i INSTYTUT PODSTAW INFORMATYKI

Struktura składnikowa w polskiej gramatyce LFG Agnieszka Patejuk i INSTYTUT PODSTAW INFORMATYKI POLSKIEJ AKADEMII NAUK ul. Jana Kazimierza 5, 01-248 Warszawa Seminarium ZIL, 23 kwietnia 2012

Wykorzystane zasoby Świgra: GFJP2: c-struktura, słowniki walencyjne, zdania testowe; FOJP: f-struktura, zdania testowe; Morfeusz, Składnica: testowanie, brakujące ramki walencyjne; NKJP.

Stan prac (prawie) pełna reimplementacja GFJP2, rozszerzenia: koordynacja, uzgodnienie, haplologia się,... i wiele pomniejszych; ParGram.

Testowanie Pokrycie na Składnicy (część FULL): sparsowane 7005 bez rozkładu 127 przekroczenie limitu czasu 1065 przekroczenie limitu pamięci 16 sparsowane: 7005 z 8213 (85%) średnia liczba rozkładów: 2463 mediana: 14

Co dalej? przepisanie gramatyki, optymalizacja, dalsze rozszerzenia: niesparsowana część Składnicy, wyspecjalizowane podgramatyki; OT?

Poszukiwana...... nazwa dla polskiej gramatyki LFG: niebanalna, zapadająca w pamięć, nieobsadzona w wyszukiwarkach, ale nie przesadnie wymyślna, wymawialna po polsku i angielsku, chętnie z ładnym rozwinięciem. Kilka wcześniejszych propozycji, dla pobudzenia wyobraźni: toporne: LFGFJP2, POLFAR, POLIGRAM, (POLI)GRALF z innej galaktyki: tupolef, POLFUGRA, GL-FUNK

Kilka słów o LFG Dwa podstawowe poziomy reprezentacji: c-struktura: struktura składnikowa, oparta na kategoriach składniowych, struktura powierzchniowa, zależna od języka; f-struktura: struktura funkcyjna, oparta na funkcjach gramatycznych, struktura głęboka, dość uniwersalna.

Anotacja reguł: Janek biegnie Reguła bezkontekstowa: S NP VP Do kategorii po prawej stronie dopisujemy anotację funkcyjną: metazmienne: : nadrzędnik : anotowana kategoria przykłady anotacji: = ( subj)=

Anotacja reguł: Janek biegnie Reguła bezkontekstowa: S NP VP = Do kategorii po prawej stronie dopisujemy anotację funkcyjną: metazmienne: : nadrzędnik : anotowana kategoria przykłady anotacji: = ( subj)=

Anotacja reguł: Janek biegnie Reguła bezkontekstowa: S NP VP ( subj)= = Do kategorii po prawej stronie dopisujemy anotację funkcyjną: metazmienne: : nadrzędnik : anotowana kategoria przykłady anotacji: = ( subj)=

Struktury: Janek biegnie S NP ( subj)= Janek VP = biegnie pred subj 1 tense biec 1 [ ] pred Janek present

Przykład: polski NP ( obj)= bociana S VP = dziobał NP ( subj)= szpak pred subj 1 obj 2 tense dziobać 1, 2 [ ] pred szpak [ ] pred bocian past

Przykład: polski NP ( obj)= bociana NP ( subj)= szpak S VP = dziobał S VP = dziobał NP ( subj)= szpak NP ( obj)= bociana pred subj 1 obj 2 tense pred subj 1 obj 2 tense dziobać 1, 2 [ ] pred szpak [ ] pred bocian past dziobać 1, 2 [ ] pred szpak [ ] pred bocian past

Przykład: angielski DP ( subj)= a stork S VP = pecked DP ( obj)= a starling pred subj 1 obj 2 tense peck [ 1, 2 pred [ pred past ] stork ] starling

Przykład: angielski DP ( subj)= a stork DP ( subj)= a starling S VP = pecked S VP = pecked DP ( obj)= a starling DP ( obj)= a stork pred subj 1 obj 2 tense pred subj 1 obj 2 tense peck [ 1, 2 pred [ pred past peck [ 1, 2 pred [ pred past ] stork ] starling ] starling ] stork

Koordynacja w LFG Standardowo reprezentowana jako zbiór: Janek i Marysia NP NP CONJ NP [ ] [ ] pred Janek pred Marysia, num sg gend m1 num sg gend f conj-form i num pl gend m1 Struktura hybrydowa: elementy w zbiorze cechy całej struktury

Co i dlaczego? Zmiany: rozszerzenie koordynacji, szyk wyrazów. Motywacja: f-struktura, nadawanie przypadka, uzgodnienie negacji, ograniczenia strukturalne.

Przykład: [Janek idzie] i [skacze] NP Janek S VP idzie S CONJ i S VP skacze pred iść 1, subj 1 Janek pred skakać 2 subj 2 pro conj-form i

Przykład: Janek [idzie i skacze] NP Janek S VP idzie VP CONJ i VP skacze pred iść 1, subj 1 Janek pred skakać 1 subj 1 conj-form i

Przykład: [Janek będzie szedł] i [skakał] S S CONJ S NP VP Janek będzie szedł pred iść 1 pred subj 1 Janek, subj 2 tense future tense conj-form i i VP skakał skakać 2 pro past

Przykład: Janek będzie [szedł i skakał] S NP IP Janek I VP będzie VP CONJ VP szedł i skakał pred iść 1 pred skakać 1 subj 1 Janek, subj 1 tense future tense future conj-form i

Przykład: [Janek będzie śpiewać], [uciekać] S S CONJ S NP VP Janek będzie śpiewać pred śpiewać 1 pred subj 1 Janek, subj 2 tense future tense mood indicative mood conj-form i, VP uciekać uciekać 2 pro present imperative

Przykład: Janek będzie [śpiewać, uciekać] S NP IP Janek I VP będzie VP CONJ VP śpiewać, uciekać pred śpiewać 1 pred uciekać 1 subj 1 Janek, subj 1 tense fut mood ind tense fut mood ind conj-form i

Koordynacja ze współdzieleniem podrzędnika Koordynować można: bez części wspólnej: [Janek szedł] i [Marysia szła]. z częścią wspólną: Janek grał [[na gitarze] i [na fortepianie]]. w wielu miejscach, na różnych poziomach. Współdzielić można: argumenty: Janek [grał i śpiewał]. Janek [podziwiał i cenił] Marysię. modyfikatory: Pięknie [grał i śpiewał]. elementy funkcyjne: słowo posiłkowe (z negacją), znaczniki trybu, spójniki podrzędne.

Znaczniki Frazy z oznaczeniem czasu/trybu (ten sam czas): Mówi, żebym [lubił Marysię] i [niósł Janka]. Długom [lubił Marysię] i [niósł Janka]. Niech [Janek lubi Marysię] i [M. lubi J.]. Pewnie bym [lubił Marysię] i [niósł Janka]. S S MoodAgltP XP AGLT IP MoodAgltP XP MoodAglt IP MM (AGLT)

Podrzędnik 1 Koordynacja fraz ze współdzieleniem podrzędnika: Długo [lubił Marysię] i [skakał]. Janek [niósł Marysię] i [skakał]. Marysię [niósł Janek], a [podziwiał Piotr]. Janek [niósł będzie Marysię] i [będzie skakał]. IP XP I I XP (VP) IP XP I VP I XP

Podrzędnik 2 Koordynacja czasowników ze współdzieleniem podrzędnika: (Janek) [lubi] i [podziwia] Marysię. (Marysia) [nie lubi] i [nie podziwia] Janka. (Marysia) [lubi], ale [nie podziwia] Janka. (Marysia) [będzie] lub [nie będzie] podziwiała Janka. I I XP (VP) (NEG) IAUX/ILEX

Podrzędnik 3 (Marysia będzie) [lubiła Janka] i [podziwiała Piotra]. (Janek będzie) [niósł Marysię] i [skakał]. (Janek będzie) [niósł i lubił] Marysię. I I XP VP V XP PRAET/INF

Forma posiłkowa W GFJP2 jednostka posiłk obejmuje: aglutynant: Abyś szybko szedł. niech: Niech szybko idzie. by: By szybko szedł. z aglutynantem: Bym szybko szedł. będzie: Będzie szybko iść. z negacją: Nie będzie szybko iść. formy zaprzeszłe (byłby): Byłby szybko szedł.... z czego tylko dwie ostatnie można uznać za prawdziwe słowo posiłkowe.

Pozycja znacznika negacji Janek (nie) szedł. J. (nie) będzie szedł. J. będzie (*nie) szedł. J. (nie) szedłby. J. by (nie) szedł. J. (*nie) by szedł. J. (nie) idzie. J. niech (nie) idzie. J. (*nie) niech idzie. (Nie) szkoda Janka. (Nie) jest (mi) szkoda J. Jest (mi) (*nie) szkoda J. (Nie) byłoby szkoda J. Byłoby (*nie) szkoda J. By (nie) było szkoda J. By było (?*nie) szkoda J. Niech (nie) będzie szkoda J. (*Nie) niech będzie szkoda J.

Pozycja znacznika negacji cd. Wnioski: znacznik negacji jest prefiksem, podłącza się do: słowa posiłkowego, albo... w razie jego braku, do czasownika leksykalnego; by, niech oraz aglutynant nie są słowami posiłkowymi. Jedno ale problematyczne formy zaprzeszłe: Janek byłby (nie) szedł. Janek (nie) byłby szedł.

Koordynacja ze słowem posiłkowym bez słowa posiłkowego: Janek (*nie) [szedł i skakał]. ze słowem posiłkowym: J. (nie) będzie [szedł i skakał]. z podrzędnikami: J. (będzie) [[śpiewał piosenki] i [wrzucał kamienie do jeziora]]. z negacją: *J. nie [[śpiewał piosenek] ani [wrzucał kamieni do jeziora]]. J. nie będzie [[śpiewał piosenek] ani [wrzucał kamieni do jeziora]]. J. nie będzie [[śpiewał piosenek] ani [wrzucał *kamienie do jeziora]]. bardziej skomplikowane (dodać XP w VP): Nie będzie [[J. śpiewał piosenek] ani [Marysia wrzucała kamieni do jeziora]].

Podrzędnik 3 (Marysia będzie) [lubiła Janka] i [podziwiała Piotra]. (Janek będzie) [niósł Marysię] i [skakał]. (Janek będzie) [niósł i lubił] Marysię. I I XP VP V XP PRAET/INF

Schemat części wprowadzonych zmian S (MoodAgltP) IP XP MoodAglt MM (AGLT) XP I I XP (VP) (NEG) IAUX V XP

C-struktura po zmianach S IP XP I Janek I VP NEG nie IAUX będzie VP CONJ VP V XP ani śpiewał piosenek V XP XP wrzucał kamieni do jeziora

F-struktura po zmianach pred wrzucać 1, 3, 4 pred śpiewać 1, 2 subj 1 subj 1 Janek obj 3 kamień obj 2 piosenka, obl 4 pred do 5 neg + obj 5 jezioro tense future neg + tense future conj-form ani

W kilku słowach odejście od płaskiej struktury, na korzyść hierarchicznej, uzupełnienie koordynacji, lepsze f-struktury, modyfikacja szyku wyrazów, interakcje z: nadawaniem przypadka, uzgodnieniem negacji, ograniczeniami czasu, trybu.

Ograniczenia, braki zmiany skupione na strukturze: zdania, frazy werbalnej; niejednoznaczność strukturalna, niektóre ograniczenia zbyt sztywne, współdzielenie argumentów domyślnych: (On) szedł i śpiewał. Janek (mi) pomógł, ale później kazał słono za to zapłacić. koordynacja z nieciągłością: Szedł Janek i śpiewał. Lubił Marysię i bardzo cenił. gapping: Marysia lubi Janka, a Janek (lubi) Marysię. Marysia lubiła Janka, a Janek jej nie (lubił). Marysia lubiła rodziców Janka, a oni jej nie (lubili).

Czas na reklamę... 18 czerwca na seminarium ZIL referat o polskim LFG: koordynacja: różnych kategorii leksykalno-semantyczna uzgodnienie: przymiotniki predykatywne z liczebnikami

Czas na reklamę... 18 czerwca na seminarium ZIL referat o polskim LFG: koordynacja: różnych kategorii leksykalno-semantyczna uzgodnienie: przymiotniki predykatywne z liczebnikami Dziękuję za uwagę!