Związek Harcerstwa Polskiego Ogólnopolski Ruch Programowo-Metodyczny WSPÓLNOTA DRUŻYN GRUNWALDZKICH przy Chorągwi Warmińsko-Mazurskiej ZHP hm. Barbara Bogdańska-Pawłowska hm. Rafał M. Socha Ogólnopolski Ruch Programowo Metodyczny Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich - dokonania i perspektywy Grunwald jest wielkim polskim symbolem narodowym. Harcerstwo, od początku swojego istnienia, silnie jest z nim związane. Można wskazać kilka takich momentów: rok 1910 - grunwaldzki zlot sokoli w Krakowie i zainicjowanie ruchu harcerskiego, 1945 - Grunwald w granicach Polski i pierwsze uroczystości na polu bitwy, 1960-550 rocznica bitwy pod Grunwaldem, 1966 - nadanie Chorągwi ZHP w Olsztynie imienia Grunwaldu, 1988 - Zlot Związku Harcerstwa Polskiego na polach Grunwaldu. Kiedy zamilkły ostatnie echa grunwaldzkiego zlotu w lipcu 1988 roku, odbywającego się na Warmii i Mazurach, pole bitwy grunwaldzkiej opustoszało. W kolejnych latach coraz mniej drużyn przystępowało do realizacji zadań grunwaldzkich. Wtedy Naczelnik Związku Harcerstwa Polskiego przekazał Komendantowi Chorągwi Warmińsko-Mazurskiej ZHP w Olsztynie uprawnienia i obowiązek organizowania współzawodnictwa o Tytuł i Odznakę Grunwaldzką. Realizując te zadania, Komendant Chorągwi zwołał w dniach 10-12 maja 1991 roku w Harcerskim Ośrodku Wodnym Bryza w Olsztynie, sejmik drużynowych uczestniczących we współzawodnictwie grunwaldzkim, którego celem było poznania ich zamierzeń odnośnie programu grunwaldzkiego oraz organizacji kolejnego zlotu na polu bitwy. Na sejmik zgłosili się przedstawiciele drużyn z całej Polski. Ustalono, że drużyny chcą uczestniczyć we współzawodnictwie również w kolejnych latach, a najważniejszym postanowieniem było powołanie Wspólnoty Drużyn Grunwaldzkich. AKT ZAŁOŻYCIELSKI WSPÓLNOTY DRUŻYN GRUNWALDZKICH Wszem i wobec wiadomym się czyni, że w dniu 12 maja 1991 roku w Olsztynie z okazji 80- rocznicy powstania Harcerstwa powołano Ogólnopolski Ruch Programowo-Metodyczny Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich działający przy Komendzie Chorągwi Warmińsko- Mazurskiej ZHP im. Grunwaldu w Olsztynie.
Idea Ruchu wywodzi się z tradycji grunwaldzkich Związku Harcerstwa Polskiego i Chorągwi Warmińsko-Mazurskiej ZHP. Celem naszym jest utworzenie wspólnoty drużyn, którym bliskie są treści grunwaldzkie, w której drużyny te mogłyby otrzymać pomoc programową i metodyczną w realizacji przyjętych zadań. Wszystkie nasze działania będą zmierzać do upowszechnienia tradycji i wiedzy o Grunwaldzie wśród harcerzy i instruktorów z całej Polski oraz jej propagandy wśród młodzieży szkolnej. Zatwierdzamy regulamin Ruchu, który stanowi załącznik do niniejszego dokumentu. Wybieramy pierwszą Przewodniczącą Ruchu, którą jest druhna harcmistrzyni Barbara Bogdańska-Pawłowska. Wyrazem przystąpienia do Ruchu są nasze podpisy. Członkowie Rad Drużyn Grunwaldzkich : - 90 Rudzka Środowiskowa DH Indianie im. Jerzego Lisa w Rudzie Śląskiej - 1 DH Wilczęta im. Emilii Platter w Słupcy - zuchy i harcerze z I Szczepu im. Janusza Korczaka w Słupcy - 9 Olsztyńska DHS Semafor - 138 Środowiskowa DH im. Janka Krasickiego w Płocku - 13 Turystyczna DH Czarna Trzynastka im. J. Grzesiaka w Ostródzie - 27 Swarzędzka DH HKT Azymut CONTRA - 1 Pożarnicza DH Sprzymierzeńcy Ognia w Błaszkach - 9 Środowiskowa DSh Waterboys w Sieradzu W czasie jubileuszu 10-lecia powstania Ruchu, Wspólnota określiła następujące idee ruchu: Grunwald w dziejach narodu polskiego zawsze był symbolem patriotyzmu i umiłowania Ojczyzny, a rycerz Zawisza Czarny z Garbowa wzorem postaw rycerskich i uniwersalnych wartości. Od 90 lat polskie harcerstwo uznawało wychowanie patriotyczne jako najważniejszy obowiązek harcerskiej służby, a tradycje rycerskie i postać Zawiszy Czarnego przyjęło do swojego programu i symboliki. Udział harcerzy w kolejnych wojnach światowych, bohaterstwo dziewcząt i chłopców z Szarych Szeregów, potwierdziły rozumienie służby w obronie Ojczyzny, jako najważniejszy obowiązek harcerski. Dzisiaj Grunwald to nie tylko pamięć o największym zwycięstwie odniesionym w obronie prawa narodu polskiego do wolności i niepodległości, ale obok faktów historycznych, symbol umiłowania Ojczyzny na czas nam współczesny i przyszłość.
W patriotycznym wychowaniu w realiach XXI wieku, przechodzimy od obrony niepodległości do ochrony tożsamości narodowej, historycznej i kulturowej. We Wspólnocie Drużyn Grunwaldzkich będziemy wychowywać w kierunku wzajemnego poszanowania praw i godności narodów, przeciwstawiania się nietolerancji i nienawiści, zdobywania wiedzy potrzebnej w rozwoju cywilizacji przyszłości. W dziesięcioletnich doświadczeniach ugruntowaliśmy nasze przesłanie ideowe: Na wzorach przeszłości - wychowujemy dla przyszłości. CZYM JEST WSPÓLNOTA DRUŻYN GRUNWALDZKICH? Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich jest Ogólnopolskim Ruchem Programowo- Metodycznym, wchodzącym w skład Związku Harcerstwa Polskiego. Pojęcie ruchu programowo-metodycznego zostało wprowadzone do Statutu ZHP dopiero na VII Zjeździe w marcu 1981 roku, nie oznacza to jednak, że takie formy działalności nie były inicjowane wcześniej. Przykładami mogą być w ruch zuchowy, czy ruch wolnoharcerski. Ruchy programowo-metodyczne stanowią dla ich członków formę współdziałania w celu doskonalenia programu i metodyki, wymiany doświadczeń i upowszechniania inicjatyw programowych i metodycznych, czy realizacji konkretnego zadania, inicjatywy społecznej lub kierunku służby. Skupiają instruktorów, starszyznę i kadrę, oraz jednostki organizacyjne ZHP. Z uwagi na zasięg, ruchy mogą mieć charakter środowiskowy, regionalny lub ogólnopolski. Podlegają rejestracji przez Naczelnika ZHP. Celem działania Wspólnoty jest integrowanie jednostek harcerskich oraz osób indywidualnych, którym bliskie są idee grunwaldzkie, upowszechnianie idei i wiedzy o Grunwaldzie wśród zuchów, harcerzy, harcerzy starszych, wędrowników i instruktorów, a także młodzieży szkolnej z całej Polski oraz organizacji harcerskich i skautowych za granicą. Równie ważnym celem jest prowadzenie współzawodnictwa o Tytuł i Odznakę Grunwaldzką. Aby osiągnąć zamierzone cele, Wspólnota zrzesza jednostki harcerskie i indywidualnych członków. Koordynuje wszystkie przedsięwzięcia związane ze zdobywaniem przez jednostki harcerskie Tytułu i Odznaki Grunwaldzkiej, a przez harcerzy Znaku Zawiszy. Ruch tworzy i upowszechnia dorobek programowo-metodyczny, gromadzi literaturę popularną i naukową związaną z Grunwaldem. Szkoli również kadrę instruktorską w zakresie treści programowych i działań metodycznych. Popularyzacja idei grunwaldzkich oraz dorobku Wspólnoty odbywa się poprzez własne wydawnictwa, a także środki masowego przekazu. Wspólnota dba także o usypany przez harcerzy Kopiec Jagiełły na polu bitwy pod Grunwaldem. CZŁONKOWIE WSPÓLNOTY W roku 600. rocznicy bitwy pod Grunwaldem Wspólnota skupia około 250 jednostek harcerskich i skautowych z Polski i spoza granic kraju. Ruch jest otwarty dla wszystkich organizacji harcerskich i skautowych. Członkami Wspólnoty są gromady zuchowe, drużyny harcerskie, starszoharcerskie, wędrownicze, kręgi instruktorskie i kluby specjalnościowe. Członkostwo we Wspólnocie
uzyskują także szczepy i związki drużyn, w momencie kiedy wszystkie tworzące je jednostki zdobędą Tytuł i Odznakę Grunwaldzką. Istnieje także grupa instruktorów - indywidualnych członków Ruchu. Współzawodnictwo grunwaldzkie związane jest z corocznym zdobywaniem Tytułu i Odznaki Grunwaldzkiej. Polega ono na realizacji zadań wskazanych na dany rok harcerski przez władze Wspólnoty, wybieranych ze Skarbca Zadań Grunwaldzkich lub przygotowanych według własnej inwencji przez środowiska harcerskie. Zadania maja zróżnicowaną tematykę, dotyczącą wielu harcerskich aktywności. Ich wspólną ideą jest poszukiwanie obszarów, na których czerpiąc z dorobku naszych przodków, możemy szukać obszarów służby na dziś i na jutro. Zadania pogrupowane są w bloki tematyczne Wczoraj, Dziś i Jutro, w myśl zasady: poznaję, działam, popularyzuję. Poprzez realizację zadań harcerze przygotowują się do dalszego pełnienia służby. Oprócz zadań związanych ze zdobywaniem Tytułu i Odznaki Grunwaldzkiej, ważnym instrumentem metodycznym jest Znak Zawiszy, zachęcający harcerzy do pracy nad sobą, do nieustającego doskonalenia własnej osobowości. W latach 1991-2009 prawie dwa tysiące razy nadano Tytuł i Odznakę Grunwaldzką. Biorąc pod uwagę chorągwie, z których pochodzą te jednostki, szczególną aktywność przejawiają chorągwie: Warmińsko-Mazurska, Wielkopolska, Stołeczna, Łódzka i Śląska. W ogólnej liczbie znajdują się również tytuły nadane drużynom z Litwy, Łotwy, Estonii, Białorusi i Węgier oraz drużyna ZHR. Najdłuższy staż we Wspólnocie, a zarazem największą liczbę przyznanych Tytułów i Odznak Grunwaldzkich w latach 1988-2009, spośród działających jednostek mają: XIII Łódzka Drużyna Harcerska Stalowa Trzynastka im gen. Józefa Bema z Chorągwi Łódzkiej ZHP, która zdobyła Tytuł 22 razy, 1 Gromada Zuchowa Słoneczne Zuchy w Słupcy, z Chorągwi Wielkopolskiej ZHP - 20 razy, 2 Gromada Zuchowa Wędrowne Zuchy w Słupcy, z Chorągwi Wielkopolskiej ZHP - 20 razy, 27 Swarzędzka Drużyna Harcerska HKT Azymut CONTRA, z Chorągwi Wielkopolskiej ZHP - 19 razy, 200 Warszawska Drużyna Harcerska Leśnicy, z Chorągwi Stołecznej ZHP - 17 razy. W kolejnych latach działalności Wspólnoty wzrastała liczba nadawanych Tytułów. Z racji jubileuszu 600-lecia bitwy pod Grunwaldem, w roku harcerskim 2009/2010 szczególnie dużo gromad i drużyn przystąpiło do współzawodnictwa. ORGANIZACJA WSPÓLNOTY Najwyższą władzą Ruchu jest Sejmik podejmujący najważniejsze decyzje. Obraduje on najczęściej dwa razy do roku. W trakcie każdego zlotu grunwaldzkiego odbywa się Wielki Sejmik, natomiast Sejmik Zimowy odbywa się w okresie jesienno-zimowym, w różnych miejscach Polski, gdzie działają Drużyny Grunwaldzkie. Sejmiki takie odbyły się na terenie Chorągwi Warmińsko-Mazurskiej, Łódzkiej, Wielkopolskiej, Stołecznej, Śląskiej i Kujawsko- Pomorskiej. Mają one za zadanie przygotować drużynowych do realizacji zadań śródrocznych i zintegrować członków Wspólnoty. W ich trakcie odbywają się różnego rodzaju seminaria tematyczne, spotkania oraz zwiedzanie ciekawych obiektów historycznych.
W Sejmiku z głosem decydującym biorą udział upoważnieni przedstawiciele jednostek organizacyjnych - członków Wspólnoty, instruktorzy odznaczeni Honorową Odznaką Instruktorską Wspólnoty, Przewodniczący i Naczelnik ZHP oraz Komendant Chorągwi Warmińsko-Mazurskiej ZHP. Sejmik decyduje o najważniejszych sprawach Ruchu, podsumowuje działalność Wspólnoty, uchwala zmiany w regulaminie, strategię działania oraz roczne programy. Co dwa lata powołuje Przewodniczącego Wspólnoty, a na jego wniosek co najmniej jednego wiceprzewodniczącego i Radę Wspólnoty. Przewodniczącą Wspólnoty od momentu powstania Ruchu w 1991 roku jest hm. Barbara Bogdańska-Pawłowska z Olsztyna. Wiceprzewodniczącym od 2003 roku jest hm. Rafał M. Socha z Chorągwi Wielkopolskiej, od 2007 roku hm. Andrzej Przegrodzki z Chorągwi Warmińsko-Mazurskiej. Trzecim wiceprzewodniczącym od 2009 r. jest hm. Dariusz Anaszewicz z Chorągwi Warmińsko-Mazurskiej. Rada Wspólnoty składa się Przewodniczącego, wiceprzewodniczących, 6-10 członków powołanych na wniosek Przewodniczącego przez Sejmik Wspólnoty, a także przedstawicieli Wspólnoty na chorągwie ZHP. Rada kieruje działalnością Ruchu między Sejmikami, podejmuje decyzje w sprawach członkostwa oraz rozpatruje wnioski kierowane do Naczelnika ZHP o nadanie Tytułu i Odznaki Grunwaldzkiej. Ważną rolę w tak dużym ruchu jak Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich odgrywają regionalne przedstawicielstwa, powoływane na terenie chorągwi, w których działają członkowie Ruchu. Przedstawicielstwem kieruje przedstawiciel - instruktor powołany na wniosek środowiska. Zadaniami przedstawicielstwa Wspólnoty jest upowszechnianie idei grunwaldzkich i celów Wspólnoty w jednostkach organizacyjnych ZHP na terenie danej chorągwi oraz inspirowanie i koordynowanie ich działań, doradztwo i szkolenie funkcyjnych w zakresie zdobywania Tytułu i Odznaki Grunwaldzkiej. Pierwsze Przedstawicielstwo powołano w dniu 20 listopada 1992 roku na Chorągiew Wielkopolską ZHP, z inicjatywy Harcerskiego Klubu Turystycznego Azymut w Swarzędzu. Kolejne powstały w następujących chorągwiach: Stołecznej, Łódzkiej, Środkowopomorskiej (Gdańskiej), Śląskiej, Kujawsko-Pomorskiej, Warmińsko-Mazurskiej, Ziemi Lubuskiej, Opolskiej, Krakowskiej, Mazowieckiej, Dolnośląskiej oraz poza granicami kraju. Większość z nich istnieje do dzisiaj. REALIZACJA ZAŁOŻEŃ PROGRAMOWYCH WSPÓLNOTY Zgodnie z założeniami Wspólnota w swoich działaniach upowszechnia tradycje i wiedzę o Grunwaldzie, ale również stwarza możliwość harcerkom i harcerzom poznawania oraz upowszechniania dziedzictwa narodowego, pracy nad sobą i przygotowania do dorosłego życia. Poprzez symbol Grunwaldu włącza również młodych ludzi w ochronę dziedzictwa narodowego, szczególnie w okolicy miejsca zamieszkania. Od momentu powstania Wspólnoty w 1991 roku można wyróżnić kilka okresów w jej działalności. W latach 1991-1995 podjęto budowanie i umacnianie organizacyjne Ruchu. W tym celu opracowano i wdrożono regulamin Ruchu, poszerzono Wspólnotę o nowe obszary działania, ustalono strukturę i sposób zarządzania, wprowadzono symbole i znaki. Została opracowana i wdrożona metodyka pracy w Drużynach Grunwaldzkich. Wydano także pierwszy poradnik drużynowego oraz opracowano materiał programowy na temat grunwaldzkich tradycji w ZHP. Wśród członków Ruchu podjęto działania integracyjne, wyrazem których jest aktualne do dziś naczelne hasło: Nieważne skąd przychodzisz, ważne co chcesz wspólnie z nami zrobić.
W latach 1996-2000, nawiązując do programu całej organizacji pod hasłem Moje Ojczyzny, poświęcono się budowaniu świadomości społecznej członków Wspólnoty poprzez działania drużyn we własnym środowisku, regionie, kraju i jednoczącej się Europie. Ważnym tematem w tym okresie stała się problematyka tolerancji między narodami. Temu zagadnieniu służyła dyskusja wśród harcerzy starszych i instruktorów. Na XII Sejmiku Wspólnoty, który odbył się w dniach 28 lutego - 2 marca 1997 roku w Ostródzie, przeprowadzono sesję historyczną pt. Sąd na Grunwaldem i przyjęto deklarację na temat tolerancji międzynarodowej i przyjaźni młodych Europejczyków. Ponadto przedstawicielstwo Wspólnoty na Chorągiew Wielkopolską odbyło swój IV Sejmik pod hasłem Grunwald, patriotyzm a integracja europejska. Wydarzenie to miało miejsce w dniach 4-9 listopada 1998 roku w Brukseli. Lata 2000-2005 poświęcono wzbogacaniu osobowości członków Wspólnoty, realizując roczne zadania programowe. Pierwszym z nich był program I porwał nas za sobą, polegający na poszukiwaniu wzorów osobowych we współczesnym społeczeństwie. Kolejne to: Moje miejsce na ziemi - określenie swojej roli w środowisku najbliższego działania, Mój kraj, moja ojczyzna - wskazujący na obowiązki obywatelskie młodych teraz i w przyszłości. Ostatnim był Ja Polak - ja Europejczyk - nawiązujący do programu z lat ubiegłych, odnoszącego się do życia młodych ludzi w związku wejściem Polski do Unii Europejskiej. Ważne wydarzenia tego okresu to również obchody 10-lecia Wspólnoty, które odbyły się w Ośrodku Szkoleniowo-Wypoczynkowym ZHP Perkoz. W trakcie jubileuszu Naczelnik ZHP hm. Wiesław Maślanka nadał Wspólnocie proporzec, a najaktywniejsi instruktorzy zostali odznaczeni przez Przewodniczącą ZHP hm. Maria Hrabowska Krzyżami Za Zasługi dla ZHP. Odbyła się również konferencja instruktorska z udziałem Przewodniczącej i Naczelnika ZHP oraz przedstawicieli wszystkich wówczas działających w ZHP ruchów programowo-metodycznych, na temat roli ruchów w kreowaniu programu i metodyki. Wspólnota przyjęła również Strategię działania do 2006 roku. Okres ten należy ocenić jako czas bardzo dynamicznego rozwoju Ruchu. Podobnie jak jubileusz 10-lecia, Wspólnota swoje 15 urodziny obchodziła w Perkozie. Odbyło się uroczyste spotkanie instruktorów Ruchu, z udziałem Druhny Naczelnik ZHP hm. Teresy Hernik. Zasłużeni dla Wspólnoty instruktorzy zostali odznaczeni i wyróżnieni. Do najważniejszych wydarzeń w tym okresie zaliczają się także obrady XXXVIII Wielkiego Sejmiku Wspólnoty, który odbył się w dniu 18 lipca 2004 roku na polu bitwy grunwaldzkiej. W czasie obrad uchwalono główne zadania Ruchu do 2010 roku, związane z obchodami 600. rocznicy bitwy pod Grunwaldem. Były to: opracowanie i wdrożenie programu Wspólnoty na lata 2006-2010, poświęconego dziedzictwu narodowemu z okresu średniowiecza, a w szczególności Grunwaldowi, popularyzacja tych treści w formie Grunwaldzkiej Gry Internetowej oraz programu edukacyjnego Grunwaldzki Szlak, przeznaczonego dla organizatorów wycieczek spoza ZHP na pole Bitwy Grunwaldzkiej, opracowanie programu Dzień 15 lipca 2010 - Dniem Grunwaldzkim w ZHP i do jego upowszechnienia w całym Związku, wydanie na 600. rocznicę bitwy grunwaldzkiej Albumu Pamiątkowego Wspólnoty, zorganizowanie w 2010 roku szczególnie uroczystego Zlotu Grunwaldzkiego, połączonego z Grunwaldzkim Jamboree - zlotem skautów z państw uczestniczących w bitwie.
Dużym wydarzeniem dla Wspólnoty były dwie uchwały Rady Naczelnej ZHP, odnoszące się do działalności Ruchu. Sprawy te przygotował wiceprzewodniczący Wspólnoty, a zarazem wiceprzewodniczący Związku Harcerstwa Polskiego hm. Rafał M. Socha. W pierwszej z nich, Rada Naczelna ZHP ogłosiła dzień 15 lipca 2010 r. Dniem Grunwaldzkim w ZHP. W uchwale nr 34/XXXV z dnia 7 marca 2009 roku napisano, że Rada Naczelna ZHP, wpisując Dzień Grunwaldzki w obchody 100-lecia harcerstwa, zobowiązuje harcerskie komendy oraz gromady, drużyny i kręgi do uroczystego upamiętnienie 600. rocznicy bitwy pod Grunwaldem - na harcerskich obozach oraz w środowiskach działania. Kolejny dokument, uchwała nr 5/XXXVI z dnia 28 lutego 2010 roku, koordynację wszystkich przedsięwzięć związanych ze zdobywaniem przez jednostki harcerskie Tytułu i Odznaki Grunwaldzkiej, a przez harcerzy, harcerzy starszych, wędrowników i instruktorów Znaku Zawiszy powierzyła właśnie Wspólnocie Drużyn Grunwaldzkich. Od 2006 roku w drużynach realizowany jest program Grunwaldzkie Wyzwania, na który złożyły się cykle: Śladami Dziejów - poświęcony materialnemu dziedzictwu narodowemu (rok harcerski 2006/2007), Dziedziniec Kultury - na temat kulturowej spuścizny narodowej (rok harcerski 2007/2008) oraz Pod Grunwaldzka Chorągwią - związany z popularyzacją rycerskich tradycji grunwaldzkich. Prócz tego, wspólnie z Muzeum Harcerstwa, Wspólnota zorganizowała w 2007 roku wystawę w Łazienkach Królewskich w Warszawie, poświęconą grunwaldzkim tradycjom w ZHP. Wystawa eksponowana była później w trakcie Zlotu ZHP KIELCE 2007, kolejnych zlotów grunwaldzkich oraz na terenie Chorągwi Wielkopolskiej, Śląskiej i Warmińsko- Mazurskiej. INSTRUMENTY METODYCZNE I ZNAKI WSPÓLNOTY Uczestnictwo we Wspólnocie polega na corocznym zdobywaniu Tytułu i Odznaki Grunwaldzkiej. Aby to osiągnąć, gromady, drużyny i kręgi wykonują zadania współzawodnictwa grunwaldzkiego. Na wniosek Rady Wspólnoty Naczelnik ZHP przyznaje rozkazem Tytuły i Odznaki Grunwaldzkie, które wręczane są podczas uroczystego apelu na Polach Grunwaldu. Od tego momentu drużyna staje się członkiem Wspólnoty i umieszcza tytuł Grunwaldzka w swojej nazwie. Aby otrzymać Tytuł na stałe musi go zdobyć przez trzy kolejne lata. Odznakę Grunwaldzką stanowi metalowa blacha z wizerunkiem Pomnika Grunwaldzkiego, napisem Drużyna Grunwaldzka i rokiem nadania Tytułu. Nabijana jest na drzewce sztandarów i proporców drużyn oraz totemy gromad zuchowych, po jej przyznaniu rozkazem Naczelnika ZHP. Godłem Wspólnoty jest tarcza ze stylizowanymi masztami Pomnika Grunwaldzkiego i napisem Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich. Dla zuchów, harcerzy, harcerzy starszy, wędrowników i instruktorów - członków jednostek należących do Wspólnoty widomym znakiem przynależności do Ruchu jest plakietka przedstawiająca godło Wspólnoty, noszona na środku prawej kieszeni munduru. Plakietkę na podkładce koloru białego noszą członkowie Drużyn Grunwaldzkich, które zdobyły Tytuł po raz pierwszy, drugi i trzeci oraz inni członkowie Wspólnoty, plakietkę na podkładce koloru czerwonego - członkowie Drużyn Grunwaldzkich, które zdobyły Tytuł więcej niż trzy razy. Oznaką przynależności do Drużyny Grunwaldzkiej jest również wyróżnik z napisem Drużyna Grunwaldzka, noszony nad patką prawej kieszeni munduru. Ponadto Wspólnota posługuje się znakiem graficznym stanowiący wizerunek głowy rycerza z Pomnika Grunwaldzkiego. Używany on jest do znakowania pism i dokumentów Ruchu.
Szczególnym instrumentem Wspólnoty jest Znak Zawiszy - odznaka zdobywana przez harcerzy i instruktorów, poprzez pracę nad własnym charakterem w duchu rycerskiej prawości i zgodności słów z postępowaniem. Znak Zawiszy stanowi biała tarcza z wpisanym rysunkiem rycerza z Pomnika Grunwaldzkiego, złotą lilijką i czerwonym napisem ZHP oraz tekstem drugiego punktu Prawa Harcerskiego. Zuchy mają do dyspozycji sprawność Rycerz Zawisza Czarny, harcerze ponadto sprawność Sulima i sprawności związane z corocznymi programami Wspólnoty. Zasłużonym instruktorom przyznawana jest Honorowa Odznaka Instruktorska Wspólnoty Drużyn Grunwaldzkich. Nadawana jest ona drużynowym, pod których kierownictwem jednostka zdobyła trzykrotnie Tytuł i Odznakę Grunwaldzką, a także instruktorom aktywnie działającym przez trzy kolejne lata w Ruchu. ZLOTY GRUNWALDZKIE Podsumowaniem całorocznej pracy drużyn są Ogólnopolskie Harcerskie Zloty Grunwaldzkie. W okresie powojennym na Polach Grunwaldu zorganizowano do 2009 roku 38 zlotów. Od 1991 roku organizatorem zlotów jest Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich wraz z Chorągwią Warmińsko-Mazurską ZHP im. Grunwaldu. Na program każdego zlotu składają się zajęcia warsztatowe poświęcone pogłębieniu historii kultury średniowiecznej, technikom harcerskim, nowoczesnym formom komunikacji międzyludzkiej, krótkofalarstwu. Odbywają się zawody sportowe, marsze na orientację, zajęcia z ratownictwa, zwiedzanie Muzeum Bitwy pod Grunwaldem, wędrówki po polu bitwy i okolicach. Ważnym elementem corocznych zlotów są spotkania z przedstawicielami władz państwowych, samorządowych, harcerskimi, naukowcami, a także rzemieślnikami, którzy przybliżają harcerzom kulturę duchową i materialną średniowiecza. Gośćmi Zlotu byli m.in.: Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej Aleksander Kwaśniewski wraz z małżonką, Prezesi Rady Ministrów, ministrowie, dostojnicy kościelni, władze wojskowe, służb mundurowych, kolejni Przewodniczący ZHP: hm. Stefan Mirowski, hm. Maria Hrabowska, hm. Wojciech Katner, hm. Andrzej Borodzik, hm. Adam Massalski oraz Naczelnicy ZHP: hm. Ryszard Wosiński, hm. Ryszard Pacławski, hm. Wiesław Maślanka, hm Teresa Hernik, hm. Małgorzata Sinica. W czasie każdego Zlotu harcerze starsi i wędrownicy organizują Grunwaldzkie Czuwanie - kuźnicę poświęconą dyskusji na temat wartości harcerskich i ich stosowania w życiu. W tradycje zlotów wpisały się nocne Ogniobrania - widowiska światło - dźwięk podsumowujące program minionego roku harcerskiego i wdrażające nowy, na kolejny rok. Z Ogniobrania na Kopcu Jagiełły uczestnicy zabierają węgielki, którymi rozpalają pierwsze ogniska rozpoczynając nowy rok harcerski. Pamięci zmarłych Instruktorów Wspólnoty poświęcony jest Apel Pamięci i rozpalana watra, płonąca przez cały czas trwania Zlotu. Tradycyjnie każde obchody rocznicy bitwy pod Grunwaldem rozpoczyna organizowana w Miasteczku Zlotowym uroczysta sesja Rady Gminy Grunwald i polowa msza święta dla harcerzy i przybyłych gości. W latach 2006-2008 przedstawicielstwo na Chorągiew Wielkopolską ZHP pod przewodnictwem hm. Marii Główczyńskiej zorganizowało dostępną dla wszystkich osadę rzemieślniczą propagującą średniowieczne rzemiosła. W lipcu 2009 roku z inicjatywy przedstawicielstwa na Chorągiew Mazowiecką został zorganizowany Rajd Grunwaldzki po Mazowszu, w którym uczestniczyło około 300 harcerzy i
młodzieży spoza ZHP. Również Chorągiew Warmińsko-Mazurska w 2010 roku planuje organizację rajdu promienistego po Warmii i Mazurach, stanowiącego element zdobywania Odznaki Chorągwianej. Zlot grunwaldzki w roku 2010 będzie miał szczególnie ważne znaczenie, ponieważ poświęcony będzie 600. rocznicy bitwy pod Grunwaldem, 100-leciu harcerstwa, a także 65. rocznicy powstania Chorągwi Warmińsko-Mazurskiej ZHP. Będzie stanowił podsumowanie dotychczasowej działalności programowej Wspólnoty i Chorągwi Warmińsko-Mazurskiej noszącej imię Grunwaldu. WYDAWNICTWA WSPÓLNOTY Współzawodnictwo grunwaldzkie wspierają własne wydawnictwa Wspólnoty, których autorami są instruktorzy Ruchu. Najważniejsze to: cztery wydania Poradnika Drużynowego Drużyn Grunwaldzkich, trzytomowa księga pamiątkowa pt. XXI wiek, na którą składają się tomy Z czym w XXI wiek (2000), Z kim w XXI wiek (2001) i Jak w XXI wiek (2002), dwa tomy zeszytów historycznych pt. Grunwaldzkie Konteksty (2003, 2004), zawierające materiały informacyjne z działalności Ruchu, Grunwaldzkie tradycje w ZHP (2007) - przewodnik towarzyszący wystawie w Muzeum Harcerstwa, Grunwaldzki Szlak (2007) - informator dla organizatorów wycieczek na pole Bitwy Grunwaldzkiej, Mój Grunwald - wspomnienia z pola bitwy, których autorem jest hm. Henryk Leśniowski. Poza tym w całym okresie działania Wspólnoty ukazywały się artykuły na temat Ruchu w Miesięczniku Instruktorów ZHP Czuwaj, wydawano okolicznościowe foldery, gazety zlotowe i różnego rodzaju wydawnictwa w przedstawicielstwa i drużynach. Dokumentację Wspólnoty stanowią również Zeszyty Programowo-Metodyczne, zawierające informacje o bieżącej działalności organizacyjnej i programowej Ruchu, a także prowadzona od 1991 roku Księga Drużyn Grunwaldzkich, stanowiąca rejestr drużyn, którym nadano Tytuły i Odznaki grunwaldzkie. Od 1998 roku Wspólnota ma również własny serwis internetowy. UDZIAŁ WSPÓLNOTY W DZIAŁALNOŚCI ZWIĄZKU HARCERSTWA POLSKIEGO Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich od początku swojego działania uczestniczyła w ważnych wydarzenia ZHP. Przedstawicielstwa Ruchu, których celem było propagowanie tradycji grunwaldzkich i prowadzenie zajęć programowych, zorganizowane zostały na kolejnych zlotach organizacji: Światowym Zlocie Harcerstwa Polskiego ZEGRZE 95, Światowym Zlocie Harcerstwa Polskiego GNIEZNO 2000 oraz Zlocie ZHP KIELCE 2007 w 100-lecie powstania skautingu. Nie zabraknie również Wspólnoty na Jubileuszowym Zlocie Stulecia Harcerstwa KRAKÓW 2010. Wspólnota uczestniczyła także w Polowych Zbiórkach Harcerstwa Starszego, Ogólnopolskich Zlotach Drużynowych, a także działaniach kształceniowych w poszczególnych chorągwiach. Wspólnota była również obecna na kolejnych Zjazdach ZHP, na których członkowie Ruchu mieli możliwość zabrania głosu w imieniu Wspólnoty. Trzykrotnie instruktor Wspólnoty hm. Rafał M. Socha miał zaszczyt przewodniczyć najwyższej władzy Związku
Harcerstwa Polskiego - XXXIV i XXXV Zjazdowi Nadzwyczajnemu w 2007 roku oraz XXXVI Zjazdowi w 2009 roku. Ruch poprzez fakt jego zorganizowania przy Chorągwi Warmińsko-Mazurskiej ZHP i kontynuację programu grunwaldzkiego Chorągwi, a także udział wielu instruktorów z Warmii i Mazur we Wspólnocie, jest na co dzień związany z tą Chorągwią. Chorągiew użycza Wspólnocie bazę materialną do działania, wspólnie z nią organizowane są Zloty Grunwaldzkie. Bliskie związki, zwłaszcza w zakresie obudowy metodycznej programów, a także pomocy w organizowaniu sejmików zimowych, łączą Wspólnotę z Hufcem Ostróda. Wspólnota często korzysta także z pomocy organizacyjnej Hufców Orneta i Lidzbark Welski. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych rozwinęła się również współpraca z Ośrodkiem Szkoleniowo-Wypoczynkowym ZHP Perkoz, położonym w bliskiej odległości od pól Grunwaldu. PRZESŁANIE IDEOWE WSPÓLNOTY NA LATA 2010-2013 Rok 2010 to dla Wspólnoty rok szczególny. Wielkie harcerskie i grunwaldzkie wyzwanie. Nakreślone zadania mogą być zrealizowane wyłącznie dzięki wysiłkom harcerzy z Drużyn Grunwaldzkich i instruktorów Wspólnoty, a także życzliwego wsparcia ze strony władz harcerskich, samorządowych i przyjaciół naszego Ruchu. Przesłanie programowe Wspólnoty po 2010 roku, zawarte zostało w grunwaldzkich wiciach na 600. rocznicę grunwaldzkiego zwycięstwa i 100. rocznicę powstania harcerstwa, skierowanym do wszystkich zuchów, harcerzy i instruktorów. W treści wici czytamy: We Wspólnocie Drużyn Grunwaldzkich chcemy wychowywać w poszanowaniu i poznawaniu polskiego dziedzictwa narodowego. Podstawą naszego działania są wartości wynikające z Prawa, Przyrzeczenia Harcerskiego i tradycji grunwaldzkich, a symbolem naszego działania był, jest i będzie Grunwald - jedno z najważniejszych wydarzeń w całej historii Polski. Z niego czerpiemy moc, siłę i wzory patriotyzmu - tolerancji i służby dla dobra Ojczyzny. Uznajemy, że naszym najbliższym dobrem jest spuścizna, którą odziedziczyliśmy po przodkach i że nie możemy zapomnieć o niej. Wzywamy wszystkich polskich harcerzy w kraju i poza jego granicami do wspólnego dziania w tym zakresie. Czerpiąc z tradycji to co najlepsze uczymy się żyć w społeczeństwie przyszłości, odpowiadając na jego wyzwania i potrzeby, stosując w działaniu wartości wynikające z harcerskich norm postępowania. Znamienity rycerz Zawisza Czarny z Garbowa będzie nadal dla nas wzorem służby ojczyźnie, prawości, odpowiedzialności i rzetelności. W celu realizacji naszych zamierzeń opracowaliśmy program współzawodnictwa grunwaldzkiego na lata 2010-2013 pt. Patriotyzm Jutra - Różnorodna Jedność. Program będzie realizowany w trzech równoległych kierunkach. Pierwszy z nich to Myśląc nie tylko o dawnych dziejach - edukacja historyczna i popularyzacja dziedzictwa narodowego. Kolejny - Myśląc o własnej przyszłości dotyczył będzie świadomego kształtowania własnego rozwoju w dziedzinie osobowości, zainteresowań, zdobywania wiedzy oraz profesjonalnych umiejętności. Ostatni - Myśląc o Polsce - będzie dotyczył wychowania obywatelskiego.
Istotnym elementem oraz miernikiem realizacji każdego z tych kierunków będzie skierowana na zewnątrz harcerska służba, której towarzyszyć będą atrakcyjne formy działania. Nawiązując do tradycyjnych elementów metodyki Drużyn Grunwaldzkich, Wspólnota będzie promować Renesans Znaku Zawiszy, polegający nie tylko na jego upowszechnianiu, ale także na dostosowaniu jego wymagań do realiów życia współczesnego. Podobnie jak w latach poprzednich, Wspólnota podejmie zadania upowszechniające wychowanie patriotyczne w całym Związku Harcerstwa Polskiego, wynikające z kierunków programowych Ruchu. Organizacja Wspólnoty nadal będzie opierać się na chorągwianych przedstawicielstwach. Zamiarem jest, aby stan Wspólnoty ustabilizować na dotychczasowym poziomie, upowszechniając jej działania we wszystkich chorągwiach ZHP i w miarę możliwości poza granicami kraju. Należy mieć nadzieję, że gromady zuchowe i drużyny harcerskie będą nadal chciały korzystać z 20-letniego dorobku Wspólnoty Drużyn Grunwaldzkich, poprzez uczestnictwo we współzawodnictwie o Tytuł i Odznakę Grunwaldzką, poprzez harcerską służbę i podejmowanie nowych wyzwań. Nie będzie to możliwe bez ofiarnego wsparcia instruktorów pracujących dla tego programu oraz przyjaciół wspierających Wspólnotę, jako ważnego partnera w realizacji programu Związku Harcerstwa Polskiego. BIBLIOGRAFIA Barbara Bogdańska-Pawłowska, Rafał M. Socha, Henryk Leśniowski (red.): Z czym w XXI wiek - Wczoraj, dziś i jutro "Wspólnoty Drużyn Grunwaldzkich", Olsztyn 2000, ss. 264, ISBN 83-906388-1-7 Barbara Bogdańska-Pawłowska, Henryk Leśniowski (red.): Z kim w XXI wiek - Księga Drużyn Grunwaldzkich wydana w X rocznicę powstania "Wspólnoty", Olsztyn 2001, ss. 328, ISBN 83-906388-2-7 Barbara Bogdańska-Pawłowska: Jak w XXI wiek - Poradnik Drużynowego Drużyny Grunwaldzkiej, Olsztyn 2002, ss. 254, ISBN 83-906388-3-5 Barbara Bogdańska-Pawłowska, Edward Góźdź, Katarzyna Ludwiszewska (red.): Grunwaldzkie Konteksty - Tom I - 2003, Olsztyn 2003, ss. 256, ISBN 83-906388-6-X Rafał M. Socha (red.): Grunwaldzkie Konteksty - Tom II - 2004, Olsztyn - Grunwald 2005, ss. 280, ISBN 83-920824-1-9 hm. Barbara Bogdańska-Pawłowska - instruktorka Chorągwi Warmińsko-Mazurskiej ZHP, członkini-założycielka i przewodnicząca Wspólnoty Drużyn Grunwaldzkich od 1991 r., wieloletnia wiceprzewodnicząca Centralnej Komisji Rewizyjnej ZHP hm. Rafał M. Socha - instruktor Chorągwi Wielkopolskiej ZHP, Prezes Harcerskiego Klubu Turystycznego Azymut w Swarzędzu, członek-założyciel i długoletni wiceprzewodniczący Wspólnoty Drużyn Grunwaldzkich, wiceprzewodniczący Związku Harcerstwa Polskiego