu zamkowym zachowały się częściowo ściany obiektów zamkowych, a w części południowej zachowała się cylindryczna wieża zamkowa. Wokół dziedzińca zachowały się wysokie mury obronne z kamienia posadowione znacznie poniżej dziedzińca na skale. Od strony zachodniej, w miejscu obronnego muru z kamienia, który runął została wykonana oporowa ściana żelbetowa, posadowiona na skale znacznie poniżej dziedzińca, obłożona kamieniem. Zarówno kamienne mury obronne, jak i skała na której są posadowione mają znaczne i liczne spękania. 4. Kategoria geotechniczna obiektu. Ruiny zamku jako budowla zabytkowa zaliczają się do trzeciej kategorii geotechnicznej. Na obecnym etapie projektu, z uwagi na brak ingerencji w konstrukcję fundamentów oraz specyficzne warunki gruntowe, to jest litą skałę jako podłoże gruntowe, nie istnieje potrzeba ustalania geotechnicznych warunków gruntowych dla celów projektowych. 5. Przewidywane zagrożenia. Projektowane prace stwarzają następujące zagrożenia podczas realizacji robót budowlanych: - zagrożenie przysypaniem gruzem kamiennym, lub gruntem, - zagrożenie upadkiem ludzi i przedmiotów z wysokości, - zagrożenie uderzeniem lub przygnieceniem kamieniami, lub ciężkimi elementami w trakcie prac rozbiórkowych i remontowych, - zagrożenie zatruciem oraz poparzeniem lub podrażnieniem skóry i oczu, - zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym. Część podanych zagrożeń występuje łącznie. Według wiedzy projektantów, projektowane prace remontowe nie wprowadzają szczególnych zakłóceń ekologicznych w charakterystyce powierzchni ziemi, gleby, wód powierzchniowych i podziemnych. Obiekt z projektowanym wyposażeniem oraz o przewidywanym sposobie użytkowania nie będzie emitował szczególnych hałasów i wibracji wymagających środków zaradczych. Emisja zanieczyszczeń nie będzie większa niż dopuszczalna w aktualnych przepisach i normach. 6. Instruktaż pracowników. Kierownik budowy winien przeprowadzić instruktaż pracowników, w tym: - określić zasady postępowania w przypadku wystąpienia zagrożenia, - poinformować o obowiązku stosowania przez pracowników środków ochrony indywidualnej, zabezpieczających przed skutkami zagrożeń, - określić sposób przechowywania i przemieszczania materiałów, wyrobów, substancji oraz preparatów na terenie budowy. Po zapoznaniu się z przepisami i zasadami bezpiecznego wykonywania robót pracownicy winni potwierdzić pisemnie, że zostali do tych robót odpowiednio przygotowani. 7. Wskazanie środków technicznych i organizacyjnych zapobiegających zagrożeniom. 7.1. Roboty ziemne (zagrożenie przysypaniem ziemią) z uwagi na możliwość utraty stateczności ścian wykopów należy prowadzić odcinkami o długości nie większej niż 3,0 m, przed wykopaniem następnego odcinka należy zakończyć prace w odcinku poprzednim. Nie dopuszcza się do pozostawienia wykopanego odcinka bez zabezpieczenia poza godzinami pracy budowy. Ściany wykopów należy zabezpieczyć przez uformowanie skarp o odpowiednim nachyleniu. Jeśli warunki nie pozwalają na uformowanie skarpy, wykopy należy odeskować z zastosowaniem odpowiedniego rozparcia, lub

7 podparcia ścian. Strefę niebezpieczną należy ogrodzić i oznakować w sposób uniemożliwiający dostęp osobom postronnym. 7.2. Roboty rozbiórkowe (zagrożenie upadkiem ludzi i przedmiotów z wysokości oraz przygnieceniem ciężkimi elementami) w czasie prowadzenia robót rozbiórkowych przebywanie ludzi na niżej położonych kondygnacjach jest zabronione. Obszar na którym będą prowadzone roboty należy ogrodzić i oznakować tablicami ostrzegawczymi. Strefa niebezpieczna, licząc od obiektu, nie może wynosić mniej niż 1/10 wysokości, z której mogą spadać przedmioty i nie mniej niż 6,0 m. Roboty należy wstrzymać w przypadku, gdy prędkość wiatru przekracza 10 m/sek. 7.3. Roboty przy wysokich murach obronnych zamku oraz murze baszty, roboty przy tarasie i stropach oraz schodach wieży (zagrożenie upadkiem ludzi i przedmiotów z wysokości oraz przygnieceniem ciężkimi elementami) pracownicy zatrudnieni przy tych pracach winni być zabezpieczeni szelkami bezpieczeństwa, przymocowanymi do kotw zamocowanych w głównych elementach konstrukcji. Obszar na którym będą prowadzone roboty należy ogrodzić i oznakować tablicami ostrzegawczymi. Strefa niebezpieczna, licząc od obiektów, nie może wynosić mniej niż 1/10 wysokości z której mogą spadać przedmioty i nie mniej niż 6,0 m. Strefa niebezpieczna może być zmniejszona pod warunkiem zastosowania innych rozwiązań technicznych, lub organizacyjnych zabezpieczających przed spadaniem elementów. Przejścia, przejazdy i stanowiska pracy w strefie niebezpiecznej zabezpiecza się daszkami ochronnymi. Daszki ochronne winny znajdować się na wysokości nie mniejszej niż 2,4 m nad terenem w najniższym miejscu i być nachylone pod kątem 45º w kierunku źródła zagrożenia. Pokrycie daszków winno być szczelne i odporne na przebicie przez spadające przedmioty. W miejscach przejść i przejazdów, szerokość daszka ochronnego winna wynosić co najmniej 0,5 m więcej z każdej strony niż szerokość przejścia, lub przejazdu. 7.4. Roboty opisane w pcie 7.3 (zagrożenie upadkiem ludzi i przedmiotów z wysokości oraz przygniecenie ciężkimi elementami) prace należy prowadzić z rusztowań. Do zabezpieczeń stanowisk pracy na wysokości i przed upadkiem z wysokości, należy stosować środki ochrony zbiorowej, w szczególności balustrady, siatki ochronne i siatki bezpieczeństwa. Balustrada winna składać się z deski krawężnikowej o wysokości 0,15 m i poręczy ochronnej umieszczonej na wysokości 1,10 m. Przestrzeń między deską krawężnikową, a poręczą wypełnić w sposób zabezpieczający pracowników przed upadkiem z wysokości. W szczególności należy zabezpieczyć balustradami krawędzie stropów nieobudowanych ścianami. Przebywanie osób na kondygnacjach poniżej prowadzonych prac konstrukcyjnych jest zabronione. 7.5. Roboty impregnacyjne i odgrzybieniowe oraz z innymi niebezpiecznymi substancjami chemicznymi (zagrożenie zatruciem oraz poparzeniami lub podrażnieniami skóry i oczu) roboty te stanowiące zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia ludzi należy prowadzić zgodnie z wymogami instrukcji producenta środków służących do wykonywania tych robót. Teren na którym będą prowadzone te prace należy oznakować. W miejscach wykonywania prac impregnacyjnych niedopuszczalne jest: używanie otwartego ognia, palenie tytoniu oraz spożywanie posiłków. Niezwłocznie po zakończeniu prac oraz w przerwach na posiłki, osobom wykonującym te prace, należy umożliwić umycie się ciepłą wodą i korzystanie z środków higieny osobistej. Roboty te winny być wykonywane przez osoby posiadające orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do pracy z substancjami i preparatami chemicznymi. 7.6. Roboty z użyciem narzędzi elektrochemicznych (zagrożenie porażenia prądem) używać sprzętu i narzędzi sprawnych, posiadających odpowiednie i aktualne atesty i dopuszczenia do stosowania. 8. Ponadto zaleca się: 8.1 Plac budowy poniżej murów obronnych należy zabezpieczyć przez ogrodzenie wykonane tak, aby nie stwarzało zagrożenia dla ludzi, wysokości co najmniej 1,50 m. W ogrodzeniu placu budowy należy wykonać odrębne wejścia dla ruchu pieszego oraz bramy dla pojazdów. Bramy należy umieścić w dogodnym miejscu tak, aby umożliwić łatwy wjazd i wyjazd z terenu budowy. Na placu budowy należy wyznaczyć miejsca składowania materiałów i wyrobów budowlanych oraz wykonać tymczasowe sieci i oświetlenie. Dziedziniec zamku ogrodzony murami należy zabezpieczyć przez zamknięcie bramy wejściowej. Tablicę informacyjną budowy należy umieścić zgodnie z obowiązującymi przepisami. Po zakończeniu prac, tymczasowe urządzenia placu budowy należy zdemontować, a teren doprowadzić do należytego porządku. 8.2. Wykonawca powinien utrzymywać drogi dojazdowe do placu budowy oraz drogi wewnętrzne, chodniki i ścieżki w należytym stanie i czystości. Pojazdy przewożące ładunki o potencjalnej uciążliwości pyłów lub zabrudzeń, jak np. kruszywo, piasek, żwir, kamienie, ziemia czy cement itp. winny być zabezpieczone w sposób uniemożliwiający spadanie materiałów z pojazdu. 8.3. Wszelkie prace budowlano-montażowe winny być wykonywane zgodnie z aktualną dokumentacja techniczną, przepisami prawa, obowiązującymi Polskimi Normami i zasadami wiedzy technicznej. 8.4. Oświetlenie stanowisk pracy, pomieszczeń i dróg komunikacyjnych, powinno być w miarę możliwości światłem dziennym. Gdy światło naturalne jest niewystarczające do wykonywania robót oraz w porze nocnej, należy stosować oświetlenie sztuczne. W razie konieczności mogą być stosowane przenośne źródła światła sztucznego. Ich konstrukcja i obudowa oraz sposób zasilania w energię elektryczną nie mogą powodować zagrożenia porażeniem prądem elektrycznym. Do oświetlenia miejscowego na stanowiskach roboczych, we wszystkich przypadkach umieszczenia źródeł światła w zasięgu ręki, należy używać opraw zasilanych napięciem bezpiecznym 24 V, za pomocą transformatorów bezpieczeństwa wykonanych w II klasie ochronności. Miejsca wykonywania prac spawalniczych oraz innych powodujących iskrzenie należy zabezpieczyć sprzętem gaśniczym: - wiadro z wodą do gaszenia elektrod, - gaśnica proszkowa o ładunku 6 kg, - koc gaśniczy.

8 Na budowie na czas prowadzenia prac należy rozmieścić gaśnice proszkowe o ładunku nie mniejszym niż 2 kg, w ilości zgodnej z przepisami. 8.5. Odpady winny być segregowane i umieszczane w odpowiednich pojemnikach. Ich wywozem i utylizacją winny zajmować się wyspecjalizowane w tym zakresie firmy posiadające odpowiednie uprawnienia. W procesie remontu należy dążyć do minimalizacji ilości odpadów, a także do ograniczenia ilości zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery. Należy dążyć do ograniczenia, lub eliminowania hałasu uciążliwego dla realizatorów remontu. 9. Bezpieczeństwo i higiena pracy przy realizacji robót. 9.1. Roboty winny być wykonywane zgodnie z wymaganiami bhp i ppoż. w szczególności rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003r w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. 2003. Nr.47. poz.401). Pracowników należy wyposażyć w sprzęt ochrony osobistej, odzież, obuwie robocze oraz odzież ochronną zgodnie z wymogami Polskich Norm w tym zakresie. 9.2. W celu wyeliminowania potencjalnych zagrożeń, przed przystąpieniem do realizacji należy sporządzić wykaz prac szczególnie niebezpiecznych. Strefy niebezpieczne na placu budowy winny być wyznaczone i odpowiednio oznakowane. 10. Dostawy materiałów. 10.1. Do realizacji robót należy stosować materiały i wyroby zgodnie z zatwierdzoną dokumentacja techniczną, dopuszczone do stosowania w budownictwie, posiadające wymagane dokumenty określające ich jakość. Na zastosowane materiały, wyroby budowlane i urządzenia techniczne muszą być dostarczone, zgodnie z obowiązującymi przepisami, certyfikaty na znak bezpieczeństwa, certyfikaty zgodności, deklaracje zgodności z Polskimi Normami, lub aprobatami technicznymi, świadectwa jakości, atesty, wymagane prawem opinie i oświadczenia. sprawdzający: projektanci: Wrocław: kwiecień 2011r. mgr inż. Adam Marek. prof. dr hab. inż. Jerzy Jasieńko. dr inż. Lech J. Engel.

9 OŚWIADCZENIE Niniejszy projekt został sporządzony zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej i jest kompletny z punktu widzenia celu któremu ma służyć. sprawdzający: projektanci: Wrocław: kwiecień 2011r. mgr inż. Adam Marek. prof. dr hab. inż. Jerzy Jasieńko. dr inż. Lech J. Engel.