WSKAZANIA DLA INWESTORÓW W ZAKRESIE PRZYGOTOWANIA DOKUMENTACJI Z ODBIORU TECHNICZNYCH SYSTEMÓW ZABEZPIECZEŃ PRZECIWPOśAROWYCH PRZED PRZEKAZANIEM OBIEKTU DO EKSPLOATACJI Obowiązujące przepisy i normy w dość ograniczonym zakresie precyzują sposób sporządzania dokumentacji z przeprowadzonych pomiarów, badań i prób urządzeń ochrony przeciwpoŝarowych potwierdzających ich pełną przydatność dla ochrony przeciwpoŝarowej obiektu. Dlatego teŝ poniŝej omówiono zasady sporządzania tych dokumentów, wynikające bezpośrednio z przepisów (obowiązujących bądź teŝ przewidywanych do wprowadzenia w Ŝycie w najbliŝszym czasie), dokumentacji techniczno-ruchowych, instrukcji ustalonych przez producentów, itd. 1. Instalacja gaśnicza tryskaczowa. W Polskiej Normie PN-M-51540. Ochrona przeciwpoŝarowa. Urządzenia tryskaczowe. Zasady projektowania i instalowania oraz odbioru i eksploatacji - zostały podane zasady odbioru urządzeń tryskaczowych. Zgodnie z pkt. 19 normy, odbiór obejmuje: 1/ sprawdzenie dokumentacji projektowej zgodnie z wymaganiami szczegółowymi określonymi w normie, 2/ przegląd urządzenia tryskaczowego polegający na oględzinach zewnętrznych urządzenia i sprawdzeniu jego zgodności z dokumentacją projektową i wymaganiami normy obejmujący: a) elementy budowlane oddzielające przestrzenie chronione urządzeniem tryskaczowym od przestrzeni nie chronionych, b) waŝniejsze części składowe urządzenia tryskaczowego, w tym co najmniej: hydrofor i zbiornik grawitacyjny, zbiorniki pośrednie i zbiorniki zapasowe, armaturę zaporową i regulacyjną oraz filtry na przewodach zasilających, pompy zasilające, łączniki ciśnieniowe, rozdzielnię elektryczną urządzenia tryskaczowego, zawory kontrolno-alarmowe z przyspieszaczem, urządzenia alarmowe, wskaźniki oraz przyrządy pomiarowe, tryskacze. c) sposób wykonania robót montaŝowych, ze szczególnym uwzględnieniem: usytuowania spadków i połączeń przewodów rurowych, dostępu do armatury i urządzeń pomiarowych, przejść przewodów przez elementy budowlane i kompensacji przewodów rurowych, uchwytów i mocowań przewodów, zabezpieczenia powierzchni zewnętrznych przewodów przed korozją. d) rozstawienie tryskaczy e) widoczność i trwałość oznaczeń na manometrach i armaturze zaporowej, określających odpowiednio: dopuszczalne ciśnienie, dopuszczalny poziom i stan pracy.
3/ sprawdzenie droŝności przewodów i armatury, które naleŝy wykonać przez przeprowadzenie próby płukania, sporządzenie protokołu i przekazanie go uŝytkownikowi lub właścicielowi urządzenia tryskaczowego, 4/ sprawdzenie szczelności przewodów polegające na przeprowadzeniu próby wodnej hydrostatycznej, przy ciśnieniu co najmniej 13,5 bar przez co najmniej 2 godziny; próbę naleŝy przeprowadzić oddzielnie dla przewodów podziemnych i nadziemnych; podczas próby nie powinny wystąpić przecieki; z próby szczelności naleŝy sporządzić protokół i przekazać go uŝytkownikowi lub właścicielowi urządzenia tryskaczowego, 5/ sprawdzenie działania urządzenia tryskaczowego, obejmujące: sprawdzenie zaworów kontrolno-alarmowych, sprawdzenie pomp zasilających, sprawdzenie samoczynnego urządzenia kontrolno-sygnalizacyjnego, Zaleca się aby z przeprowadzonych prób został sporządzony dokument zbiorczy atest instalacji tryskaczowej obejmujący zarówno szczegółowe parametry techniczne, jak i wyniki prób odbiorowych instalacji. 2. Instalacja gaśnicza na gaz obojętny. Ze względu na brak szczegółowych uregulowań normatywnych w tym zakresie, zaleca się stosowanie podobnej metodyki postępowania jak dla instalacji gaśniczej tryskaczowej, przy czym program odbioru instalacji gaśniczej na gaz obojętny powinien obejmować w szczególności: 1/ sprawdzenie, czy wszystkie podzespoły urządzenia gaśniczego zostały zainstalowane zgodnie z instrukcjami montaŝu producenta oraz projektem instalacji, 2/ sprawdzenie pewności wykonania wszelkiego rodzaju uszczelnień połączeń gwintowych, 3/ przeprowadzenie próby droŝności rur przez przedmuchanie ich spręŝonym powietrzem poprzedzone oczyszczeniem rur z brudu z zewnątrz i wewnątrz oraz ich odtłuszczeniem, 4/ poddanie instalacji rurowej hydraulicznej (wodnej) próbie ciśnieniowej - sprawdzenie przez okres 5-ciu minut rurociągu rozprowadzającego na szczelność i wytrzymałość (ciśnienie robocze 35 bar); próbę przeprowadza się z wkręconymi w miejsca przyłączenia dysz wylotowych korkami zaślepiającymi, 5/ zapewnienie wystarczającej szczelności pomieszczenia chronionego - sprawdzenie prawidłowości uszczelnień drzwi i otworów wentylacyjnych w pomieszczeniu chronionym. 3. Instalacja sygnalizacyjno - alarmowa. Wobec braku uregulowań prawnych dotyczących odbioru instalacji sygnalizacji poŝaru poniŝej przytoczono podstawowe załoŝenia wytycznych odbioru instalacji sygnalizacji poŝaru, zawartych w opracowaniu Centrum - Naukowo Badawczego Ochrony PrzeciwpoŜarowej z 1994r. Podstawowe zasady projektowania instalacji sygnalizacji poŝarowej. 1/ Wykaz czynności, które naleŝy wykonać w czasie odbioru: sprawdzenie uŝytych materiałów w zakresie zgodności z obowiązującymi normami, sprawdzenie wykonania instalacji w zakresie zgodności z projektem technicznym, sprawdzenie rezystancji izolacji, rezystancji uziemienia, rezystancji pętli linii dozorowych, 2
sprawdzenie czułości przy pomocy przyrządu serwisowego wszystkich czujek poŝarowych (moŝe być przedstawiony protokół pomiaru), sprawdzenie sprawności czujek oraz ręcznych ostrzegaczy poŝaru poprzez ich uruchomienie (podlega sprawdzeniu 100% elementów wykrywczych); w przypadku systemów analogowych dopuszczalne jest sprawdzenie poziomów czułości poszczególnych czujek, sprawdzenie prawidłowości adresowania poszczególnych czujek lub ich grup (dotyczy systemów adresowalnych i analogowych). 2/ Wykaz dokumentów, które wykonawca jest zobowiązany dostarczyć inwestorowi: aktualny projekt techniczny, w którym naniesiono wszelkie wprowadzone zmiany, uzgodnione z projektantem i rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpoŝarowych, protokoły obmiaru dozymetrycznego wszystkich czujek jonizacyjnych, protokoły pomiarów rezystancji izolacji Ŝył linii dozorowych i uziemienia, protokoły odbiorów częściowych, dziennik budowy, waŝne świadectwa dopuszczenia na zastosowaną konfigurację systemu. 3/ Wykaz zaleceń dla uŝytkownika: a) w pomieszczeniu, w którym zainstalowano centralkę naleŝy umieścić: plan sytuacyjny nadzorowanego obszaru, opis funkcjonowania i obsługi urządzeń sygnalizacji poŝaru, wskazówki, jak naleŝy postępować w przypadku alarmu, ksiąŝkę pracy instalacji, do której naleŝy wpisywać przeprowadzone kontrole instalacji, dokonywane naprawy, zmiany i uzupełnienia instalacji, wszystkie alarmy z podaniem daty, godziny i przyczyny ich wywołania (protokół taki naleŝy prowadzić równieŝ w przypadku, gdy centralka sygnalizacji poŝaru jest wyposaŝona w pamięć zdarzeń lub drukarkę), b) naleŝy dopilnować przeszkolenia przez wykonawcę instalacji osób, które będą obsługiwać centralkę, c) po przekazaniu instalacji do eksploatacji naleŝy zlecić stałą konserwację urządzeń i instalacji sygnalizacji poŝaru. 4/ Podłączenie lokalnego sytemu sygnalizacji poŝaru do stacji monitorowania i monitorowanie systemu do PSP. a/ umowa z firmą monitorującą lokalny system sygnalizacji poŝaru, b/ protokół odbioru urządzeń monitorujących, z potwierdzeniem sprawności technicznej podłączenia monitorującego lokalny system sygnalizacji do PSP, c/ przyjęty czas opóźnienia w monitorowaniu sygnału alarmowego do PSP (zaleca się aby był on nie dłuŝszy niŝ 3 min.), d/ instrukcja obsługi - wskazówki jak naleŝy postępować w przypadku alarmu, e/ ksiąŝka pracy urządzenia monitorującego, do której naleŝy wpisywać przeprowadzone kontrole urządzeń monitorujących, dokonywane naprawy i uzupełnienia urządzeń, f/ zapewnienie przez firmę monitorującą przeszkolenia pracowników obsługujących urządzenie. 3
4. Instalacja oświetlenia awaryjnego. Zgodnie z PN-84/E-02033. Oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym - w celu sprawdzenia: 1/ oświetlenia bezpieczeństwa - naleŝy wyłączyć napięcie zasilające oświetlenie podstawowe i zmierzyć czas, po jakim załączy się oświetlenie bezpieczeństwa, a następnie zmierzyć średnie natęŝenie oświetlenia na płaszczyznach roboczych (decydujących o bezpieczeństwie osób). Wynik próby naleŝy uznać za dodatni, jeŝeli: oświetlenie bezpieczeństwa pojawi się w czasie nie dłuŝszym niŝ 15 sek. po zaniku oświetlenia podstawowego, średnie natęŝenie oświetlenia bezpieczeństwa zmierzone na płaszczyznach roboczych stanowi wartość co najmniej 10 % wymaganego natęŝenia oświetlenia podstawowego, 2/ oświetlenia ewakuacyjnego - naleŝy wyłączyć napięcie zasilające oświetlenie podstawowe (a jeŝeli istnieje, takŝe oświetlenie bezpieczeństwa), zmierzyć czas, po jakim załączy się oświetlenie ewakuacyjne, a następnie zmierzyć natęŝenie oświetlenia wzdłuŝ dróg ewakuacyjnych. Pomiary naleŝy wykonać w osi dróg ewakuacyjnych, w miejscach gdzie spodziewana jest najniŝsza wartość natęŝenia oświetlenia. Wynik próby naleŝy uznać za dodatni, jeŝeli: oświetlenie ewakuacyjne pojawi się w czasie nie dłuŝszym niŝ 2 sek. po zaniku innych rodzajów oświetlenia elektrycznego, w Ŝadnym punkcie powierzchni dróg ewakuacyjnych natęŝenie oświetlenia nie jest mniejsze niŝ 0,5 lx. W przypadku, gdy oświetlenie bezpieczeństwa spełnia jednocześnie funkcję oświetlenia ewakuacyjnego, czas jego pojawienia się po zaniku oświetlenia podstawowego powinien być nie dłuŝszy niŝ 2 sek. Wymienione wyŝej próby naleŝy przeprowadzić w godzinach wieczornych (po zapadnięciu zmroku) lub nocnych. Z przeprowadzonych prób naleŝy sporządzić protokół. Urządzenia oświetlenia awaryjnego powinny posiadać certyfikat na znak bezpieczeństwa oraz informację producenta o czasie pracy urządzenia - np. dla podświetlanych znaków ewakuacyjnych potwierdzenie, iŝ oświetlenie własne znaku gwarantuje natęŝenie oświetlenia minimum 0,5 lx na powierzchni znaku w czasie 2 h od momentu zaniku napięcia w sieci oświetlenia podstawowego (zgodnie z PN - 92/N 01256/02). 5. Instalacja wodociągowa wewnętrzna przeciwpoŝarowa. Zgodnie z PN-B-02865 instalacja przed jej włączeniem do eksploatacji podlega sprawdzeniu w zakresie zgodności z projektem oraz z wymaganiami zawartymi w normie. 1/ Warunkiem przystąpienia do badań jest przedstawienie: projektu, dziennika budowy, oświadczenia wykonawcy o zgodności instalacji z projektem i naniesionymi zmianami, protokołów odbiorów częściowych tych fragmentów instalacji, które zostały zakryte. 4
2/ Przewidziany w normie program badań określa: a/ sprawdzenie zgodności z projektem instalacji uwzględniając zapisy w dzienniku budowy oraz inne przedstawione dokumenty, b/ oględziny zewnętrzne prowadzenia przewodów zasilających i sytuowania hydrantów, c/ sprawdzenie sposobu instalowania zaworów hydrantowych i oznakowania hydrantów pod kątem zgodności z wymaganiami PN-92/N-01256/01, d/ sprawdzenie wymiarów (średnic przewodów, na których są zainstalowane hydranty zewnętrzne), e/ sprawdzenie moŝliwości podłączenia węŝy poŝarniczych, f/ sprawdzenie wydajności wodnej naleŝy przeprowadzić za pomocą urządzeń pomiarowych o klasie dokładności co najmniej 2,5 przy całkowicie otwartym zaworze hydrantowym; podczas odbioru sprawdzeniu podlega wydajność kaŝdego z zainstalowanych hydrantów (test), g/ sprawdzenie wydajności podczas jednoczesnego poboru wody z dwóch lub czterech hydrantów połoŝonych najbardziej niekorzystnie pod względem hydraulicznym na jednej kondygnacji i w jednej strefie poŝarowej (test), h/ sprawdzenie ciśnienia naleŝy przeprowadzić przy całkowicie otwartych zaworach hydrantowych za pomocą manometru wg PN-88/M-42304, klasy dokładności co najmniej 1,6; przy odbiorze sprawdzenia dokonuje się dla wszystkich zainstalowanych zaworów podczas pomiaru wydajności lit. g) (test). 3/ Instalację naleŝy uznać za zgodną z wymaganiami normy jeŝeli wyniki wszystkich badań są pozytywne a instalacja jest wykonana zgodnie z projektem. 6. Sieć wodociągowa przeciwpoŝarowa. Ze względu na brak uregulowań normatywnych zaleca się stosowanie podobnej metodyki postępowania jak przy instalacji wodociągowej przeciwpoŝarowej. 7. Urządzenia do usuwania dymu - klapy dymowe. 1/ Klapy dymowe Zgodnie z Instrukcją nr 331 Instytutu Techniki Budowlanej firma wykonująca system oddymiający po zakończeniu prac powinna załączyć do protokołu odbioru następujące dokumenty: aprobatę techniczną (deklaracja zgodności) na zainstalowane urządzenia, instrukcję eksploatacji i obsługi urządzeń, instrukcję badania i konserwacji łącznie z listą części zamiennych, rysunki na których są uwidocznione połoŝenie i niezbędne parametry wszystkich zainstalowanych urządzeń. Program odbioru urządzeń przewiduje: sprawdzenie parametrów technicznych klap, sprawdzenie zadziałania klap za pomocą kaŝdego z przycisków sterujących (zamknięcie i otwarcie), sprawdzenie czasu otwarcia klap, sprawdzenie kąta otwarcia klap. 5
2/ Urządzenia zapobiegające zadymieniu Program odbioru poszczególnych instalacji i urządzeń przewiduje: a/ instalacja nadciśnieniowa na klatkach schodowych i przedsionkach oddzieleń poŝarowych: sprawdzenie parametrów technicznych klap odcinających zgodnie z dokumentacją, sprawdzenie zadziałania klap odcinających, sprawdzenie czasu otwarcia klap przesłaniających wentylatory nadciśnieniowe, sprawdzenie czasu po jakim zostanie osiągnięte załoŝone nadciśnienie, sprawdzenie sprawności klap lub innych urządzeń regulujących nadciśnienie, b/ instalacja oddymiająca: sprawdzenie zadziałania klap odcinających, sprawdzenie działania wentylatorów oddymiających oraz porównanie wyników pomiarów z parametrami wentylatorów na tabliczkach znamionowych, sprawdzenie parametrów technicznych klap odcinających zgodnie z dokumentacją i aprobatami technicznymi, pomiar wydajności wentylacji oddymiającej z odniesieniem do załoŝeń projektowych, pomiar wydajności wentylacji kompensacyjnej z odniesieniem do załoŝeń projektowych (przy uwzględnieniu równomierności oddymiania), c/ drzwi dymoszczelne: sprawdzenie parametrów technicznych drzwi zgodnie z dokumentacją, sprawdzenie działania trzymaków elektromagnetycznych i zamknięcia drzwi, sprawdzenie działania rygli elektromagnetycznych drzwi ewakuacyjnych pracujących w systemie kontroli dostępu, sprawdzenie prawidłowości zamknięcia drzwi (kolejność zamykania oraz szczelność po zamknięciu). 8. Instalacja rozgłoszeniowa. Program odbioru instalacji powinien przewidywać: sprawdzenie dokumentacji w zakresie stosownych uzgodnień i dokonanych zmian w czasie realizacji inwestycji, sprawdzenie rozmieszczenia głośników oraz innych urządzeń nagłaśniających i alarmujących (dot. inst. SAP i SUG) na poszczególnych kondygnacjach, przeprowadzenie testu działania wszystkich głośników oraz innych urządzeń nagłaśniających i alarmujących, sprawdzenie moŝliwości selektywnego podawania komunikatów o ewakuacji. Wykonawca instalacji powinien dołączyć do urządzenia instrukcję obsługi i konserwacji oraz wykaz części zamiennych. 6
9. Dźwigi przystosowane dla potrzeb ekip ratowniczych. Program odbioru dźwigu przystosowanego dla potrzeb ekip ratowniczych powinien przewidywać: sprawdzenie wymiarów gabarytowych dźwigu (2,10 x 1,10 m), sprawdzenie nośności dźwigu (min. 1000 kg), sprawdzenie maksymalnego czasu przejazdu między najniŝszym i najwyŝszym przystankiem (max. 60 sek.), sprawdzenie sposobu sterowania dźwigiem w trybie pracy alarmu poŝarowego (np. kluczykiem), sprawdzenie moŝliwości komunikowania się intercomowego pomiędzy kabiną dźwigu a pomieszczeniem ze stałym nadzorem oraz z przystankiem podstawowym (parter) w czasie alarmu poŝarowego, sprawdzenie systemu monitorowania stanu połoŝenia dźwigu w przypadku alarmu poŝarowego, sprawdzenie skuteczności zadziałania instalacji (urządzeń) do oddymiania szybu dźwigu. 10. Drzwi, bramy, Ŝaluzje i okna przeciwpoŝarowe. Program działań odbiorowych powinien przewidywać: sprawdzenie odporności ogniowej (na tabliczkach znamionowych) oraz porównanie tych wartości z załoŝeniami projektowymi, sprawdzenie wyposaŝenia w osprzęt typu samozamykacze, regulatory kolejności zamykania, dźwignie antypaniczne, sprawdzenie samoczynnego zamykania (uruchamianego przez sygnał z instalacji sygnalizacji poŝaru) elementów będących w trybie pracy w warunkach normalnych w pozycji otwartej, sprawdzenie działania rygli elektromagnetycznych drzwi ewakuacyjnych pracujących w systemie kontroli dostępu. 11. PrzeciwpoŜarowy wyłącznik prądu. Program działań odbiorowych powinien przewidywać: sprawdzenie lokalizacji przeciwpoŝarowego wyłącznika prądu wg załoŝeń projektowych, sprawdzenie zakresu wyłączania obwodów instalacji elektrycznej z jednoczesnym uruchomieniem urządzeń słuŝących ochronie przeciwpoŝarowej takich jak pompy poŝarowe instalacji hydrantowej i urządzeń tryskaczowych, wentylacja poŝarowa (oddymiająca), instalacja rozgłoszeniowa, dźwigi przystosowane dla potrzeb ekip ratowniczych. 12. Agregat prądotwórczy. Program działań odbiorowych powinien przewidywać: sprawdzenie mocy agregatu poprzez odczytanie wartości z tabliczki znamionowej producenta i porównanie z wartościami przyjętymi w załoŝeniach projektowych, 7
wykonanie próby automatycznego uruchomienia agregatu przy całkowitym odcięciu zasilania budynku energią elektryczną z sieci miejskiej z jednoczesnym uruchomieniem urządzeń słuŝących ochronie przeciwpoŝarowej budynku; w przypadku gdy z agregatu prądotwórczego będą zasilane inne instalacje i urządzenia nie związane z ochroną przeciwpoŝarową budynku próbę naleŝy prowadzić przy włączonym przeciwpoŝarowym wyłączniku prądu, sprawdzenie czasu automatycznego uruchomienia agregatu prądotwórczego - czas uruchomienia agregatu i osiągnięcia pełnej mocy powinien mieścić się w przedziale 5 15 sek. Z kaŝdego z wymienionych w pkt. 1 12 odbiorów technicznych systemów zabezpieczeń przeciwpoŝarowych naleŝy sporządzić protokół, odrębny dla kaŝdej instalacji, urządzenia (grupy urządzeń) lub elementu (grupy elementów), zawierający: datę i miejsce odbioru, skład komisji odbiorowej, opis instalacji, urządzenia lub elementu, potwierdzenie zgodności wykonania z załoŝeniami projektowymi, wyniki przeprowadzonych prób, potwierdzenie prawidłowości działania instalacji, urządzenia lub elementu. Protokóły z odbiorów wewnętrznych technicznych systemów zabezpieczeń przeciwpoŝarowych jak wyŝej (stosownie do zakresu ich występowania w obiekcie), łącznie z aprobatami technicznymi, certyfikatami, świadectwami dopuszczenia, oświadczeniami itp., powinny być przedłoŝone przedstawicielom Komendy Powiatowej PSP w trakcie przeprowadzanych czynności kontrolno-rozpoznawczych przed zajęciem stanowiska w sprawie moŝliwości uŝytkowania obiektu. Opracowano w Wydziale Kontrolno-Rozpoznawczym KW PSP województwa mazowieckiego Warszawa, dnia 10 grudnia 1999 r. 8