11. RAPORT ROCZNY KRAKÓW 2015

11. RAPORT ROCZNY KRAKÓW 2015

www.obserwatorium.malopolska.pl Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego Wydawca Departament Polityki Regionalnej Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego 30-552 Kraków, ul. Wielicka 72B tel. (+48) 12 29 90 900, fax. (+48) 12 29 90 926 www.malopolskie.pl Autorzy Opracowano w Departamencie Polityki Regionalnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego przez pracowników Zespołu Małopolskiego Obserwatorium Rozwoju Regionalnego: Michał Adamczyk Andrzej Binda W publikacji wykorzystano informacje znajdujące się na stronach Ministerstwa Rozwoju, Głównego Urzędu Statystycznego, Funduszy Strukturalnych 2004 2006, Funduszy Europejskich 2007 2013, Agencji Rozwoju i Modernizacji Rolnictwa, dane własne zgromadzone w Departamencie Polityki Regionalnej i Departamencie Funduszy Europejskich UMWM. Projekt okładki Małgorzata Flis Skład publikacji Oficyna Wydawnicza PEGAZ www.epegaz.pl Druk Drukarnia Leyko ISSN ISSN 1898 1429 (wersja drukowana) ISSN 2082 2855 (wersja on-line) Publikacja bezpłatna Przy publikowaniu danych z opracowania prosimy o podanie źródła. Publikacja dostępna jest także w wersji elektronicznej pod adresem: www.obserwatorium.malopolska.pl Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014 2020

Szanowni Państwo, olbrzymie środki finansowe otrzymane z Unii Europejskiej w latach 2007 2015 przyspieszyły rozwój Małopolski. Zrealizowano tysiące projektów. Dzięki nim powstały nowe drogi, szpitale, laboratoria naukowo-badawcze, obiekty kultury, sieci wodne i kanalizacyjne, które zmieniły obraz polskich miast i wsi. Z unijnych dotacji skorzystali wszyscy: przedsiębiorcy, pracodawcy, pracownicy, naukowcy, studenci, seniorzy, rodzice i najmłodsi. Gdy analizujemy wykorzystanie Funduszy Europejskich oceniamy efektywność dotychczasowego wsparcia. Każdy obszar życia społecznego i gospodarczego uległ zmianie, prawie każdy mieszkaniec Małopolski bezpośrednio lub pośrednio zetknął się z efektami projektów współfinansowanych z Funduszy Europejskich. Dokonaliśmy skoku cywilizacyjnego, zmniejszając dysproporcje dzielące nas od najwyżej rozwiniętych państw Europy Zachodniej. Teraz czekają nas nowe szanse, ale i wyzwania. W trwającym okresie unijnego programowania 2014 2020 powinniśmy skoncentrować się na budowie nowoczesnej, innowacyjnej gospodarki. Małopolska ze swoim potencjałem naukowym i badawczo rozwojowym jest predysponowana do roli krajowego lidera w tej dziedzinie. Trzeba tylko właściwie określić kierunki wsparcia, zachęcając potencjalnych beneficjentów do aktywnego ubiegania się o wsparcie. Mam nadzieję, że oddawany w Państwa ręce 11. Raport Roczny Małopolskie Obserwatorium Polityki Rozwoju przybliży istotę Funduszy Europejskich będących istotnym czynnikiem zrównoważonego rozwoju województwa małopolskiego. Serdecznie zapraszam do lektury. Jacek Krupa Marszałek Województwa Małopolskiego

Spis treści Uwagi metodologiczne...7 Fundusze europejskie w Małopolsce...8 1. Beneficjenci środków unijnych...8 2. Beneficjenci i projekty współfinansowane z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności...17 3. Charakterystyka projektów...27 4. Projekty wg miejsca realizacji...31 5. Projekty według obszarów tematycznych...40 Badania i rozwój technologiczny, innowacje i przedsiębiorczość...40 Społeczeństwo informacyjne...43 Transport...46 Energia...50 Ochrona środowiska...53 Turystyka...57 Kultura...60 Rewitalizacja obszarów miejskich i wiejskich...63 Zwiększanie zdolności adaptacyjnych pracowników, firm, przedsiębiorstw i przedsiębiorców...66 Poprawa dostępu do zatrudnienia...69 Poprawa integracji społecznej osób w niekorzystnej sytuacji...72 Poprawa kapitału ludzkiego...74 Infrastruktura społeczna...77 6. Realizacja projektów...81 Projekty anulowane...81 Płatności...81 7. Narzędzia realizacji Wspólnej Polityki Rolnej...82 Podsumowanie i rekomendacje dla Wspólnej Polityki Rolnej w Małopolsce...90 Załączniki...93 Podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych w 2014 r...106 1. Powiązania gospodarcze województwa małopolskiego z innymi regionami na podstawie deklaracji PIT-11...106 2. Dochody mieszkańców województwa małopolskiego w 2014 r... 112

Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego www.obserwatorium.malopolska.pl Stosowane skróty 99 ARiMR Agencja Rozwoju i Modernizacji Rolnictwa 99 BDL Bank Danych Lokalnych (GUS) 99 BIR Baza Informacji Regionalnej (UMWM) 99 GUS Główny Urząd Statystyczny 99 KOM Krakowski Obszar Metropolitalny 99 LGD Lokalna Grupa Działania 99 MR Ministerstwo Rozwoju 99 MRPO Małopolski Regionalny Program Operacyjny 2007 2013 99 ONW obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania 99 PO IG Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007 2013 99 PO IŚ Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2007 2013 99 PO PT Program Operacyjny Pomoc Techniczna 2007 2013 99 PO RPW Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 2007 2013 99 RPO Regionalny Program Operacyjny 2007 2013 99 PO KL Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007 2013 99 PO KL kk Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007 2013 komponent krajowy 99 PO KL kr Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007 2013 komponent regionalny 99 UMWM Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego 5

www.obserwatorium.malopolska.pl Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego Streszczenie raportu Według stanu na koniec czerwca 2015 roku: 99 Zarejestrowano 3 669 beneficjentów środków unijnych mających siedzibę na terenie województwa małopolskiego, z czego 2 689 stanowią podmioty gospodarcze niezależnie od formy prawnej (przedsiębiorcy będący osobami prawnymi bądź fizycznymi). 99 W ciągu roku przybyło 131 nowych beneficjentów środków unijnych. 99 Najwięcej beneficjentów z Małopolski 1 890 podmiotów sięgnęło po środki unijne w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego. 99 Beneficjenci mający siedzibę na terenie województwa małopolskiego zrealizowali lub realizują 8 386 projektów. 99 Na terenie Małopolski realizowanych jest 8 086 projektów, z tego 768 przez podmioty z innych regionów kraju. 99 Wartość projektów realizowanych w Małopolsce wyniosła 38,3 mld zł, przy dofinansowaniu ze środków unijnych w kwocie 19,8 mld zł. 99 Przeciętny okres realizacji projektu w Małopolsce wyniósł prawie 2 lata (665 dni). 99 Wartość projektów w przeliczeniu na mieszkańca wynosi 11 257 zł, w tym wkład unijny 5 784 zł. Stawia to Małopolskę na 12. pozycji w kraju. 99 Do małopolskich wsi w latach 2004 2014 trafiło 4,2 mld zł tytułem dopłat obszarowych oraz 2,2 mld zł z tytułu realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 2013 i 0,6 mld zł z Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2004 2006. 99 W przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych dopłaty obszarowe w Małopolsce wyniosły 6 529 zł (średnia dla Polski 7 654 zł). 99 Urząd Marszałkowski wdraża 6 spośród 22 działań, w ramach których podpisano umowy na realizację 4 751 projektów o łącznej wartości 1 667,6 mln zł. Projekty wsparto pomocą finansową wartości 937,0 mln zł. 6

Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego www.obserwatorium.malopolska.pl Uwagi metodologiczne Raport w części dotyczącej funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności jest opracowany na podstawie danych z Krajowego Systemu KSI SIMIK 07-13, gromadzącego i przetwarzającego dane dotyczące programów operacyjnych współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej w zakresie i formacie wymaganym przez Komisję Europejską na mocy regulacji wspólnotowych na lata 2007 2013 (art. 58. lit. d Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006) oraz wspierającego bieżący proces zarządzania i monitorowania w zakresie programów współfinansowanych z funduszy strukturalnych (Europejski Fundusz Społeczny i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego) i Funduszu Spójności, według stanu na 30 czerwca 2015 roku. Zaprojektowany algorytm przeliczania oparty jest na miejscach realizacji zarejestrowanych we wnioskach o dofinansowanie i umowach o dofinansowanie działa tylko przy poprawnie zdefiniowanych w KSI SIMIK 07-13 miejscach realizacji. W związku z tym, że nigdzie w KSI nie zostało zaprojektowane sztywne przypisanie konkretnych wartości do konkretnych miejsc realizacji, dane prezentowane w raportach należy traktować jako przybliżone, wyliczane w jeden ustalony sposób: 1. województwa mają udziały proporcjonalne w ramach projektu: udział województwa = kwota projektu dzielona przez liczbę województw; 2. powiaty mają udziały proporcjonalne, ale w ramach swojego województwa: udział powiatu = kwota udziału województwa dzielona przez liczbę powiatów w ramach danego województwa; 3. gminy mają udziały proporcjonalne, ale w ramach swojego powiatu: udział gminy = kwota udziału powiatu dzielona przez liczbę gmin w ramach danego powiatu. Dane na temat liczby beneficjentów wyliczono w oparciu o unikalne numery identyfikacji podatkowej (NIP), zestawienia ilościowe beneficjentów w układzie gminnym w oparciu o kody pocztowe. Informacje na temat liczby projektów wyliczono w oparciu o unikalne numery zawartych umów. Wszędzie, gdzie to było możliwe i uzasadnione merytorycznie, informacje dotyczące Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki zostały podzielone na komponent krajowy (osie priorytetowe 1 5 i 10) oraz komponent regionalny (osie priorytetowe 6 9). Dane dotyczące wsparcia ze strony Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) pozyskano ze strony internetowej Agencji Rozwoju i Modernizacji Rolnictwa, uzupełniając o bazę projektów zarządzanych przez Województwo Małopolskie, prowadzoną przez Departament Funduszy Europejskich UMWM. W części opisowej opracowania dane dotyczące wartości projektów podawane są w dwóch układach: wartość ogółem i wartość dofinansowania ze środków europejskich, podawaną w nawiasie, uzupełnioną o litery UE. W niniejszym opracowaniu, wszędzie gdzie to było możliwe, dane zostały przeliczone w układzie subregionów, określonych w Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego 2011 2020: Krakowski Obszar Metropolitalny, obejmujący powiaty: bocheński, krakowski, miechowski, myślenicki, proszowicki, wielicki i miasto Kraków, subregion tarnowski, w skład którego wchodzą powiaty: brzeski, dąbrowski, tarnowski i miasto Tarnów, subregion sądecki, składający się z powiatów: gorlickiego, limanowskiego, nowosądeckiego i miasta Nowy Sącz, subregion podhalański z powiatami: nowotarskim, suskim i tatrzańskim, Małopolska Zachodnia tworzona przez powiaty: chrzanowski, olkuski, oświęcimski i wadowicki. Przy przeliczeniach wskaźników na mieszkańca wykorzystano dane dotyczące stanu ludności rzeczywistej na koniec 2014 roku. Wszystkie prezentowane tabele, wykresy i mapy stanowią opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z wykazanych wcześniej źródeł i nie są dodatkowo opisywane w tym zakresie. Określenia Małopolska i województwo małopolskie używane są wymiennie. 7

www.obserwatorium.malopolska.pl Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego Fundusze europejskie w Małopolsce 1. Beneficjenci środków unijnych Prezentowane w opracowaniu informacje według lokalizacji beneficjenta pozyskano poprzez zliczenie unikalnych numerów NIP, znajdujących się w bazie SIMIK, oraz przyporządkowane do województwa, powiatu lub gminy siedziby beneficjenta. Z uwagi na możliwość realizacji przez jednego beneficjenta kilku projektów, nawet finansowanych z różnych programów (np. przez uczelnie wyższe), dane wykazane poniżej są niezgodne z informacjami podawanymi według miejsca realizacji projektów. Również wykazywane poniżej zestawienia według programów nie sumują się na wielość ogółem. Według stanu bazy SIMIK na koniec czerwca 2015 roku w skali kraju w realizacji projektów współfinansowanych ze środków unijnych uczestniczyło 44 050 podmiotów (beneficjentów). Najliczniejsza grupa beneficjentów ma swoją siedzibę na terenie województwa mazowieckiego 6 537 podmiotów, tj. 14,8% całkowitej ich liczby. Udział województwa mazowieckiego wzrósł w stosunku do poprzednich lat. Kolejne miejsca zajmują województwa śląskie i wielkopolskie, natomiast na czwartej pozycji uplasowało się województwo małopolskie z 3 669 beneficjentami ze swojego terenu. W przeciągu roku krajowy zbiór beneficjentów wzrósł o 1,6 tys. jednostek, a więc ok. 1/3 przyrostu z roku poprzedniego. W wartościach bezwzględnych największym przyrostem wykazuje się województwo mazowieckie (450 podmiotów), przed województwem wielkopolskim (224 podmioty) oraz województwem kujawsko-pomorskim (176 podmiotów). W Małopolsce po fundusze unijne sięgnęło w tym okresie 131 nowych podmiotów, co daje 4. miejsce w kraju. Dynamika wzrostu liczby beneficjentów jest znacznie niższa od ubiegłorocznej, co jest efektem wyczerpywania puli środków na realizację projektów w perspektywie 2007 2013 i stopniowego zamykania programów. Przyrost względny beneficjentów w Małopolsce jest zbliżona do średniej ogólnopolskiej, co daje 6. miejsce w kraju. Wykres 1. Względny przyrost liczby beneficjentów w okresie lipiec 2014 czerwiec 2015 % 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0-1 Polska = 3,6% dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie 8 Najliczniejszą grupę beneficjentów tworzą przedsiębiorstwa zarówno państwowe, jak i spółdzielnie oraz spółki handlowe wszelkiego rodzaju (ponad 15,4 tys.) przed osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą wraz ze spółkami cywilnymi (ponad 14,0 tys.). W skali całego kraju przedstawiciele biznesu stanowili ponad 2/3 całego zbioru projektodawców, natomiast Małopolska znacznie przekraczała tą średnią, osiągając poziom 73,3%, co jest drugą wartością w skali kraju po Wielkopolsce.

Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego www.obserwatorium.malopolska.pl Drugą najpoważniejszą grupą beneficjentów środków europejskich są samorządy terytorialne wszystkich szczebli wraz z podległymi im jednostkami organizacyjnymi ta grupa stanowi 17,6% zbiorowości beneficjentów w skali Polski i 12,0% w Małopolsce. Trzecią najliczniejszą zbiorowością są wszelkie stowarzyszenia i organizacje społeczne, stanowiące w skali kraju 7,1%, w skali Małopolski 7,8% całości. Wykres 2. Struktura ilościowa beneficjentów wg najliczniejszych grup form prawnych zachodniopomorskie wielkopolskie warmińsko-mazurskie świętokrzyskie śląskie pomorskie podlaskie podkarpackie opolskie mazowieckie małopolskie łódzkie lubuskie lubelskie kujawsko-pomorskie dolnośląskie 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 % przedstawiciele biznesu jednostki samorządu terytorialnego stowarzyszenia i organizacje społeczne Każdy z beneficjentów może, przynajmniej teoretycznie, realizować kilka projektów w ramach jednego lub wielu programów operacyjnych. Zakładając jednak autonomiczność w ramach programów, najwięcej beneficjentów odnotowano w przypadku regionalnych programów operacyjnych łącznie 21 182 beneficjentów, przy czym w przypadku 142 mamy do czynienia z podmiotami aplikującymi do regionalnych programów operacyjnych co najmniej dwóch różnych województw. W ramach RPO projekty realizuje 1 890 podmiotów z terenu Małopolski, tj. 8,9% ogółu. Drugim pod względem liczebności jest Program Operacyjny Kapitał Ludzki, w którym o wsparcie środkami unijnymi wystąpiło w skali całej Polski 15 848 podmiotów, przy czym w ramach osi objętych komponentem krajowym odnotowano 1 968 beneficjentów, a w ramach komponentu regionalnego 15 074 podmiotów. W przypadku Małopolski liczby te wynosiły odpowiednio 170 i 1 049. Jak łatwo zauważyć, suma wartości z poszczególnych komponentów przewyższa wartość ogółem, co jest skutkiem występowania niektórych podmiotów po środki z obydwu komponentów. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka przyciągnął 12 357 zainteresowanych, w tym 1 154 z terenu Małopolski. Umowy o wsparcie ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko podpisało 1 967 podmiotów, w tym 170 z Małopolski, natomiast ze środków Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej 164 podmiotów (3 z województwa małopolskiego). Łącznie w skali całego kraju na dzień 30 czerwca 2015 roku realizowanych bądź zrealizowanych było 105 934 projekty. Jeden beneficjent w Polsce wdrażał zatem średnio 2,40 projekty, przy czym rozpiętość kształtowała się od 2,11 w przypadku województwa wielkopolskiego do 2,62 w przypadku województwa podlaskiego. Małopolska z wartością wskaźnika na poziomie 2,29 zajmowała przedostatnią pozycję. Relatywnie niska liczba realizowanych projektów przez jednego beneficjenta w naszym województwie jest pochodną struktury be- 9

www.obserwatorium.malopolska.pl Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego neficjentów zarówno w Małopolsce, jak i Wielkopolsce dominują przedstawiciele szeroko pojętego biznesu, którzy swoją aktywność w pozyskiwaniu funduszy europejskich nader często kończyli na aplikowaniu do jednego projektu. Tabela 1. Liczba beneficjentów wg wybranych form prawnych i województw Województwo Fundacja, fundusz Kościół katolicki i inne kościoły Zakład opieki zdrowotnej (publiczny i niepubliczny) Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, spółki cywilne Przedsiębiorstwa, spółki, spółdzielnie Stowarzyszenia i organizacje społeczne Szkoła lub placówka oświatowa Uczelnia wyższa, jednostki naukowe Wspólnota samorządowa, samorządowa jednostka organizacyjna dolnośląskie 89 32 50 591 968 201 28 33 493 kujawsko-pomorskie 46 20 27 807 645 172 41 15 431 lubelskie 57 33 42 1 308 718 211 173 20 670 lubuskie 13 8 13 345 329 104 77 8 264 łódzkie 57 10 29 1 025 838 157 10 29 461 małopolskie 77 32 35 1 366 1 322 287 17 37 434 mazowieckie 144 50 63 1 467 3 260 398 38 137 860 opolskie 10 13 33 509 348 130 6 6 192 podkarpackie 22 36 37 766 828 210 123 14 602 podlaskie 37 17 33 452 398 150 21 12 335 pomorskie 45 19 20 684 853 146 40 25 434 śląskie 64 29 146 1 579 1 793 273 86 53 752 świętokrzyskie 28 39 20 465 326 190 46 8 473 warmińsko-mazurskie 32 14 41 735 525 191 13 9 327 wielkopolskie 52 17 63 1 309 1 730 161 51 41 680 zachodniopomorskie 28 13 27 596 553 138 41 17 225 Polska 801 382 679 14 004 15 437 3 119 811 464 7 633 Odmiennie od struktury krajowej w Małopolsce dominują osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 1 119 oraz spółki cywilne 243 (łącznie 1 362) przed podmiotami gospodarczymi (łącznie 1 327), w tym m.in. spółdzielnie 18, spółki akcyjne 106, spółki jawne 218, spółki komandytowe 72, spółki z o.o. 910. Bardzo liczną grupę beneficjentów stanowią wspólnoty samorządowe (248) i samorządowe jednostki organizacyjne (186) łącznie 434 jednostek. Większa ilość wykazanych wspólnot samorządowych od jednostek samorządu terytorialnego wynika z aplikowania po środki zarówno wspólnoty samorządowej, jak i urzędu odpowiedniego stopnia (np. powiatu i starostwa powiatowego). Warto jeszcze zwrócić uwagę na 26 szkół wyższych z Małopolski, które również uczestniczyły w realizacji projektów współfinansowanych ze środków unijnych. 10

Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego www.obserwatorium.malopolska.pl Wykres 3. Średnia liczba projektów realizowanych przez beneficjentów wg województw i programów operacyjnych Polska zachodniopomorskie wielkopolskie RPO RPW POKL POIG POIŚ warmińsko-mazurskie świętokrzyskie śląskie pomorskie podlaskie podkarpackie opolskie mazowieckie małopolskie łódzkie lubuskie lubelskie kujawsko-pomorskie dolnośląskie 0 0,50 1 1,50 2 2,50 3 3,50 4 11

www.obserwatorium.malopolska.pl Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego Tabela 2. Beneficjenci z terenu województwa małopolskiego wg wybranych form prawnych i powiatów Powiat Fundacja, fundusz Kościół katolicki i inne kościoły Zakład opieki zdrowotnej (publiczny i niepubliczny) Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, spółki cywilne Przedsiębiorstwa, spółki, spółdzielnie Stowarzyszenia i organizacje społeczne Szkoła lub placówka oświatowa Uczelnia wyższa, jednostki naukowe Wspólnota samorządowa, samorządowa jednostka organizacyjna bocheński 1 1 1 53 27 5 0 0 18 brzeski 1 1 1 29 13 9 0 1 15 chrzanowski 3 0 1 36 19 8 0 1 15 dąbrowski 1 0 1 16 3 3 0 0 16 gorlicki 3 0 1 45 19 10 2 0 30 krakowski 2 2 1 103 85 13 2 0 35 limanowski 0 0 1 55 15 16 0 0 19 Kraków 42 11 12 420 715 55 2 29 18 Nowy Sącz 5 1 1 55 44 13 0 2 10 Tarnów 4 5 1 70 57 14 0 1 10 miechowski 0 1 2 6 4 6 0 0 16 myślenicki 0 0 0 59 23 13 2 0 19 nowosądecki 7 2 1 63 30 26 2 0 42 nowotarski 2 0 2 54 33 7 1 1 36 olkuski 1 1 0 45 37 15 2 0 9 oświęcimski 2 0 1 37 43 12 0 2 20 proszowicki 0 1 1 12 3 5 0 0 11 suski 1 0 1 19 14 7 0 1 18 tarnowski 0 1 1 72 30 22 2 0 28 tatrzański 0 0 3 17 14 3 0 0 15 wadowicki 1 4 1 55 54 7 1 0 20 wielicki 2 1 1 41 45 13 1 0 14 Małopolska 78 32 35 1 362 1 327 282 17 38 434 1 2 Na terenie województwa małopolskiego największa koncentracja beneficjentów występuje oczywiście w Krakowie (1 340) i na kolejnym miejscu w powiecie krakowskim (246). Najmniejszą liczbę beneficjentów funduszy strukturalnych wykazują powiaty proszowicki (33) i miechowski (35). Rankingi te byłyby całkowicie odwrócone, gdyby doliczyć fundusze rolne, w przypadku których beneficjentów można liczyć w dziesiątkach tysięcy.

Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego www.obserwatorium.malopolska.pl Mapa 1. Liczba beneficjentów wg powiatów liczba beneficjentów miechowski 33 80 olkuski 80 115 chrzanowski oświęcimski wadowicki proszowicki krakowski Kraków wielicki bocheński myślenicki brzeski dąbrowski Tarnów tarnowski 115 160 160 1 285 suski limanowski Nowy Sącz gorlicki nowotarski nowosądecki tatrzański Beneficjentów z Małopolski najbardziej przyciągały regionalne programy operacyjne (nie tylko małopolski), w których umowy podpisało 1 894 podmioty, przed Programem Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka. Jest to istotna różnica w strukturze w porównaniu ze średnią krajową, gdzie drugim dominującym programem był PO Kapitał Ludzki, wyraźnie zaznaczająca innowacyjny potencjał tkwiący w podmiotach mających siedzibę na terenie województwa małopolskiego. W szczególności jest to widoczne wśród przedsiębiorców, wśród których zainteresowanie Innowacyjną Gospodarką było wyższe nawet od wsparcia w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego, umożliwiającego pozyskanie środków na wyposażenie czy rozbudowę firmy. Tabela 3. Liczba beneficjentów wg form prawnych i programów operacyjnych w województwie małopolskim Formy prawne beneficjentów POIŚ POIG POKL RPO fundacja, fundusz 2 5 61 17 kościół katolicki i inne kościoły 0 0 13 22 zakład opieki zdrowotnej (publiczny i niepubliczny) 19 1 1 30 osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, spółki cywilne 1 351 177 899 przedsiębiorstwa, spółki, spółdzielnie 39 720 152 623 stowarzyszenia i organizacje społeczne 1 2 272 19 szkoła lub placówka oświatowa 1 0 17 0 uczelnia wyższa, jednostki naukowe 7 4 25 23 wspólnota samorządowa, samorządowa jednostka organizacyjna 84 67 394 221 13

www.obserwatorium.malopolska.pl Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego Wykres 4. Liczba beneficjentów z terenu województwa małopolskiego wg programów operacyjnych wielicki wadowicki tatrzański tarnowski RPO POKL POIG POIŚ suski proszowicki oświęcimski olkuski nowotarski nowosądecki myślenicki miechowski Tarnów Nowy Sącz Kraków limanowski krakowski gorlicki dąbrowski chrzanowski brzeski bocheński 0 100 200 300 400 500 600 700 Liczba beneficjentów w poszczególnych gminach waha się od 1 do 1 337. Generalnie w województwie dominują gminy, w których liczba beneficjentów nie przekroczyła 10. Takich jednostek samorządu terytorialnego doliczono się 127, co stanowi prawie 70% ogółu. W 52 gminach liczba beneficjentów oscylowała między 11 a 60. 14

Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego www.obserwatorium.malopolska.pl Wykres 5. Rozkład gmin wg liczby beneficjentów z ich terenu liczba gmin 30 25 20 15 10 5 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 20 21 30 31 40 41 60 ponad 100 liczba beneficjentów Wśród gmin o największej liczbie beneficjentów dominują miasta powiatowe i gminy o znaczącym udziale działalności o charakterze ponadlokalnym, zarówno produkcyjnej, jak i usługowej. Generalnie na terenie Małopolski nie ma gminy, w której nie znalazłby się przynajmniej jeden beneficjent funduszy strukturalnych. Najczęściej jest to urząd gminy, stąd odsetek beneficjentów będących jednostkami samorządu terytorialnego lub jednostkami organizacyjnymi samorządów terytorialnych w stosunku do wszystkich beneficjentów sięga 100%. Na ogół występuje istotna ujemna korelacja pomiędzy liczbą beneficjentów a odsetkiem beneficjentów jst, tzn. im mniej beneficjentów, tym wyższy procent jednostek samorządowych. Niemniej odnotowane są przypadki, gdy na terenie gminy nie ma beneficjenta zaliczonego do sektora samorządowego. Ma to miejsce w gminach wiejskich funkcjonujących obok gmin miejskich, np. gmina Limanowa i miasto Limanowa. Urzędy gmin wiejskich są w takim przypadku położone na terytorium miasta i zgodnie z przyjętą metodologią przypisane do gmin miejskich. Mapa 2. Liczba beneficjentów wg gmin liczba beneficjentów 1 5 (52) 5 10 (66) 10 20 (34) 20 1 337 (33) 15

www.obserwatorium.malopolska.pl Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego Mapa 3. Odsetek beneficjentów będących jednostkami samorządu terytorialnego lub jednostkami organizacyjnymi JST w liczbie beneficjentów ogółem wg gmin odsetek JST w grupie beneficjentów 0 25 (91) 25 50 (45) 50 75 (38) 75 100 (11) 16

Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego www.obserwatorium.malopolska.pl 2. Beneficjenci i projekty współfinansowane z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności Beneficjenci mający siedzibę na terenie województwa małopolskiego zrealizowali bądź realizują łącznie 8 386 projektów. Zdecydowanie najwięcej projektów (3 298) realizowanych jest w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, w tym 2 912 z komponentu regionalnego i 386 z komponentu krajowego. 3 048 projektów realizowanych było w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego, 1 757 projektów w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka i 268 projektów w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Pozostałe jednostkowe projekty realizowane są w ramach innych RPO, PO PT, PO RPW. Z podanej liczby projektów ponad 87% realizowanych jest na terenie Małopolski, pozostałe mają charakter ponadregionalny (na ogół cały kraj). Powiązanie z innymi województwami określono za pomocą modelu quasi-grawitacyjnego, zbudowanego jako iloczyn liczby projektów realizowanych przez beneficjentów z Małopolski na terenie danego województwa i liczby projektów realizowanych przez beneficjentów z tego samego województwa realizowanych na terenie Małopolski przez odległość między stolicami województw. Mapa 4. Oddziaływanie między województwem małopolskim a pozostałymi województwami w oparciu o liczbę realizowanych projektów wartość wskaźnika zachodniopomorskie pomorskie warmińsko-mazurskie 0 1 1 4 4 78 78 299 kujawsko-pomorskie podlaskie mazowieckie lubuskie wielkopolskie łódzkie lubelskie dolnośląskie opolskie świętokrzyskie śląskie podkarpackie małopolskie Najsilniejsze powiązania są wykazane z województwem śląskim dzięki 293 projektom z Małopolski realizowanym na Śląsku i jednocześnie 104 projektach wykazywanych przez beneficjentów z województwa śląskiego jako realizowane w Małopolsce. Jednocześnie Małopolska ma dodatnie saldo różnicy pomiędzy liczbą projektów realizowanych na terenie innych województw a liczbą projektów realizowanych przez beneficjentów z innych województw na naszym terenie. Ujemna wartość została uzyskana tylko w przypadku Mazowsza, Wielkopolski oraz województw pomorskiego i zachodniopomorskiego. 17

www.obserwatorium.malopolska.pl Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego Wykres 6. Liczba projektów realizowanych przez beneficjentów z Małopolski na terenie innych województw i przez beneficjentów z innych województw na terenie Małopolski zachodniopomorskie wielkopolskie warmińsko -mazurskie świętokrzyskie projekty z innych województw projekty z Małopolski śląskie pomorskie podlaskie podkarpackie opolskie mazowieckie łódzkie lubuskie lubelskie kujawsko -pomorskie dolnośląskie 0 50 100 150 200 250 Mapa 5. Przeciętna liczba projektów realizowanych przez jednego beneficjenta w powiatach małopolskich liczba projektów miechowski 1.9 2.2 2.2 2.3 olkuski chrzanowski oświęcimski wadowicki krakowski proszowicki Kraków wielicki bocheński myślenicki brzeski dąbrowski Tarnów tarnowski 2.3 2.5 2.5 3.1 suski limanowski Nowy Sącz gorlicki nowotarski nowosądecki tatrzański 1 8 Beneficjenci małopolscy realizowali na terenie województwa małopolskiego 7 318 projektów. Dosyć często beneficjenci aplikują o środki z kilku projektów, niekiedy nawet z różnych programów operacyjnych. Najbardziej aktywni w tym zakresie okazują się beneficjenci z terenu powiatów proszowickiego i miechowskiego

Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego www.obserwatorium.malopolska.pl (odpowiednio 3,06 i 2,66 projektu na 1 beneficjenta), co jest spowodowane rolniczym charakterem tych powiatów i staraniem się o dofinansowanie głównie z funduszy rolnych. Automatycznie liczba starających się o wsparcie z funduszy strukturalnych jest niewielka (w proszowickim 33 jednostki, w miechowskim 35), w tym w szczególności przedsiębiorców niezależnie od formy prawnej (odpowiednio: 15 i 10). W tej sytuacji głównymi beneficjentami stały się jednostki samorządu terytorialnego, realizujące zwykle po kilka projektów. W skali zarówno województwa, jak i powiatów widoczne jest zróżnicowanie liczby projektów realizowanych przez pojedynczego beneficjenta w zależności od programu operacyjnego. Największe możliwości daje Program Operacyjny Kapitał Ludzki, w przypadku którego pojedynczy beneficjent prawie 3-krotnie sięgnął po możliwość wsparcia. Jednocześnie na drugim końcu znajduje się Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, gdzie statystycznie jeden beneficjent realizował 1,5 projektu. Rozkład taki wynika w dużej mierze z charakteru podmiotów aplikujących o środki z poszczególnych programów w przypadku PO KL są to głównie jednostki samorządowe, w przypadku PO IG podmioty gospodarcze. Wykres 7. Przeciętna liczba projektów realizowanych przez jednego beneficjenta z terenu województwa małopolskiego wg programów operacyjnych 3,5 3 2,5 2 Małopolska = 2,27 1,5 1 0,5 0 PO IŚ PO IG PO KL PO KL kr PO KL kk RPO W poszczególnych gminach województwa małopolskiego beneficjenci realizują przeciętnie od 1 do 8,5 projektów. Rekordzistą jest gmina Osiek, gdzie 16 projektów realizują 2 podmioty, w tym Gmina. W sumie w 91 gminach przekroczona jest średnia wojewódzka liczba projektów na beneficjenta. Najczęściej spotykanymi projektami realizowanymi przez beneficjentów z poszczególnych gmin są projekty w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, które stanowiły większość w przypadku 76 gmin. Druga istotna grupa projektów zalicza się do Regionalnego Programu Operacyjnego, zarówno województwa małopolskiego, jak i innych województw. Przewagę tego typu projektów odnotowano w 40 gminach. Natomiast w dwóch gminach (Mogilany i Wolbrom) przewagę uzyskały projekty z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Nazwa programu operacyjnego nie odzwierciedla w pełni celu projektu, znacznie precyzyjniejszym byłoby wskazanie tematu priorytetu zgodnie z systematyką kategorii interwencji funduszy na lata 2007 2013 1. Ze względu na objętość publikacji analiza ogranicza się do obszarów tematycznych. 1 Załącznik II do rozporządzenia Komisji (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006, ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu społecznego i Funduszu Spójności oraz rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 371). 19

www.obserwatorium.malopolska.pl Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego Mapa 6. Liczba projektów w przeliczeniu na beneficjenta i ich struktura wg programów operacyjnych liczba projektów na 1 beneficjenta 1 1.9 1.9 2.3 2.3 2.9 2.9 8.5 liczba projektów wg programów POIŒ POIG POKL RPO 2 3 124 W skali województwa najwięcej projektów (3 044) związanych było z obszarem Badania i rozwój technologiczny, innowacje i przedsiębiorczość. Po dofinansowanie z tego tytułu sięgały najczęściej szkoły wyższe, instytucje naukowo-badawcze i przedsiębiorcy, toteż najliczniej beneficjenci występowali na obszarach uprzemysłowionych, dysponujących odpowiednim zapleczem zarówno naukowym, jak i gospodarczym. W 26 gminach nie znalazł się żaden, a w 20 gminach tylko jeden beneficjent realizujący projekt z tego tematu. Mapa 7. Liczba projektów z obszaru Badania i rozwój technologiczny realizowanych przez beneficjentów z gmin małopolskich liczba projektów 0 1 1 5 5 12 12 1 235 2 0

Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego www.obserwatorium.malopolska.pl Realizacji 727 projektów z obszaru Społeczeństwo informacyjne podjęło się w sumie 113 gmin. Również i w tym przypadku koncentracja projektów występuje w rejonach silnych gospodarczo, a więc w Krakowie wraz z sąsiednimi gminami i niektórych miastach powiatowych. Mapa 8. Liczba projektów z obszaru Społeczeństwo informacyjne realizowanych przez beneficjentów z gmin małopolskich liczba projektów 0 1 1 2 2 4 4 388 W obszarze Transport projekty małopolskich beneficjentów pojawiły się w 22 gminach. Ta liczba może wydawać się mocno zaniżona, lecz trzeba wziąć pod uwagę, iż obejmuje ona głównie inwestycje na drogach wojewódzkich (90 projektów na 117 ogółem w tym obszarze) typu obwodnice miejscowości lub przebudowa mostów, pięć projektów dotyczących dróg krajowych na odcinkach leżących w dużych miastach, 9 projektów związanych z transportem miejskim i inteligentnymi systemami transportowymi oraz projekty kolejowe, takie jak zakup taboru bądź budowa obiektów typu park and ride przy stacjach kolejowych. Nie ma zatem wykazanych inwestycji w drogi gminne i w niewielkiej ilości w drogi powiatowe. Projekty z obszaru Energia dotyczyły: przebudowy i modernizacji linii przesyłowych średniego i niskiego napięcia (12 projektów), 74 projekty związane były z wykorzystaniem energii słonecznej dla potrzeb obiektów użyteczności publicznej, 7 projektów dedykowanych wykorzystaniu biomasy do ogrzewania obiektów oraz 14 projektów związanych z geotermią, hydroelektrowniami itp. Łącznie realizacji tego typu przedsięwzięć podjęli się beneficjenci z 89 gmin (razem 202 projekty). Projekty z obszaru Ochrona środowiska pojawiły u beneficjentów z terenu 88 gmin, realizujących łącznie 180 przedsięwzięć. Działania w tym zakresie można podzielić na gospodarkę odpadami stałymi, obejmujące głównie budowę i modernizację wysypisk śmieci, sortowni odpadów, zagospodarowanie azbestu i materiałów niebezpiecznych (łącznie 35 projektów), zaopatrzenie w wodę pitną, w skład których wchodzą wodociągi, stacje uzdatniania wody, ujęcia wody pitnej razem 10 projektów, oczyszczanie ścieków 87 projektów na ogół związanych z kompleksowym systemem gospodarki wodno-ściekowej (a więc zarówno oczyszczalnie ścieków, jak i sieć kanalizacyjna). 23 projekty zaliczone do Promowania bioróżnorodności i ochrony przyrody 21

www.obserwatorium.malopolska.pl Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego ukierunkowane są na bezpośrednią ochronę przyrody (obszary Natura 2000, parki narodowe, gatunki endemiczne), 12 projektów dotyczy czystego transportu miejskiego (budowa linii tramwajowych, zakup ekologicznego transportu). Kultura i Turystyka są obszarami bardzo silnie ze sobą powiązanymi, dla których realizacja przedsięwzięcia w jednym obszarze przenosi oddziaływanie na drugi obszar. Beneficjenci podejmujący się realizacji zamierzeń związanych tematycznie z tymi obszarami mieli siedziby na terenie 32 gmin (tyle samo w obu obszarach), natomiast liczba projektów wynosiła 55 w przypadku Turystyki i 117 dla Kultury. Mapa 9. Lokalizacja projektów z zakresu ochrony środowiska, energii, turystyki, kultury i transportu, realizowanych przez beneficjentów z gmin województwa małopolskiego projekty z obszaru ochrony środowiska energii turystyki kultury transportu Po dofinansowanie z obszaru infrastruktura społeczna sięgnęli beneficjenci ze 124 gmin, podejmując się realizacji 335 zadań. Z wielkości ogółem 149 projektów dotyczy inwestycji systemu oświaty (budowa i rozbudowa szkół, głównie podstawowych i gimnazjów), 63 projekty z zakresu ochrona zdrowia (rozbudowa i doposażenie oddziałów szpitalnych, w szczególności Szpitalnych Oddziałów Ratunkowych) oraz lądowisk dla helikopterów. Pozostałe projekty w tym obszarze obejmują całe spektrum działań: odnowy centrów wsi, budowę remiz strażackich, obiektów rekreacyjnych, parków itp. 2 2

Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego www.obserwatorium.malopolska.pl Mapa 10. Lokalizacja projektów z zakresu infrastruktury społecznej realizowanych przez beneficjentów z gmin województwa małopolskiego infrastruktura systemu oświaty ochrony zdrowia opiekuńczo- -wychowawcza pozostała infrastruktura społeczna Wbrew pozorom po środki z obszaru Rynek pracy nie sięgają najczęściej beneficjenci z obszarów dotkniętych wysokim bezrobociem. Samotnym liderem jest Kraków, co między innymi wynika z lokalizacji Wojewódzkiego Urzędu Pracy, realizującego projekty dla całego województwa, jak i szeregu instytucji i podmiotów działających w obszarze rynku pracy. Widoczne są również relatywnie wysokie wartości dla miast powiatowych, a więc miejsc powiązanych z lokalizacją instytucji rynku pracy stopnia powiatowego, realizujących zadania dla wszystkich mieszkańców swojej jednostki administracyjnej. Tym niemniej w 53 gminach nie znalazł się ani jeden przedsiębiorca, stowarzyszenie czy samorząd gotowy podjąć się realizacji zadania dla poprawy zatrudnienia wobec własnych mieszkańców. Nie oznacza to, że mieszkańcy tych gmin nie otrzymują żadnego wsparcia, lecz jest ono kierowane ze strony województwa, powiatu bądź sąsiednich gmin. 23

www.obserwatorium.malopolska.pl Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego Mapa 11. Projekty realizowane przez beneficjentów z Małopolski w obszarze Rynek pracy liczba projektów w gminach 0 1 1 2 2 5 5 10 10 588 Projektami z obszaru Wykluczenie społeczne zainteresowane były podmioty z 75 gmin, głównie jednostki działające w obszarze pomocy społecznej. Działania w tym obszarze podejmują nie tylko jednostki samorządu terytorialnego, ale również m.in. stowarzyszenia, Kościół Katolicki, fundacje. Łącznie w skali całego województwa podpisano umowy na realizację 255 projektów. Mapa 12. Projekty realizowane przez beneficjentów z Małopolski w obszarze Wykluczenie społeczne liczba projektów w gminach 0 1 1 2 2 4 4 63 24

Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego www.obserwatorium.malopolska.pl Mapa 13. Projekty realizowane przez beneficjentów z Małopolski w obszarze Poprawa kapitału ludzkiego liczba projektów w gminach 0 4 4 7 7 15 15 338 Wzmocnienie kapitału ludzkiego odbywa się głównie poprzez organizowanie szerokiej gamy szkoleń, dokształcania, nabywania nowych umiejętności. Stąd beneficjentami są zarówno jednostki administracji, jak i szkoły wyższe, szkoły języków obcych, jednostki doskonalenia zawodowego itp. Środki z obszaru Poprawa kapitału ludzkiego rozdzielone zostały pomiędzy beneficjentów z terenu 180 gmin (tylko na terenie dwóch gmin nie znaleźli się chętni do podjęcia działań zaliczanych do tego obszaru). Średnio w każdej gminie realizowanych jest ponad 9 projektów z tego zakresu, a więc oferta przedłożona zainteresowanym wydaje się dosyć obiecująca dla każdego. Podążanie za informacjami o liczbie projektów rodzi kolejne pytanie o miejsce ich faktycznej realizacji. Biorąc pod uwagę, że dla wielu działań, zwłaszcza miękkich, nie sposób wyznaczyć jednoznacznej granicy oddziaływania, istotnym może być wyznaczenie liczby gmin, na terenie których projekty te są wdrażane. Ograniczając się jedynie do terenu województwa małopolskiego: w przypadku 62 gmin, a więc 1/3 ogółu, zasięg projektów realizowanych przez beneficjentów mających siedzibę na terenie tej gminy nie przekracza jej granic. Z drugiej strony 12 gmin jest siedzibą podmiotów wdrażających swoje projekty na terenie co najmniej dziesięciu gmin. Do zbioru tego należą miasta na prawach powiatu, niektóre gminy stolice powiatów (Chrzanów, Gorlice, Myślenice, Nowy Targ, Wadowice, Sucha Beskidzka, Zakopane) oraz Stary Sącz i Wieliczka. 25

www.obserwatorium.malopolska.pl Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego Mapa 14. Liczba jednostek samorządu terytorialnego z terenu województwa małopolskiego objętych projektami z terenu poszczególnych gmin liczba jst 0 2 2 4 4 10 10 112 26

Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego www.obserwatorium.malopolska.pl 3. Charakterystyka projektów Okres finansowania projektów obejmuje okres od 2007 do 2013, a właściwie do 2015 roku (zasada n+2). W tym czasie powinna być podpisana umowa o dofinansowanie, zrealizowany cel projektu i rozliczona całość. Zasadniczo realizację największej liczby projektów rozpoczęto w 2009 roku, stopniowo zmniejszając ją z każdym rokiem. Pod tym względem rozkład struktury dla Polski i Małopolski nie różni się istotnie. W poszczególnych programach rozkład w czasie rozpoczynania projektów był nieco odmienny. W przypadku PO Infrastruktura i Środowisko projekty rozpoczynane były jeszcze w 2007 roku, a nawet wcześniej (ten okres nie był kwalifikowany do wydatków z perspektywy finansowej 2007 2013). Taka polityka uzasadniona była planowanym długim okresem realizacji i olbrzymimi środkami kierowanymi na ich realizację. Program ten miał drugie odbicie w 2014 roku, gdy na skutek powstałych oszczędności przetargowych lub niemożliwości realizacji niektórych przedsięwzięć i niebezpieczeństwa niewykorzystania znacznych środków finansowych rozpoczęto realizację drugiej puli projektów. Podobnie drugie odbicie widoczne jest w ogólnopolskich danych PO Innowacyjna Gospodarka w 2013 roku, przy pierwszym maksimum w 2010 roku. Wykres 8. Struktura wybranych programów wg roku rozpoczynania projektów w Polsce % 35 30 25 20 15 10 5 POIŚ POIG POKL RPO RAZEM 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Wykres 9. Struktura wybranych programów wg roku rozpoczynania projektów w Małopolsce % 35 30 25 20 15 10 5 POIŚ POIG POKL MRPO RAZEM 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Porównując dwie wielkości: liczbę rozpoczynanych i liczbę zakończonych projektów beneficjentów z województwa małopolskiego, zauważyć można około dwuletnie wzajemne przesunięcie czasowe łamanych obrazujących poszczególne wskaźniki. Do 2010 roku dominują ilościowo projekty rozpoczynane, od 2011 przewagę uzyskują projekty zakończone. Rozkład ten nieco różni się od krajowego, w którym w 2013 roku projekty rozpoczynane ponownie wychodzą na pozycje lidera. Przyczyną takiego stanu są dodatkowe nabory na reali- 27

www.obserwatorium.malopolska.pl Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego zację projektów w celu wykorzystania powstałych rezerw finansowych. Jak zatem można wnioskować, środki w Małopolsce dystrybuowane były w bardziej przemyślany niż w pozostałych regionach sposób, ograniczający ich wydawanie w ostatniej chwili. Wykres 10. Projekty rozpoczynane i zakończone w województwie małopolskim wg lat liczba projektów 1 800 1 600 1 400 1 200 1 000 rozpoczęte 800 zakończone 600 400 200 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Przeciętny czas realizacji pojedynczego projektu wyniósł w skali kraju 636 dni. Wartość ta nie jest znacząco zróżnicowana w przekroju województw: od 549 dni w województwie zachodniopomorskim do 707 w województwie pomorskim. Małopolska z wynikiem 665 dni plasuje się w grupie województw o ponadprzeciętnie długim okresie realizacji projektów (6 miejsce w kraju). Mapa 15. Przeciętny okres realizacji projektów wg województw siedzib beneficjentów okres realizacji w dniach 548 575 zachodniopomorskie pomorskie warmińsko-mazurskie podlaskie 575 636 636 673 673 707 kujawsko-pomorskie lubuskie wielkopolskie mazowieckie dolnośląskie łódzkie lubelskie opolskie świętokrzyskie śląskie małopolskie podkarpackie 2 8 Czas realizacji projektów w znacznie większym stopniu niż od lokalizacji uzależniony jest od rodzaju projektu, co ma swoje odbicie już w zróżnicowaniu wg programów operacyjnych. Najbardziej czasochłonne są projekty z PO Infrastruktura i Środowisko, trwające średnio 1 285 dni, tj. niemal 5 lat. W Małopolsce okres ich realizacji jest jeszcze dłuższy (1 341 dni). Z kolei najkrótszym okresem realizacji charakteryzują się projekty z PO Kapitał Ludzki (567 dni), a w szczególności z komponentu regionalnego PO KL (539 dni).

Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego www.obserwatorium.malopolska.pl Wykres 11. Okres realizacji projektów wg programów operacyjnych czas realizacji w dniach 1 400 1 200 1 000 800 600 400 200 Małopolskie Polska 0 POIŚ POIG RPO POKL POKL kk POKL kr RAZEM Natomiast jeszcze precyzyjniejszy rozkład daje przypisanie średniego czasu realizacji do obszaru priorytetowego. Najwięcej czasu w skali kraju zajmuje realizacja projektów z obszaru Ochrona środowiska 1 233 dni, przed Kompleksową rewitalizacją miast i wsi 1 077 dni i Kulturą 1 066 dni. Kolejność ta nie jest stała w przekroju województw, specyfika realizowanych projektów powoduje daleko idące zróżnicowanie czasu ich realizacji. W obszarze Transport średni okres realizacji jednego projektu w województwie dolnośląskim jest trzykrotnie krótszy niż w sąsiednim województwie opolskim. Wykres 12. Średni czas realizacji projektów wg obszarów priorytetowych w Polsce i Małopolsce badania i rozwój technologiczny społeczeństwo informacyjne transport energia Polska Małopolskie ochrona środowiska turystyka kultura rewitalizacja obszarów miejskich i wiejskich zwiększenie zdolności adaptacyjnej pracowników poprawa dostępności do zatrudnienia poprawa integracji społecznej poprawa jakosci kapitału ludzkiego stymulowanie reform w zakresie integracji społecznej infrastruktura społeczna 0 300 600 900 1 200 1 500 średni czas realizacji projektów w dniach 29

www.obserwatorium.malopolska.pl Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego W ujęciu gminnym w Małopolsce rozkład okresu realizacji projektu przez beneficjentów z terenu danej gminy waha się od 313 dni w gminie Gorlice do 1 390 w gminie Borzęcin. Rozkład przestrzenny jest nieregularny, obszary o czasochłonnych projektach sąsiadują bezpośrednio z gminami, w których beneficjenci podjęli się działań w mniej pracochłonnych wyzwaniach, więc taka ogólna informacja bez szczegółowej analizy rodzajów projektów nie stanowi podstaw do wyciągania wniosków. Mapa 16. Przeciętny okres realizacji projektów przez beneficjentów z terenu poszczególnych gmin średni czas realizacji w dniach 313 574 574 656 656 763 763 1 391 3 0

Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego www.obserwatorium.malopolska.pl 4. Projekty wg miejsca realizacji W poprzednich rozdziałach skoncentrowano analizę na beneficjentach wg miejsca ich siedziby. Jak wcześniej zwrócono uwagę, skutkuje to często nadmierną koncentracją działań w jednych rejonach, kosztem innych. W rzeczywistości dosyć często projekty nie zamykają się w granicach administracyjnych, przenikając się wzajemnie między gminami, powiatami i województwami. Finansowa analiza wg siedziby beneficjentów wskazuje kwoty, jakie trafiły na określony teren celem zrealizowania projektu, natomiast analiza wg miejsca realizacji obrazuje wartość projektu przeznaczonego dla mieszkańców obszaru bądź bardziej obrazowo środki zwiększające wartość danego obszaru, zarówno materialne, np. poprzez wykonane inwestycje, jak i niematerialne, np. wzmocnienie kapitału ludzkiego. Wartość 8 086 projektów realizowanych na terenie Małopolski przekroczyła 38,3 mld zł (UE: 19,8 mld zł). Zarówno pod względem ilościowym, jak i wartościowym województwo małopolskie plasuje się na 3. miejscu w kraju, po województwie mazowieckim 79,1 mld zł (UE: 42,1 mld zł) i śląskim 45,0 mld zł (UE: 25,6 mld zł). Warto zwrócić w tym miejscu uwagę na przeszło 2,5 tys. projektów ogólnopolskich o wartości niemal 31,5 mld zł (UE: 24,1 mld zł). Przypadająca z tej kwoty część odpowiadająca udziałowi województwa małopolskiego w realizacji całości projektu dodatkowo zwiększyłaby sumaryczną wartość projektów. Tabela 4. Wartość projektów ogółem realizowanych z funduszy europejskich na terenie województw wg programów operacyjnych Województwo POIŚ POIG POKL PORPW RPO Razem w miliardach złotych Wartość ogółem dolnośląskie 18,09 6,61 2,53 9,81 37,06 kujawsko-pomorskie 7,64 2,85 2,13 8,23 20,86 lubelskie 6,87 2,08 2,66 4,18 8,96 24,77 lubuskie 5,91 1,07 0,95 3,93 11,88 łódzkie 19,61 4,81 2,65 7,94 35,02 małopolskie 16,81 7,37 2,94 10,77 37,92 mazowieckie 45,32 13,45 4,59 13,37 78,50 opolskie 3,51 1,69 1,17 3,66 10,04 podkarpackie 13,38 4,63 2,55 3,99 8,40 32,96 podlaskie 5,16 1,83 1,28 2,63 5,13 16,05 pomorskie 18,55 3,57 1,89 7,00 31,03 śląskie 20,80 7,96 3,55 12,28 44,60 świętokrzyskie 4,09 1,39 1,86 1,91 5,84 15,09 warmińsko-mazurskie 8,78 0,95 1,64 2,15 8,14 21,67 wielkopolskie 14,26 6,44 2,72 9,64 33,06 zachodniopomorskie 13,04 2,20 1,65 6,48 23,38 OGÓŁEM 226,48 82,34 47,98 15,40 130,26 505,38 31

www.obserwatorium.malopolska.pl Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego Tabela 5. Dofinansowanie z funduszy europejskich projektów realizowanych na terenie województw wg programów operacyjnych Województwo POIŚ POIG POKL PORPW RPO Razem w miliardach złotych Dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej dolnośląskie 9,7 2,5 2,1 0,0 5,1 19,4 kujawsko-pomorskie 4,0 1,2 1,8 0,0 4,2 11,3 lubelskie 4,2 1,0 2,2 2,9 4,9 15,3 lubuskie 3,5 0,5 0,8 0,0 2,1 6,9 łódzkie 10,1 2,2 2,2 0,0 4,3 18,8 małopolskie 8,1 3,5 2,5 0,0 5,5 19,5 mazowieckie 22,4 6,4 3,8 0,0 7,6 41,7 opolskie 1,9 0,6 1,0 0,0 2,0 5,5 podkarpackie 7,0 1,8 2,1 2,5 5,0 18,4 podlaskie 2,1 0,7 1,1 1,7 2,8 8,4 pomorskie 10,1 1,5 1,6 0,0 3,9 17,1 śląskie 12,5 2,5 3,0 0,0 7,2 25,3 świętokrzyskie 2,5 0,7 1,6 1,2 3,1 9,1 warmińsko-mazurskie 5,4 0,4 1,4 1,5 4,3 13,1 wielkopolskie 7,7 2,5 2,3 0,0 5,4 17,9 zachodniopomorskie 5,7 0,7 1,4 0,0 3,3 11,2 dofinansowanie UE OGÓŁEM 120,2 38,8 40,0 10,3 71,2 282,8 Poszczególne województwa charakteryzowały się odmiennym udziałem programów operacyjnych w wartości ogółem. Generalnie w całym kraju najwyższy udział miały projekty z PO Infrastruktura i Środowisko 44,8% całkowitej wartości, przed projektami z Regionalnych Programów Operacyjnych 25,8%, PO Innowacyjna Gospodarka 16,3%, PO Kapitał Ludzki 9,5% (z tego 1/3 w ramach komponentu krajowego i 2/3 w ramach komponentu regionalnego POKL), PO Rozwój Polski Wschodniej 3,1%. Ten ostatni program realizowany jest co prawda tylko na obszarze 6 województw, ale w zaangażowanych województwach ma duże znaczenie. Ponadto do wartości ogółem dołączone są wartości PO Pomoc Techniczna, są to jednak wielkości znikome w stosunku do całości. Struktura wartości projektów realizowanych wg poszczególnych programów w Małopolsce nie odbiega znacząco od wielkości ogólnopolskich, również PO Infrastruktura i Środowisko ma największy udział (44,3%), przed Małopolskim Regionalnym Programem Operacyjnym (28,4%) i PO Innowacyjna Gospodarka (19,4%). Udział tego ostatniego programu w wartości ogółem stawia Małopolskę na drugim miejscu w kraju, po Wielkopolsce. Program Operacyjny Kapitał Ludzki stanowił 7,8% wartości wszystkich programów, a więc nieco mniej niż dla kraju, przy czym wartość projektów dzieliła się w proporcjach: 13,9% w ramach komponentu krajowego i 86,1% w ramach komponentu regionalnego. 32